Leita ķ fréttum mbl.is

Bloggfęrslur mįnašarins, september 2010

Eru fjöldagjaldžrot góšur įrangur?

Merkileg eru žau ummęli Murilo Portugal aš

Ašgeršir til aš męta skuldavanda heimila og fyrirtękja hafi reynst gagnlegar

Ég velti žvķ fyrir mér hver laug žessu aš honum eša teljast žaš gagnlegar ašgeršir aš helmingur fyrirtękja landsins eru annaš hvort gjaldžrota eša į leiš gjaldžrot og žśsundir heimila eru annaš hvort bśin a missa hśsnęšiš sitt eša į leišinni aš missa žaš.   Ef žaš sķšara er sś męlistika sem AGS notar, žį bķš ég ekki mikiš ķ hagstjórnarsnilldina į žeim bę.

Žaš er gott og blessaš aš žessi nišurstaša skuli koma į žessum degi.  Alžingi logar ķ illdeilum og ekkert mun fara žar ķ gegn į nęstu mįnušum.  Ķslenskir neytendur hafa veriš sviptir neytendavernd og lögbrjótar hafa fengiš samžykki dómstóla fyrir žvķ aš lögbrot borga sig.  Fjįrmįlakerfiš er alvaldur Ķslands og žó žaš kveiki ķ öllum fasteignum landsmanna, žį munu dómstólar örugglega finna glufu ķ lögunum til aš kenna lįntökum um brunann og gera žeim aš greiša skašabętur.

Mér finnst aš Murilo Portugal ętti aš rifja upp orš Marks Flanagans eftir fyrstu endurskošun AGS, žegar hann sagši:

And finally in the debt restructuring area I just want to highlight that now we have managed to mark down loans to appropriate level in the banks' books, this has to be translated into appropriate debt relief to viable borrowers.

Ķ huga almennings eru žessir "viable borrowers" ekki Jóhannes Jónsson, Jón Įsgeir Jóhannesson og ašrir hrunverjar.  Nei, žetta eru óžekktir eigendur fyrirtękja sem hafa reynt aš stinga sér ķ gegn um öldu markašsmisnotkunar, svika og pretta, en žar sem žessir ašilar eru ekki nógu žekkt andlit, žį er besta mįl aš fórna žeim.  Žeir sem ekki eru žekktir gleymast hvort eš er fljótt.

Skilur AGS ekki aš įstandiš hér į landi er grafalvarlegt.  Ķ gęr var ég aš beygja inn į Hringbraut af brśnni yfir Bśstašarveg/Snorrabraut.  Žar var umferšartappi vegna slyss.  Žegar nęr kom sį ég aš snyrtilega klędd kona lį hreyfingarlaus į götunni. Ég veit ekki hvaš geršist, en ekki var aš sjį aš įrekstur hafi oršiš.  Žrķr bķlar voru ķ röš en engin virtist skemmdur.  Žaš hvarflaši aš mér aš hśn hefši stokkiš, žar sem ekkert var minnst į žetta ķ blöšunum ķ morgun.  A.m.k. sį ég hvergi minnst į įrekstur į Hringbraut žar sem faržegi slasašist.

Ég held svo sem aš AGS skilji įstandiš hérna mjög vel.  Žaš er bara ekki žeirra hlutverk aš aš taka žęr įkvaršanir sem žarf aš taka til aš laga stöšuna hérna.  Žaš er hlutverk stjórnvalda og žau žora ekki.


mbl.is „Mikill įrangur hefur nįšst“
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

Neytendavernd į Ķslandi - Minningarorš

Til grafar var borin ķ dag neytendavernd į Ķslandi.  Banamein hennar var dómur Hęstaréttar 16. september sl.  Hinstu lķkręšu hélt Hérašsdómur Reykjavķkur 28. september 2010 og sami dómur sį um greftrun 29. september.  Blóm og kransar skulu lagšir viš dyr Hérašsdóms Reykjavķkur og Hęstaréttar Ķslands.  Žeir sem vilja minnast neytendaverndar į Ķslandi er lķka bent aš senda erindi til ESA, Eftirlitsstofnunar EFTA, og EFTA dómstólsins, žar sem framferši dómstóla er mótmęlt.

Neytendavernd į Ķslandi, ķ žeirri mynd sem hér er borin til grafar, var sett ķ lög meš lögum nr. 14 frį 6. mars 1995 sem geršu breytingu į lögum nr. 7/1936 um samningsgerš, umboš og ógilda löggerninga.  Hśn nįši žvķ aš verša 15 įra, sex mįnaša og 10 daga.  Į žessum tķma var hśn hunsuš og fótum trošin af flestum žeim sem įttu aš fara eftir henni eša vernda. Varš hśn žvķ neytendum aldrei sś vernd sem tķškast ķ sišmenntušum žjóšfélögum.  Enginn vildi heldur kannast viš krógann og žannig afneitaši Neytendastofa honum ķtrekaš ķ undanfara og eftirmįla hruns hagkerfisins og į sķšustu 13 dögum gengu dómstólar svo aš henni daušri.

Meš neytendaverndin veršur einnig borin til grafar réttlęti ķ fjįrmįlavišskiptum, fjįrmįlasišferši og heišarleiki ķ višskiptum.  Bęši Hęstiréttur 16. september og Hérašsdómur Reykjavķkur hafa komist aš žvķ aš žessir žęttir eru til óžurftar ķ ķslensku samfélagi.  Hęgt er aš stunda svik og pretti, setja heilt hagkerfi į hlišina, en halda samt öllum įvinningi af svikunum meš hóflegri 30% įlagningu sem dómstólar hafa įkvešiš sem ręttmętar bętur til lögbrjóta fyrir aš brjóta lög.

Žeir sem vilja njóta neytendaverndar til jafns viš žaš sem gerist ķ sišmenntušum žjóšfélögum, er bent į aš flytja lögheimili sitt til slķkra žjóšfélaga.  Žeim er bent į aš snśa baki viš samfélagi sem telur fórnarlömbin eiga aš greiša gerandanum bętur fyrir aš lįta žį svķkja sig og pretta.  Hér er ekkert réttlęti aš fį og žó svo aš ESA eša EFTA-dómstólinn komist aš gagnstęšri nišurstöšu, žį er žvķ mišur hefš fyrir žvķ aš hunsa slķkt.

Žar sem neytendavernd į Ķslandi reis aldrei til hįrra metorša veršur hennar ekki minnst fyrir mikil afrek.  Hśn var ķtrekaš hrakin, hędd og spottuš af fyrirtękjum og stofnunum sem töldu hana standa ķ vegi nęstu gręddu krónu eša koma ķ veg fyrir aš stjórnsżslan hefši sinn gang.  Reykjavķkurborg hefur t.d. hunsaš neytendavernd viš skil lóša ķ Ślfarsįrdal, bķlaumboš hafa hunsaš neytendavernd žegar kemur aš įbyrgšarvišgeršum, tryggingafélög fengu stušning löggjafans og dómstóla til aš hafa af višskiptavinum sķnum tryggingabętur og svona mętti lengi telja.  Lķfsžróttur neytendaverndar į Ķslandi var žvķ oršinn lķtill, žegar Hęstiréttur veitti henni nįšarhöggiš 16. september sl. žar sem tekist var į um hvort mikilvęgari vęri forsendubrestur fjįrmįlakerfisins eša neytenda.  Nišurstaša Hęstaréttar var stórfuršuleg og Hérašsdómur Reykjavķkur gekk ennžį lengra ķ lķkręšu sinni ķ gęr.  Refsa skal neytendum fyrir aš fjįrmįlakerfiš bauš upp į ólöglega gengistryggingu meš žvķ aš hękka skuld žeirra viš fjįrmįlakerfiš um tugi prósenta.  Žetta minnir mann į sögur frį bananalżšveldum Karabķska hafsins og til marks um žaš, aš viš viljum setja okkur į stall meš žeim.

Žrįtt fyrir allt hefur neytendavernd į Ķslandi haldiš į lķfi vonarglóš ķ brjóstum margra landsmanna og vonandi veršur ótķmabęrt frįfall hennar ekki til einskis.


Aš žvķ viršist er enginn sekur um eitt eša neitt - Žetta bara geršist eša hvaš?

Ég skil ekki žetta vęl um pólitķskar ofsóknir, flokkadrętti og žess hįttar varnir gegn žvķ aš Alžingi hafi įkvešiš aš kęra Geir Hilmar Haarde fyrrverandi forsętisrįšherra žjóšarinnar fyrir landsdómi.  Meš fullri viršingu, žį var hann į vakt žegar allt hrundi.  Hann var lķka į vakt, žegar įkvešiš var aš endurreisa bankana į fasteignum heimilanna og eignum fyrirtękjanna.  Hann var į vakt, žegar afžökkuš var ašstoš og rįšgjöf erlendra ašila į fyrri hluta įrs 2008.  Hann var į vakt, žegar fariš var ķ söluherferš fyrir bankana bęši 2006 og aftur 2008.  Hann var į vakt, žegar Sešlabankinn fór į hausinn og dró meš sér a.m.k. 6 önnur fjįrmįlafyrirtęki.  Hann var į vakt, žegar krónan hrundi ķ mars, ķ september og sķšan ķ nóvember.  Žaš getur vel veriš aš hann hefši ekki getaš komiš ķ veg fyrir allt sem geršist, en er einhver hér sem getur fullyrt aš hann og hans rįšuneyti hafi gert sitt besta til aš koma ķ veg fyrir žaš sem geršist.

Ég stakk upp į žvķ ķ nóvember 2008 aš stofnuš yrši sannleiksnefnd aš sušur-afrķskri fyrirmynd.  Ég taldi žį einsżnt og tel enn, aš enginn yrši nokkru sinni dreginn til įbyrgšar vegna žess sem geršist hér į landi į vakt Geirs H. Haarde į įrunum 2006 - 2008.  (Byrjaši raunar į vakt Davķšs Oddssonar 1999 - 2004 og hélt įfram į vakt Halldórs Įsgrķmssonar 2004 - 2006.)  Meš sannleiksnefndinni taldi ég (og tel enn) aš hęgt vęri aš fį alla leikendur hrunsins til aš koma fram og segja sannleikann um hvaš geršist.  Ķ stašinn höfum viš sérstakan saksóknara, rannsóknarnefnd Alžingis, nefnd Alžingis um skżrslu rannsóknarnefndarinnar, landsdóm og sķšar dómstólana.  Veriš er aš grafa allt klśšriš og mistökin ķ bįkni skriffinnsku og dómsmįla.  Žetta er svo vitlaus stefna, aš mašur veltir fyrir sér hver er master męndiš bak viš žetta.

Hvaš hefur komiš śt śr žessu hingaš til?  Jś, skżrsla rannsóknarnefndar Alžingis sem segir heilmargt, en sleppir žvķ bitastęšasta og mikilvęgasta.  (Fyrir utan aš vera meš allt of mikiš af hįlfsögšum sögum og hreinum rangfęrslum.)  Sérstakur saksóknari (sem er góšur vinur minn) vinnur af kappi og eljusemi, en viršist mjög vķša rekast į veggi.  Vinnan gengur hęgt, en vonandi bķtandi, en erfišasti hjallinn er eftir, sem er vanbśiš dómskerfi landsins.  Mér kęmi verulega į óvart aš hér verši nokkur mašur dęmdur til fangelsisvistar.  Hingaš til hafa hérašsdómar og Hęstiréttur ekki tališ aš nein brot hafi veriš framin varšandi stökkbreytt lįn heimila og fyrirtękja, af hverju ętti eitthvaš annaš aš hafa veriš ólöglegt?  Nś sś tillaga aš kęra Geir, Ingibjörgu, Įrna og Björgvin fyrir landsdóm fyllti marga vandlętingu, ekki vegna žess aš žeir vilja ekki heyra sannleikann.  Nei, vegna žess aš žetta er allt svo gott fólk og žaš getur ekki veriš aš žaš hafi gert eitthvaš af sér.  Stašreyndin er sś, aš žetta fólk hefur ekki tjįš sig um gjöršir sķnar į mešan žaš var rįšherrar.  Ég veit ekki hvaš žaš gerši eša hvaša įkvaršanir žaš tók.  Eins og hlutirnir litu viš mér, žį voru Geir og Björgvin ķ losti ķ 3 mįnuši eftir hrun bankakerfisins.  Mér kęmi bara ekkert į óvart aš veikindi Ingibjargar megi rekja til žess įlags sem hafši veriš į henni sķšasta heila įriš į undan.  Žegar fólk er į kafi ķ afneitun ķ langan tķma, žį bilar heilsan.  Svo einfalt er žaš.

Hrun hagkerfisins varš ekki bara.  Žaš er afleišing af fķfldirfsku, svikum, lögbrotum, gręšgi, lygum, vanhęfni, mešvirkni, undirlęgjuhętti, auštrś, einfeldni, heimsku, aulahįttar og ég veit ekki hvaš ęšstu stjórnenda bankanna, eigenda bankanna, stęrstu višskiptajöfra landsins og landsstjórnarinnar og žeirra stofnana rķkisins sem įttu aš fylgjast meš fjįrmįlakerfinu og fjįrmįlamörkušum.  Hvaš ętla stjórnmįlamenn, ž.m.t. alžingismenn, aš grafa hausinn langt nišur ķ sandinn?  Žaš getur vel veriš aš Geir Hilmar Haarde hafi ekki getaš komiš ķ veg fyrir hruniš vegna žess aš žaš var logiš aš honum į allar hlišar.  En hvers vegna var žaš gert?  Hvaša bankamanni dettur ķ hug aš ljśga aš hagfręšimenntušum forsętisrįšherra um stöšu žjóšhagsstęrša eša efnahag bankanna, nema vegna žess aš hann vissi aš hann kęmist upp meš žaš?  Ég man ekki eftir žvķ ķ eitt einasta skipti į įrunum fyrir hrun, aš Geir setti hnefann ķ boršiš eša teldi eitthvaš aš hér.  Nei, hér var alltaf allt ķ lukkunnar velstandi.  Vandamįl, sem sķšar hefur komiš ķ ljós aš voru óyfirstķganleg, voru smįmįl sem vart tók žvķ aš tala um.  Varnarorš erlendra sérfręšinga voru byggš į misskilningi eša öfund eša eša eša.  Žaš voru til einfaldar skżringar į öllu, en žegar litiš er ķ baksżnisspegilinn, žį voru skżringarnar hluti af gengdarlausri mešvirkni eša einfeldni Geirs og hans fólks.  Kannski er ekki hęgt aš nota mešvirkni og einfeldni sem rök fyrir landsdómi, en ef žaš vęri hęgt, žį vęru žau öll sek.  Sešlabankinn og FME lķka.

Lķklegast ollu utanaškomandi ašstęšur žvķ aš hruniš varš įriš 2008, en žaš voru bankarnir og stjórnvöld sem stilltu upp leikmyndinni og sköpušu ašstęšurnar.  Litla kreppan 2006 var mun alvarlegri en nokkur mašur gerir sér ķ hugarlund.  Menn héldu virkilega žį, aš bankarnir myndu hrynja.  Žį var Geir fjįrmįlarįšherra og Įrni sjįvarśtvegsrįšherra.  Drógu menn engan lęrdóm af žeirri stöšu sem kom upp 2006?  Sekt Geirs um ašgeršarleysi er ljósust śt frį žvķ.  Spyrjiš Bjarna Benediktsson eša kannski betra aš spyrja Benedikt Sveinsson:  Hversu nįlęgt voru bankarnir žvķ aš falla voriš 2006?  Mér er sagt aš eina helgi voriš 2006 hafi veriš sólarhringsvakt ķ Sešlabankanum, žar sem menn bjuggust viš hinu versta.  Hvers vegna bannaši ekki rķkisstjórn Geirs H. Haarde hin fyrri Landsbankanum um aš opna Icesave reikningana į įbyrgš ķslenska tryggingasjóšsins?  Mér er sagt aš stjórnendur bęši Kaupžings og Glitnis hafi lįtiš ķ ljós miklar įhyggjur af žessu viš rįšherra ķ rķkisstjórn GHH og viš hann lķka.  Icesave orsakaši svo sem ekki hruniš, en gerši allt mun viškvęmara.  Hvers vegna tóku rķkisstjórnir GHH ekki į krosseignatengslum, aflandsvišskiptum, skattsvikum og aš mašur tali ekki um hinni grķšarlegu skuldsetningu sem blasti viš aš vęri ķ gangi?  Voru umfjallanir fjölmišla um žetta ekki nógu margar og skżrar?  Nei, žaš var ekki hęgt aš gera neitt śt af mešvirkni, einfeldni, auštrś o.s.frv.  Stašreyndin er sś, aš fjįrmįlafyrirtękin stjórnušu landinu į žessum tķma og stjórnmįlamennirnir stóšu og sįtu eftir žvķ sem žeim var sagt og gera žaš enn.

Žau eru svo mörg atrišin sem fóru śrskeišis ķ forsętisrįšherratķš Geir H. Haarde, aš bara žaš réttlętir aš hann žurfi aš greina satt og rétt frį öllu fyrir landsdómi.  Žaš er kominn tķmi til žess, aš Geir Hilmar Haarde segi žjóšinni sannleikann og hętti aš slį śr og ķ eša hreint śt sagt ljśga aš fólkinu ķ landinu.


mbl.is Žungbęr og erfiš nišurstaša
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

Uppgreitt lįn skal taka nżja vexti og lįntakar skulda 3,5 m.kr. į eftir

Hérašsdómur Reykjavķkur komst aš žeir langtķmalįn tekiš til hśsnęšiskaupa skuli bera sömu vexti og 5 įra lįn til bķlakaupa.  Er žetta alveg stórfuršuleg og įkaflega varasöm nišur staša, svo ekki sé meira sagt.  Furšulegast ķ dómi hérašsdóms er aš lįn sem greitt var upp ķ október 2008 skuli bera lęgstu óverštryggšu vexti Sešlabanka Ķslands og žvķ eigi lįnveitandi kröfu į lįntaka vegna vangreiddra afborganna hins uppgreidda lįns!

Dómarinn rökstyšur mįl sitt meš tilvķsunar ķ dóma Hęstaréttar frį 16. jśnķ og 16. september.  Fyrri dómarnir eiga vissulega viš ķ žessu samhengi, en sį frį 16. september getur ekki įtt viš, žar sem meš žvķ er brotiš gegn c-liš 36. gr. laga nr. 7/1936 um samningsgerš, umboš og ógilda gerninga.  Ķ žeirri grein er lagt bann viš žvķ aš breyta samningi neytanda ķ óhag.  Dómurinn ķ dag gerir žaš varšandi öll lįnin og sérstaklega eitt žeirra.  Lįn nr. 712990 var greitt upp ķ október 2008.  Af žvķ var greitt ķ samręmi viš žann samning sem geršur var.  Gera mį rįš fyrir aš vextir lįnsins hafi veriš 4,5% į lįnstķmanum, sem var um 32 mįnušir mišaš viš aš lįniš var tekiš 28. febrśar 2006 og greitt upp ķ október 2008.  Lęgstu óverštryggšu vextir Sešlabanka Ķslands voru į žessu tķmabili lęgstir 12,45% og fóru hęst i 18,40%, aš mešaltali voru žeir 16,14%.  Žetta žżšir aš lįntakarnir skulda lįnveitanda sķnum rķflega 3,5 m.kr. vegna lįns sem bśiš er aš greiša upp ķ samręmi viš undirritaša samninga.  Žetta er svo freklegt brot į neytendaverndartilskipun ESB og c-liš 36. gr. laga nr. 7/1936, aš ég skil ekki hvernig dómaranum dettur žetta ķ hug.

Žaš góša viš žessa furšulegu nišurstöšu, er aš žarna fįum viš sem viljum beina mįlinu til ESA og žess vegna EFTA dómstólsins góš rök fyrir okkar mįlstaš.


mbl.is Dęmt ķ samręmi viš bķlalįnsdóma
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

Kostnašur og įvinningur - hvort vegur žyngra?

Sem stjórnarmašur ķ Hagsmunasamtökum heimilanna hef ég lagt mikla vinnu ķ žęr tillögur sem samtökin sendu frį sér ķ dag.  Žęr eru aš mati okkar bęši sanngjarnar og réttlįtar, žó ég efist ekki um aš ekki lķki öllum žęr.  Höfum žaš alveg į hreinu aš Hagsmunasamtök heimilanna voru ekki aš setja žessar tillögur fram til aš žóknast einhverjum eša reyna aš vinna hylli.  Tillögurnar eru settar fram nśna, vegna žess aš įstandiš ķ žjóšfélaginu er grafalvarlegt og samtökin meta žaš sem svo aš annaš hrun sé yfirvofandi, ef haldiš veršur įfram į žeirri braut sem viš erum į nśna.

Žaš er ešlilegt aš spurt sé hvaš svona tillögur kosta, en žetta er flóknara en svo.  T.d. langar mig aš vita hvaš nśverandi įstand kostar fjįrmįlakerfiš og žjóšarbśiš og hve stóran hluta af žeim kostnaši vęri hęgt aš foršast meš žvķ aš fara ķ žessa ašgerš sem Hagsmunasamtök heimilanna leggja til.  Ķ hverju fellst kostnašurinn ķ dag?

  • Lękkandi markašsverši hśsnęšis vegna uppsöfnunar óseldra eigna hjį fjįrmįlafyrirtękjum, offrambošs į markaši žar sem fólk er aš reyna aš selja t.d. til aš foršast naušungarsölu og óseldar nżjar ķbśšir.  Fasteignamat ķbśšarhśsnęšis var um 2.800 milljaršar ķ įrslok 2008 og hefur falliš sķšan.  Hver 10% žżša 280 milljarša.  Ķbśšarhśsnęši var ķ įrslok 2008 meš 60% skuldsetningu, žannig aš 280 milljarša lękkun fasteignamats veldur beint 6% rżrnun į veršmęti/gęšum lįnasafna fjįrmįlafyrirtękjanna.  Ķ žeim tilfellum sem fjįrmįlafyrirtękin mišušu śtlįn sķn viš markašsverš hefur rżrnun veršmętis/gęša numiš 20 - 30%, eftir žvķ hvernig mašur reiknar.  Žessi rżrnun nęr til allra lįna meš veši ķ hśsnęši, ekki bara hśsnęšislįna.
  • Minnkandi skatttekjur vegna minni neyslu og eftirspurnar ķ hagkerfinu.  Einhvers stašar las ég aš skatttekjur rķkisins hafi lękkaš um 40 milljarša frį 2007 til 2009.  Veršbólgureiknum skatttekjur 2007 og žį fįum viš śt allt aš 138 milljarša.  Žetta er žrįtt fyrir hękkun skatta į žį sem ennžį greiša eitthvaš af viti.  Ofan į žetta bętast skertar tekjur sveitarfélaga sem nemur tugum milljarša.
  • Aukin śtgjöld vegna atvinnuleysisbóta hleypur į milljöršum, er žó skiptimynt mišaš viš tvo sķšustu liši.
  • 50.000 manns hafa tekiš śt 42 milljarša af séreignalķfeyrissparnaši hér į landi og sķšan hafa fjölmargir tekiš śt annan sparnaš.  Meš śttöku séreignarsparnašar er veriš aš ganga į skattstofna framtķšarinnar.
  • 18.000 manns hafa flutt af landi brott į sķšustu tveimur įrum.  Vissulega stór hluti śtlendingar, sem voru hér ķ vinnu, en žeir voru ķ veršmętasköpun fyrir land og žjóš og žaš sem mestu mįli skipti, borgušu skatta til rķkis og sveitarfélaga.  Einnig voru viškomandi virkir žįtttakendur ķ neyslusamfélaginu, atvinnusköpun o.s.frv.  Žegar einstaklingar og fjölskyldur flytja brott, sem eiga skyldmenni hér į landi, žį teygist į fjölskylduböndum og žau jafnvel rofna og žaš eitt skilur eftir sįr sem seint gróa.
  • Fjįrmįlafyrirtęki eiga yfir 1.500 ķbśšir og į žrišja žśsund eru ķ naušungarsöluferli.  Mun žaš fara vel meš efnahagsreikning fjįrmįlafyrirtękjanna aš eiga 5 -7 žśsund ķbśšir sem žau geta ekki selt nema fyrir slikk og žar meš lękka fasteignaverš enn, sem grefur undan gęšum lįnasafnanna.
  • Stęrsta og alvarlegasta tjóniš veršur ekki męlt ķ peningum.  Žaš er glataš traust og trś į samfélaginu, embęttismönnum, bankamönnum og kosnum fulltrśum, brostnar vonir, brotnir draumar, brotthvarf heišarleikans śr huga fólks og allt žaš annaš huglęga og tilfinningalega skalanum sem er aš bresta og brotna.  Ég mun t.d. aldrei aftur trśa orši sem kemur frį greiningardeild eins einasta banka hér į landi.  Ég mun ekki treysta uppgjöri stęrri fyrirtękja og mun žvķ ekki leggja mķna peninga ķ hlutabréfakaup eša ašrar fjįrfestingar ķ slķkum rekstri ķ ófyrirséšan tķma.  Ég mun ekki trśa einu orši sem kemur frį žjónustufulltrśa ķ banka um kauptękifęri eša snišuga įvöxtunarleiš.  Ķslenskt žjóšfélag tapaši sakleysi sķnu viš bankahruniš og fjįrmįlafyrirtękin eru ekkert aš gera til aš bęta žvķ upp žennan skaša.

Jęja, tökum žį žann "kostnaš" sem fjįrmįlafyrirtękin hafa af tillögum HH:

  • Lękkun höfušstóls verštryggšra lįna veršur samkvęmt tillögum HH lķklega um 18%.  Tillögurnar nį eingöngu til lįna vegna nśverandi lögheimilis, fyrrverandi sem ekki hefur tekist aš selja og tilvonandi sem er ķ byggingu eša ekki hefur veriš flutt inn ķ.  Verštryggš lįn eru eitthvaš um 1.200 - 1.400 milljaršar og gefum okkur aš eingöngu 80% žeirra falli undir tillögur samtakanna.  Kostnašur fjįrmįlafyrirtękjanna vęri žvķ į bilinu 173 - 202 milljaršar, žar af félli eitthvaš um 90 milljaršar į lįn hjį Ķbśšalįnasjóši og žvķ 83 - 102 milljaršar į önnur śtlįnafyrirtęki.
  • Varšandi gengisbundin lįn, žį er bśiš aš fęra höfušstól gengistryggšra lįna nišur ķ upprunalega krónutölu aš teknu tilliti til afborgana, en eftir er aš fęra önnur gengisbundin lįn nišur.  Žar sem upphęš žeirra er ekki vituš, žį er gert rįš fyrir aš sś tala sé 30% af öllum gengistryggšum hśsnęšislįnum eša 24 milljaršar.  Höfušstóll žeirra mun skeršast um į aš giska 35%, en žaš er breytilegt eftir gjaldmišlum.  Į móti kemur aš lįnin verša verštryggš sem gefur hęrri vexti og ekki er vķst aš öll žessi lįn uppfylli lögheimilisskilyrši.  Tökum samt 35% af 24 og fįum śt 8,4 milljarša. Žį eru žaš įhrifin af žvķ aš önnur lįn verša verštryggš meš žaki en ekki įn žaks eša óverštryggš.  Žaš eru 18% af aš hįmarki 56 milljöršum eša 10 milljaršar.  Lķklegt er žó, aš allt aš helmingurinn af gengisbundnum lįnum uppfylli ekki lögheimilisskilyršin, žannig aš lķklegast er kostnašur bankanna vegna gengisbundinna hśsnęšislįna vegna lögheimilis (nśverandi, fyrrverandi eša vęntanlegs) um 9,2 milljaršar.
  • Žį eru žaš óverštryggš lįn, mest ķ formi yfirdrįttarlįna. Vextir žeirra lękka nišur ķ 8,5 - 10,3% śr 14 - 25%.  Mešallękkun er lķklegast um 10% į įri.  Umfang žessara lįna er ekki žekkt, en er vart mikiš.  Hér er gert rįš fyrir 10 milljöršum, sem gerir žį 2 milljarša.

Mišaš viš žessar forsendur er heildarkostnašurinn 192 - 221 milljaršur.  Af žeirri tölu er žaš bara sś upphęš sem lendir į Ķbśšalįnasjóši, lķfeyrissjóšunum og smęrri sparisjóšum, sem er vandamįl, ef svo mį segja.  Tillögur HH gera rįš fyrir aš žessi tala, lķklega ķ kringum 110 milljaršar sé bętt meš žvķ aš ķbśšabréf, hśsbréf og hśsnęšisbréf Ķbśšalįnasjóšs taki einnig sama žak į veršbętur fyrir žann hluta žessara bréfa sem notašur var viš aš fjįrmagna lįn vegna lögheimilis.  Vissulega eiga lķfeyrissjóširnir umtalsvert af žessum bréfum, en žau eru lķka ķ eigu annarra fjįrfesta.  Lendi Ķbśšalįnasjóšur ķ miklum vanda, žį mun rķkissjóšur ekki geta bjargaš sjóšnum nema meš miklu skattahękkunum.  Hér vegast žvķ į hvort lįntakar eigi aš taka į sig óréttlįtar hękkanir, skellurinn eigi aš lenda į skattgreišendum eša žeir taki į sig höggiš sem geta unniš žaš upp meš fjįrfestingum m.a. ķ ķslensku atvinnulķfi sem mun örugglega taka kipp viš žessar ašgeršir.  HH töldu ekki rétt aš śtfęra žennan hluta alveg, en samtökin telja aš meš žvķ aš lengja žann tķma sem notašur er til višmišunar viš śtreikning į tryggingafręšilegri stöšu śr 2 įrum ķ 10 įr, žį gefist lķfeyrissjóšunum nokkur įr til aš jafna sig į žessum tapi.  Einnig mętti hugsa sér aš lįta skeršingu réttinda hafa minnst įhrif į žį sem eru komnir į lķfeyrisaldur og mest į žį sem eiga lengst ķ žaš aš komast į žann aldur.  Fyrri hópurinn hefur enga möguleika į aš rétta sinn hlut komi til skeršingar, en hinn hefur mikla möguleika į žvķ.  Ķbśšabréf, hśsbréf og hśsnęšisbréf lķfeyrissjóšanna nįmu tęplega 454 milljöršum 30. jśnķ sl. af 807 milljarša śtgįfu ĶLS eša 56%.  Į lķfeyrissjóšina falla žvķ 56% af 90 milljöršum auk aš hįmarki 30 milljarša vegna eigin śtlįna. Alls gerir žetta um 80 milljaršar, sem jafngildir um 4,5% af eignum lķfeyrissjóšanna.  Telja HH aš žetta sé vel višrįšanlegt tap, auk žess sem gert er rįš fyrir aš lķfeyrissjóšunum verši bętt žetta upp aš einhverju leiti.

Lķklegast veršur įfalliš mest fyrir minni sparisjóši, žar sem svigrśm žeirra er minnst.  Af žeim sökum leggja samtökin til aš hęgt verši aš nota hluta vaxtabóta, sem annars hefšu fariš til lįntaka, til aš bęta žeim žetta og sķšan meš endurgreiddum veršbótum į innstęšur yfir 50 m.kr. vegna tķmabilsins frį 1.1.2008 til 6.10.2008.

Ef litiš er annars vegar kostnaš fjįrmįlafyrirtękja af tillögum Hagsmunasamtaka heimilanna og hins vegar samfélagsins af nśverandi įstandi, žį finnst mér ekki spurning hvaš er rétt aš gera.  Önnur talan stendur ķ rśmum 192 - 221 milljarši mešan męlanlegi hluti hinnar fer aušveldlega vel yfir 700 milljarša og gęti hęglega endaš ķ 1.200 milljöršum ef ekki meira.  Mismunurinn upp į kr. 500 - 1.000 milljarša er įvinningur samfélagsins af žvķ aš velja leiš Hagsmunasamtaka heimilanna.  Nś er spurningin:  Hvort gengur fyrir įvinningur samfélagsins eša fjįrmįlakerfisins?  Žeir sem svara fjįrmįlakerfisins, ęttu aš velta fyrir sér hvaš veršur eftir ķ landinu, ef žröngir hagsmunir fjįrmįlakerfisins verša lįtnir rįša og einnig hvort žaš séu yfirhöfuš hagsmunir fjįrmįlakerfisins aš hanga eins og hundur į fiskroši į uppblįsnum kröfum sķnum, sem blésu śt vegna alvarlegra afglapa og hugsanlegra glępa į įrunum fyrir hrun.


mbl.is Vilja žak į veršbętur
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

Ef bankakerfiš hefši falliš fyrr..

Žetta er įhugavert atriši sem Margrét Tryggvadóttir bendir į ķ ręšu sinni.  Hvaš ef bankakerfiš hefši fengiš aš falla fyrr, hverju ętli žaš hefši breytt?

Allt bendir til žess, aš bankakerfinu hafi veriš orš ógreišsluhęft um pįskaleyti 2008.  Bśiš var aš tęma alla sjóši og ganga į allar žrautavaraleišir.  Žetta vissu Geir og Ingibjörg, Įrni og hugsanlega Björgvin.  Žetta vissu lķka Davķš, Ingimundur og Eirķkur ķ Sešlabankanum, Jónas hjį Fjįrmįlaeftirlitinu, lķklegast allir bankastjórar, bankastjórnir og eigendur stóru bankanna og fjölmargir embęttismenn, starfsmenn og rįšgjafar bankanna.  Raunar vissu margir žessara ašila haustiš 2007 ķ hvert stefndi.  Žess vegna įkvaš hluti eigenda Kaupžings aš taka mjög virka og grófa stöšu gegn krónunni.  Žaš var įlit žessara manna aš bönkunum yrši ekki bjargaš eftir venjulegum leišum vegna lausafjįrkreppunnar ķ heiminum og aš krónan myndi ekki standast žaš įhlaup sem fęri ķ gang.  Ķ stašinn fyrir aš stķga fram og višurkenna žessar stašreyndir, žį var fariš ķ umfangsmiklar björgunarašgeršir, en į endanum var öllum žeim peningum sem ķ žęr fóru kastaš į glę.

Ég hef bara žį mynd af žessu sem birst hefur ķ fjölmišlum:

1.  Bankarnir notušu krókaleišir til aš fį žrautavaralįn hjį Sešlabanka Ķslands meš śtgįfu "įstarbréfa" sem nytsamir sakleysingjar keyptu og notušu sem tryggingar ķ endurhverfum višskiptum viš Sešlabanka Ķslands.  Žetta kostaši Sešlabanka Ķslands 345 milljaršar og setti Sparisjóšabankann (Icebank), VBS og einhverja sparisjóši ķ raun į hausinn.  Bankarnir fóru lķka krókaleišir til aš fį lįn hjį Sešlabanka Evrópu, beittu viš žaš blekkingum sem skašaši oršspor žjóšarinnar og gerši žaš aš verkum aš Sešlabanki Evrópu og Sešlabanki Bandarķkjanna įkvįšu aš snišganga ķslenska sešlabankann ķ gjaldeyrisvörnum.

2.  Sešlabankinn įkvaš aš létta į bindiskyldu bankanna ķ mars 2008.  Žaš hefšu įtt aš vera nógu skżr skilaboš til stjórnvalda, aš staša bankanna var oršin žess leg aš eingöngu mjög umfangsmiklar ašgeršir gętu bjargaš žeim.  Meš žvķ aš létta bindiskyldunni var bönkunum veittur ašgangur aš nokkurs konar varasjóši.  Žessu hefši įtt aš fylgja mun meira eftirlit meš starfsemi bankanna og raunar gefa tilefni til aš taka žį ķ hįlfgerša gjörgęslu.  Hśn hefši ekki žurft aš vera įberandi į yfirboršinu, fyrst žaš var žaš sem menn hręddust svo svakalega, en žessi ašgerš aš létta bindiskyldunni var ein skżrasta vķsbendingin um alvarlega stöšu bankanna.  Bankarnir voru oršnir žurrausnir af lausafé, voru greinilega bśnir aš tęma alla möguleika į auknu lįnsfé frį Sešlabankanum og žvķ var ekki um annaš aš ręša en aš greiša śt trygginguna, ef svo mį aš orši komast.  Höfum ķ huga aš bindiskyldan er hugsuš til aš verja hagsmuni višskiptavina bankanna.

3.  Icesave reikningar voru opnašir ķ Hollandi og tókst Landsbankanum meš žvķ ķ reynd aš svķkja śt śr hollenskum sparifjįreigendum og hollenska rķkinu hįtt ķ 1,2 milljarša evra.  Haldiš var įfram aš safna innstęšum į Icesave ķ Bretlandi, žrįtt fyrir aš Landsbankamönnum mįtti vera ljóst aš bankinn vęri tękilega gjaldžrota.  Hann įtti ekki fyrir skuldum sķnum og hefši žvķ į vormįnušum 2008 įtt aš kalla til Fjįrmįlaeftirlitiš.  Breska fjįrmįlaeftirlitiš var mjög mešvirkt ķ žessu tilfelli, žar sem menn žar į bę vissu af afleitri stöšu bankans, en įkvįšu aš treysta oršum ķslenskra rįšamanna eša vonušust til žess aš śr ręttist.

4.  Gengisvķsitalan stóš ķ um 160 fyrir pįska 2008.  Ef bankarnir hefšu fengiš aš falla žį, eru talsveršar lķkur į aš hśn hefši veikust oršiš ķ kringum 210 og stęši nśna ķ 170.  Žetta eitt og sér hefur aukiš skuldavanda heimila, fyrirtękja og sveitarfélaga mjög mikiš.  Flestir hefšu rįšiš viš gengisvķsitölu į bilinu 180 - 190, eins og hśn hefši lķklegast legiš ķ mestan tķmann.

5.  Ekki er vķst aš allir ķslensku bankarnir hefšu falliš, en Landsbankinn og Kaupžing stóšu greinilega mjög illa og Glitnir įtti ekki fyrir afborgunum lįna 12 mįnuši fram ķ tķmann.  En blekkingarvefurinn sem settur var ķ gang meš įstarbréf, hlutabréfasvikamyllur, innlįnasöfnun og fleira ķ žeim dśr įn žess aš 1 króna kęmi frį eigendum til aš styrkja viš rekstur bankanna segir allt sem segja žarf.  Bankarnir voru ķ reynd gjaldžrota ķ lok mars 2008.

6.  Hęgt hefši veriš aš snśa sér til alžjóšasamfélagsins fyrr og hugsanlega lina įfalliš, en lķklegast hefši skellurinn veriš óumflżjanlegur.

Ég gęti haldiš įfram ķ nokkurn tķma og t.d. rętt um svindl meš hlutabréf, blekkingar ķ kringum gjaldeyrisskiptasamninga og jöklabréf, svikamyllu skśffufyrirtękja, flutning fjįrmagns til skattaskjóla, lyga stjórnenda bankanna og rįšamanna į Ķslandi, en ętla aš lįta žaš vera.

Mįliš er aš žaš var alveg vitaš innan stjórnsżslunnar ķ febrśar 2008 aš ķslensku bankarnir mynda falla ķ sķšasta lagi ķ októberbyrjun sama įr.  Žetta vita Ķslendingar sem voru į Kanarķeyjum meš kjaftaglöšum lögfręšingi innan śr bankakerfinu ķ febrśar 2008.  Hann fullyrti ķ vitna višurvist aš ķslenska bankakerfiš myndi hrynja ķ fyrstu viku október žį um haustiš.  Raunar voru menn svo vissir um žetta aš sagan segir aš bśiš hafi veriš aš skrifa uppkast af neyšarlögum ķ jśnķ eša jślķ og hjį Reiknistofu bankanna var prufukeyrš hjį fyrirtękinu višbśnašarįętlun žar sem lķkt var eftir hruni eins banka sömu helgi og Lehman Brothers féll.  Ég er alveg viss um aš innsti kjarni rķkisstjórnar Ķslands į žeim tķma vissi af žessari stöšu.  Ég skil vel aš menn hafi reynt aš halda andlitinu śt į viš.  Ég skil vel aš žessu hafi veriš haldiš eins mikiš leyndu og kostur var.  Ég vil aftur benda į, aš erlendir stjórnmįlamenn og hįttsettir bankamenn reyndu ķtrekaš aš fį ķslensk stjórnvöld og Sešlabankann til aš grķpa inn ķ atburšarįsina, en menn létu sér ekki segjast.  Vissulega hafši margt veriš gert eftir krķsuna 2006, en stjórnvöld virtust ekkert hafa lęrt nóg af žvķ og svo voru rįšherrar Samfylkingarinnar greinilega svo įnęgšir meš stólana sķna aš žeir geršu ekkert sem gat oršiš til žess aš žeir misstu sętiš sitt. 

Kannski sigldu menn ekki sofandi aš feigšarósi.  Lķklegast geršu menn žaš meš galopin augu og vissu ķ hvaš stefndi og geršu fjölmargt sem a.m.k. menn vonušu aš myndi afstżra stórslysi.  Ég hreinlega trśi ekki öšru.  Ég efast ekki um aš margt var gert til aš afstżra žessu įfalli, en kostnašurinn viš björgunina hefur žvķ mišur reynst mjög dżrkeyptur.  Er ég žeirrar skošunar eša vil aš minnsta kosti trśa žvķ aš einhverjir ašilar innan stjórnsżslunnar hafi reynt sitt besta til aš afstżra žvķ sem varš, en annaš hvort ekki haft getu, žor eša kjark til aš taka naušsynleg skref, sem m.a. fólust ķ žvķ aš taka fyrr fram fyrir hendurnar į, aš žvķ viršist, gjörsamlega vanhęfum stjórnendum bankanna.

Ég er sannfęršur um aš höggiš hefši oršiš minna fyrir ķslenskt žjóšfélag, ef bankarnir hefšu veriš settir ķ gjörgęslu Fjįrmįlaeftirlitsins strax voriš 2008 į žeim tķmapunkti žar sem žeir voru tęknilega gjaldžrota.  Ķ žvķ felast lķklegast stęrstu mistök og um leiš afglöp stjórnsżslunnar og stjórnenda bankanna.  Sagan segir okkur, aš stjórnendur og eigendur bankanna voru bśnir aš missa stjórn į atburšarįsinni seint ķ febrśar 2008.  Frį žeim tķmapunkti voru menn ķ slęmri afneitun og į kafi ķ mešvirkni.  Menn sem nota óžverrabrögš og jafnvel lögbrot til aš komast yfir meiri pening til aš halda fyrirtęki sķnu į floti, eru ķ engu frįbrugšnir fķklinum sem gerir hvaš sem er fyrir nęsta skammt.  Ég segi óžverrabrögš og jafnvel lögbrot og vķsa žį til hvernig nytsamir sakleysingjar voru fengnir til aš leppa lįn hjį Sešlabankanum (sem er alveg örugglega lögbrot), notušu śtibś sķn ķ śtlöndum til aš nį til sķn lįnum frį erlendum sešlabönkum sem bankarnir įttu ekki rétt į, söfnušu innlįnum ķ Evrópu vitandi aš bankinn gęti ekki greitt žau til baka, žvingušu starfsfólk til aš hringja ķ gamlamenni til aš fį žau til aš fęra ęvisparnašinn ķ botnlausa hķt skuldabréfasjóša, bjóšandi öllum sem bįšu um lįn gengistryggš lįn vitandi aš krónan var oršin innistęšulaus, sendandi śt greiningar og spįr um styrka stöšu efnahagslķfsins, žegar allt benti til annars, og svona gęti ég haldiš endalaust įfram.

Jį, bara aš bankarnir hefšu hruniš fyrr, žį vęrum viš mun betur sett ķ dag.


mbl.is „Ógešsleg“ framganga Jóhönnu
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

Illur fengur fjįrmįlafyrirtękja fellur ķ kramiš hjį Moody's

Ég er kominn meš nóg af žessu bulli sem er ķ gangi hér į landi.  2006 og 2007 undirbjuggu eigendur og stjórnendur nokkurra fjįrmįlafyrirtękja ófyrirleitna ašför aš ķslenska hagkerfinu.  Hluti af plottinu var aš skuldsetja heimili og fyrirtęki landsins żmist ķ erlendum gjaldmišlum eša verštryggšum lįnum.  Žegar bśiš var aš nį nęgilegri skuldsetningu geršu žessir ašilar atlögu aš ķslensku krónunni.  Fremstir ķ flokki fóru eigendur Kaupžings og Glitnis, en til žess fengu žeir drjśga ašstoš frį stjórnendum Landsbankans, sem dęldu innstęšum af breskum Icesave-reikningum inn į ķslenskan gjaldeyrismarkaš.  Markmišiš var aš nį til sķn eins miklu af gjaldeyrisforša žjóšarinnar og hęgt var og bśa sķšan til gjaldeyrisskort.  En ekki er hęgt aš eiga ķ svona višskiptum nema fį mótašila ķ višskiptunum.  Nokkrir nytsamir sakleysingar voru blekktir til aš taka stöšu į móti "fjįrmįlasnillum".  Bragšiš tókst.  Gengiš féll hrašar en steinn af bjargbrśn.  "Fjįrmįlasnillarnir" gręddu į tį og fingri, en lķfeyrissjóširnir, almenningur og almenn fyrirtęki sitja uppi meš tapiš.  Lķfeyrissjóširnir žurfa aš borga fyrir aš vera nytsamir sakleysingjar, en almenningur og fyrirtęki meš žvķ aš lįn žeirra hafa hękkaš upp śr öllu valdi.

Einhvern tķmann hefši žetta veriš kölluš fjįrsvik.  En vegna žess aš žetta var gert ķ gegn um fjįrmįlafyrirtęki meš leyfi til alls konar višskipta, žį viršist žetta löglegt.  Žaš sem meira er, kröfurnar sem myndast hafa į lķfeyrissjóši, almenning og fyrirtękin ķ landinu eru varšar af eignarréttarįkvęšum stjórnarskrįrinnar!  Mašur hefši nś haldiš aš stjórnvöld vęri ęst ķ aš leišrétta žessa vitleysu, enda er drjśgur hluti fyrirtękja landsins tęknilega gjaldžrota, tugir žśsunda heimila nį ekki endum saman og lķfeyrissjóšir landsins sitja uppi meš tap upp į fleiri hundruš milljarša.  Aš ég tali nś ekki um byršarnar sem lagšar eru į skattborgara.  Višbrögš stjórnvalda voru nįttśrulega aš frysta eignir "fjįrmįlasnillanna" og sękja žį til saka, krefja fjįrmįlafyrirtękin um aš lękka höfušstól lįna og afskrifa žaš sem nam fjįrsvikunum og styšja viš endurreisn atvinnulķfs ķ landinu.  Nei, žetta er žaš sem rķkisstjórn alžżšunnar myndi gera, en viš erum meš rķkisstjórn vinstri flokka og hśn verndar aušvaldiš.  Višbrögš stjórnvalda voru aš vernda innstęšur "fjįrmįlasnillanna", žannig aš žeir töpušu engu af hinum illa fengna auši sķnum, sett voru lög sem bönnušu lögsóknir gegn fjįrmįlafyrirtękjunum sem svindlušu į višskiptavinum sķnum, önnur lög sem tryggšu aš fólk og fyrirtęki gętu örugglega greitt eins mikiš og mögulegt er til fjįrmįlafyrirtękjanna af tekjum sķnum og sparnaši.  Frį žeim tķma hafa yfir 50.000 einstaklingar tekiš śt yfir 42 milljarša til aš greiša afborganir lįna sinna.  Um žessar mundir eru yfir 2.000 beišnir um naušungarsölur ķ ferli og fjįrmįlafyrirtęki hafa žegar eignast meira en 1.500 ķbśšir einstaklinga sem ekki gįtu stašiš ķ skilum.  Žetta er glimrandi uppskrift aš aušsöfnun sem "fjįrmįlasnillarnir" fundu upp.  Svindlum bara nógu mikiš og svķnum į višskiptavinum okkar og stjórnvöld, FME og Sešlabanki Ķslands munu sjį til žess aš viš eignumst allt.  Koma meira aš segja meš žaš fęrandi į silfurfati.  Nś ef dómstólar eru meš einhvern derring, žį breyta embęttismenn lögum og loka fyrir žann leka.

Svo mį ekki gleyma žvķ, aš sé mašur nógu skuldugur, skuldar t.d. 10 milljarša eša meira, žį fęr mašur ekki bara 90% fellt nišur heldur fęr aš halda öllum eignum sķnum.  Skuldi mašur aftur 2 milljónir, žį žarf mašur aš borga ķ topp eša allt er hirt af manni.  Mér finnst žessar innheimtuašferšir fjįrmįlafyrirtękjanna dįlķtiš snśast um aš hirša aurinn og kasta krónunni.  Skżringin į eftirgjöfinni til žeirra stórskuldugu er aš žeir séu ómissandi fyrir fyrirtękiš!!  Žaš er svo mikiš helv.. bull aš ég furša mig į slķkum mįlflutningi.  Ef ég vęri lįnadrottinn ónefnds stórfyrirtękis og ég vęri nżbśinn aš tapa 10 milljöršum af kröfum mķnum, žį myndi ég aldrei vilja eiga višskipti aftur viš žį stjórnendur sem kostušu mig 10 milljarša.  Žessi klisja um mikilvęgi lykilstjórnenda er bölvaš kjaftęši.  Stašreyndin er sś, aš hér į landi er fullt af fólki sem er alveg jafn fęrt ķ aš tapa 10 milljöršum og gömlu stjórnendurnir, en svo er lķka mögulegt aš žaš hafi hęfileika į sviši stjórnunar og rekstrar.  Margt af žvķ er aš vķsu į sextugs- eša jafnvel sjötugsaldri og hefur įratugareynslu ķ stjórnun og rekstri.   Ęi, žaš er nįttśrulega of hęft ķ starfiš og gęti nįš aš byggja fyrirtękiš upp aš nżju. 

Mįliš er, aš svo viršist, sem bakviš tjöldin ķ nżju bönkunum séu gamlir hundar sem eiga aš tryggja aš "fjįrmįlasnillarnir" haldi sķnu.  Žetta eru sömu ašilarnir og lįnušu hinum og žessum śtrįsarvķkingi milljarša tugi sem sķšan hurfu įn žess aš nokkur skilji hvaš varš um žį.  Žaš er t.d. alltaf įhugavert aš heyra skżringar Pįlma ķ Fons į žvķ hvaš varš um peningana sem fóru ķ gegnum félögin hans.  Žaš viršist sama hve hįar fjįrhęšir voru settar ķ sżndarvišskipti ķ fyrirtękjum hans, peningarnir finnast ekki, en skuldirnar eru śt um allt.  Eša aumingja Jón Įsgeir, sem hefur breyst frį žvķ aš vera meš einkaneyslu upp į 2 milljarša įriš 2007 ķ žaš aš vera į framfęri konunnar sinnar.  Žaš er eins gott aš hśn į fyrir salti ķ grautinn.  Jį, snilld "fjįrmįlasnillanna" er svo mikil aš žeir nenna ekki einu sinni aš koma meš sennilegar skżringar į svindlinu sķnu.  Žeir nefnilega komast upp meš allt į kostnaš okkar almennings.

Aftur aš žessu meš stjórnarskrįrbundna vernd eignarréttarins.  Žetta er svo mikil steypa aš žaš tekur engu tali.  Hvernig getur eignarréttarįkvęši stjórnarskrįrinnar variš kröfurétt fjįrmįlafyrirtękis į hendur einstaklingi eša fyrirtęki, žegar fjįrmįlafyrirtękiš skapaši žęr ašstęšur sem valda žvķ aš einstaklingur eša fyrirtękiš geta ekki stašiš ķ skilum?  Mér er bara alveg sama žó lögin segja aš krafa sé krafa og hana eigi aš greiša.  Krafan er illa fengin og žess vegna į hśn ekki aš njóta verndar stjórnarskrįrinnar.  Tökum alveg gjörsamlega fįrįnlegt dęmi:  Banki A stóš fyrir (samkvęmt skżrslu Rannsóknarnefndar Alžingis) miklu svindli meš hlutabréf fyrirtękisins, žar sem röš sżndarvišskipta var notuš til aš blekkja markašinn og lįta fjįrfesta halda aš fyrirtękiš vęri einhvers virši.  Mašur lętur blekkjast og kaupir hlutabréf meš lįni frį bankanum og veši ķ hśsinu sķnu.  Bréfin uršu veršlaus, en bankinn vill fį hśsiš.  Nś heitir bankinn nżju nafni og hann innheimtir lįniš.  Blessašur mašurinn hefši aldrei aldrei keypt hlutabréf ķ A hefši hann vitaš aš veršhękkun hlutabréfanna var byggš į sżndarvišskiptum.  Hann hefši aldrei keypt bréfin, ef hann hefši vitaš aš įrshlutauppgjör bankans sķšustu 4 - 6 skipti voru eingöngu jafn ótrślega góš vegna žess aš endurskošendur bankans tóku žįtt ķ svindlinu eša voru ekki hęfir til verksins (mér er sama hvort er).  Hann vissi ekki aš lögfręšideild bankans var bśinn aš spinna vef eignaflękju og fela žannig aš raunverulegur eigandi stórs hluta hlutabréfa voru ekki eignarhaldsfélög nytsamra sakleysingja heldur bankinn sjįlfur sem meš žvķ braut lög.  Og greiningadeild bankans sem įtti aš heita sjįlfstęš og óhįš eining innan bankans, sendi frį sér hagspįr, spįr um gengi og veršbólgu sem gįfu ķ skyn aš allt vęri ķ lukkunnar velstandi ķ žjóšfélaginu, žegar ķ reynd starfsmenn deildarinnar uršu aš passa sig į žvķ hvar žeir stigu nišur, žar sem svo margar stošir bankans voru fśnar aš viš eitt óvarlegt skref, žį duttu menn af efstu hęš og nišur ķ kjallara.  Nei, blessašur nżi bankinn fęr kröfur sķnar varšar af eignarréttarįkvęši stjórnarskrįrinnar, žrįtt fyrir aš allt, jį ALLT, ķ starfsemi bankans var meira og minna gegnsżrt af svindli, blekkingum og svikum og žrįtt fyrir aš ekki eitt einasta orš talsmanna bankans undanfarin 2 įr fyrir hrun var sannleikanum samkvęmt.

Ég bżš eftir žeim degi, žegar stjórnvöld žessa lands įkveša aš taka upp hanskann fyrir fórnarlömb hrunsins.  Ef žau hafa ekki dug ķ sér til aš gera žaš, žį er tķmi til kominn, aš efnt sé til kosninga.  Heimilin ķ landinu eiga ekki aš endurreisa bankakerfiš meš eigum sķnum.  Fyrirtękin ķ landinu eiga ekki aš endurreisa bankakerfiš meš eigum sķnum.  Og bankakerfiš į ekki aš endurreisa sjįlft sig į grunni myrkraverka fyrirrennara sinna.  Bankarnir eiga aš sjį sóma sinn ķ aš leišrétta misgjöršir fyrirrennara sinna, skķtt meš eignarréttarįkvęši stjórnarskrįrinnar.  Žetta snżst um mun meira.  Žetta snżst um aš endurreisa žjóšfélag sem veršur eftirsóknarvert, en ekki refsing, aš lifa ķ.


mbl.is Hęstaréttardómur dregur śr óvissu
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

Įkvešiš aš leita til ESA og EFTA dómstóls - Hęstiréttur leišréttir forsendubrest lįnveitanda

Mig langar aš kynna hér betur žį įkvöršun sem frétt mbl.is fjallar um:

Stjórn Hagsmunasamtaka heimilanna samžykkti einróma į fundi sķnum nś sķšdegis aš leita eftir įliti/įkvöršun ESA, Eftirlitsstofnunar EFTA, vegna dóms Hęstaréttar ķ mįli 471/2010 um vexti af įšur gengistryggšum bķlalįnum.  Jafnframt var įkvešiš aš leita leiša til aš fį nišurstöšu EFTA dómsstólsins ķ mįlinu.  Loks var samžykkt aš leita til ESA, Eftirlitsstofnunar EFTA, vegna hinnar vķštęku notkunar verštryggingar ķ neytendalįnum hér į landi.

Ég leitaš óformlega til ESA vegna žeirra mįla, sem žangaš veršur vķsaš, eftir aš dómur féll ķ Hérašsdómi Reykjavķkur.  Nišurstašan žį var aš bķša eftir dómi Hęstaréttar.  Kvörtunin til ESA vegna vaxtadómsins mun byggja į annars vegar c-liš 36. gr. laga nr. 7/1936 um samningsgerš, umboš og ógilda gerninga og žvķ hvernig neytendaverndartilskipun ESB, 93/13/EEC, var innleidd ķ lög hér į landi.

Ég tel aš Hęstiréttur hafi gengiš freklega į rétt neytenda ķ dómi sķnum og hunsaš alla möguleika til mildandi ašgerša.  Dómurinn telur aš ógilding gengistryggingarinnar ķ dómum réttarins 16. jśnķ sl. geri žaš aš verkum aš grundvöllur tengingar viš LIBOR vexti sé žannig brostinn.  Žrįtt fyrir heimildir ķ 2. gr. vaxtalaga nr. 38/2001 aš rétturinn geti įkvešiš réttlįta og sanngjarna vexti, žį fór rétturinn žvķ mišur žį "ódżru leiš" aš taka įkvęši 4. gr. hrįtt upp.  Meš žvķ veršur dómsnišurstašan mjög ķžyngjandi fyrir žį sem tóku gengistryggš hśsnęšislįn, žó svo aš nišurstašan vęri ekki svo óhagstęš fyrir lįntaka ķ mįli 471/2010.

Ég tel aš Hęstiréttur hafi haft fleiri möguleika ķ stöšunni.  Dómafordęmi eru fyrir žvķ aš rétturinn vķki frį leišbeinandi vöxtum vaxtalaga og įtti ég allt eins von į žvķ aš žaš yrši gert.  Einnig er tilgreint ķ 2. gr. vaxtalaga aš vikja megi frį vaxtavišmiši 4. gr., ž.e. lęgstu óverštryggšu vöxtum Sešlabanka Ķslands, og raun hvatt til žess aš gera žaš, sé žaš skuldara hęgstętt.  Rétturinn įkvaš einnig aš lķta gjörsamlega framhjį öllum rökum verjanda um forsendubrest lįnanna og gerir ķ raun lķtiš annaš en aš skipta einum forsendubresti śt fyrir annan, žegar įhrif dómanna frį 16. jśnķ eru tekin meš.  Opnar rétturinn žvķ fyrir žann möguleika, aš lįntakar leiti aftur til dómstóla og ķ žetta sinn til aš fį forsendubrestinn bęttan.  Finnst mér klaufalegt af réttinum aš skilja žetta atriši eftir ķ dómi sķnum.

Neytendaverndartilskipun ESB bannar aš samningum sé breytt neytanda ķ óhag. Ķ 8. gr. tilskipunarinnar er ašildarrķki EES, ķ žessu tilfelli Ķslandi, uppįlagt innleiša eša višhalda ströngustu įkvęšum til aš tryggja neytendum vernd af hęsta stigi (e. Member State may adopt og retain the most stringent provisions compatible with the Treaty in the area covered by this Directive, to ensure a maximum degree of protection for the consumer).

Önnur tilskipun ESB, ž.e. 2005/29/EC um ósanngjarna višskiptahętti (unfair commercial practices), skiptir hér lķka mįli.  Hafa skal ķ huga aš Exista, móšurfélag Lżsingar, er stęrsti einstaki stöšutakinn gegn ķslensku krónunni.  Félagiš sjįlft telur sig eiga 180 milljarša ķ framvirkum samningum vegna stöšu sem žaš tók gegn krónunni, ž.e. vešjaši aš krónan félli hressilega.  Žaš hljóta aš teljast ósanngjarnir višskiptahęttir aš fyrirtękiš vešji žannig gegn višskiptavinum sķnum (žó žeir séu ķ dótturfélagi).  Kjarni tilskipunarinnar er žó, aš sérhver grein samnings sem myndar ójafnvęgi milli réttinda og skyldna samningsašila neytandanum til tjóns, er óheimil (sem er sama markmiš og tilskipunar 93/13/EEC).  Annaš grundvallaratriši tilskipunarinnar er aš fyrirtęki eru skyldug til aš 

trade fairly, avoiding unfair and misleading commercial practices

sem mętti leggja śt aš sżna heišarleika ķ višskiptum og foršast óheišarlega og villandi višskiptahętti.  Efast mį stórlega um aš ķslensk fjįrmįlafyrirtęki hafi haft įkvęši tilskipunarinnar ķ heišri ķ undanfara hrunsins.

Annars getur vel veriš aš hęgt verši aš reka dómsmįl um įkvęši neytendaverndartilskipunarinnar hér į landi.  Žaš hefur jś ekki veriš ennžį tekiš į žvķ aš lįnasamningarnir hafi innihaldiš ósanngjarna skilmįla sem röskušu samningsstöšunni neytandanum ķ óhag.  Og žó svo aš žaš hafi aš einhverju leiti veriš gert, žį finnst mér ljóst aš dómur Hęstaréttar skekkir samningsstöšu neytenda ennžį frekar žeim ķ óhag.

Ķ mķnum huga er žessum mįlum alls ekki lokiš.  Hęstarétti tókst aš finna leiš sem jók į greišslu- og skuldavanda fasteignalįntaka, verši dómur ķ mįli 471/2010 fordęmisgefandi fyrir gengistryggš fasteignalįn.  Er žaš nįkvęmlega sś nišurstaša sem ég óttašist.  Ég įtti aš vķsu von į aš rétturinn fęrši žį minna afgerandi rök fyrir nišurstöšu sinni, t.d. meš vķsun ķ varakröfur sóknarašila.  Nišurstaša réttarins er aš tenging viš LIBOR vexti hafi rofnaš um leiš og gengistryggingin var dęmd ólögleg.  Af žeim sökum verši aš ógilda vaxtahluta lįnasamningsins lķka.  Žar meš opnar Hęstiréttur fyrir möguleikann į žvķ aš vķsa til 4. gr. vaxtalaga ķ stašinn fyrir žaš aš horfa į žęr kröfur sem voru hafšar uppi.  Žegar betur er aš gįš, žį er žetta heldur ómerkileg leiš til aš segja aš lįnveitandi hafi oršiš fyrir forsendubresti, žegar ķ ljós kom aš hann hafši notaš ólöglega gengistryggingu.  Hęstiréttur gerir žvķ ķ raun nįkvęmlega sama og undirréttur og įkvešur aš bęta žurfi lįnveitanda upp forsendubrest.


mbl.is Kęra nišurstöšuna til ESA
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

Arion banki fékk 750 milljarša afslįtt

Innan um fréttir um aftöku vonarinnar og rökhyggjunnar ķ Hęstarétti gęr, žį leynist mjög įhugaverš frétt į blašsķšum Morgunblašsins ķ dag.  Fréttin er į blašsķšu 18 undir og langar mig aš birta hana ķ heild hérna:

Meira inn į varśšarreikning
Arion banki hefur lagt 33 milljarša inn į varśšarreikning vegna śtlįna Heildarśtlįn til višskiptavina nema 466 ma. ķ bókum bankans en krafan er yfir 1.200 ma.
 
Arion banki lagši fjóra milljarša króna inn į varśšarreikning vegna śtlįna til višskiptavina į fyrri helmingi įrsins, samkvęmt uppgjöri sem birtist ķ fyrradag. Gefur žaš til kynna aš bankinn bśist viš enn frekari afskriftum į śtlįnum til višskiptavina, sem nema 466 milljöršum króna ķ bókum bankans.Žar er um aš ręša veršmat Arion banka į umręddum śtlįnum, en nafnverš žeirra - krafa į višskiptavini - er mun hęrra og nemur 1.237 milljöršum króna. Śtlįnin voru fęrš śr gamla Kaupžingi yfir ķ nżja, nś Arion, meš 738 milljarša króna afslętti, į 499 milljarša króna.Sķšan žaš var gert hefur Arion banki svo aš auki fęrt 32,8 milljarša króna į varśšarreikning vegna śtlįna til višskiptavina. Sem fyrr segir bęttust fjórir milljaršar į žann reikning į fyrri hluta įrsins.Arion banki skilaši 7,9 milljarša króna hagnaši eftir skatta į fyrri hluta įrsins. Rekstrartekjur voru 27,7 milljaršar króna į tķmabilinu og hreinar vaxtatekjur 10,3 milljöršum króna. Hreinar žóknunartekjur nįmu 2,9 milljöršum og gengishagnašur var 1,4 milljaršar. Vaxtamunur af mešalstöšu vaxtaberandi eigna og skulda var 2,9%.

Ķ ljósi dóms Hęstaréttar ķ gęr og umręšu sem hefur įtt sér staš į undangengnum mįnušum um svigrśm og kostnaš bankanna af žvķ aš leišrétta lįn višskiptavina sinna og žola žaš aš samningsvextir stęšust į įšur gengistryggšum lįnum, žį er įkaflega forvitnilegt aš fį žaš stašfest aš Arion banki fékk lįn og inneignir hjį višskiptavinum meš um 60% afslętti frį Kaupžingi (ž.e. gamla bankanum).  Nś vil ég aš žeir višskiptavinir Arion banka, sem fengiš hafa žennan afslįtt, til sķn rétti upp hönd. Žiš sem fengiš hafiš einhvern afslįtt įn žess aš til hafi komiš hękkun vaxta mega lķka rétta upp hönd.

Mér finnst 60% afslįttur vera žokkaleg upphęš og vil halda žvķ fram aš žaš gefi bankanum svigrśm til aš koma til móts viš višskiptavini sķna.  Gallinn er aš hafi žaš veriš gert sem einhverju nemur, hefur žaš haft ķ för meš sér talsverša hękkun vaxta frį žvķ sem įšur var.  Nś finnst mér aš Arion banki og raunar ašrar fjįrmįlastofnanir sem geta stįtaš af umtalsveršum muni į nafnverši og bókfęršu verši, eins og hér er lżst, sjįi sóma sinn ķ žvķ aš lįta umoršalaust helminginn af žessum mun renna strax til višskiptavina sinna.

Ķ gęr slökkti Hęstiréttur vonina sem žó lifši ķ brjósti almennings, um aš réttlęti og sanngirni gęti veriš til ķ žessu landi.  Frétt Morgunblašsins um 60% afslįttinn sem Arion banki fékk er salt til aš nudda ķ sįriš.  Önnur frétt į sömu blašsķšu um aš Fons hafi greitt félagi ķ eigin eigu hįa upphęš sem sķšan er horfin, er annar skammtur af salti.  Ég verš aš višurkenna aš hafi mér ofbošiš bulliš įšur, žį slį žessar fréttir flest annaš śt.


Įsta segir allt sem segja žarf

Dómur Hęstaréttar mun seint teljast sanngjörn nišurstaša fyrir žį sem tóku sķn lįn į įrunum 2003 - 2006 og stóšu ķ skilum allt žar til aš fall krónunnar gerši fólki nįnast ókleift aš standa ķ skilum.   Meš žessu erum viš aš byrja nżjan hring ķ fjįrhagsvandręšum heimilanna.  Ķ upphafi vorum viš meš greišslu- og skuldavanda.  Stjórnvöld og fjįrmįlakerfiš komu til móts viš fólk varšandi greišsluvandann (ž.e. mįnašarlegar greišslur voru lękkašar), en skyldu skuldavandann eftir (ž.e. höfušstóll lįnanna var ennžį stökkbreyttur).  Hęstiréttur sló į skuldavandann ķ sumar meš žvķ aš dęma gengistrygginguna ólöglega, en bętir nśna į greišsluvandann meš žvķ aš margfalda vextina.  Ég skil ekki alveg hvernig į aš snśa ofan af žessu.

Ég hef ekki ennžį geta lesiš mér til um tillögur rķkisstjórnarinnar, en kannski leynist ķ žeim vonarglęta.

 


mbl.is Vextir geta oršiš žungur baggi
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

Nęsta sķša »

Höfundur

Marinó G. Njálsson
Marinó G. Njálsson
Upplýsingaöryggi og persónuvernd eru mínar ær og kýr, þó ég blaðri um allt og ekkert hér á blogginu. Er í Hagsmunasamtökum heimilanna og berst fyrir réttlæti fyrir heimili í landinu.  Loks er ég faggiltur leiðsögumaður.  Netfangið mitt er mgn@islandia.is og netfang fyrirtækisins oryggi@internet.is.

Heimsóknir

Flettingar

  • Ķ dag (19.3.): 0
  • Sl. sólarhring: 5
  • Sl. viku: 25
  • Frį upphafi: 0

Annaš

  • Innlit ķ dag: 0
  • Innlit sl. viku: 22
  • Gestir ķ dag: 0
  • IP-tölur ķ dag: 0

Uppfęrt į 3 mķn. fresti.
Skżringar

Mars 2024
S M Ž M F F L
          1 2
3 4 5 6 7 8 9
10 11 12 13 14 15 16
17 18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28 29 30
31            

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband