Þrjár leiðir út úr kreppunni

Ég er kominn á þá skoðun að Jóhanna og fjármálafyrirtækin ætli bara að bjóða fólki þrjár leiðir út úr kreppunni.  Allar bjóða þær svona "one way ticket" og ég er ekki að tala um greiðsluaðlögun, sértæka skuldaaðlögun og gjaldþrot.  Nei, þær eru ódýrari, þó þær séu ekki sársaukaminni.  Flestir sem velja þessar leiðir ættu þó að geta komið undir sig fótunum og boðið börnum sínum bjarta framtíð. 

Svo ég haldi lesendum ekki lengur í ofvænni, þá eru leiðirnar eftirfarandi:

1.  Icelandair og búslóðin fer með skipi

2.  Iceland Express og búslóðin fer með skipi

3.  Norræna og búslóðin fer með í ferðinni.

Lykla að bílum og húsum má skilja eftir á skrifstofu forsætisráðherra.  Öryggisvörðurinn í móttökunni tekur á móti þeim.

Ég verð að viðurkenna, að ég er farinn að óttast að þetta sé eina leiðin til að komast í eðlilegt umhverfi.  Því miður er spillingin og vald valdablokkanna hér á landi svo mikið að ekki verður hróflað við núverandi kerfi.  Um leið og hinir mætustu aðilar komast í tæri við valdablokkina (sem á ekkert skylt við pólitíkina) þá umhverfast menn.  Sorgleg staðreynd.

Almenn niðurfærsla skulda ólíkleg

Hvassar umræður sem vonandi skila einhverju

Ég tek heilshugar undir skilning forsætisráðuneytisins að umræður hafi verið hvassar í gærkvöldi.  Einnig mætti tala um afneitun.  Ég vona bara að þetta hafi verið mikilvægt skref til lausnar á þeim brýna vanda sem við búum við.

Í síðustu færslu minni, þá ræði ég tilgang tillagna Hagsmunasamtaka heimilanna.  Mig langar að birta hana aftur hérna en í styttri útgáfu.  Jafnframt hvet ég fólk til að kynna sér talnaefnið sem Steingrímur J. Sigfússon notaðist við í sínum inngangi.

Mér finnst gæta mikils misskilnings að markmið tillagna Hagsmunasamtaka heimilanna sé að bjarga þeim verst stöddu.  Það er ekki markmið þeirra.  Markmið tillagna samtakanna um leiðréttingu á höfuðstóli lána er að fækka í hópi þeirra sem þurfa á sértækum úrræðum að halda.

Skoðum nokkrar tölulegar staðreyndir:

• Skuldsetning heimilanna hefur farið úr 25% af ársráðstöfunartekjum árið 1980 í um og yfir 300% í árslok 2008.  Frá árslokum 2004 til ársloka 2008 fór skuldsetningin úr 877 milljörðum í 2014 milljarða, aukning upp á 130% á fjórum árum.
• Samkvæmt tölum bankanna, sem birtast í skýrslu eftirlitsnefndar með úrlausnum fjármálafyrirtækja, kemur fram að mjög fáir hafa fengið úrlausn sinna mála í gegn um sértæka skuldaaðlögun og greiðsluaðlögun.  Eins og staðan var samkvæmt álagningar skrá, þá voru 20.412 heimili í landinu með yfirveðsettar eignir miðað við fasteignamat.  Alls nam yfirveðsetningin 125 milljörðum króna. 
• Samkvæmt tölum lífeyrissjóðanna hafa 49.000 manns nýtt sér að taka út séreignarlífeyrissparnað og samkvæmt tölum fjármálaráðuneytisins höfðu fyrr í ár 42 milljarðar verið teknir út.
• Vanskil í fjármálakerfinu hefur aukist mikið.  Samkvæmt upplýsingum í skýrslu AGS eru 65% lána að kröfuvirði óvirk (e. non-performing loans), þ.e. ekki er verið að greiða af þeim og hefur ekki verið gert síðustu 90 daga.  Ef bókfært virði er notað, þá er hlutfallið 45%.
• Hjá stóru bönkunum þremur eru milli 80 - 85% lána í skilum, sem þýðir að 15-20% lána eru 45% af bókfærðu virði og 65% af kröfuvirði.  Hjá lífeyrissjóðunum munu vanskil vera "lítil" eða 10% (með frystingu).
• Einn stóru bankanna sagðist "bara" hafa verið með 20 uppboð í síðustu viku.  Nái hann þessum fjölda vikulega allt árið, þá gerir það "bara" 1040 uppboð.
• Yfir 1.500 íbúðir eru þegar komnar í eigu fjármálafyrirtækja, þ.m.t. Íbúðalánasjóðs.
• Á fundi 8. september um fátækt kom fram að árið 2009 gátu 36.900 fjölskyldur ekki mætt óvæntum útgjöldum.  Þessi tala er núna komin vel yfir 40.000 fjölskyldur.  48.500 fjölskyldur voru sagðar eiga í vandræðum.

Nú vil ég spyrja hverjir eru verst staddir?  Hvenær telst einstaklingur til þeirra verst stöddu?

Mér finnst mikilvægt að bjarga þeim verst stöddu, en tilgangur tillagna Hagsmunasamtaka heimilanna var ekki að koma með endanleg bjargræði fyrir hina verst stöddu.  Samtökin telja að þau úrræði séu til staðar í formi t.d. greiðsluaðlögunar og sértækrar skuldaaðlögunar.  Vissulega þurfi að skerpa á þeim úrræðum, draga úr skrifræði, flækjustigi og fækka hindrunum á vegi fólks.  Það er lítill vandi að vísa til þess að ástandið hafi verið orðið slæmt hér í upphafi árs 2008.  Það lagar ekki ástandið að segja að hrunið eitt verði ekki dregið til ábyrgðar.  Staðreynd málsins er að bankakerfið vann skipulega að því frá 2004 að skuldsetja heimili landsins og það tókst.

Tillögur Hagsmunasamtaka heimilanna eru ekki meitlaðar í stein.  Þær eru hugsaðar sem viðræðugrundvöllur með mjög ákveðin undirtón.  Á fundi hagsmunaaðila og stjórnmálamanna í gær komu fram hugmyndir að breytingum.  Fleiri hugmyndir hafa komið fram sem er vert að skoða.  Mest um vert er að menn komi ekki að borðinu með það hugarfar að eitthvað sé ekki hægt.

Nú skora ég á þá sem hafa með þessi mál að gera, að taka höndum saman við að finna lausn.  Lausn sem telst sanngjörn og réttlát.  Lausn sem mun gera almenningi kleift (og af vilja) að viðhalda sambandi sínu við viðskiptabankann sinn.  Lausn sem mun koma hjólum hagkerfisins aftur í gang.  Lausn sem mun hjálpa okkur að standa vörð um velferðarkerfið og þá ímynd sem við viljum að Ísland hafi.  Lausn sem kemur í veg fyrir að hér sjóði allt upp úr.

Fólk á aldrinum 25-40 ára skuldar mest

Tilgangur tillagna HH er að fækka þeim sem þurfa á sértækum úrræðum að halda

Mér finnst gæta mikils misskilnings í orðum Birnu Einarsdóttur, bankastýru Íslandsbanka, um að markmið tillagna Hagsmunasamtaka heimilanna sé að bjarga þeim verst stöddu.  Það er ekki markmið þeirra.  Markmið tillagna samtakanna um leiðréttingu á höfuðstóli lána er að fækka í hópi þeirra sem þurfa á sértækum úrræðum að halda.

Skoðum nokkrar tölulegar staðreyndir:

• Skuldsetning heimilanna hefur farið úr 25% af ársráðstöfunartekjum árið 1980 í um og yfir 300% í árslok 2008.  Frá árslokum 2004 til ársloka 2008 fór skuldsetningin úr 877 milljörðum í 2014 milljarða, aukning upp á 130% á fjórum árum.
• Samkvæmt tölum bankanna, sem birtast í skýrslu eftirlitsnefndar með úrlausnum fjármálafyrirtækja, kemur fram að mjög fáir hafa fengið úrlausn sinna mála í gegn um sértæka skuldaaðlögun og greiðsluaðlögun.  Eins og staðan var samkvæmt álagningar skrá, þá voru 20.412 heimili í landinu með yfirveðsettar eignir miðað við fasteignamat.  Alls nam yfirveðsetningin 125 milljörðum króna. 
• Samkvæmt tölum lífeyrissjóðanna hafa 49.000 manns nýtt sér að taka út séreignarlífeyrissparnað og samkvæmt tölum fjármálaráðuneytisins höfðu fyrr í ár 42 milljarðar verið teknir út.
• Vanskil í fjármálakerfinu hefur aukist mikið.  Samkvæmt upplýsingum í skýrslu AGS eru 65% lána að kröfuvirði óvirk (e. non-performing loans), þ.e. ekki er verið að greiða af þeim og hefur ekki verið gert síðustu 90 daga.  Ef bókfært virði er notað, þá er hlutfallið 45%.
• Hjá stóru bönkunum þremur eru milli 80 - 85% lána í skilum, sem þýðir að 15-20% lána eru 45% af bókfærðu virði og 65% af kröfuvirði.  Hjá lífeyrissjóðunum munu vanskil vera "lítil" eða 10% (með frystingu).
• Einn stóru bankanna sagðist "bara" hafa verið með 20 uppboð í síðustu viku.  Nái hann þessum fjölda vikulega allt árið, þá gerir það "bara" 1040 uppboð.
• Yfir 1.500 íbúðir eru þegar komnar í eigu fjármálafyrirtækja, þ.m.t. Íbúðalánasjóðs.
• Á fundi 8. september um fátækt kom fram að árið 2009 gátu 36.900 fjölskyldur ekki mætt óvæntum útgjöldum.  Þessi tala er núna komin vel yfir 40.000 fjölskyldur.  48.500 fjölskyldur voru sagðar eiga í vandræðum.

Nú vil ég spyrja hverjir eru verst staddir?  Hvenær telst einstaklingur til þeirra verst stöddu?

Mér finnst mikilvægt að bjarga þeim verst stöddu, en tilgangur tillagna Hagsmunasamtaka heimilanna var ekki að koma með endanleg bjargræði fyrir hina verst stöddu.  Samtökin telja að þau úrræði séu til staðar í formi t.d. greiðsluaðlögunar og sértækrar skuldaaðlögunar.  Vissulega þurfi að skerpa á þeim úrræðum, draga úr skrifræði, flækjustigi og fækka hindrunum á vegi fólks.  Það er lítill vandi að vísa til þess að ástandið hafi verið orðið slæmt hér í upphafi árs 2008.  Það lagar ekki ástandið að segja að hrunið eitt verði ekki dregið til ábyrgðar.  Staðreynd málsins er að bankakerfið vann skipulega að því frá 2004 að skuldsetja heimili landsins og það tókst.

Tilgangur tillagna Hagsmunasamtaka heimilanna er að fækka þeim heimilum sem þurfa á sértækum úrræðum að halda.  Fækka þeim sem falla í hóp hinna verst stöddu.  Mér finnst alveg furðulegt, að mikilsmetnir (og þó þeir séu minna metnir) hagfræðingar skuli ekki skilja þetta.  Þórólfur Matthíasson, Friðrik Már Baldursson og Guðmundur Ólafsson ryðjast fram á vettvang í hvert sinn sem þarf að berja einhverjar hugmyndir til baka.  Núna koma þeir og tjá sig um tillögur Hagsmunasamtaka heimilanna án þess að hafa grundvallarskilning (a.m.k. sýna þeir hann ekki) á hugmyndafræði tillagnanna.

Hagsmunasamtök heimilanna hafa stutt við tillögur stjórnvalda og fjármálafyrirtækja um sértæk úrræði.  Vissulega hefur samtökunum þessi úrræði ekki ganga nógu langt og, eins og nefnt er að ofan, vera full tyrfin í framkvæmd.  Bæði bankarnir og stjórnvöld börðu sér á brjósti yfir því hversu góð þessi úrræði væru og greiðlega myndi ganga fyrir fólk að fá afgreiðslu.  Það átti ekki að taka nema 4 - 6 vikur.  Í umsögn með frumvarpi að lögum nr. 107/2009 um  aðgerðir í þágu einstaklinga, heimila og fyrirtækja vegna banka- og gjaldeyrishrunsins, þá vörðu samtökin við óraunhæfni tímamarka, bent á tæknilegar hindranir í formi upplýsinga sem þyrfti að leggja fram, hve auðvelt yrði fyrir kröfuhafa að hafna þátttöku í aðgerðum, hvað úrlausn mynd byggja á geðþóttaákvörðunum og fleira slíkt.  En var hlustað á okkur?  Nei, í staðinn var frumvarpinu hraðað í gegn um þingið og við sáum uppi með örverpi.  Hvernig halda menn að hægt verði að afgreiða 20 - 40 þúsund heimili í gegn um þetta kerfi, ef 128 hafa fengið úrlausn á einu ári.

Þar sem ég nefni að ofan vanskilahlutföll í fjármálakerfinu, þá vil ég bara segja að þau eru tifandi tímasprengja.  Ekkert fjármálafyrirtæki þolir það til lengdar að vera með vanskil eða óvirk lán upp á 45-65% af virði lánasafna sinna.  Takist stóru bönkunum þremur ekki að snúa þessu við mjög fljótlega, þá geta þeir ekki vænst langra lífdaga.  Þeir berja sér að vísu á brjósti með að skila góðum hagnaði, en það er eingöngu vegna þess að afskriftirnar eru ekki byrjaðar að alvöru eða þeir eru að fela afskriftirnar í því afslættinum sem þeir fengu frá gömlu kennitölunni sinni.  Slíkt gengur ekki til lengdar.  AGS segir að 45% af lánum á bókfærðu virði séu í 90 daga vanskilum eða óvirk.  Af um 1.700 milljarða lánasafni eru ekki greiddar afborganir af 765 milljörðum.  Það getur ekki verið gott.  Ekki er heldur gott að 15-20% af lánum séu í vanskilum.  Það er hræðilegt og fyrir mig sem skattborgara, þá sé ég fram á að þessi 350 milljarðar sem settir voru af peningum skattborgara í endurreisn bankanna sé tapað fé.  Þar með eru 150 milljarðarnir eða svo sem Seðlabankinn á í skuldabréfum bankanna líka tapað.  Við svo má ekki búa.  Mikið liggur við að lánasöfn bankanna fari að gefa af sér.  Mikilvægt er að "eitruðu" lánin verði skilin frá þeim góðu, að lánum fólks og fyrirtækja verði skipt upp þannig að myndaður verði "góði" hluti lánsins sem lántaki ræður við að borga af og svo "eitraði" hluti lánsins sem verði afskrifaður.  Þetta er það sem tillögur Hagsmunasamtaka heimilanna lúta að.

Tillögur Hagsmunasamtaka heimilanna eru ekki meitlaðar í stein.  Þær eru hugsaðar sem viðræðugrundvöllur með mjög ákveðin undirtón.  Á fundi hagsmunaaðila og stjórnmálamanna í gær komu fram hugmyndir að breytingum.  Fleiri hugmyndir hafa komið fram sem er vert að skoða.  Mest um vert er að menn komi ekki að borðinu með það hugarfar að eitthvað sé ekki hægt.

Nú skora ég á þá sem hafa með þessi mál að gera, að taka höndum saman við að finna lausn.  Lausn sem telst sanngjörn og réttlát.  Lausn sem mun gera almenningi kleift (og af vilja) að viðhalda sambandi sínu við viðskiptabankann sinn.  Lausn sem mun koma hjólum hagkerfisins aftur í gang.  Lausn sem mun hjálpa okkur að standa vörð um velferðarkerfið og þá ímynd sem við viljum að Ísland hafi.  Lausn sem kemur í veg fyrir að hér sjóði allt upp úr.

Flatur niðurskurður hjálpar ekki þeim verst stöddu

Áhrif tillagna HH á lífeyrissjóðina

Á Eyjunni er færsla þar sem verið er að fjalla um tillögur HH (sjá HH: Gríðarleg eignaupptaka ef húsnæðisskuldir verða ekki færðar niður).  Ein athugasemd er frá Nafnlausum Kjósanda og er hún eftirfarandi:

Af aurum verða menn apar, auðsáhrif fasteignabólunar gerðu það að verkum að stórir hópar héldu að þeir væru orðnir "ríkir" og slógu lán út á þennan "auð".

Raunveruleiki er að það var engin innistæða fyrir þessum "auð", það langversta er að ungt fólk var vélað af bönkum til að taka gríðarleg lán og það eru þessi hópur sem á að hjálpa og sú skerðing á að bitna eingöngu á bönkunum, þeir hinir sem áttu eignir fyrir fasteignabónuna er engin vorkunn, margir blinduðust af innistæðulausu "auðsáhrifunum" og tóku út þenna "auð" sem þeir vilja nú að Lífeyrissjóðir og skattgreiðendur beri ábyrgð á.

Um 200.000.000.000Kr af eignum lífeyrissjóðanna eru til íbúðarlána og vilja HH að 36.000.000.000Kr verði teknar af lífeyrisþegar.

Um 750.000.000.000Kr eru í útlánum hjá Íbúðalánasjóð og vilja HH að 135.000.000.000Kr verði sendar á skattgreiðendur til að borga.

Ef um 171.000.000.000Kr lenda á lífeyrisþegum og skattgreiðendum þá þíðir að aðeins 49.000.000.000Kr lenda á bönkunum og þeirra "afslætti" við tilflutning úr gömlu í nýja banka.

Niðurstaðan er sú að HH vilja að 18% snilldar leikur þeirra lendir 77% á skattgreiðendum og lífeyrisþegum.

Það þarf ekki að ræða nánar þessar tillögur HH svo vitlausar eru þær!

Mér finnst alveg með ólíkindum hvað er hægt að snúa út úr því sem sagt er eða verið með stór orð sem byggja á vanþekkingu.  Vil ég því skýra hér út hvernig Hagsmunasamtök heimilanna sjá fyrir sér að tillögur samtakanna hafi áhrif á lífeyrissjóðina. 

Lífeyrissjóðirnir eiga eitthvað um 1.835 milljarða.  Af þessari tölu eru um 60% um þessar mundir í verðtryggðum útlánum eða um 1.100 milljarðar.  Sjóðfélaga lán standa í um 175 milljörðum, þau eru ekki öll húsnæðislán, þó þau séu öll með veði í húsnæði. 15,5% af 175 gerir 27 milljarðar.  Lán Íbúðalánasjóðs sem falla undir tillögur HH nema um 450 - 500 milljörðum, 15,5% af þeim tölum eru á bilinu 70 - 80 milljarðar.  Tillögur HH gera ráð fyrir að eigendur Íbúðabréfa, húsnæðisbréfa og húsbréfa taki á sig þessa lækkun, ekki ÍLS eða skattgreiðendur.  Eigendur þessara bréfa eru lífeyrissjóðir (um 65%), bankar og önnur fjármálafyrirtæki og fjárfestar.  Hlutur lífeyrissjóðanna af þessari tölu er því á bilinu 45 - 50 milljarðar.  Alls gera því tillögurnar ráð fyrir að á lífeyrissjóðunum lendi 72 - 77 milljarðar, en þetta samsvarar um 4% af eignarsafni lífeyrissjóðanna.  Þá er það sem kemur á móti hjá lífeyrissjóðunum: 

1) Lífeyrissjóðirnir keyptu lánasöfn heimilanna sem veðsett höfðu verið í nokkrum seðlabönkum á allt að 50% afslætti, en eru að rukka þau upp í topp.  Þarna eru þeir búnir að búa sér til hagnað upp á tugi, ef ekki á annan hundarð milljarða króna.  Það er, að mati HH, ótrúlegt siðleysi hjá sjóðunum að ætla halda þessum hagnaði hjá sér og hunsa stöðu skuldara. 

2)  HH leggur til að breytingar á réttindaávinningi taki tillit til breytingar á eignasafni þeirra og skuldbindingum til lengri tíma.  Nú er þessi tími 2 ár, en samtökin leggja til að hann verði lengdur í 10 ár.  Mun gefa sjóðunum lengri tíma til að jafna sig á áfallinu, sem hrunið olli, án þess að skerða lífeyrisgreiðslur.  Þetta mun líka þýða að þróun til hækkunar mun ekki verða eins skörp og hún var á árunum fyrir hrun. 

3)  HH leggja til endurskoðun á raunávöxtunarmarkmiðum/-kröfum sem gerðar eru til lífeyrissjóðanna. 

4)  HH leggja til að skerðing sem verður ekki hægt að komast hjá, verði framkvæmd þannig, að hún komi harðast niður á þeim sem hafa mesta möguleika á að vinna hana upp á þeim tíma sem eftir er af starfsævinni og bitni ekkert á þeim, sem eiga enga möguleika á að vinna skerðinguna upp.  Þetta þýðir að lífeyrisþegar verða ekki fyrir neinni skerðingu.  Allt tal um að þetta bitni á ömmu gömlu er því kjaftæði.  Hafi lífeyrissjóðirnir ekki heimild til að framkvæma hlutina svona, þá verður einfaldlega að breyta þeim lögum og samþykktum sem koma í veg fyrir það.

5)  Samtökin leggja til að hluti vaxtabóta sem annað hvort ætti að endurgreiða í ríkissjóð eða hefði fallið til væri ekki farið í þá aðgerð sem samtökin leggja til, renni til annars vegar lífeyrissjóðanna og hins vegar nokkurra smærri sparisjóða sem hafa ekki leitað aðstoðar ríkisins, en gætu komist í rekstrarvandræði veiti þeir þann afslátt sem hér um ræðir.  Einnig leggja samtökin til að hluti verðbóta á innstæður yfir 50 m.kr. fyrir tíma tímabilið frá 1.1.2008 til 6.10.2008 verið endurgreiddur og notaður í þessum tilgangi.

6)  Loks má ekki gleyma því að innstæður lífeyrissjóðanna í bankakerfinu voru tryggðar upp í topp með setningu neyðarlaganna, þrátt fyrir að þær hafi bara verið tryggðar upp að 3 m.kr. fram að því.  Þetta var að hluta gert á kostnað skattgreiðenda og að öðru leiti á kostnað lántaka.

Nú hver er hinn kosturinn í stöðunni?  Samkvæmt skýrslu AGS, þá eru 63% lána í lánakerfinu það sem þeir kalla "non-performing loans", þ.e. ekki er greitt af þeim.  Segja má að lántakar þessara lána séu í greiðsluverkfalli.  Ég veit ekki hve stór húsnæðislána eru í þessum hópi.  Þetta eru öll lán útlánakerfisins, þ.e. það sem AGS vísar til sem Iceland: Financial Sector.  Verið er að innheimta lánasöfn upp á 3.800 milljarðar, en sagt er að bókfært verð þeirra sé um 1.600 milljarðar.  Í sjálfu sér kemur þetta ekki beint við verðmæti eignasafna lífeyrissjóðanna, þar sem þetta er utan við þau.  En áhrifin eru hins vegar þau að 63% af 3.800 milljörðum eru lán sem ekki er verið að greiða af eða um 2.400 milljarðar.  Eftir standa 1.400 milljarðar, sem er þokkalegt hlutfall af 1.600 milljörðum, en þegar AGS skoðar lánin á bókfærðu virði, þá fær sjóðurinn út að 45% eru "non-performing loans".  Hátt í helmingur þjóðarinnar og fyrirtækja eru því í greiðsluverkfalli.  Þetta leiðir til þess að sífellt meira af íbúðarhúsnæði endar í eigu kröfuhafa.  Í árslok 2008 var fasteignamat íbúðarhúsnæðis um 2.800 milljarðar.  Markaðsverð var talsvert hærra, en látum liggja á milli hluta hvert það var.  10% lækkun á húsnæðisverði skilar sér því í a.m.k. 280 milljarða rýrnun á verðmæti.  Íbúðalánasjóður hefur á sínum bókum útlán upp á 795 milljarða, þar af eru um 150 milljarðar íbúðalán sem sjóðurinn tók yfir eftir hrun á einhverjum afslætti og 250 milljarðar eru lán til sveitarfélaga, framkvæmdaraðila og annarra en einstaklinga vegna lögheimilis.  10% lækkun á húsnæðisverði rýrir því verðmæti veðanna, sem ÍLS hefur um hátt í 80 milljarða.  Þessi lækkun hefur verið mun meiri á síðustu mánuðum og 2 árum og meira er í pípunum, nema við náum að snúa þróuninni við.  Gefum okkur að þessi lækkun verði 30%.  Það gerir því í reynd 30% rýrnun á veðunum að baki þessum 795 milljörðum og getur því fræðilega valdi ÍLS tjóni upp á 240 milljarða, sem annað hvort lendir á skattgreiðendum eða lánadrottnum ÍLS, m.a. lífeyrissjóðunum.  HH er að leggja til, að í staðinn fyrir að fara inn í þessa framtíðarsýn, þá taki lánadrottnar ÍLS strax á sig þá lækkun sem lagt er til að ÍLS veiti einstaklingum, sem fengið hafa lán hjá sjóðnum til kaupa á lögheimili.  Með því verði hægt að spyrna við fótum varðandi lækkun fasteignaverðs og verja tryggingarnar sem allir lánveitendur eiga fyrir útlánum sínum í þessum málaflokki.

Ég gæti haldið lengi áfram að fjalla um hlutverk lífeyrissjóðanna.  Það sem ég vil bara minna á, að á sama tíma og ég er neytandi í þjóðfélaginu, lántaki og skattgreiðandi, þá er ég sjóðfélagi og framtíðar lífeyrisþegi.  Sem skattborgari, þá er búið að leggja á mig auknar álögur og ríkissjóður hefur skuldsett sig upp á 1.300 milljarða, sem skattgreiðendur þessa lands þurfa að greiða á næstu árum.  Sem neytandi, þá borga ég fyrir sífellt hærra vöruverð.  Sem lántaki, þá á ég að bera afleiðingar þess að nokkrir kjánar héldu að þeir væru sniðugri en allir aðrir businessmenn í heiminum.  Sem framtíðarlífeyrisþegi, þá hafa misvitrar ákvarðanir stjórnenda lífeyrissjóðanna mögulega skert framtíðarlífeyri minn um 10 - 15%.  Sem sjóðfélagi, er mér talið trú um af lífeyrissjóðunum, að leggi ég einn fugl inn í nægtabúr lífeyrissjóðanna, þá ætli þeir að láta mig hafa 0,12 eða 0,18 fugla á ári, þegar ég kemst á lífeyristökualdur.  Með fullri virðingu fyrir lífeyrissjóðunum, þá vil ég frekar að þeir hjálpi mér núna að halda húsinu mínu, þannig að mér dugi 0,115 eða 0,173 fuglar á ári, þegar þar að kemur.  Fyrir utan það, að vit vitum ekkert hverjum við verðum búin að klúðra til viðbótar þegar þar að kemur.

Svör við misskilningi og útúrsnúningi á Eyjunni

Á Eyjunni er umfjöllun um tillögur Hagsmunasamtaka heimilanna (sjá HH: Gríðarleg eignaupptaka ef húsnæðisskuldir verða ekki færðar niður).  Nokkurs misskilnings gætir víða í umræðunni og vil ég því koma eftirfarandi á framfæri:

1.  HH leggja til 4% þak á verðbætur afturvirkt til 1.1.2008.  Það þýðir að u.þ.b. 18% af ofteknum verðbótum verða bakfærðar.  Þegar maður bakfærir 18 stig af 118 þá gerir það 15,5% lækkun.

2.  Ekki er gert ráð fyrir að neitt falli á ÍLS.

3.  Vilhjálmur Bjarnason fer með alls konar vitleysur í viðtalinu í Sjónvarpinu í kvöld.  Þeim verður svarað á viðeigandi vettvangi við tækifæri, vonandi á morgun,

4.  Hækkun lána kom til vegna svika og lögbrota bankanna.  það er því þeirra að bera þann hluta leiðréttinganna, sem kemur á lán hjá bönkunum.  Hafi þeir ekki efni á því, þá verða þeir bara að snúa sér til gömlu kennitölunnar sinnar og bilja um meiri afslátt.

5.  HH fer fram á að lífeyrissjóðirnir taki þátt í þessu vegna þess, að lífeyrissjóðirnir hafa þegar fengið að kaupa húsnæðislánasöfn með góðum afslætti og eru að rukka þau í botn (sem sýnir ótrúlegan hroka að mínu mati).  Þau orð Hrafns Magnússonar að eitthvað sé ekki hægt gildir líka fyrir þá sem eru að komast í þrot.  Þeir geta ekki meira og lífeyrissjóðirnir geta valið hvort þeir taka við gjaldþrota fólki í ellinni eða sjálfbjarga fólki.  Þurfi að breyta lögum, svo þetta sé hægt, þá verður að gera það.  Það skal enginn segja mér að lífeyrissjóðirnir geti ekki gefið eftir sem nemur 4% af eignum sínum til sjóðfélaga sinna.  Þröngsýnn einstaklingur segir "ekki hægt", víðsýnn segir "finnum leið til að láta þetta ganga upp".

6.  Þegar ætlast er til að lántakar eða sjóðfélagar greiði fyrir klúður þeirra sem fara með peningana, þá er allt hægt, en þegar þetta snýst við, þá er allt ómögulegt.  Þetta er svo fáránlegur málflutningur að ég nenni ekki að hlusta á hann.

7.  "Ekki hægt" er ekki til í hugtakasafni Hagsmunasamtaka heimilanna.  Við hugsum í lausnum ekki vandamálum.  Við kjósum að fara í þessar aðgerðir í samvinnu við stjórnendur fjármálafyrirtækjanna og lífeyrissjóðanna.  Við viljum gjarnan ræða við hlutaðeigandi aðila um það hvernig er hægt að leysa úr þessu viðfangsefni.  Það er allra hagur að það sé gert.

8.  Enginn er að tala um að bæta eigið fé sem glatast hefur vegna verðbreytinga á húsnæði.  Það er verið að tala um að laga bæði greiðslubyrði og skuldabyrði.  Eigið fé tekur breytingum eftir verðmæti hinnar veðsettu eignar.  Verðmætið er að lækka núna, en mun hækka í framtíðinni.  Við viljum að lántaki hafi efni á að greiða af lánunum sínum, svo hann geti lifað þann tíma þegar eigið féð hækkar með hækkandi fasteignaverði.

9.  Tillögur HH munu ekki bjarga öllum.  Talsverður hluti mun þurfa að nýta sér önnur úrræði, einhverjir munu missa húsnæðið sitt og enn aðrir lenda í gjaldþroti.  Markmiðið er að fækka eins mikið í tveimur síðast nefndu hópunum og hægt er.  Það er satt að vandinn hefur verið mikill í mörg ár, en það er ekki þar með sagt að við eigum að sætta okkur við hann.

10. Tillögur HH taka bara til lána vegna lögheimilis, þ.e. núverandi og fyrrverandi eða væntanlegs skv. sömu skilgreiningu í lögum um einstaklinga með tvær eignir. Þess vegna ná tillögurnar eingöngu til þess hluta lána ÍLS, sem sjóðurinn veitti til einstaklinga vegna kaupa á lögheimili.

11.  HH telja sig ekki þess umkomin að segja hverjir eiga skilið og hverjir ekki.  Á maðurinn sem á tvo sæmilega dýra bíla, og lendir í árekstri á öðrum, ekki að fá tjón sitt bætt, vegna þess að hann á annan sæmilega dýran bíl?  Ég ætla ekki að setjast í það dómarasæti.  Hins vegar gera tillögur HH ráð fyrir því að fólk geti afþakkað þessa afskrift, ef það vill.

Nánar um áhrifin á lífeyrissjóðina í næstu færslu.

2 ár frá hruni, en hvenær voru bankarnir í raun komnir í greiðsluþrot?

6. október 2008 verður örugglega lengi í minnum hafður og ritaður í sögubækur framtíðarinnar.  Þann dag ákvað ríkisstjórn Geirs H. Haarde að nóg væri komið og handklæðinu var kastað inn.  Ferli sem hófst með einkavæðingu bankanna um 7 árum fyrr var lokið með setningu neyðarlaga, sem ætlað var að bjarga því sem bjargað yrði í rekstri stóru bankanna þriggja.  Á næstu tveimur sólarhringum féllu bankarnir þrír eins og risastórir dómínókubbar eða ætti ég að segja sprungu sápukúlurnar þrjár sem héldu að þær óvinnandi.

Þegar Seðlabanki Íslands, og þá aðallega Davíð Oddsson, ákvað að Glitnir yrði ekki bjargað nema með yfirtöku bankans, þá hélt ég eins og margir aðrir að mistök höfðu verið gerð og spurði hvort sleggju hefði verið beitt þegar hamar hefði dugað.  Ég hafði rétt fyrir mér að mistök höfðu verið gerð, en þau fólust ekki í gerðum Seðlabankans í nafni ríkisstjórnarinnar 30. september 2008.  Nei, mistökin fólust í því að leyfa Glitni, Kaupþingi og Landsbanka Íslands að lifa jafn lengi og raun bar vitni.

Á síðustu tveimur árum hafur margt komið fram sem kemur manni á óvart í tengslum við undanfara bankahrunsins 6. - 8. október 2008.  Drulluleðjan sem helst hefur yfir þjóðfélagið er ekki ólík báxítleðjunni sem hlífði engu í Ungverjalandi í vikunni.  Flett hefur verið ofan af slíkum óheiðarleika í viðskiptum og lögbrotum að mestu spennusagnahöfundar hefðu ekki látið sér slíkt til hugar koma.   Allt frá því að plata gamalt fólk til að setja peninga í gjaldþrota peningamarkaðssjóði til þess að setja á svið sýndarviðskipti með hlutabréf, frá milljarða gjöfum til viðskiptafélaga til markaðsmisnotkunar til að fella krónuna.  Drullan sem komið hefur fram er ótrúleg en ég held að við höfum alls ekki séð það verst enn.

Í færslu hér um daginn velti ég því fyrir mér hver staðan væri ef bankarnir hefðu fallið fyrr.  Nú ætla ég að ganga lengra og velta því fyrir mér hvenær bankarnir þrír voru í raun og veru fallnir.  Niðurstaða mín er að Glitnir hafi í raun verið orðinn tæknilega gjaldþrota í síðasta lagi í ágúst eða september 2007, Kaupþing hafi verið komið í þá stöðu í síðasta lagi í nóvember eða desember 2007 og Landsbanki Íslands í síðasta lagi seinni hluta mars eða byrjun apríl 2008.  Ég segi í síðasta lagi, þar sem það fer eftir túlkun á veiku eiginfé hvort eiginfjárstaða þeirra hafi í raun verið orðin neikvæð mun fyrr.  Um það má lesa í skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis.  Ég ætla aftur að skýra út hvers vegna ég vel þessa þrjá tímapunkta.

Byrjun á Glitni.  Við lestur skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis kemur fram að efnahagur Glitnis virðist hafa verið mjög veikur stóran hluta árs 2007.  Vandamál bankans var að hann var ekki nægilega vel fjármagnaður til lengri tíma og ekki síst voru mjög stórir gjalddagar á tímabilinu október 2008 fram í janúar/febrúar 2009 til vandræða.  Vissulega átti bankinn eignir, en þær voru þess eðlis, m.a. dótturfélög á Norðurlöndum, að bankinn vildi alls ekki missa þær.  Greiðslugeta bankans var orðin mjög takmörkuð og eins og mál slitastjórnar fyrir dómstóli í New York bendir til, þá virðist sem helstu eigendur bankans hafi verið að tæma alla sjóði bankans.  Hvort tilgangurinn var að bjarga rekstri eigin fyrirtækja eða skjóta peningum undan er ekki ljóst á þessari stundu, en peningarnir flæddu út til "réttra" aðila.  Bjarni Ármannsson hafði áttað sig á hvert stefndi og ákvað að hoppa af bátnum áður en það var um seinan.  Í stað hans var ráðinn Lárus Welding, sem ekki er hægt að líta á nema sem nytsaman sakleysingja.  Hann hafði verið yfirmaður Landsbankans í Bretlandi og sem slíkur veitt eigendum Glitnis og fyrirtækjum þeirra góða og mikla fyrirgreiðslu til alls konar glópaverkefna.  Bendir margt til þess að bankastjórastaðan hjá Glitni hafi verið launin fyrir þá fyrirgreiðslu.  A.m.k. á það sér ekki neitt fordæmi að greiða óreyndum manni 300 milljónir fyrir að setjast í stól bankastjóra.  Er því ekki fráleitt að komast að þeirri niðurstöðu að eigendur Glitnis hafi verið að launa Lárusi fyrir greiðasemina.  Fljótlega eftir að Lárus kom til starfa fóru að renna tvær grímur á eigendur bankans.  Lárus reyndist ekki sá bógur eða kunnáttumaður sem þeir höfðu vonast til.  Gekk það víst svo langt að litlu munaði að hann væri látinn fara eftir 3 vikur í starfi.  Eingöngu ótti um álitshnekki mun hafa haldið aftur af eigendaklíkunni.  Var því í staðinn farin sú leið að veita honum góða tilsögn og hjálpa honum við daglegan rekstur bankans.  Þar mun Bjarni Ármannsson hafa verið mjög nytsamlegur.  Þegar leið á sumarið, þá áttaði Lárus sig á hvað var að gerast í rekstri bankans, en hann skorti sjálfstraust og hafði auk þess einangrast.  Bjarni mun hafa haft miklar áhyggjur af þessu og ekki síður af stöðu bankans.  Lausafjárkreppan skall á með fullum þunga í júlí og bitnaði hún strax mjög illa á bankanum, þ.e. ljóst var að nær ómögulegt yrði fyrir bankann að fjármagna hina stóru gjalddaga á haustdögum ári síðar.  Kom þar margt til, svo sem að staða eigenda bankans var einnig orðin veik og ekki síður að nær allir bankar í Evrópu og Bandaríkjunum héldu fast í sína peninga.  Gjaldþrot bankans var orðið óumflýjanlegt nema að hann seldi allar sínar helstu eignir.  Mun Bjarni Ármannsson m.a. hafa lagt það til.  Raunar hafi hann gengið svo langt að hvetja Lárus til að búta bankann niður og selja eins margar einingar hans og hægt væri.  Þessi hugmynd féll í grýttan jarðveg hjá helstu eigendum bankans, enda myndi það þýða að lokun á lánalínum þeirra sjálfra hjá bankanum eða að nýir eigendur einstakra rekstrareininga tækju yfir viðskiptin við félög og fyrirtæki eigendaklíkunnar.  Sjálfir voru eigendurnir illa aflögufærir með fé hvort heldur fyrir eigin rekstur eða til þess að leggja í bankann.  Nær öll fyrir tæki stærstu eigenda byggðu á fölsku eiginfé og því má í reynd segja að lánveitingar til þeirra hafi þá þegar verið glatað fé.  Niðurstaðan er að um þetta leiti hafi Glitnir í reynd verið gjaldþrota og hafi borið að leita til FME.  En það var ekki gert og í hönd fór ótrúlegt tímabil, þar sem allt var reynt til að fá pening inn í reksturinn (allt að láni) og á sama tíma höfðu stærstu eigendur bankans opinn aðgang að sjóðum bankans, þ.m.t. peningamarkaðssjóðum, sem fjármagnaðir voru með því að tæla viðskiptavini til að færa peninga af öruggum innstæðureikningum yfir í botnlaus hít peningamarkssjóðanna.  Þó bankann væri að blæða út, þá skyldi bjarga fyrirtækjum stærstu eigenda bankans, hvað sem það kostaði.

Lausafjárkreppan fór að bíta í Kaupþing, þegar líða tók á haustið 2007.  Það sem meira var, að stærstu eigendur og vildarviðskiptavinir bankans fóru líka að finna fyrir henni.  Á fundi í bankanum í nóvember 2007 voru gefin út fyrirmæli um að stoppa öll út lán.  Varðaði það jafnvel brottrekstri að óhlýðnast þessum boðum.  Jafnframt var varað við því að 2008 yrði hræðilegt ár.  Tvær ástæður lágu, að því virðist, fyrir því að skrúfað var fyrir útlán.  Fyrri ástæðan voru skuldbindingar bankans við eigendur og vildarviðskiptavini, en þrátt fyrir algjört útlánabann ríkti í útibúunum, þá gilti ekki það sama í höfuðstöðvum bankans.  Þar flæddu peningar út í gríðarstórum upphæðum til valinna viðskiptamanna starfsmönnum til mikillar furðu.  Áttu margir erfitt með að skilja hvers vegna ekki var hægt að endurnýja yfirdrætti eða lengja í lánum hjá viðskiptavinum með jafnvel mjög langa viðskiptasögu.  Seinni ástæðan var að farið var að þrengja um lánalínur hjá bankanum sjálfum.  Hann flaggaði vissulega lánalínum í bókhaldi sínu, en staðreyndin mun hafa verið sú, að þær voru annað hvort óheyrilega dýrar eða entust varla vikuna.  Á næstum vikum og mánuðum voru búnar til flóknar fléttur í kringum ekki neitt, þ.e. búin voru til viðskipti, þar sem svo virtist sem eitthvað hafi átt sér stað, en í reynd var bara verið að flytja skuld/eign á milli félaga sem bankinn átti í reynd með húð og hári.  Eigið fé bankans innhélt því endalausar loftbólur og hékk saman á lyginni einni, eins og stundum er sagt.  Í janúar 2008 var útlánabannið ítrekað og þá var mörgum innan bankans ljóst að þetta væri búið.  Lögfræðingar sem kallaðir voru til skrafs og ráðagerða horfðu á stöðuna í angist og einn þeirra gekk svo langt á góðri stundu í febrúar 2008 að gefa það álit sitt, að bankakerfið allt myndi hrynja í fyrstu viku október sama ár.  Hafi menn áttað sig á því þá að í október yrði öllu lokið, þá bar þeim að kalla til FME og loka sjoppunni.

Landsbanki Íslands stóð að því virðist best.  Ástæðan var, þó ótrúlegt sé, Icesave.  Bankinn sogaði til sín innlán í Bretlandi, en í einhverju brjálæði þá dældi bankinn peningunum inn á innlendan gjaldeyrismarkað.  Til að byrja með varð þetta til þess að gengið styrktist, eins og Landsbankinn vonaðist til, en svo skall lausafjárkreppan á að fullu og þá snerist dæmið við.  En Landsbankamenn virðast hafa verið fullir sjálfstrausts vegna velgengni Icesave og héldu áfram að setja gjaldeyri inn á markaðinn.  Virtist ekkert valda þeim áhyggjum, þó gengi krónunnar lækkaði hægt og bítandi.  En með þessari stöðugu lækkun gengisins, þá skapaðist ójafnvægi á milli erlendra eigna bankans og erlendra skuldbindinga.  Líklegast tókst þeim að breiða yfir þetta í bókhaldinu hjá sér, en Seðlabankinn var farinn að ókyrrast.  Þar á bæ höfðu menn bæði áhyggjur af stöðu bankans og ekki síður upphæð innstæðna á Icesave.

Kaupþingsmenn sáu viðskiptatækifæri í gjaldeyrissölu Landsbankans, möguleika á að bjarga eigin skinni og gróðavon fyrir stærstu eigendur sína.  Exista og Kjalar tóku að gera gjaldmiðlaskiptasamninga við nokkra stóra lífeyrissjóði.  Lífeyrissjóður verzlunarmanna var stórtækastur í þessum viðskiptum, en hann setti alla erlenda eign sína að veði, þ.e. um 93 milljarða.  Á sama tíma keyptu Kaupþing og Exista allan þann gjaldeyri sem hönd var á komið á markaði.  Fyrst héldu fyrirtækin uppi veltu á gjaldeyrismarkaði sem varð til þess að þó gengið lækkaði, þá lækkaði það rólega. Í marsbyrjun var búið að undirbúa leiksviðið.  Sem hendi væri veifað var skrúfað fyrir allt innstreymi á gjaldeyrismarkað.  Viðbrögðin létu ekki á sér standa og krónan féll eins og steinn.  Á nokkrum dögum tapaði hún ríflega 17% af verðgildi sínu og fór gengisvísitalan úr 130 í byrjun mánaðarins í 157 í lok hans.  Þessu fylgdi áhlaup á Icesave reikninga Landsbankans sem var hrundið, en það stóð tæpt.  Ástæðan fyrir því að bankinn stóð áhlaupið af sér mun vera að Kaupþing kom bankanum til bjargar.  Orðið á markaðnum var, að fyrst Landsbankinn hafi staðið þetta af sér, þá gæti hann ekki fallið.  En staðreyndin var að fall krónunnar hafði í reynd keyrt bankann í þrot og eftir þetta var fátt sem gat bjargað honum, þó margt hafi verið reynt.  Helsta ástæðan var hinn mikli munur sem orðinn var á erlendum eignum og erlendum skuldbindingum, þ.e. bankinn hafði selt gjaldeyri í miklu mæli á markaði, þegar gengið var sterkt, en viðskiptavinir í Bretlandi höfðu tekið út háar upphæðir meðan krónan var veik.  Bankinn var kominn í greiðsluþrot og hefði átt að kalla inn FME.

Árið 2008 var ár björgunartilrauna.  (Ég tek það fram að tímalína atburða er líklegast ekki alveg rétt, en oftast skiptir það ekki máli.)  Bankarnir þrír áttuðu sig líklega mjög vel ás töðu sinni.  Þeir voru búnir að þurrausa allar viðráðanlegar lánalínur og fjármögnuðu sig sífellt til skemmri tíma.  Alls konar klækir voru notaðir til að verða út um fjármagna, t.d. fékk Landsbankinn háar fjárhæðir frá Seðlabanka Evrópu og Seðlabanka Lúxemborgar í gegn um fyrirtæki sitt í Lúxemborg.  Hluti húsnæðislána bankans voru sett að veði, en látið líta svo út að raunverulegur lántaki væri starfsemin í Lúx, þó svo að það væri í reynd bankinn á Íslandi.  Kaupþing kláraði lánalínu sína hjá Seðlabankanum með því að leggja húsnæðislán sín að veði fyrir láni.  Voru tvær milljónir settar að veði fyrir hverja eina sem fékkst lánuð.  Glitnir gerði svipaða hluti, þó mér sé ekki kunnugt um hvert veðhlutfallið var.  En peningarnir stoppuðu ekki í bönkunum, þó ótrúlegt sé heldur fóru eins og áður til stærstu eigenda og að einhverju leiti til að greiða upp lánalínur sem hafði verið lokað.  Þetta var ekki nóg, mikill vill meira.  Seðlabankinn fékk nóg, enda búinn að lána bönkunum beint meira en góðu hófi gegndi og reglur bankans leyfðu.  Landsbankinn fékk átölulaust að opna fyrir innlán á Icesave í Hollandi.  Einnig var búin til flétta sem fól í sér að leggja önnur fjármálafyrirtæki að veði til að reyna að bjarga bönkunum.  Bankarnir útbjuggu sem sagt skuldabréf (hafa verið kölluð ástarbréf) og seldu nokkrum nytsömum sakleysingjum, sem í staðinn fengu lán hjá Seðlabankanum.  Alls námu þessi viðskipti 345 milljörðum kr. sem runnu nær óskiptir til bankanna þriggja.  Þó útlán þeirra til almennings og fyrirtækja væru nær alveg hætt, þá dæld þeir enn peningum í fyrirtæki stærstu eigenda sinna, enda var svo komið að á sama hátt og eigendurnir þoldu ekki fall bankans, þá þoldu bankarnir hver fyrir sig ekki fall eins eða fleiri af stærstu eigendunum.  Þetta kom síðan berlega í ljós í lok september, þegar eignarhluti eigenda Glitnis var færður niður um 75%.

Hinar misheppnuðu björgunaraðgerðir árið 2008 kostuðu ótrúlegar upphæðir.  Ég er ekki með þær á hreinu, en einhvern tíma reiknaði ég þær upp í 1.100 milljarða kr.  Ég man ekki hvernig ég fékk þá tölu, en fljótt á litið, þá liggur upphæðin í lánum gegn ástarbréfum upp á 345 milljarða, Icesave innstæðum í Hollandi upp á 1.200 milljónir evra, Icesave innstæðum í Bretlandi upp á 800 milljónir evra, greiðslum í peningamarkaðssjóði upp á minnst 200 milljónir, en líklega mun hærri upphæð frá fjárfestum, almenningi og fyrirtækjum og eiginfjárframlag og víkjandi lán til bankanna við endurreisn þeirra upp á um 350 milljarða.  Um 750 milljarðar af þessari upphæð hefði hugsanlega verið hægt að spara með því að grípa fyrr inn í rekstur bankanna.

Lítið mál er að vera vitur eftir á og hægara um að tala en í að komast.  Hafi þeir sem komu að málum verið að vinna að heiðarleika og af bestu getu, þá er erfitt og hreinlega rangt að áfellast viðkomandi fyrir annað en vanþekkingu og þekkja ekki sín takmörk.  En í baksýnisspeglinum, þá virðist margt benda til þess, að hin mörgu mistök sem gerð voru, hafi einmitt verið gerð vegna þess að heiðarleikann hafi skort og afneitun hafi verið í gangi.  Menn voru að því virðist fullir hroka, tvísaga í mikilvægum málum og töldu sannleikann bara vera til trafala.  Skýrsla rannsóknarnefndar Alþingis lýsir þessum parti víst ágætlega, svo langt sem hún nær.  Ennþá vantar okkur lygalausar lýsingar helstu gerenda, en þeir hafa því miður kosið að kasta ryki í augu almennings og yfirvalda.  Verst er þó að enginn, já nákvæmlega enginn, ber ábyrgð á því að svona fór.  Geir segir ekki ég, Hreiðar segir ekki ég, Sigurður segir ekki ég, Jónas segir ekki ég, Ingibjörg segir ekki ég, Sigurjón segir ekki ég, Lárus segir ekki ég, Árni segir ekki ég, Jón Ásgeir segir ekki ég, Björgvin segir ekki ég, Davíð segir ekki ég og svona mætti halda lengi áfram.  Alls hurfu um 8.000 milljarðar út úr hagkerfinu og enginn gerði nokkuð af sér til að orsaka það.  Þetta hlýtur að vera einsdæmi í heiminum að enginn hafi gert neitt af sér, en samt urðu minnst 12 fjármálastofnanir gjaldþrota, eitt stykki Seðlabanki, eitt stykki ríkissjóður (þó því hafi verið velt yfir á skattgreiðendur) og eitt stykki þjóð skuldar meira en hún mun sjá fram úr að geta greitt svo lengi sem hér er íslensk króna sem gjaldmiðill.

(Lýsingin hér að ofan, er mín samantekt á því sem fjölmargir aðilar hafa greint mér frá, flestir eru nafnlausir heimildarmenn, aðrir hafa skráð þetta samviskusamlega á bloggfærslum eða athugasemdum við þær, svo er annað komið úr fréttaflutningi og að ógleymdri skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis.)

Góður fundur með ráðherrum

Fjórir stjórnarmenn úr Hagsmunasamtökum heimilanna áttu í morgun fund með Jóhönnu Sigurðardóttur, forsætisráðherra, Steingrími J. Sigfússyni, fjármálaráherra, Guðbjarti Hannessyni, félagsmálaráðherra, Árna Páli Árnasyni, efnahags- og viðskiptaráðherra, og Ögmundi Jónassyni, dómsmálaráðherra.  Ég sat þennan fund ásamt Friðriki Ó. Friðrikssyni, Ólafi Garðarssyni og Andreu J. Ólafsdóttur.  Á fundinum kynntum við okkar hugmyndir og hugmyndarfræði, hvernig við sjáum stöðuna og hvað þarf að gera.  Við þurftum ekkert að gera ráðherrunum grein fyrir alvarleika stöðunnar.  Það vissu þeir mæta vel.

Góður rómur var gerður af málflutningi okkar og mikil áhersla lögð á að halda viðræðum áfram.  Næstu skref verða að fara yfir tölulegar upplýsingar, þannig að tölur okkar og tölur ríkisstjórnarinnar stefndu, og að kalla fleiri að borðinu, þar sem talið er best að sem víðtækust sátt náist um niðurstöðuna með einhvers konar þjóðarsáttarsamningi.

Ég fyrir mína parti er ágætlega sáttur með fundinn og vona að frekari framgangur verði á næstu dögum.  Eitt sem alveg er víst, er að núverandi ástand getur ekki varað lengur.  Mótmælin á mánudag sýndu að þolinmæði fólks er þrotin.  Í dag eru 2 ár frá setningu neyðarlaganna.  Í 2 ár hefur lítið verið gert fyrir fólkið í landinu, annað en að fresta vandanum eða koma með úrræði sem eiga að flýta fyrir eignamissinum.  Við svo má ekki búa.

Ákveðið hefur verið að halda samræðum áfram.  Báðir aðilar tóku með sér heimavinnu og er þeirra verkefni stærra en okkar, þ.e. að fá fjármálafyrirtækin og lífeyrissjóðina til að vera með.  Okkar verkefni er að leggjast betur yfir tölur og átta okkur á hvað í þeim felst.  Ég vona að þeirri vinnu verði lokið snemma í næstu viku og þá verður hægt að funda að nýju.

Fundað þar til eitthvað liggur á borðinu

Stjórn VR samþykkir stuðning við tillögur Hagsmunasamtaka heimilanna

Stjórnarmaður í VR hringdi í mig í dag með þær upplýsingar, að stjórn VR hefði samþykkt stuðning við tillögur Hagsmunasamtaka heimilanna sem settar voru fram fyrir 11 dögum.  Er ekki hægt annað en að fagna þeirri niðurstöðu.  Hvet ég jafnframt önnur félög launafólks að fylkja sér bak við tillögur samtakanna.

Ein mesta kjarabót sem launafólk í landinu getur fengið, er að greiðslu- og skuldabyrði heimilanna lækki.  Fyrir því hafa Hagsmunasamtök heimilanna barist.  Varanleg lækkun greiðslubyrði, eins og tillögur HH fela í sér, mun auðvelda aðilum vinnumarkaðarins að ná saman um nýja stöðugleikasáttmála.  Þess vegna er mikilvægt að aðilar vinnumarkaðarins sameinist bakvið réttlátar tillögur HH.  

Breyta þarf lögum um nauðungaruppboð - Veit þarf þolanda forkaupsrétt til að koma í veg fyrir brask

Ég sendi Ögmundi Jónassyni, dómsmála-, mannréttinda- og samgönguráðherra, sl. miðvikudag 29. september eftirfarandi tölvupóst með hugmyndum um breytingu á lögum um nauðungarsölur:

Sæll Ögmundur

Ég vil læða að hugmynd.  Nú eru nauðungarsölur komnar á fullt og er það til mikilla vansa.  Kröfuhafa leika þann ljóta leik að bjóð lágt í eignir og eignast þær fyrir lítið.  Ég vil því leggja til eftirfarandi breytingu á nauðungarsöluferlinu:

1.       Við nauðungarsölu falli niður kröfur sem ekkert fæst upp í.  Þetta hvetur kröfuhafa til að bjóða hærra verð en annars yrði gert.

2.       Þolandi nauðungarsölu hefur rétt á að ganga inn í það tilboð sem hæst er boðið og hafi hann 3 mánuði til að ákveða sig og fjármagna kaupin.

3.       Þolandi nauðungarsölu hefur rétt til að ganga inn í fyrstu sölu á eigninni eftir nauðungarsölu.  Þetta gerir það að verkum, að hann getur nýtt sér lækkað verð eignarinnar hafi kröfuhafinn talið sig þurfa að lækka verðið.

Atrið 1 minnir um margt á lyklafrumvarp Lilju, en samt ekki, þar sem því er ætlað að þvinga fram hærra verð, þannig að þolandi nauðungarsölunnar skuldi minna að lokinni sölunni en ella.  Atriði 2 og 3 er hægt að hrinda í framkvæmd með einfaldri lagabreytingu án þess að verið sé að skerða eignarrétt kröfuhafa.  Þar sem atriði 1 segir að kröfur sem ekkert fæst upp í falli niður, þá gæti þolandinn vissulega setið uppi með kröfu umfram kaupverð, en líklegast væri auðveldara að semja við kröfuhafa um það en áður, þegar hugsanlega voru kröfur á síðari veðréttum sem nú hafa dottið út.

Bara pæling.

Kv.

Marinó

Ögmundur svaraði mér strax um hæl og þakkaði fyrir hugmyndirnar.  Ég vona að þær verði skoðaðar, þar sem það fyrirkomulag, að þolandi nauðungarsölu hafi forkaupsrétt á eign allt fram yfir fyrstu sölu eða þess vegna í tiltekinn tíma, þannig að forkaupsrétturinn gæti náð til framhaldssölu, gæti komið í veg fyrir brask með eignir sem bitnar síðan eingöngu á þeim sem misst hefur heimili sitt á nauðungaruppboði.  Eins og ég bendi á í póstinum, þá tel ég þetta ekki á nokkurn hátt raska eignarréttarvörðum hagsmunum kröfuhafa eða þess sem kaupir eignina eða leysir hana til sín á uppboði.

Auðmenn græða á uppboðum

Jibbí, enn "mikil" velta á fasteignamarkaði

Maður getur ekki annað en velt því fyrir sér hvort við búum í gömlu Sovétríkjunum eða Alþýðulýðveldinu Norður Kóreu.  Hvernig getur ritstjórn Morgunblaðsins eða mbl.is komist að því að enn sé mikil velta á fasteignamarkaði, þegar veltan er ennþá um 20% undir því sem var árið 2001. Aðeins 6 sinnum á tímabilinu frá 16. febrúar 2001 til 20. desember 2007 var vikuveltan minni en í síðustu viku.  Fimm af þessum sex skiptum voru um jól og áramót.

Það er jákvætt að veltan sé að aukast, en út í hött að tala um "mikla" veltu.

Enn mikil velta á fasteignamarkaði