Árið 2010 gerði lítið annað en að dýpka kreppuna

Heilum tveimur árum og nokkrum mánuðum betur frá því að bankarnir hrundu með stæl og lítið hefur þokast við að bjarga landsmönnum úr rústunum.  Myndirnar fyrir neðan lýsir best því sem gert hefur verið og bætti um betur á síðasta degi þingsins, þegar Alþingi ákvað að setja lög til að vernda lögbrjótana og staðfesta eignaupptökuna.

 

Árið byrjaði þó með því að tendraður var logi vonar í brjóstum þeirra sem tekið höfðu gengistryggð lán.  Áslaug Björgvinsdóttir,settur héraðsdómari við Héraðsdóm Reykjavíkur, kvað upp þann úrskurð 12. febrúar að gengistrygging bílaláns væri brot á 13. og 14. gr. laga 38/2001 um vexti og verðbætur.  Þetta kom mér ekkert á óvart, þar sem ég hafði ári fyrr nefnt fyrst þann möguleika á þessari síðu.  Hæstiréttur staðfesti svo dóm Áslaugar með dómum sínum 16. júní og þá hélt maður að réttlæti væri til hér á landi, en það var öðru nær.

Seðlabanki Íslands og Fjármálaeftirlit fengu allt í einu í magann yfir því að fyrirtækin sem brutu landslög gætu tapað á því að fara að lögum.  Í snarhasti var hnoðað saman tilmælum til fjármálafyrirtækja um það að þau ættu ekki bara að brjóta landslög, heldur einnig tilskipanir ESB.  Skilaboðin voru skýr og hafa verið það síðan:  Fjármálafyrirtækin skulu varin með oddi og egg út í rauðan dauðann.  Réttur viðskiptavina þeirra skal fótum troðinn svo lengi sem núverandi stjórnendur Seðlabankans og FME, að maður tali ekki um núverandi ríkisstjórn hefðu eitthvað um það að segja.

Það hefur verið nánast hjákátlegt að hlusta á efnahags- og viðskiptaráðherra tala um að fjármálafyrirtækin eigi að skila því sem oftekið var og bera síðan fram frumvarp á Alþingi, þar sem eignarupptakan er fest í lög.  Ég verð að viðurkenna, að ég skil ekki núverandi ríkisstjórn.  Eins og ég man atburðarásina, þá lögðu þrír bankar hagkerfið í rúst.  Samkvæmt skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis og fréttum í öllum fjölmiðlum meira og minna allt árið, þá byggði starfsemi Glitnis, Landsbanka Íslands og Kaupþings á fölsunum, svikum, prettum, lögbrotum og svona mætti lengi halda áfram.  Afleiðingarnar voru hrun krónunnar, hærri verðbólga en hér hefur sést lengi og stökkbreyting á höfuðstóli lána þeirra sem voru svo vitlausir að taka lán á undanförnum árum og áratugum.  Í staðinn fyrir að stjórnvöld stæðu nú fyrir því að fórnarlömb fjármálafyrirtækjanna fengju hlut sinn bættan, þá hafa stjórnvöld tekið upp hanskann fyrir fjármálafyrirtækin.  Það er þetta sem fékk forsvarsmann fyrirtækis til að gefa því nafnið Nábítar, böðlar og illir andar ehf. og senda síðan frá sér eftirfarandi áramótakveðju (sem fékkst ekki birt á SkjáEinum):

Ég sat í sýndarnefnd á vegum forsætisráðuneytisins þar sem fara átti yfir stöðu mála.  Nefndin gekk undir nafninu "sérfræðingahópur" og var það ótrúlega furðuleg nafngift.  Hópurinn vann gott starf, en þegar kom að því að skrifa skýrslu um störfin, þá mátti ekki hvað sem er fara þangað inn.  Nær allur texti frá mér var t.d. klipptur út og hætti ég að nenna að leggja eitthvað til málanna í skýrsluna.  Ákvað í staðinn að skila séráliti, þar sem gerð var ítarlegri greining á stöðunni (þó hún hafi ekki verið mjög ítarleg) og reyndi líka að skoða hvernig mismunandi lausnir gætu nýst fólki í fjárhagsvanda.  Sérálitið fékk enga umræðu í fjölmiðlum og forsætisráðuneytið ákvað að stunda ritskoðun með því að birta það ekki samhliða "skýrslu" nefndarinnar.  Óþægileg umræða skyldi sko ekki birtast á vef ráðuneytisins.

Sjónarspilið og bullið, sem þá tók við, var með ólíkindum.  Eftir "langar og strangar" viðræður féllust fjármálafyrirtækin á að "afskrifa það sem annars væri hvort eð er tapað" eins og Arnar Sigurmundsson, formaður Landsamtaka lífeyrissjóða, tókst með hrekjum að koma úr sér.  Þetta voru nokkurn veginn orðrétt sömu orð og ég sagði við hann nokkrum vikum fyrr og hann mótmælti hástöfum.  Tap lífeyrissjóðanna yrði allt of mikið, ef farið yrði að kröfum Hagsmunasamtaka heimilanna.  Úrræðin sem skrifað var upp á í Þjóðmenningarhúsinu í byrjun desember eru þau furðulegustu "ekki-úrræði" sem ég hef séð.  Í fyrsta lagi var skrifað upp á að sértæk skuldaaðlögun héldi áfram.  Úrræði sem 128 manns höfðu farið í gegn um á því eina ári sem það hafði staðið til boða.  Þetta gerir 10 manns á mánuði.  Með þessum hraða munu bankarnir ljúka við skuldaaðlögun þeirra 40.000 einstaklinga sem á þurfa að halda rétt fyrir næstu aldamót.

Á komandi ári mun reyna á það fyrir Eftirlitsstofnun EFTA og EFTA-dómstólnum hvort stjórnvöldum, FME, Seðlabankanum, Hæstarétti og nú síðast Alþingi hafi verið stætt á því að hunsa gjörsamlega rétt lántaka með viðbrögðum sínum vegna gengistryggðra lána.  Getur það staðist að þegar ákvæði um gengistryggingu er dæmt ólöglegt, þá geti það leitt til þess að greiðslubyrði lánanna hækki um tugi prósenta.  Getur það staðist, að lántaki skuldi lánveitanda vegna eldri gjalddaga.  Getur það staðist að lántaki skuldi lánveitanda vegna uppgreiddra lána.

Vandi almennings er að Alþingi er handónýt stofnun.  Það skortir sjálfstæðan vilja en vinnur nær eingöngu eftir fyrirmælum að ofan.  Þegar ég segi að ofan, þá er það úr ráðuneytunum eða frá flokksformönnunum.  Á þessu eru vissulega heiðarlegar undantekningar og vil ég þar nefna þingmenn Hreyfingarinnar sem hvert um sig hefur haldið sinni sjálfstæðu hugsun, flestir þingmenn Framsóknar þora að tjá sig án þess að horfa annað hvort fyrst til Sigmundar Davíðs eða Jóhönnu og svo náttúrulega villikettirnir í VG með Lilju Mósesdóttur í broddi fylkingar.  En það er með villikettina, að þeir leika lausum hala og fara sínar leiðir, rétt er það, en alltaf skulu þeir vera í réttum fjölda heima þegar á reynir.

Í mínum huga er það lífsnauðsynlegt fyrir Alþingi að þar verði tekin upp ný vinnubrögð.  Skilja þarf á milli löggjafarvaldsins og framkvæmdavaldsins.  Ein leið er að auka vægi embættis forseta Íslands og gera forsetann að ígildi forsætisráðherra.  Önnur er að kjósa forsætisráðherra óháð Alþingi.  Þriðja leiðin er að ráðherrar sitji ekki á þingi. Verði leiðir eitt eða tvö farnar, þá held ég að skoða eigi að kjósa til þings á tveggja ára fresti, líkt og gert er í Bandaríkjunum, helming þingmanna í hvert sinn.  Með því væri ríkisstjórn hvers tíma veitt aðhald.  Hún gæti ekki treyst því að halda þingmeirihluta í lengur en tvö ár í einu.  Slíkt mun vonandi kalla á betri vinnubrögð og meiri samvinnu þvert yfir flokkalínur.  Eins og þetta hefur verið undanfarna áratugi, þá er nánast hægt að tala um menntað einræði frekar en almennt þingræði.

En ég var víst að tala um árið sem er að líða.  Okkur er sífellt talin trú um að það versta sé yfirstaðið.  Bráðabirgðatölur frá Hagstofunni sögðu í byrjun árs að kreppunni væri "tæknilega lokið", þar sem hagvöxtur hafði mælst yfir núllinu.  Svo kom náttúrulega í ljós að það var rangt.  Hagtölur eru varasamur mælikvarði á hlutina, þar sem þær eru síbreytilegar.  Plús 4% hagvöxtur getur átt það til að breytast í 4% samdrátt á nokkrum mánuðum.  Tölur um atvinnuleysi er mælt á einn hátt hjá Vinnumálastofnun en annan hjá Hagstofu.  Mismunandi deildir Seðlabankans birta sambærileg gögn á ósamanburðarhæfan hátt.  Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn segir yfirleitt allt aðra sögu um stöðu fjármálafyrirtækjanna, en fjármálaráðuneytið, FME og Seðlabanki.  Mín skoðun er að árið 2010 var versta kreppuárið til þessa.  Ástæðan er að svo lítið hefur gerst.  Einstaklingar, heimili og fyrirtæki eru ennþá föst í spennutreyju óvissunnar varðandi fjárhagsstöðu sína.  Fasteignamarkaðurinn er nánast botnfrosinn. Lítið hefur gerst í atvinnumálum og þó svo að atvinnuleysi hafi ekki aukist, þá hefur það heldur ekki minnkað sem neinu nemur.  Fátækt hefur líklega ekki verið meiri í 50-60 ár.  Raðirnar hjá góðgerðarsamtökum lengjast sífellt.  Fólksflutningur í landi nemur 10 manns á dag.  Það þýðir að jafnaði 2,5 íbúðir losna á hverjum degi eða um 900 á ári.  Þær bætast í hóp þeirra 4-5.000 á nýbyggingarsvæðum sem standa auðar og allra hinna sem ekki hefur tekist að selja.

Rétt fyrir jól bárust þær fréttir frá Hagstofunni, að verðbólga væri komin niður í 2,5%.  Loksins náðust verðbólgumarkmið Seðlabanka Íslands.  Ætli menn hafi tekið þessu fagnandi og byrjað að tala um afnám verðtryggingarinnar?  Nei, það gerðu menn ekki.  Í staðinn var bent á, að við næstu mælingu verður búið að fiffa útreikninginn, þannig að hann sýni ekki of háa tölu.  Annað sem heyrðist var að nú væru vextir orðnir of lágir.  Með svona lága verðbólgu, þá væru nafnvextir (þ.e. verðbætur plús raunvextir) orðnir svo lágir að fjárfestar myndu leita annað.  Ég hef verið talsmaður þess, að setja þak á vextir ríkisskuldabréfa.  Þau mega einfaldlega ekki bera hærri vexti en 5% nafnvexti en þó aldrei meira en 1,5% raunvexti.  Núna er rétti tíminn til að hrinda þessu í framkvæmd.  Ef það er ekki nógu há ávöxtun fyrir lífeyrissjóðina, þá er þeim velkomið að fara með peningana sína í óörugga ávöxtun eins og skuldabréf banka og sparisjóða, hlutabréf fjármálafyrirtækja og fleira þess háttar.

Ýmislegt bendir til þess að íslenska hagkerfið sé að ná botninum.  Spurningin er hvort að þetta sé botn sem veitir viðspyrnu eða þess vegna bara sylla sem gefur hagkerfinu færi á að hreyfast upp á við.  Ég ætla ekki að telja hversu oft menn hafa í bjartsýniskasti (þar á meðal ég) talað um að nú fari hlutirnir að lagast bara til þess að upplifa vonbrigði.  Núverandi ástand mun ganga yfir, það er alveg öruggt.  Vonandi hefst batinn á árinu 2011, en þá verður líka margt að breytast.  Stærstu breytingarnar eru að stjórnvöld og fjármálafyrirtæki verða að skilja skuldavanda einstaklinga, heimila og fyrirtækja og leysa málin á forsendu lántaka en ekki á forsendu fjármálafyrirtækjanna.  Stjórnvöld og lífeyrissjóðirnir verða að gera alvöru úr þeirri atvinnuuppbyggingu sem búið er að tala um frá því í nóvember 2008.  Alþingi verður að breyta starfsháttum sínum til samræmis við niðurstöðu þingmannanefndar um rannsóknaskýrsluna.  Sérstakur saksóknari verður að fara að skila frá sér til dómsstóla stóru málunum, þar sem höfuðpaurar hrunsins eru sóttir til saka.  Ríkisstjórnin verður að leita nýrra leiða til tekjuöflunar, sem ekki bitnar á skattpíndum og skuldsettum fyrirtækjum og heimilum landsins.  Ríkisstjórnin verður líka að sýna og sanna, að hún sé að hlusta á almenning í landinu og beri hag hans fyrir brjósti.  Svo væri ekki verra að boðað yrði til kosninga.

Að lokum bara þetta:

Ég þakka árið sem er að líða og óska ykkur farsældar á nýju ári.  Megi það boða bjartari tíð og blóm í haga.

Árið er nú ekki liðið

Hún er merkileg fyrirsögn þessarar fréttar:

Eldgosið ein af stærstu fréttum síðasta árs

Til þess að hún væri sönn, þá þarf árið að vera liðið og komið nýtt.  Réttari fyrirsögn er:

Eldgosið ein af stærstu fréttum ársins sem er að líða

 

 

Eldgosið ein af stærstu fréttum síðasta árs

Eignaupptaka fest í lög - Engir samningar verða öruggir héðan í frá

Stundum sést stjórnmálamönnum ekki fyrir í asanum.  Það er mín skoðun, að lögin um meðferð gengistryggðra lána sé dæmi um slíkt.  Með þessum lögum er verið að bjarga því klúðri Gylfa Magnússonar, fyrrverandi efnahags- og viðskiptaráðherra, og Steingríms J. Sigfússonar, fjármálaráðherra, þegar þessir herramenn ákváðu að hunsa þann möguleika að gengistrygging lána væri í andstöðu við 13. og 14 gr. laga nr. 38/2001 um vextir og verðbætur.  Leiddi það til þess, að nýju bankarnir voru stofnaðir á röngum forsendum sem nam fleiri hundruð milljörðum.

Menn hafa bent á alls konar mistök sem gerð voru í undanfara hrunsins.  Núverandi ríkisstjórn hefur ekki síður gert sig seka um mistök í eftirleik hrunsins.  Icesave samningarnir tveir frá síðasta ári eru mjög góð dæmi, skortur á uppbyggingu atvinnulífsins er eitt til viðbótar, en dýrasta og, mér liggur við að segja, aumingjalegasta var þetta með að hunsa aðvaranir um að gengistryggingin kynni að vera ólögleg.

Til þess að bjarga stjórnmálamönnunum út úr klípunni, þá gáfu Fjármálaeftirlit og Seðlabanki Íslands fyrst tilmæli um meðferð gengistryggðra lána, þar sem brotið var á skýran hátt á neytendavernd lántaka.  Hæstiréttur lagði sig í líma við að finna lagarök til að bakka tilmæli FME og SÍ og nú hefur núverandi efnahags- og viðskiptaráðherra bitið höfuðið af skömminni og sett lög, þar sem neytendavernd er fótum troðin.

Ég var í hópi þeirra sem kom fyrir efnahags- og skattanefnd.  Í mínu máli skorðaði ég á nefndina að leita eftir áliti Eftirlitsstofnunar EFTA (ESA) á þessu máli.  Áleit ég mikilvægt að fá álit stofnunarinnar á þessu máli, þar sem það snerti rétt neytenda og ekki síður heimild löggjafans og dómstóla til að grípa inn í samninga mörg ár aftur í tímann.  Er ég ennþá þeirrar skoðunar, að það sé skýrt brot á neytendarétti að endurreikna lán allt að 7 - 8 ár aftur í tímann og breyta forsendum greiðslu lántaka í óhag vegna þess að lánveitandinn braut lög.

Með þessum lögum er sett mjög hættulegt fordæmi.  Í þeim fellst í raun, að neytandi getur ekki verið öruggur með samning sem hann hefur gert.  Jafnvel þó samningurinn hafi verið uppgerður í samræmi við greiðsluseðla, innheimtutilkynningar og greiðslufyrirmæli sem samþykkt voru af báðum aðilum samningsins, þá getur neytandinn átt von á því að löggjafinn gjörbreyti samningnum með geðþótta ákvörðun.

Alvarlegasti hlutinn varðandi þessi lög er að eignaupptakan sem fellst í stökkbreytingu lána vegna fjárglæfra stjórnenda og eigenda hrunbankanna er staðfest.  Stjórnvöld hafa ákveðið að slá skjaldborg um fjármálakerfið og bjarga því á kostnað stórs hluta lántaka.  Sumir koma vissulega mjög vel út úr þessu, en sá hópur er fámennur.  Flestir sitja uppi með stökkbreytta greiðslubyrði lána sinna sem er auk þess umtalsvert umfram greiðslugetu.  Séu lögin síðan skoðuð í samhengi með samkomulagi stjórnvalda og lánveitenda frá því í nóvember, þá kemur í ljós að verið er að tryggja að fjármálafyrirtækin fái allt til baka sem þau hugsanlega veita í afslátt til lántaka.  Svo dæmi sé tekið af 10 m.kr. láni tekið í mars 2004 til 30 ára, þá væru heildargreiðslur af því, samkvæmt upprunalega lánasamningnum með ólöglegu gengistryggingunni,  kr. 29,6 m.kr., væri lánið óverðtryggt með að meðaltali 6,75% vöxtum út lánstímann, þá er heildargreiðslan 40,0 m.kr., en 51,2 m.kr. miðað við 4,8% verðtryggða vexti og um 3,5% ársverðbólgu það sem eftirlifir lánstímann. Upprunalega greiðsluáætlun hljóðaði upp á 16,7 m.kr.  Vissulega getur lántaki valið að halda láninu í erlendri mynt, en munurinn á 16,7 m.kr. og 29,6 m.kr. er 77,2%.  Stjórnvöld ætlast sem sagt til að lánþegi taki kinnhestinum sem hrunverjar fjármálakerfisins veittu honum.  Nú vilji hann ekki sætta sig við 77,2% hækkun, þá býðst honum náðarsamlegast að fá 140% hækkun heildargreiðslubyrði eða 207% hækkun heildargreiðslubyrði.  Lánþeginn getur sem sagt valið hvaða leið hann fer í eignarupptökuna.  Þessi lög eru ljótur hrekkur og ekkert annað.

Ég get ekki farið frá þessum dæmalausu lögum án þess að minnast á upphafsorð fréttarinnar:

Lánastofnanir hafa nú 60 daga frest til útreikninga á ólögmætum gengisbundnum bíla- og fasteignveðlánum. 

Og hvað ef lánastofnanir virða ekki þessi tímamörk?  Fellur lánið þá niður, þurfa þær að greiða sektir eða skiptir þetta kannski engu máli?  Samkvæmt mínum skilningi, þá skiptir þessi frestur engu máli.  Takist fjármálafyrirtæki ekki að endurútreikna lán innan tímafrests, þá segja lögin ekkert til hvað skuli gert.  Hins vegar segja lögin, að fjármálafyrirtæki megi einhliða ákveða frest fyrir lántaka til að ákveða hvort hann samþykkir útreikningana og hvaða leið hann velur.  Einnig er tilgreint að lántaki hafi síðan í mesta lagi 30 daga til að ákveða að gera lánið að annars konar stökkbreyttu láni, nú með löglegri gengisbindingu.

Þessi lög eru fáránleg og þeim er ekki ætlað neitt annað en að yfirfæra eignir lántaka til fjármálafyrirtækja sem ýmist tóku þátt í ruglinu eða eru afsprengi fjármálafyrirtækja sem tóku þátt í því.  Ekki er gerð nein tilraun til að leiðrétta það ranglæti sem riðið hefur yfir lántaka.  Í lögunum ásamt og með hækkun verðtryggðra lána felst stærsta eignarupptaka Íslandssögunnar, tilfærsla eigna heimilanna til fjármálafyrirtækja á grundvelli einhverrar grófustu og svæsnustu markaðsmisnotkunar sem átt hefur sér stað hér á landi.  Og þetta er gert í skjóli stjórnvalda og Alþingis.  Sé ævarandi skömm þeirra 27 þingmanna sem greiddu þessum lögum atkvæði sitt.

Lög um gengisbundin lán taka gildi

Atlaga að þeim sem hafa sjálfstæðan vilja

Hún er grimm atlagan að því fólki sem hefur sjálfstæðan vilja.  Lilja Mósesdóttir, Ásmundur Einar Daðason og Atli Gíslason hafa öll fengið að finna fyrir því.  Róbert Marshall, þingmaður Samfylkingarinnar, ræðst svo á Ögmund Jónasson út af Landeyjarhöfn og er alveg ljóst hvers vegna það er.  Samfylkingin er að reyna allt sem hún getur til að grafa undan VG. 

Ég ætla ekki að gráta það að þessi stjórn springi, enda hefur stærsta hlutverk hennar verið að endurreisa banka á rústum íslenska hagkerfisins og helst með því að gera allar eigur landsmanna upptækar í leiðinni.  Mér skilst að  völva Vikunnar spái að allt fari í bál og brand á nýju ári, þannig að búsáhaldabyltingin verði leikur einn.

Þessi atlaga að þeim sem ekki fylgja boðvaldi Samfylkingarinnar og Steingríms J. er stór furðulegt í ljósi málflutnings beggja flokka meðan þeir voru utan ríkisstjórnar.  Báðir flokkar ætluðu að breyta ásýnd stjórnmála, báðir gagnrýndu þeir Framsókn og Sjálfstæðisflokkinn harkalega þegar þeir kröfðust flokkhollustu.  Því miður hefur komið í ljós að hvorugur flokkurinn hefur vilja, kjark eða þor til að breyta hlutunum.  Hjá báðum snýst allt um að halda völdum og berja fólk til hlýðni dugi ekkert annað.

Atli Gíslason hefur ítrekað bent á gagnrýni í skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis á vinnubrögð þingsins.  Þingnefnd um skýrsluna lagði til fjölmargar breytingar, en þær eiga ekki við "elsku mig" að áliti Samfylkingarinnar, Steingrím J. og fylgismenn hans.  Nei, þetta á líklegast bara við um Framsókn og Sjálfstæðisflokkinn.  Kaldhæðnin í þessu er að þetta mun að öllum líkindum tryggja þessum flokkum völdin eftir næstu  kosningar, þar sem Samfylkingin og VG hafa sýnt og sannað að þessi flokkar eru alveg jafn spilltir og hinir tveir.  Báðir hafa raðað sínu fólki á jötuna, báðir hafa hunsað vilja landsfunda sinna og hvorugur líður umræðu sem ekki er formanninum þóknanleg.

Sjálfur fann ég fyrir þessu í nóvember.  Þá vogaði ég mér að andmæla skoðun Jóhönnu og Steingríms varðandi lausn fyrir heimilin í landinu.  Ég vogaði mér að hugsa sjálfstætt og móta eigin skoðun.  Ég ætla ekki að hafa áhyggjur af því, þar sem menn eru dæmdir af verkum sínum.  Þannig verður að það um alþingismenn eins og aðra.

Ég tek undir orð Ögmundar Jónassonar, að þingflokkur VG verður að þola ólíkar skoðanir og umræðu þar sem ekki eru allir sammála.  Þetta eru kallaðar rökræður og þeim hefur verið gerð góð skil í mörgum góðum ritum frá tímum Sókratesar og Platós.  Þeir kenndu að rökræður ættu að snúast um málefni, en ekki menn.  Að þeir sem ekki gætu gert greinarmun á þessu tvennu væru ekki hæfir til rökræðna.  Skora ég á þingmenn VG að sýna það og sanna, að þeir teljist hæfir til rökræðna samkvæmt þessari einföldu reglu.

Í mínu námi var mér kennt að grundvallarspurning við lausn viðfangsefna var efasemdaspurningin "Hvað ef..?"  (What if..?).  Maður þyrfti að vera tilbúinn til að finna veikleika á öllum lausnum til að styrkja þá niðurstöðu sem að lokum væri komist að.  Ég fæ ekki betur séð en að Lilja, Ásmundur og Atli hafi verið að þessu.  Pota í veikbletti til að styrkja umgjörðina og koma í veg fyrir að menn falli á andlitið.  Viðbrögð Samfylkingarþingmanna sýnist mér benda til að blettirnir hafi verið verulega veikir og veikari en já-kór Jóhönnu og Steingríms vilja viðurkenna.  Höfum í huga, að það erum við landsmenn sem sitjum uppi með það sem úrskeiðis fer.  Við eigum kröfu um að vandað sé til verka við setningu laga og þar með fjárlaga.  Við eigum kröfum um að okkar hagsmunir séu hafðir að leiðarljósi, þar með að farið sé vægt í skattheimtu, að velferðarkerfið sé varið, að stuðlað sé að atvinnuuppbyggingu í landinu.  Með fullri virðingu, þá virðast fjárlög næsta árs ekki ná þessum markmiðum.  Þetta gagnrýndu Lilja, Ásmundur og Atli og eru menn að meira fyrir vikið.

Lilja íhugar úrsögn úr þingflokki VG

Steingrímur lætur ekki bágan hag heimilanna trufla sig

Fyrir rúmum tveimur árum varð hér hrun.  Það hafði áhrif á allt í þessu landi og ekki minnst á stöðu ríkissjóðs annars vegar og heimilanna í landinu hins vegar.  Ólíkt heimilunum þá hefur ríkissjóður þann möguleika að skattleggja allt og alla til að koma sér út úr vandanum, hann hefur möguleika á útgáfu ríkisskuldabréfa, á lántöku frá Alþjóðagjaldeyrissjóðnum og erlendum ríkjum og ekki síst hefur hann möguleika á niðurskurði.  Sem fjármálaráðherra hefur Steingrímur J. Sigfússon nýtt sér alla þessa möguleika.  Skattheimtan hefur þyngst svo um munar og er fyrir löngu komin upp fyrir þolmörk hins vinnandi manns.  Niðurskurðurinn hefur verið heiftarlegur þegar kemur að þeim sem minnst mega sín, þ.e. þeim sem þiggja lífeyri úr almannatryggingakerfinu, og velferðarkerfið hefur tekið á sig mikinn skell.  Ef það er að velta steinum í götu ríkisstjórnarinnar, að andmæla skattahækkunum á þegar skattpíndan almenning og niðurskurði í velferðarkerfinu, þá bið ég um fleiri slíka steina.

Hafi einhverjum steinum verið velt í götu ríkisstjórnarinnar, þá eru þeir í formi tregðu fjármálafyrirtækja að veita afslætti sem þau fengu frá eldri kennitölum sínum til þeirra sem tóku lánin.  Þá er það í form tregðu lífeyrissjóðanna að slá af vaxtakröfu sinni og leiðrétta lán sjóðfélaga.  Þá er það í skilningsleysi þeirrar sömu ríkisstjórnar að bæta þarf stöðu heimilanna og fyrirtækjanna í landinu.  Þá er það í getuleysi ríkisstjórnarinnar til að hugsa út fyrir kassann í leit að lausnum.

Mér finnst það ómaklegt af Steingrími J. Sigfússyni að kenna þeim um sem vilja hugsa í öðrum lausnum en hann.  Við skulum ekki gleyma því að fyrir rétt um 99 vikum sat hann við hlið Jóhönnu Sigurðardóttur á blaðamannafundi í Iðnó, þar sem hann lýsti því yfir að slá ætti skjaldborg um heimilin í landinu.  Við vitum öll hvernig fór fyrir þeirri skjaldborg.  Hún var slegin um fjármálafyrirtækin.

Því miður hefur margt í starfi núverandi ríkisstjórnar og þeirrar sem á undan henni fór einkennst af því að verja þá sem keyrðu allt í kaf og sjá til þess að fórnarlömb hrunsins tækju á sig nær allar byrðarnar.  Um 40.000 fjölskyldur hafa tapað öllu eiginfé sínu í húsnæði og aðrar 32.000 hafa orðið fyrir mikilli skerðingu.  Um 50.000 heimili í landinu hafa tekið út sparnað sem átti að gera þeim lífið léttbærara á efri árum til að greiða í botnlausa hít bankanna eða til að mæta tekju missi og/eða skattahækkunum ríkisstjórnarinnar.  Svo ótrúlegt sem það er, þá finnst Steingrími J. hið besta mál að skattleggja séreignarsparnað sem tekinn er út, en vill frekar loka nærþjónustu í heilbrigðiskerfinu en að skattleggja þann séreignarsparnað sem ekki hefur verið tekinn út. 

Ég hef ekki heyrt önnur rök fyrir því að ekki megi skattleggja séreignarsparnað, en að Sjálfstæðismenn hafi átt hugmyndina og fyrr detti Steingrímur J. dauður niður en að nýta hugmynd frá þeim.  Vissulega hafa lífeyrissjóðirnir eitthvað maldað í móinn, en málið er að þeir eiga ekki peninginn.  Þetta heitir séreignarsparnaður vegna þess að hann er séreign hvers og eins.  Þeir hafa því ekkert með það að segja hvort þetta sé gert eða ekki.

Frá hruni hefur verið ljóst að eina leiðin út úr hruninu væri í formi atvinnuuppbyggingar.  Á þeim vettvangi hefur ríkisstjórnin frekar unnið að því að gera fyrirtækjum lífið leitt.  Rekstrarumhverfi flestra fyrirtækja er mun lakara í dag, en það var fyrir réttum tveimur árum.  Vissulega hafa vextir loksins náðst ofan úr himna hæðum, en fyrir marga er það um seinan.  Fyrirtæki hafa þess fyrir utan mátt búa við innheimtuaðgerðir frá fjármálafyrirtækjum sem brutu lög fram og til baka í lánveitingum sínum.  Ekki í eitt einasta skipti tóku stjórnvöld stöðu með fórnarlömbum fjármálafyrirtækjanna.  Nei, þau flykktu sér í hvert einasta skipti í lið með gerendunum.  Nýleg lög um gengisbundin lán er ein birtingarmynd þess.

Ekki ætla ég að gera lítið úr því verkefni sem Steingrímur J. hefur þurft að takast á við.  Ég held aftur að hann hafi oft gert sér verkið erfiðara en nauðsynlegt var með því að hlusta ekki á og leita liðsinnis félaga sinna innan VG.  Framtíðin á ein eftir að leiða í ljós hvorir voru í raun og veru að velta steinum, Lilja Mósesdóttir, Ásmundur Einar og Atli Gíslason eða þá hinir sem ekki töldu sig þurfa að hlusta.

„Mikil ábyrgð að velta steinum í götuna“

Hvort er mikilvægara: Völdin eða samviskan?

Ég get ekki annað en furðað mig á þeirri umræðu sem upphófst í síðustu viku við það að þrír þingmenn VG gátu ekki samvisku sinnar vegna stutt fjárlagafrumvarp ríkisstjórnarinnar.  Þessir þrír þingmenn hafa, ásamt þremur öðrum, verið mjög opinskáir í gagnrýni sinni á mjög margt í stefnu núverandi stjórnar.  Maður hefði haldið að flokkssystkini þeirri hefðu gripið það fegins hendi að reynt væri að koma í veg fyrir að stjórnarsamstarfið litaðist um of af sjónarmiðum hins stjórnarflokksins, en það er öðru nær.

Ég hef fylgst með störfum Lilju Mósesdóttur undanfarna 18 mánuði eða svo.  Er hún einn fárra þingmanna sem ég hef átt í samskiptum við, sem ég veit að breytir ekki málflutningi sínum um leið og snúið er baki við manni.  (Tekið skal fram að ég hef svo sem ekki verið í samskiptum við nema svona 20 - 30 þingmenn vegna starfa minna fyrir Hagsmunasamtök heimilanna, þannig að fjölmarga þingmenn þekki ég lítið eða ekki neitt.)  Í samræðum við hana getur maður alltaf gengið að málefnalegir umræðu og málefnalegir hugsun.  Hennar rök hafa vissulega tekið breytingum, en það er fyrst og fremst vegna þess að ný sjónarhorn hafa komið fram og nýjar upplýsingar verið opinberaðar.

En hvers vegna eru viðbrögð einstakra stjórnarliða jafn ofsafengin og raun ber vitni? Hvað fær formann þingflokks VG, formann fjárlaganefndar og fleiri stjórnarþingmenn til að stíga fram með blammeringar og hótanir í garð þess fólks sem vill að stjórnarflokkarnir standi vörð um heimilin í landinu, velferðarkerfið og ekki síst fylgi stjórnarsáttmálanum?  Af öllum stjórnarþingmönnum, sem stigið hafa fram, furða ég mig mest á orðum Björns Vals Gíslasonar.  Hann lætur eins og enginn megi hafa aðra skoðun en hann.  Það sem veldur mér samt mestum áhyggjum varðandi yfirlýsingar hans, er að hann er almennt talinn segja það sem Steingrímur J. getur ekki sagt stöðu sinnar vegna.  Að Björn Valur segi að þremenningarnir eigi sér ekki framtíð innan VG verður því að túlkast sem svo að Steingrímu J. telji svo vera og á meðan hann stígur ekki fram og andmælir þessum orð Björns Vals, þá lít ég svo á, að Björn Valur hafi látið þessi orð flakka með samþykki og að beiðni Steingríms.

Þingmönnum Samfylkingarinnar er viss vorkunn.  Margir þeirra munu ekki halda þingsætum sínum verði efnt til kosninga á næstu mánuðum.  Þeir horfa því upp á að skoðanafrelsi þremenninganna sé að stefna þingmennsku þeirra í voða.  Ég held að þessir þingmenn geti helst dregið þann lærdóm af þessu, að betra væri fyrir þá að standa með almenningi í landinu og verja velferðarkerfið, en að keyra allt hér gjörsamlega á kaf.

Mér sýnist sem tvær framtíðarsýnir mínar frá því í fyrra sé að verða að veruleika.  Önnur var sú, að Samfylkingin ætlaði að keyra þjóðfélagið svo í gólfið, að fólk hrópaði eftir afskiptum ESB.  Hin var að Steingrímur J. myndi nota aðstöðu sína til að refsa landsmönnum fyrir að hafa ekki hleypt honum fyrr að kjötkötlunum.

Nú eru að verða þrjú ár síðan að krónan féll og þar með spilaborg fjármálafyrirtækjanna.  Á þessum þremur árum, og sérstaklega síðustu tveimur, hafa tveir hópar þurft að taka út ógurlega refsingu afglapa fjármálafyrirtækjanna, stjórnvalda og embættismanna.  Annar er heimili landsins og hinn samanstendur af fyrirtækjum sem á engan hátt tengdust stjórnendum eða eigendum fjármálafyrirtækjanna.  Eignir heimilanna og fyrirtækjanna hafa runnið óbættar til fjármálafyrirtækja, sem stofnuð voru á rústum bankanna þriggja.  Sýndarmennskuafskriftir hafa átt sér stað, en að nær engu leiti hafa bankarnir gefið eftir annað en það sem hvort eð er var tapað.  Krafa AGS um viðeigandi skuldaniðurfellingu til lífvænlegra lántaka hefur verið nær algjörlega hunsuð.  Eina sem gert hefur verið, er að afskrifa það sem var óinnheimtanlegt.

Ríkissjóður hefur þegar borið ríflega 1.300 milljarða kostnað vegna bankahrunsins.  Þessi kostnaður verður greiddur af komandi kynslóðum, þó eitthvað komi til baka með sölu eigna.  Hvað eftir annað hafa stjórnvöld geta farið vægari leiðir í skattheimtu eða innleitt úrræði sem nýttust fjöldanum.  Nei, almenningur skal taka eins stóran skell eins og hægt er.  Húsnæðiseigendur skulu tapa eignum sínum.  Lífeyrisþegar skulu búa við skertar bætur.  Þjónusta við landsbyggðarfólk skal skorin við trog.  Það er eins og ekki megi hugsa út fyrir kassann og þeir sem voga sér að gera það, eins og Lilja Mósesdóttir, þeir eru sagðir andfélagslegir.

Ég hef fylgst með störfum nokkurra nefnda Alþingis og verð því miður að segja, að fátt er um sjálfstæð vinnubrögð.  Röksemdir eiga alls ekki upp á pallborð hjá þeim og komi fyrirmælin ekki beint úr ráðuneytinu, þá þorir engin að hreyfa við breytingum.  Kostulegast fannst mér símtalið, sem ég fékk á laugardagsmorgni frá nefndarmanni í efnahags- og skattanefnd, en sú nefnd fjallaði um gengislánafrumvarp efnahags- og viðskiptaráðherra.  Spurningin sem ég fékk var:  Skilur þú hvernig þetta er reiknað?  Önnur umræða var afstaðin og þingmaðurinn var ekki viss hvort hann skildi innhald frumvarpsins!  Ekki skal taka þessu þannig, að ég sé að gagnrýna þingmanninn.  Spurningin var skiljanleg, þar sem frumvarpið er óskiljanlegt og þar með lögin.  Stjórnarliðar voru að þjösna frumvarpinu í gegn án þess að vinna verk sitt.  Og ekki í fyrsta skiptið.  Í fyrra voru samþykkt lög nr. 107/2009 um aðgerðir fyrir einstaklinga, heimili og fyrirtæki vegna banka- og gjaldeyrishruns.  Við hjá Hagsmunasamtökum heimilanna vöruðum ákaft við því frumvarpi.  Ári síðar hafði allt komið fram sem við vöruðum við.  Þetta er því miður veruleikinn á Alþingi.  Menn eru svo uppteknir við að þóknast ríkisstjórninni og fjármálafyrirtækjunum að menn gleyma réttsýni og rökhyggju.  Kannski hafa menn ekki tíma til vinna verk sín af kostgæfni.  Kannski skortir þá áhuga eða getu.

Það er inn í þetta umhverfi sem Lilja Mósesdóttir og nokkrir aðrir þingmenn hafa stigið með þá fáránlegu kröfu, að mati fjölda annarra þingmanna, að þingmenn hugsi sjálfstætt og í samræmi við sannfæringu sína.  Þessi eðlilega krafa hefur reynst mörgum þingmönnum ofviða.  Það er öruggara að samþykkja ruglið, en að rugga bátnum.  Þeir sem rugga bátnum fá nefnilega fyrir ferðina.

Lilja, Ásmundur og Atli, við ykkur vil ég segja: 

Þið eruð menn að meiru að standa á sannfæringu ykkar.  Þið eigið heiður skilinn fyrir þann kjark og þor sem þið sýnduð.

Lilja lögð í pólitískt einelti

Forgangsröðun innstæðna er ekki brot á EES-samningnum

Eftirlitsstofnun EFTA (ESA) hefur kveðið upp þann úrskurð að Alþingi hafi verið heimilt að setja þau ákvæði í neyðarlögin frá 6. október 2008, að innstæður væru forgangskröfur í fjármálastofnunum og þar með í þrotabúum slíkra stofnana.  ESA tók fyrir mál nokkurra kröfuhafa og ályktar að gera skuli greinarmun á innstæðueigendum og lánadrottnum.  Staða almenns innstæðueiganda (depitors) sé frá upphafi önnur en lánadrottins (creditors), þar sem innstæðueigandi geti ekki varið sig með sama hætti og lánadrottinn.

Ekki er í ákvörðun ESA tekið á álitamálum sem uppi eru varðandi Icesave eða aðra netreikninga erlendra aðila, en sé ég fyrir mér að Kaupþingi verði samkvæmt þessu ekki stætt á því að vísa vaxtakröfum vegna slíkra reikninga í almenna kröfuröð.  Einnig gæti verið að lögaðilar sem lögðu inn á innstæðureikninga gætu allt í einu átt kröfu á bankana um útgreiðslu á innstæðum sínum.

Áhugavert er að sjá, að ESA telur neyðarlögin auka á löglegan hátt við innstæðutryggingar.  Almenn lög um slíkar tryggingar veiti lágmarkstryggingu en ekkert banni að við þá tryggingu sé aukið. Þetta styður við ályktanir mínar að ofan um að ekki verið hægt að mismuna innstæðueigendum eftir stöðu þeirra, þ.e. einstaklingar, lögaðilar, stofnanir, góðgerðarfélög, sveitarfélög, o.s.frv., og hvort innstæðan sé innlögn eða vextir.

ESA færir m.a. þau rök fyrir því að innstæðueigendur eigi að njóta meiri verndar út frá því að innstæður séu almennt skammtíma innlán og eigendur þeirra geti nálgast peninga sína fyrirvaralaust.  Það sé því nauðsynlegt að verja þær til að koma í veg fyrir áhlaup sem gætu sett rekstur fjármálafyrirtækis á hliðina og þannig í reynd stefnt kröfum lánadrottna í voða (án þess að ESA segi þetta síðasta beint út). 

ESA kveður úr um í úrskurði sínum að lánadrottnum hafi ekki verið mismunað við aðskilnað gömlu bankanna og þeirra nýju, þar sem kröfuhafar hafi í reynd orðið eigendur nýju bankanna í gegn um kröfur sínar í gömlu bankana.  Ekki hafi verið brotið gegn frjálsu flæði fjármagns við uppgjörið á milli gömlu og nýju bankanna.

Áhugavert er að ESA fer síðan í að réttlæta niðurstöðu sína, þó svo að stofnunin segi fyrst að hún þurfi þess ekki.  Nefnir ESA að bankakerfi sé svo mikilvægt ekki bara hagkerfinu heldur einnig almannaöryggi, þar sem greiðslukerfi þjóðar treysti á bankakerfið.  Áhlaup á banka myndi ekki leiða til neins annars en hruns fjármálakerfisins.  Aðgerðir íslenskra stjórnvalda hafi verið eðlileg aðgerð til að endurvekja traust innlendra innstæðueigenda á öryggi innstæðna þeirra.  Og ESA heldur áfram með því að benda á, að neyðarlögin hafi verið sett með virkni hagkerfisins í huga, en ekki  hag einstaka innstæðueigendur.  Bendir stofnunin á mikilvægi bankanna þriggja fyrir hagkerfið, þar sem nánast hver einasta fjölskylda og fyrirtæki í landinu hafi átt í viðskiptum við bankana.  Að veði hafi verið stór hluti innstæðna í landinu, fyrirtæki hefðu ekki getað greitt fyrir vöru og þjónustu, borgað út laun, innflutningur hefði stöðvast, neytendur hefðu ekki getað nálgast peningana sína og þar með velta nánast stöðvast.  Fólk hefði ekki getað staðið við fjárhagsskuldbindingar sínar o.s.frv.

Í punkti 104 er viðurkennt að íslensk stjórnvöld hafi gert fjölmörg mistök í aðdraganda hrunsins, en það breyti ekki lögmæti neyðarlaganna.

--

Ég held að íslensk stjórnvöld geti ekki kvartað undan þessu áliti ESA.  Raunar fá neyðarlögin, að þessu leiti, hæstu einkunn.  Ég velti því samt fyrir mér hvort þessi úrskurður opni ekki á að erlendir innstæðueigendur gætu átt meiri rétt á gömlu bankana sem gæti að lokum fallið á skattgreiðendur.  Þá er ég að vísa til þess að allar innstæður voru tryggðar upp í topp með tilfærslu þeirra í kröfuröð.  Lendi erlendir innstæðueigendur í því að fá ekki innstæður sínar greiddar upp í topp, þá gæti myndast krafa á íslenska ríkið, þar sem ekki hafi verið gætt jöfnuðar milli innlendra og erlendra innstæðueigenda.  Á þetta líklegast eingöngu við í tilfelli Landsbankans og síðan hvað varðar vexti á innstæðum hjá hinum bönkunum.

Neyðarlögin ekki brot á EES-samningi

Ekkert einsdæmi - Ársreikningar byggja mikið á mati en ekki hreinum staðreyndum

Ég er sannfærður um að séu ársreikningar allra stærstu fyrirtækja landsins skoðaðir á sama hátt í baksýnisspegli og bankanna þriggja, þá kæmi önnur niðurstaða en birtist í reikningunum.  Sama á við um fyrirtæki út um allan heim.

Eftirfarandi fyrirtæki hafa öll komist að því, með góðu eða illu, að ársreikningar þeirra gáfu ekki rétta mynd af rekstrinum:

• UBS
• Bear Stearns
• GM
• Ford
• Lehman Brothers
• HBOS
• RBS
• AIG
• Glitnir
• Landsbankinn
• Kaupþing
• Enron
• WorldCom
• Tyco
• Computer Associates
• Global Crossing
• ImClone Systems Incorporated
• Parmalat
• Cirio

Ég gæti haldið svona áfram endalaust, en læt þetta duga.  Mörg þeirra hreinlega fölsuðu bókhald sitt, eins og sannast hefur á Enron, WorldCom og Parmalat, meðan önnur fegruðu það verulega, misfærðu, túlkuðu vafaatriði þannig að ekkert væri að óttast eða greindu ekki frá atriðum sem hefðu orðið til þess að fjárfestar og hlutafjáreigendur hefðu flúið fyrirtækin eins og heitan eldinn.  Síðan má ekki gleyma afneitun, hóphugsun og meðvirkni.  Allt var þetta gert til að verja stöðu stjórnenda fyrirtækjanna og oft aðaleigenda.  Það er sorglegt til þess að hugsa, að hagsmunir einstaklinga ráði ferð, en ekki hagsmunir fyrirtækjanna.  Halda menn virkilega að svindlið komist ekki upp að lokum?

Mikilvægast í starfsemi hvers fyrirtækis er að tryggja samfeldni rekstrarins.  Margir myndu halda að hagnaður skipti öllu máli, en svo er ekki.  Hagnaður eins árs skiptir engu máli, ef fyrirtækið lifir ekki næsta ár af.  Betra er fyrir fyrirtæki að viðurkenna það sem er að í rekstrinum, sýna tap og bæta úr því sem afvega fór, en að spinna blekkingarvefi.  Málið er að það er betra fyrir stjórnendur fyrirtækjanna að afkoman sé góð.  Þeir fá yfirleitt afkomutengd laun þannig að það er mikilvægt fyrir stjórnendur fyrirtækjanna, að ársreikningarnir sýni eins jákvæða niðurstöðu og hægt er.  Hefur einhver heyrt af stjórnanda sem hefur þurft að skila bónus byggðum á fölskum forsendum?  Meira að segja forstjórar sem hafa verið reknir frá fyrirtækjum eftir að svikamyllan hefur komist upp, hafa gengið út með himinháar starfslokagreiðslur.

Hlutverk endurskoðenda er ekki öfundsvert.  Þeim er ætlað að koma inn og fara yfir bókhald sem er oftar en ekki yfirfullt af alls konar einkennilegum færslum.  Margar eru alveg 100% réttar samkvæmt lögum og reglum, en væru ekki jafnflóknar og þær eru, ef ekki væri að eitthvað væri bogið við þær.  Í öðrum tilfellum, og það er algengast, byggja færslurnar á túlkun eða mati á aðstæðum.  Hvenær eru birgðir ofmetna?  Hvernig er best að meta virði hlutafjár?  Hefur verið fært nægilega mikið á afskriftarreikning lána, er varúðarfærslan of lág?  Erfitt er fyrir endurskoðanda að segja að eitthvað sé hreint út sagt rangt, en mikilvægt er að hann hafi kjark til að andmæla staðhæfingum sem eru í besta falli vafasamar.  Svo eru það náttúrulega tilfellin, þar sem endurskoðandann brestur kjarkur til að gera athugasemd eða tekur hreinlega þátt í vitleysunni.  Hvaða hlutverki endurskoðendur PwC gegndu ætla ég ekki að kveða úr um, en þetta lítur ekki vel út.

Enron og WorldCom voru tvö fyrirtæki, sem fölsuðu bókhald sitt með aðstoð endurskoðenda sinna.  Þrátt fyrir að sýnt hafi verið fram á svikin, þá hefur ótrúlega lítið gerst.  Athur Andersen, eitt stærsta endurskoðunarfyrirtæki í heimi á sínum tíma, fór vissulega á hausinn, en nánast enginn af starfsmönnum fyrirtækisins fékk mikið meira en skömm í hattinn.  Starfsmennirnir sem tóku þátt í rangfærslu bókhalds og fölsun ársreikninga sluppu nánast allir eða fengu í mesta lagi mjög væga dóma.  Líklegast eru allir komnir í gott starf hjá einhverju öðru endurskoðunarfyrirtæki, þó einhverjir hafi vissulega misst starfsleyfi sitt.  Þeir sem fengu þyngstu dómana, voru þeir sem sáu um að tæta bókhaldsgögnin.  Bernie Maddox fékk 150 ára fangelsi fyrir fjársvik, en forráðamenn Enron, WorldCom og Athur Andersen náðu ekki einu sinni þeim árafjölda samanlagt.

Líklegast stefnir í svipað hér á landi.  Einstaklingur í litlu fyrirtæki, sem er í persónulegum ábyrgðum fyrir rekstur sinn er að fá himinháar sektir og fangelsisdóm fyrir að skila ekki vörslusköttum á réttum tíma, en ég efast um að mennirnir sem settur hagkerfið á hliðina geri annað en að tapa hluta af vafasömum og innistæðulausum tekjum sínum.  Lögmaður var um daginn að furða sig á því að ganga ætti að fyrrverandi bankastjóra.  Það hefði ekkert annað upp á sig en að bankastjórinn fyrrverandi yrði gjaldþrota.  Samkvæmt þessu má ekki snerta við yfirstéttinni, þar sem það er óréttlátt að meðlimir hennar verði gjaldþrota!

Færsla bókhalds og gerð ársreikninga á að vera mjög einfalt ferli.  Þegar ég lærði bókfærslu fyrst í 9. bekk og síðan í HÍ, þá var notast við dagbækur með mörgum settum af debet og kredit dálkum.  Á þeim árum tók mörg ár að búa til ársreikninga og nánast ómögulegt var að sannreyna nokkurn skapaðan hlut.  Með nútíma bókhaldskerfum, þá vita stjórnendur stöðu fyrirtækja sinna um leið og skjal hefur verið skráð í tölvuna.  Þeir vita því líka hverju þarf að breyta svo niðurstaðan verði hagstæð.  Flestir leika sér líklegast með tölurnar sem enginn getur sagt til hvort eru réttar eða rangar, þ.e. verðmæti eigna, afskriftir eða varúðarfærslur vegna lána/útistandandi skulda, birgðir og viðskiptavild.  Með því að fikta í þessum liðum er hægt að láta hagnað hverfa eða fara upp úr þakinu.  Ef marka má skýrslur norsku og frönsku endurskoðendanna, þá voru þessir liðir einmitt stilltir þannig af, að hagnaður yrði sem mestur.  Afskriftir Glitnis og Landsbanka voru langt fyrir neðan öll viðmið, verðmati eigna var haldið háu, bankarnir héldu verði hlutabréfa sinna uppi og áhættur vegna útlána voru hreinlega falsaðar.  Og hverju skilaði þetta?  Hagkerfið hrundi og Ísland er tæknilega gjaldþrota.

Til að botna þetta má að lokum spyrja:  Spiluðu endurskoðendur með eða var spilað með þá?

Reikningar bankanna þriggja rannsakaðir

Eiga menn ekki við leiðréttingu krafna á einstaklinga

Hvernig getur verið að menn séu að afskrifa kröfur á einstaklinga, þegar kröfurnar voru rangar samkvæmt lögum?  Hér eru menn að fara í orðaleik til að fela sannleikann.

Höfum það alveg á hreinu, að eignaleigufyrirtækin buðu upp á ólöglega afurð.  Af þeirri ástæðu kröfðu þeir viðskiptavini sína um of háa upphæð.  Við það að leiðrétta kröfuupphæðina er EKKI verið að afskrifa kröfurnar á einstaklinga.  Það er verið að leiðrétta kröfurnar í samræmi við bókstaf laganna. 

Viðskiptavinurinn hafði ekkert með það að gera að afurðin stæðist ekki lög nr. 38/2001 um vexti og verðbætur.  Það klúður er alfarið á ábyrgð eignaleigufyrirtækjanna.  Að slá upp 27 milljörðum hvað þá 44,5 ma.kr. sem afskrift á einstaklinga er viðlíka vitlaust og kenna mótherja í fótbolta um að hafa tapað 3 - 0 eftir að leikur er dæmdur liði tapaður fyrir að vera með ólöglegan leikmann.

Maður getur ekki annað en vorkennt fjármálafyrirtækjunum að þurfa að fara í svona rökleysu.  Nú eru sum þessara fyrirtækja greinilega að undirbúa eitthvað útspil sem koma mun á næstu dögum.  Ætli það sé gjaldþrot Lýsingar eða SP-fjármögnunar eða einhliða breyting vaxta?  Þau urðu náttúrulega fyrir áfalli í dag við lækkun stýrivaxta Seðlabankans, þar sem óverðtryggðir og verðtryggðir vextir munu lækka í beinu framhaldi af því.  Mér sýnist rekstrargrunnur einhverra af þessum fyrirtækjum vera heldur veiku, svo ekki sé meira sagt.

27 milljarðar afskrifaðir

Vextirnir að nálgast samningsvexti gengisbundinna lána - Hvað ætli fjármálafyrirtækin tapi á þessu?

Seðlabankinn er að koma vaxtastigi hér á landi niður í það sem algengt er í nágrannalöndum okkar.  Vissulega vantar eitthvað upp á, en þetta er allt á réttri leið.  Haldi verðbólga áfram að þróast eins og allt lítur út fyrir, þá munum við sjá stýrivexti upp á 2,5% í febrúar eða mars á næsta ári.

Ég get ekki annað en velt fyrir mér í ljósi umræðu um tap fjármálafyrirtækja á gengislánadómum Hæstaréttar frá því í júní og september, hvert ætli tap fjármálafyrirtækjanna sé af vaxtalækkun SÍ.  Það voru, jú, helstu rök FME og SÍ fyrir tilmælum sínum 30. júní sl. að fyrirtækin myndu tapa svo miklu í framtíðinni á því að þurfa að nota samningsvexti áfram, að nauðsynlegt væri að bjarga þeim með því að setja SÍ vexti frá lántökudegi.  Nú er svo komið að lægstu óverðtryggðu vextir, sem SÍ heldur utan um samkvæmt 10. gr. laga 38/2001, eru komnir niður í 5,75% og munu lækka í 5,25% ef að líkum lætur í framhaldi af ákvörðun peningastefnunefndar í morgun.  Flest gengisbundin lán eru með 2,5-3,5% vaxtaálag, þó að dæmi sé um mun hærra álag.  Þetta álag fellur niður við endurútreikning samkvæmt ákvörðun Hæstaréttar 16. september og tilmælum FME og SÍ frá 30. júní.  Því má færa rök fyrir því að grunnvextir áður gengisbundinna lána séu komnir niður í 1,75-2,75%, en neðri talan er kominn glettilega nálægt þriggja mánaða LIBOR vöxtum fyrir sænska krónu.

Ég hef aldrei geta skilið rök FME og SÍ fyrir því að reikna eigi vexti SÍ fyrir áður gengisbundin lán ofan á gjalddaga, sem enginn ágreiningur var um, langt aftur í tímann.  Þetta er það atriði í bæði tilmælum FME og SÍ og dómi Hæstaréttar frá 16. september, sem ætlunin er að fara með til ESA.  Beðið er eftir að dómar falli í Hæstarétti um vexti húsnæðislána og hvaða meðferð frumvarp Árna Páls Árnasonar um þetta efni fær á Alþingi.  Búið er að skora á þingnefnd að leita til ESA svo Alþingi setji ekki lög sem það fengi síðan hugsanlega í andlitið aftur.  Því miður bendir ýmislegt til þess að þingnefndin telji sig ekki þurfa slíkt álit ESA og er það miður.  Ég held að það væri öllum til góðs, að það væri Alþingi sem leitaði eftir slíku áliti áður en frumvarpið verður að lögum, frekar en að það verði dómstólar eða einkaaðilar sem leiti slíks álits síðar.

Seðlabankinn lækkar vexti