Leita ķ fréttum mbl.is

Bloggfęrslur mįnašarins, febrśar 2009

Er hęgt aš ógilda verštryggša og gengistryggša lįnasamninga?

Hękkun höfušstóls verštryggšra og gengistryggšra lįna į undanförnum mįnušum vekur upp spurningar um réttmęti slķkra samninga.  Mjög margir skuldarar standa frammi fyrir žvķ aš eigiš fé hśseigna žeirra hefur ekki bara gufaš upp, heldur er andvirši verš- eša gengistryggšs höfušstóls oršiš umtalsvert hęrra en markašsveršmęti hśseignarinnar.  Ašrir standa ķ žeim sporum aš hafa tekiš yfirdrįttarlįn hjį banka, mešan yfirdrįttarvextir voru hóflegir (um 12%), en sitja nś uppi meš žaš aš greiša 25-27,5% yfirdrįttarvextir.  Ķ flestum tilfellum hefur skuldarinn žaš eitt til sakar unniš aš skulda.  Hann er hvorki ķ vanskilum né stendur ķ brušli.  Hann gerši raunhęfa greišsluįętlun ķ samręmi viš įstand efnahagsmįla og greišslugetu sķna fyrir 12 - 24 mįnušum.  Žaš er žvķ ekkert hęgt aš klaga sérstaklega upp į lįntakandann annaš en aš viškomandi er meš lįn sem žarf aš greiša.

Nś vill svo til aš ķ nokkrum lögum eru įkvęši um ógildingu samninga. Spurningin er hvort hęgt sé aš beita slķkum įkvęšum ķ tilfelli sem žessu. Hér eru tvö dęmi sem gętu įtt viš:

1.  Lög um samningsgerš, umboš og ógilda löggerninga nr. 7/1936 meš sķšari breytingum:  Ķ 36 gr. laganna segir:

36. gr. [Samningi mį vķkja til hlišar ķ heild eša aš hluta, eša breyta, ef žaš yrši tališ ósanngjarnt eša andstętt góšri višskiptavenju aš bera hann fyrir sig, [sbr. žó 36. gr. c].1) Hiš sama į viš um ašra löggerninga.
Viš mat skv. 1. mgr. skal lķta til efnis samnings, stöšu samningsašilja, atvika viš samningsgeršina og atvika sem sķšar komu til.]2)
   1)L. 14/1995, 1. gr. 2)L. 11/1986, 6. gr.
[36. gr. a. Įkvęši 36. gr. a–d gilda um samninga, m.a. samningsskilmįla, sem ekki hefur veriš samiš um sérstaklega enda séu samningarnir lišur ķ starfsemi annars ašilans, atvinnurekanda, en ķ meginatrišum ekki lišur ķ starfsemi hins ašilans, neytanda, sbr. žó 36. gr. d. Įkvęšin gilda einnig um samninga milli neytenda sem atvinnurekandi stendur aš fyrir annan ašilanna.
Į atvinnurekandanum hvķlir sönnunarbyršin fyrir žvķ aš samiš hafi veriš sérstaklega um samning og hann falli ekki undir 1. mgr.]1)
   1)L. 14/1995, 2. gr.

[36. gr. c. Įkvęši 36. gr. gilda um samninga skv. 1. mgr. 36. gr. a, žó meš žeim breytingum sem leišir af 2. og 3. mgr.
Viš mat į žvķ hvort samningur skv. 1. mgr. sé ósanngjarn skal lķta til atriša og atvika sem nefnd eru ķ 2. mgr. 36. gr., m.a. skilmįla ķ öšrum samningi sem hann tengist. Žó skal eigi taka tillit til atvika sem sķšar komu til, neytanda ķ óhag.
Samningur telst ósanngjarn strķši hann gegn góšum višskiptahįttum og raski til muna jafnvęgi milli réttinda og skyldna samningsašila, neytanda ķ óhag. Ef slķkum skilmįla er vikiš til hlišar ķ heild eša aš hluta, eša breytt, skal samningurinn aš kröfu neytanda gilda aš öšru leyti įn breytinga verši hann efndur įn skilmįlans.]1)
   1)L. 14/1995, 4. gr. 

2.  Lög um fjįrhagslegar tryggingarrįšstafanir nr. 46/2005 segir ķ grein 9:

9. gr. Góšir višskiptahęttir.
Įkvęši ķ samningi um fjįrhagslega tryggingarrįšstöfun er varšar veršmat fjįrhagslegrar tryggingar, veršmat fjįrskuldbindinga og fullnustu fjįrskuldbindinga mį vķkja til hlišar ķ heild eša aš hluta, eša breyta, ef žaš yrši tališ ósanngjarnt eša andstętt góšri višskiptavenju aš bera įkvęšiš fyrir sig, sbr. 36. gr. laga nr. 7/1936, um samningsgerš, umboš og ógilda löggerninga.

Hér togast į nokkur sjónarmiš, en žaš sem skiptir mįli, er aš neytandinn (lįntakandinn ķ žvķ tilfelli sem hér um ręšir) skal ekki žurfa aš uppfylla skyldur ķ samningi sem er ekki ķ samręmi viš vęntingar hans og lįnveitanda ķ upphafi.  Žvķ mišur eru žessar vęntingar sjaldnast skjalfestar, en greiningadeildir bankanna voru mjög duglegar aš koma meš efnahagsspįr, einnig birtust slķkar spįr frį fjįrmįlarįšuneytinu og jafnvel Sešlabanka Ķslands.  Allir žessir ašilar settu fram vęntingar um stöšugleika, žannig aš lįntakendur gįtu bśist viš žvķ aš greišsluįętlanir žeirra myndu standast meš takmörkušum frįvikum. Lįnveitendur gengu lķka śt frį vissum forsendum um upphęš žeirra greišslna, sem žeir gįtu vęnst af lįnunum, og breytingar į höfušstól lįnanna.  Ég efast um aš žaš hafi veriš ętlun stóru bankanna, aš stefna öllu ķ voša hérna, en žeir geršu žaš.  Žaš sem meira er, hęgt er aš fęra góš og gild rök fyrir žvķ aš žeirra eina von til aš lifa af lausafjįrkreppuna, hafi veriš aš fella krónuna.  Meš žvķ vannst tvennt:  höfušstóll og afborganir gengistryggšra lįna hękkušu mikiš og veršbętur lįna jukust mikiš vegna žeirrar veršbólgu sem kom ķ kjölfar gengislękkunarinnar.  Annar ašili lįnasamningsins var žvķ ķ ósanngjarnri stöšu til aš hafa įhrif į greišslubyrši lįnasamningsins.  Ég gęti alveg séš fyrir mér, aš žetta vęri fullnęgjandi įstęša til aš fį felld śr gildi įkvęši samningsins um verš- og gengistryggingar.

Nś vęri fróšlegt aš fį įlit lögfręšinga į žessari pęlingu minni.


Ekki spyrja um kostnaš heldur įvinning

Ólafur Darri Andrason, hagfręšingur ASĶ, sagši fyrir stundu į Rįs 2, aš nišurfęrsla veršbóta kosti Ķbśšalįnasjóš, bankana og lķfeyrissjóšina 280 milljarša.  Žarna getur hagfręšingurinn ekki veriš annaš en aš tala gegn betri vitund.  Ķ fyrsta lagi, žį eru 20% veršbętur ekki sjįlfsögš uppbót į eignum žessara ašila.  Hér er um innistęšalausa hękkun aš ręša og žvķ ekki um tap aš ręša.  Žaš er enginn peningur į bak viš žessa tölu.  Žetta er "pappķrsgróši" og "pappķrstap".  Ķ öšru lagi, žį gefur hann sér aš öll žessi 20% innheimtist, sem er frįleitt.  Stór hluti žessarar hękkunar mun leiša til gjaldžrota, žar sem fólk mun missa heimilin sķn, og afskrifta af hįlfu framangreindra ašila.  Ķ žrišja lagi, žį er minni kostnašur falinn ķ žvķ aš nišurfęra skuldir strax, en aš fara ķ tķmafrekar innheimtu- og gjaldžrotamešferšir, sem gera ekki annaš en aš auka į skuldir heimilanna og minnka žį upphęš, sem aš lokum kemur ķ hlut kröfuhafa.

Ólafur Darri nefndi einnig aš óžarfi vęri aš fęra nišur skuldir allra.  Hann taldi t.d. óžarfi aš koma mišaldra manni eins og honum til hjįlpar, enda ętti hann fyrir sķnum skuldum (aš mér skyldist).  Ég er nś kominn lengra inn į mišjan aldur en hann og mynd alveg žiggja leišréttingu į óhóflegri hękkun höfušstóla žeirra lįna sem ég er meš.  En žaš er annar vinkill į žessu mįli.  Ég hef ekki heyrt ASĶ mótmęla žvķ aš öllum innistęšu eigendum var bjargaš, žó žaš sé stašreynd aš ekki žurfti aš bjarga öllum.  Af hverju gilda ašrar reglur um innistęšueigendur en skuldara?  Er žaš kannski vegna žess aš lķfeyrissjóširnir koma betur śt į bįšum stöšum?  Eša er žaš vegna žess aš meš žvķ var fjįrmunum verkalżšsfélaganna bjargaš?

Ég held samt aš mikilvęgasta spurningin sem žarf aš svara sé hver įvinningurinn af slķkri ašgerš veršur, ekki hver kostnašurinn veršur.   Og įvinningurinn er m.a. eftirfarandi:

  1. Skuldir heimilanna lękka og greišslubyršilįna minnkar
  2. Fleiri eiga kost į žvķ aš halda heimilum sķnum
  3. Heimilin hafa meiri pening til aš standa ķ skilum meš ašrar skuldbindingar sķnar
  4. Meiri peningur fer ķ neyslu sem fer žį inn ķ hagkerfiš
  5. Veltuskattar til rķkisins dragast ekki eins mikiš saman og annars hefši oršiš.
  6. Meiri tekjur rķkisins žżšir aš rķkissjóšur žarf aš skera minna nišur, en annars, eša į meiri möguleika į aš standa undir vaxtagjöldum
  7. Fyrirtękin fį meiri veltu, sem eykur lķkur į žvķ aš žau lifi af.
  8. Fyrirtękin hafa meiri pening til aš greiša laun og önnur śtgjöld meš tilheyrandi rušningsįhrifum.  M.a. munu žau eiga aušveldara meš aš greiša skatta til rķkisins og mótframlag launagreišanda til lķfeyrissjóšanna.
  9. Fęrri žurfa aš fara į atvinnuleysisbętur
Ég gęti haldiš svona įfram, en lęt žetta duga.  Žaš mikilvęgasta ķ augnablikinu er aš koma fjįrstreymi hagkerfisins af staš.  Fjįrstreymiš er eins og blóšrįs lķkamans.  Žaš ber sśrefni til fyrirtękja og heimilanna.  Ef allur peningur į aš fara ķ aš greiša af lįnum, žį mun kreppan dżpka meira en nokkurn grunar vegna uppsöfnunarįhrifa.  Įvinningurinn af nišurfęrsla skulda er žvķ augljós.  Loks mį ekki gleyma žvķ, aš Nżja Kaupžing gerir rįš fyrir žvķ aš afskrifa 67,7% af lįnum gamla Kaupžings til innlendra višskiptavina.  Reikna mį meš žvķ aš Nżi Glitnir og NBI geri slķkt hiš sama.  Bent hefur veriš į leišir fyrir lķfeyrissjóšina og ĶLS til aš bęta sér hluta af sķnu tjóni.

Mér finnst žaš vera röng nįlgun hjį ASĶ aš leggjast gegn žessari hugmynd sem "ekki hęgt".  Hjį Hagsmunasamtökum heimilanna var strax įkvešiš aš gera žetta hugtak śtlęgt.  Ķ stašinn er spurt: Hvernig er best aš fara aš žessu?  Ég skora į ASĶ aš taka upp žessa nįlgun og skoša heildarmyndina.

Heartland mįliš er grafalvarlegt

Žaš er stutt į milli stóru kortasvika mįlanna.  Heartland mįliš er bśiš aš vera mikiš ķ umfjöllun erlendra fjölmišla, žó žaš hafi ekki rataš hingaš fyrr en nś.  Fyrirtękiš tilkynnti um öryggisbrotiš daginn įšur en Obama tók viš embętti og var gert grķn aš žvķ, aš menn ętlušu aš fela žaš ķ havarķinu ķ kringum embęttistökuna.

Brot žetta er alvarlegra en fyrri innbrot ķ leit aš kortaupplżsingum, vegna žess aš Heartland er svo kallašur "processor" eša vinnsluašili.  Žaš žżšir aš hann safnar saman fęrslum frį söluašilum og sendir sķšan įfram til fęrsluhiršanna, en eitt af hlutverkum fęrsluhirša er aš veita heimildir fyrir śttektum.  (Hér į landi er VALITOR dęmi um fęrsluhirši, en Median dęmi um "processor".)

Beitt var svipašri ašferš og hafši veriš notuš hjį TXJ verslunarkešjunni fyrir nokkrum įrum, ž.e. komiš var fyrir laumurįs eša Trójuhesti ķ kerfinu sem sķšan sendi upplżsingar um kortanśmer til svikaranna. Mjög illa gekk aš finna óvęruna og höfšu nokkrir hópar sérfręšinga skannaš kerfi Heartland įšur en óvęran fannst į "ónotušum" hluta diskastęšu fyrirtękisins.  Žetta er til marks um hversu hįžróašar žessar įrįsir eru oršnar.  En alvarleiki brotsins reyndist meiri, en ķ TXJ mįlinu, žar žaš kom ķ ljós aš Heartland skrįši hjį sér meiri upplżsingar um kort, en fyrirtękiš mįtti gera.  Žaš skrįši hjį sér innihald segulrandar korta.  Žetta er algjört tabś ķ kortaöryggismįlum og mun leiša til žess aš fyrirtękiš mun fį hęrri sektir en nokkur dęmi eru um og žó voru sektir TXJ hįar.

Fyrir nokkrum įrum įkvįšu samtök greišslukortafyrirtękja (Payment Card Industry eša PCI) aš gefa śt gagnaöryggisstašal (Data Security Standard eša DSS).  Er hann žekktur undir skammstöfuninni PCI DSS. Heartland uppfyllti aš eigin sögn kröfur stašalsins og hafši hlotiš vottun um žaš.  En PCI DSS bannar fortakalaust aš upplżsingar af segulröndum séu vistašar.  Fyrirtękiš hefur žvķ silgt undir fölsku flaggi hvaš žetta varšar.  Aš hér sé um aš ręša einn stęrsta processor ķ heimi og hann hafi kosiš aš brjóta PCI DSS reglurnar į jafn ófyrirleitan hįtt, er alveg śt ķ hött.  Žaš sem er sķšan ennžį fįrįnlegra, er aš fyrirtękiš stęrir sig af žvķ aš vera fullkomlega öruggt!  Menn kunna ekki aš skammast sķn.  (Minnir žetta mig óneitanlega į ķslenska fjįrmįla- og stjórnmįlamenn, sem geršu ekkert rangt, en settu samt allt į hlišina.)

PCI DSS nęr lķka til Ķslands

PCI DSS nęr einnig til Ķslands.  Fyrirtęki sem taka viš kortum žurfa aš uppfylla stašalinn, žó geršar séu mismunandi kröfur eftir stęrš fyrirtękja. Hvort žaš eru žessar reglur eša einhverjar ašrar, žį verša menn aš hafa ķ huga aš įstęšur fyrir innleišingu öryggisrįšstafana eiga fyrst og fremst aš koma frį rekstrinum sjįlfum.  Öll fyrirtęki eiga sér višskiptaleg og rekstrarleg markmiš.  Til žess aš nį žessum markmišum, žį žarf żmislegt aš ganga upp og sneiša žarf hjį żmsum hindrunum.  Ķ višskiptalegu og rekstrarlegu umhverfi eru żmsar ógnir sem getaš valdiš tjóni og dregiš śr lķkum į aš markmišin nįist.  Viš žurfum ekki annaš en aš horfa į ķslenskt žjóšfélag ķ dag.  Hér į landi er ķ gangi hamfarastormur sem aš talsveršu leiti er hęgt aš rekja til fyrirhyggjuleysis og žess aš mönnum sįst ekki fyrir ķ įkafa sķnum.

Stjórnendur fyrirtękja kvarta oft hįstöfum yfir eftirlitsašilum žjóšfélagsins.  Hvort žaš er Persónuvernd, Heilbrigšiseftirlit, Vinnueftirlit, Fjįrmįlaeftirlit, Samkeppnisstofnun eša Póst- og fjarskiptastofnun, mönnum vex ķ augum kostnašurinn sem af öllu žessu eftirliti hlżst.  Ja, mig langar aš benda mönnum į, aš žessu eftirliti hefur ekki veriš komiš į aš įstęšulausu.  Įstęšan var eftirlitsleysi stjórnenda meš starfsemi fyrirtękja sinna.  Įstęšan er aš menn voru ekki aš innleiša sjįlfsagšar rįšstafanir til aš tryggja hollustu ķ matvęlaframleišslu, vernd persónuupplżsinga eša fjįrhagsupplżsinga.  Eftirlitsišnašurinn er oršinn žaš sem hann er oršinn vegna vanrękslu allt of margra ķ aš passa sjįlfan sig.  Ég tek į mig hluta af įbyrgšinni.  Ég hef ekki veriš nógu duglegur aš selja mönnum žjónustu mķna.  Mér hefur allt of oft mistekist aš sannfęra stjórnendur fyrirtękja aš žeir eigi aš taka įhęttustjórnun og stjórnun rekstrarsamfellu nógu alvarlega til aš vilja framkvęma įhęttumat og įhrifagreiningu, til aš innleiša rįšstafanir, til aš višhalda rįšstöfunum ķ takt viš breytingar į rekstrarumhverfi og til aš stunda innra eftirlit.

Mér finnst žaš ótrślegt aš mörg ķslensk fyrirtęki hafa ennžį ekki séš įstęšu til aš innleiša rįšstafanir vegna PCI DSS, žrįtt fyrir aš kortafyrirtękin og Fjölgreišslumišlun hafi ķtrekaš gengiš į eftir žeim og varaš žau viš.  Önnur fyrirtęki hafa innleitt eitthvaš sem žau telja fullnęgjandi, en įtta sig svo ekki į žvķ aš žau skyldu bakdyrnar eftir opnar.  Aš tugur eša hundruš žśsund kortanśmera hafi veriš eša séu berskjölduš ķ upplżsingakerfum fyrirtękja er gjörsamlega óįsęttanlegt, en žaš er samt hinn ķslenski raunveruleiki.  Žaš sem mér žykir samt verst ķ žessu, er aš stjórnendur fyrirtękja įlķta aš žessi mįl séu višfangsefni upplżsingatęknimanna, žegar žetta er ķ raun og veru višfangsefni rekstrarins.  Žaš getur veriš aš upplżsingatęknifólk žurfi aš ašstoša viš innleišingu śrręša, en višfangsefniš er rekstrarins og žar liggur įbyrgšin lķka.  (Tekiš skal fram aš žessi sofandi hįttur gagnvart öryggismįlum nęr til mun fleiri žįtta og t.d. held ég aš fjöldi fyrirtęki įtti sig ekki į žvķ aš žau žurfa aš innleiša öryggiskerfi persónuupplżsinga og hafa žvķ ekki gert žaš.)

Nįnari upplżsingar um PCI DSS er hęgt aš nįlgast hér.

Žvķ mį svo bęta viš, aš kreditkortanśmer ganga kaupum og sölu į netinu.  Algengt verš er į bilinu 5 - 50 USD, en segulrandarupplżsingar seljast 500 - 2500 USD.  Kaupi menn kippu, žį bżšst afslįttur.  Nżjum seljendum er almennt tekiš meš mikilli varśš og er žvķ haldiš fram aš um einokunarmarkaš sé aš ręša.  Žróun undanfarinna įra, er aš žrjótarnir beita hnitmišušum vķrusaįrįsum į tiltekinn ašila, žar til aš žeir finna leiš inn ķ kerfiš.  Gögnum er žį gjarnan hlašiš nišur.  Nęst er haft samband viš ašilann, sem varš fyrir įrįsinni og honum bošiš aš kaupa hinar stolnu upplżsingar.  Verši hann viš žvķ, er greišslan innt af hendi og gögnunum eytt.  Vilji hann ekki eiga višskipti, eru kortanśmerin sett ķ sölu.  Flestir žrjótarnir eru  žekktir af yfirvöldum į vesturlöndum, en žeir bśa į móti ķ fyrrum lżšveldum Sovétrķkjanna.  Einnig er nokkur hópur žeirra Bandarķkjamenn.  Žeir halda reglulega rįšstefnur, žar sem žeir skiptast į upplżsingum um ašferšir og įrangur.  Tališ er aš sį hópur sem er virkastur ķ žessum svikum telji eingöngu milli 20 - 30 manns.  (Upplżsingarnar eru fengnar frį fyrirlesurum į rįšstefnunni CISO Executive Summit 2008 sem haldin var ķ Bśdapest ķ Ungverjalandi sl. sumar.)


mbl.is 2.000 ķslensk Visakort ķ athugun
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

Litlir strįkar eiga aš leika sér śti

Ég tek heilshugar undir meš Ragnheiši.  Žaš mį segja aš glöggt sé gests auga.

Annars į ég fęrslu frį žvķ ķ mars 2007 um svipaša óviršingu žingmanna viš starf sitt:  Og allt of oft bara til aš tala  Žį lagši ég til aš viš veršlaunušum eša refsušum žingmönnum meš atkvęšum okkar.  Nś gefst okkur annaš tękifęri.  Śt meš žį žingmenn sem geta ekki tekiš starf sitt alvarlega.  Žessi kjįnagangur og óskilvirkni ķ störfum Alžingis hefur oftar en ekki hrakiš góša žingmenn į braut.  Nżjasta dęmiš er Gušfinna Bjarnadóttir, en hśn er greinilega bśin aš fį nóg af sandkassaleik "litlu strįkanna" į žingi.

Annars er ótrślegt aš hlusta suma žingmenn Sjįlfstęšiflokksins.  Ef mašur vęri alveg ókunnugur landsmįlum og vissi ekkert um žaš sem er į undan gengiš, žį gęti mašur haldiš aš žeir vęru bśnir aš vera ķ stjórnarandstöšu ķ 10 įr eša svo.  Žeir koma ķ röšum "litlu strįkarnir" og kvarta undan žvķ aš nż rķkisstjórn hafi ekki gert žetta og ekki hitt, en hitta sig heima ķ hvert sinn.  Er ekki allt ķ lagi meš menn.  Įrmann Kr., Siguršur Kįri, Birgir Įrmanns og fleiri lįta, eins og landstjórnin hafi gjörsamlega veriš Sjįlfstęšisflokknum óviškomandi undanfarin įr. Žessi upphlaup žeirra eru aumkunarverš ķ besta falli, en ķ versta falli hreinn og klįr skęruhernašur.  Ég skil Gušfinnu svo vel aš vilja segja skiliš viš žennan skrķl.

Ķ mķnum huga žį geta Frjįlslyndir einir litiš į sig sem stjórnarandstęšinga.  Hinir annaš hvort styšja nśverandi stjórn og/eša sitja į kafi ķ skķtnum frį eigin verkum eša verkleysi.


mbl.is Lįtiš karpiš bķša til kosningabarįttunnar
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

Taka į sig tapiš hjį žeim stóru, en hvaš meš litlu ašilana?

Į nęstu mįnušum mun žaš verša algeng sjón aš sjį fréttir um aš stór žekkt fyrirtęki séu tekiš yfir af lįnadrottnum sķnum.  Lķklegast hafa hvorki stjórnarmenn né stjórnendur ķ fyrirtękinu žurft aš gangast ķ persónulegar įbyrgšir og žvķ mun enginn missa hśsnęšiš sitt eša vera settur ķ gjaldžrot fyrir vikiš.  Er žaš mikill léttir fyrir žį sem töpušu fjįrmunum sķnum ķ formi hlutafjįr, aš tap žeirra einskoršast viš hlutabréfin.  Einhverjir hafa lķklegast sett bréfin aš veši fyrir lįnum, en standa ekki ķ sjįlfskuldarįbyrgš.  Heimili žeirra er į mešan örugg fyrir įgengni rukkara og ašför ķ formi fjįrnįms og naušungarsölu.

Žessu snżr öšru vķsi viš, žegar kemur aš minni atvinnurekstri.  Lķtil fyrirtęki geta almennt ekki fengiš lįn nema eigendur žeirra gangast ķ persónulegar įbyrgšir.  Oft žurfa žeir aš leggja til veš ķ ķbśšarhśsnęši sķnu.  Žegar illa gengur hjį žeim, žį hika kröfuhafar ekki viš aš ganga aš heimilum žeirra og krefjast fjįrnįms og naušungarsölu.  Žį er engin miskunn hjį Magnśsi.  (Skondiš aš stjórnarformašur Nżja Kaupžings skuli einmitt heita Magnśs, en žetta er samt bara vķsun ķ fornan frasa.)  Gengiš er fram af fullri hörku og nżta menn sér óspart aš žessir ašilar geta ekki rįšiš sér til ašstošar slynga lögmenn til aš verja sig.  Eigin skal hirt, žó skuldin sem um ręšir sé óverulegur hluti af skuldum viškomandi.

Nś stefnir sem sagt ķ gósentķš ašfararmanna.  Žetta er svona eins og į Sturlungaöld eša ķ Njįlssögu, žegar sótt var aš mönnum śr launsįtri og helst žegar menn voru fįlišašir.  Ef mig rekur minni til, žį žótti höfundum Njįlssögu og Sturlungu lķtt til slķkra bleyša komiš, sem žoršu ekki aš berjast nema mjög ójafnt vęri ķ liši žeim ķ hag.  Žannig er sķfellt sótt aš Gunnari Hįmundasyni, žegar hann er einn eša ķ besta falli meš bręšur sķna meš sér.  Fór svo aš lokum, aš bleyšurnar höfšu hann undir, en eingöngu eftir aš hann hafši veriš vélašur til verka sem hann hafši sóst eftir.  Vęru menn aftur nęgilega vinamargir, žį reyndu menn aš sęttast meš žvķ aš męgjast.  Žótti heppilegt, ef höfšingjar ęttu gjafvaxta dętur sem hęgt vęri aš gifta syni eša nįfręnda andstęšingsins. 

Spurningin er hvort valdaklķkur Ķslands nśtķmans séu eitthvaš meiri menn gagnvart frišsömum "almśganum" menn voru į tķmum Njįls, Gunnars, Grettis og Snorra.  Mér viršist ekki svo vera, en į móti sżnist mér žeir vera fljótir aš ganga til samninga viš "höfšingjana".  Mér viršist sem riddarališ bankanna finni blóšbragš ķ munni ķ hvert sinn sem žeir sjį einhvern minnimįttar til aš nķšast į, en séu bljśgir og aušmjśkir žegar žeir męta höfšingjunum.  Hęgt er aš semja viš höfšingjana, en hinir lęgra settir eru teknir ķ nösina.

Ég hef įšur rakiš mįl, žar sem ég lżst óbilgirni eins banka gagnvart skuldunautum sķnum, žegar ašrir bankar meš stęrstan hluta krafnanna voru tilbśnir aš semja.  Frį žvķ aš ég birti žann pistil hafa mér og einnig Hagsmunasamtökum heimilanna borist fleiri įbendingar.  Žaš er ótrślegt hvaš margar af žessum sögum eiga sammerkt.  Žaš liggur viš aš mašur sjįi samrįš milli kröfuhafa um aš sį meš minnstu hagsmunina (lęgstu kröfuna) eigi aš neita um samninga mešan hinir fallist glašir į slķka mįlaleitan.  Aftur og aftur kemur aš upp śr dśrnum, aš žeir sem standa bak viš 70 - 80% af kröfunum eru tilbśnir til samninga, en žį kemur einn meš 10 - 15% krafna og segist vilja fį sitt.  Žar meš bresta forsendur fyrir samningum viš hina og öllu er stefnt til sżslumanns.  Žetta minnir mig aftur į Ķslendingasögurnar, žar sem flestir héldu sįtt en sķšan voru slefberar og óvandašir menn sem geršu allt til aš rjśfa sįttina.  Njįlssaga er liggur viš undirlögš af slķkum óheilindum.  Žar morar allt ķ mönnum sem voru tilbśnir aš rįša mönnum ill rįš śt af engu öšru en eigin vanlķšan.  Sķšan hafa menn veriš stašnir af hinum illu rįšum og žurft aš greiša hinum ašila mįlsins hįar mįlsbętur.

Nś efast ég stórlega um aš menn gangi svona langt ķ nafni kröfuhafa, en ljóst er žó aš samningsviljann vantar.  Stóru bankarnir žrķr munu fį rķkulegan heimanmund frį kröfuhöfum gömlu bankanna.  Raunar svo rķkulegan, aš ef ég vęri ķ sporum žessara kröfuhafa, žį myndi ég hafna žessu "höfšinglega" boši.  Žį į ég viš hinum himinhįu afskriftum į lįnum bankanna til višskiptavina į Ķslandi. 

Ķ tilfelli Nżja Kaupžings er um aš ręša 954 milljaršar.  19 milljaršar voru įšur komnir inn į afskriftarreikning, žannig aš 935 milljaršar hafa bęst viš frį žvķ aš gamli bankinn féll.  Alls gerir žetta 67,7% af žeim 1.410 milljöršum sem Nżja Kaupžing į ķ śtlįnum til innlendra višskiptamanna.  Žó svo aš Nżja Kaupžing myndi nišurfęra öll verštryggš hśsnęšislįn um veršbólgu sķšasta įrs og öll gengistryggš hśsnęšislįn nišur ķ gengi sem var įšur en krónan féll ķ mars ķ fyrra, žį vęru lķklegast ennžį 850 milljaršar eftir.  Tęki nś bankinn sig til og gerši góša samninga viš alla atvinnurekendur meš fęrri en 10 manns ķ starfi.  Žį lękkaši upphęši varla um nema 50 - 70 milljarša ķ višbót.  Eftir stęšu žį 780 - 800 milljaršar, sem hęgt vęri aš nota til aš afskrifa lįn til starfsmanna og tengdra ašila sem samkvęmt uppgjöri 30.06.2008 nįmu į annaš hundraš milljöršum į žeim tķma.  En vęru 680 milljaršar eftir.  Mér žykir mjög ólķklegt aš skuldir žeirra sem eftir eru nįi einu sinni 680 milljöršum, žannig aš žó žęr verši afskrifašar ķ topp, žį mun bankinn lķklega eiga eftir 100 milljarša eša svo.  Žessir 100 milljaršar eru žar meš "heimanmundur" kröfuhafa gamla bankans.  En žar sem ekki hefur veriš birt sundurlišun į śtlįnum bankans milli geira, žį er ómögulegt aš segja hver žessi skipting er.  Hvort žessar tölur mķnar eru réttar, skiptir ekki megin mįli, žaš eru stęrširnar sem skipta öllu.  Žaš į aš gera Nżja Kaupžingi kleift aš afskrifa 2/3 hluta af öllum śtlįnum til višskiptavina hér į landi.  Žaš sem innheimtist umfarm žaš 1/3 sem eftir er mun annaš hvort nżtast viš aš styrkja eiginfjįrstöšu bankans eša žurfa aš greišast til gamla bankans (ég įtta mig ekki alveg į žvķ hvort veršur).  Žaš er gott og blessaš, aš eiginfjįrstašan styrkist, en verši žetta til žess aš žaš sem umfram er rennur til erlendra kröfuhafa, žį er lķklegast alveg jafn gott aš lįta innlenda višskiptavini njóta žess ķ nišurfęrslu skulda.  Hvaš sem veršur gert, žį žarf aš standa af sanngirni aš žessu afskriftum, žannig aš allir njóti žeirra, en ekki bara einhver žröngur hópur einkavina, eins og gjarna hefur veriš ķ žjóšfélaginu undanfarin įr.


mbl.is Kaupžing hefur tekiš yfir rekstur Heklu
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

Vandi heimilanna: Tilraun til greiningar

Žaš eru alls konar vangaveltur ķ gangi ķ žjóšfélaginu um žaš hvernig į aš leysa vanda skuldsettra heimila ķ kjölfar žess įstands sem skapašist viš fall krónunnar, veršbólguna sem fylgdi į eftir og sķšan lįnsfjįržurršar į innlendum lįnamarkaši. Žetta įstand er bśiš aš stigmagnast frį žvķ ķ byrjun sķšasta įrs, žó ljóst vęri į sķšari hluta įrs 2007 hvert stefndi.  Fyrsta veršbólguskotiš kom ķ september 2007, žegar vķsitala neysluveršs hękkaši um 1,32% į milli mįnaša, en žaš jafngildir um 16% įrsveršbólgu.  En hvenęr svo sem vandinn byrjaši skiptir ekki mįli nśna.  Vandinn er grķšarlegur og hann žarf aš leysa.

Įšur en menn fara aš leysa eitthvaš vandamįl, žį er gott aš byrja į žvķ aš gera sér grein fyrir hvert vandamįliš er, hver orsök žess er og hvaša lausnir koma til greina.  Japanir segja aš 70% vinnunnar sé lokiš žegar bśiš er aš koma sér saman um afmörkunina og kannski er bara heilmikiš til ķ žvķ.  Hér fyrir nešan fylgir mķn greining į stöšu mįla:

Vandamįliš:  Tiltekinn hópur fólks (umfangiš hefur ekki veriš skilgreint) į ķ erfišleikum meš aš greiša af lįnum sķnum og stefnir žvķ ķ vanskil, er kominn ķ vanskil, ašfararašgeršir eru byrjašar hjį viškomandi, naušungarsöluferli er fariš af staš eša žvķ jafnvel lokiš.

Orsök:  Megin įstęšur fyrir vandanum, sem lżst er aš ofan, eru lķklegast eftirfarandi fimm atriši:

  1. veršbólga sem leitt hefur til hękkunar į höfušstóli lįnanna og greišslubyrši žeirra um fram greišslugetu,
  2. gengisbreytingar sem hafa haft sömu įhrif,
  3. hįir vextir af óverštryggšum lįnum, svo sem yfirdrętti,
  4. tekjutap sem veldur žvķ aš greišslugeta er skert og
  5. höfnun į frekari fyrirgreišslu frį lįnveitendum, svo sem vegna ónógrar greišslugetu skuldara, skort į veši, skorti į lįnsfé eša lįnveitandinn eru ekki ķ ašstöšu til aš lįna.

Višfangsefni:  Aš gera skuldara kleift aš standa undir greišslubyrši lįna įn žess aš skerša lķfsgęši hans og fjölskyldu (žar sem žaš į viš) of mikiš, lįgmarka tap allra sem aš mįlum koma og jafna įbyrgšinni į stöšu mįla milli lįntakanda og lįnveitanda.  (Aušvitaš vęri hęgt aš afmarka višfangefniš öšru vķsi, en ég kżs žessa nįlgun.)

Mögulegar lausnir:  Hér verša nefndar nokkrar tillögur aš lausnum sem hafa komiš fram ķ umręšunni.  Auk žess sem ég greini frį atrišum sem mér finnst vera hverri leiš helst til forįttu.

  1. Greišsluašlögun:  Geršur er samningur viš lįnadrottna um tiltekiš greišslufyrirkomulag, žar sem greišslum er żmist frestaš, žeim dreift eša žęr felldar nišur.  Žetta er sértęk ašgerš fyrir hvern og einn skuldara og mun taka mjög langan tķma ķ framkvęmd.  Frumvarp til laga um greišsluašlögun er til mešferšar ķ žingi og óljóst er hvernig žaš mun lķta śt aš lokum.  Frumvarpiš (ž.e. rķkisstjórnarinnar) er meš takmarkanir, sem varla teljast višsęttanlegir, svo sem aš einstaklingar meš ótakmarkaša įbyrgš ķ atvinnurekstri geta ekki fengiš greišsluašlögun, ekki er sjįlfgefiš aš allar vešskuldir séu teknar inn ķ greišsluašlögunina og lagšar eru grķšarlega stķfar kröfur į einstaklinginn sem fer ķ greišsluašlögun žannig aš hann mį liggur viš ekki misstķga sig neitt įn žess aš samningurinn um greišsluašlögun falli śr gildi.  Hugmyndin er góš, en laga žarf śtfęrsluna.
  2. Śtgreišsla višbótarlķfeyrissparnašar:  Meš žessu er lögš til grķšarleg eignatilfęrsla, sem mun skerša lķfskjör žeirra, sem taka žennan kost, į elliįrunum.  Hugsanlega veldur žetta miklum śtgjöldum rķkissjóšs sķšar ķ gegnum almannatryggingakerfiš.  Verši žessi leiš valin, ž.e. lögum breytt til aš gera žetta kleift, žį žarf aš varast aš gera lķfeyrissparnašinn ašfararhęfan.  Sem stendur er hann žaš ekki, en um leiš og opnaš veršur fyrir śtgreišslu hans, žį mį bśast viš aš lįnveitendur krefjist žess aš skuldarar noti séreignarsparnašinn įšur en gripiš er til annarra ašgerša.  Sķšan mį spyrja hvort nęst verši tappaš af sameigninni.  Ef žaš er samt vilji til aš fara žessa leiš, žį žarf aš fjįrmagna śtgreišsluna.  Ég nefni ķ sķšustu fęrslu aš hugsanlega gętu lķfeyrissjóširnir samiš viš handahafa jöklabréfanna og skipt į žeim og erlendum eignum lķfeyrissjóšanna (sjį Stórgóš hugmynd aš fį lķfeyrissjóšina til aš kaupa jöklabréfin).  Įšur en kemur aš śtborgun séreignarsparnašar, žarf aš skoša skattlagningu greišslunnar og įhrif į bętur ķ almannatryggingakerfinu.  Žaš veršur ekki skošaš hér, en samkvęmt almannatryggingalögum, žį mun śtgreišsla séreignarsparnašar skerša bętur fólks.
  3. Kślulįn:  Hugmynd sem sett var fram ķ Morgunblašinu į sunnudag.  Hluti lįna settur til hlišar og greiddur meš eingreišslu eftir X įr.  Restina, sem mišast viš greišslugetu, heldur skuldari įfram aš borga af.  Kślulįn er borgaš, t.d. žegar eign er seld, hagur vęnkast, viškomandi vinnur stóra pottinn ķ lottó eša tęmist arfur!  Mér sżnist žessi hugmynd žurfa meiri vinnu og hśn kemur ekki ķ veg fyrir hina miklu eignafęrslu sem nefnd er ķ liš 2.
  4. Frysting eša lenging lįna:  Gengistryggš lįn verši fryst ķ įkvešinn tķma, t.d. žar til krónan hefur nįš einhverju tilteknu gengi.  Lengt verši ķ öllum verš- og gengistryggšum til aš létta greišslubyršina.  Heildargreišsla af lįnunum mun hins vegar aukast, nema til komi veruleg lękkun vaxta og/eša žak į veršbreytingarfęrslu.
  5. Skilmįlabreytingar verštryggšra og gengistryggšra lįna: Gengistryggšum lįnum verši breytt ķ verštryggš lįn.  Mišaš verši viš upphaflegan höfušstól og vęri afturvirk til lįntökudags.  Skilmįlum allra verštryggšra lįna verši breytt žannig aš žak verši sett į veršbętur, t.d. 4%, og gildir žetta afturvirkt frį og meš 1. janśar 2008.  Žetta verši fyrsta skref ķ žvķ aš afnema verštryggingu lįna alfariš.  Hér žurfa lįnveitendur aš taka į sig talsveršar afskriftir/nišurfęrslur og er ekki vķst aš žeir sętti sig viš žaš.  Svigrśm lįnveitenda til aš taka į sig svona nišurfęrslur/afskriftir eru skošaš nįnar sķšar ķ greininni.
  6. Nišurfęrsla og afskriftir höfušstóls gengistryggšra og verštryggšra lįna:  Verštryggšur eša gengistryggšur höfušstóll lįna verši fęršur nišur žannig aš mišaš verši viš vķsitölu eša gengi frį žvķ įšur en gengi krónunnar féll ķ mars 2008.  (Sumir vilja miša viš 1. jślķ.) Lķkt og ķ liš 5, žį veldur žetta bśsifjum fyrir lįnveitendur.

Ég gęti vafalaust nefnt fleiri śtfęrslur, en lęt žessar duga.  Mér sżnist sem einhverjar af ofangreindum lausnum gętu unniš saman, ž.a. ein leiš śtilokar ekki ašra samhliša.  Dęmi:  Greišsluašlögunarleišin gęti leitt af sér einhverjar af hinum ķ einni eša annarri mynd, en žį sem sértęka ašgerš fyrir hvern skuldara.  Sjįlfur tel ég aš fara eigi leiš 5 įsamt žvķ aš bjóša upp į leiš 1 fyrir žį sem eru žaš illa staddir aš leiš 5 dugi ekki.

Annaš sem žarf aš skoša:  Žaš er aš sjįlfsögšu fjölmargt annaš sem žarf aš skoša og hef ég listaš nokkur atriši hér fyrir nešan.  Vil ég sérstaklega vekja athygli į atrišum sem snśa aš ašför, naušungarsölu og lśkningu mįla.  Gott vęri aš fį įbendingar um fleiri atriši.

  1. Stöšvar žarf strax allar ašfarargeršir og naušungarsölur į ķbśšarhśsnęši, žar til fundin hefur veriš višunandi lausn į vanda heimilanna.
  2. Breyta žarf lögum um naušungarsölur, žannig aš löggiltur matsmašur kvaddur til af hérašsdómi veršmeti fasteignir, sem fara eiga į naušungarsölu.  Sżslumanni verši skylt aš hafna bošum sem berast og eru undir tilteknum hundrašshluta, t.d. 70 eša 80%, af žessu veršmati.  Veršmat skal ekki birta fyrr en aš uppboši lokun.  Žetta įkvęši gęti hvort heldur gilt til brįšabirgša eša veriš sett inn sem fast įkvęši.  Tilgangur žess, er aš koma ķ veg fyrir aš óešlilega lįgt verš fįist fyrir fasteign sem sett er aš veši vegna žess eins aš fįir ašilar męta til uppbošsins eša til aš koma ķ veg fyrir samantekin rįš nokkurra ašila um aš bjóša óešlilega lįgt ķ eignir.  Žetta įkvęši į lķka aš tryggja, aš eins mikiš og kostur er fįist upp ķ vešskuldir viš uppboš į fasteign.  Śtfęra žarf nįnar žetta atriši.
  3. Skoša žarf aš jafna įbyrgš lįntakanda og lįnveitanda, žegar óešlilegar ašstęšur skapast į fjįrmįlamarkaši eša ķ hagkerfinu, t.d. vegna mikilla gengisbreytinga eša veršbólgu.  Athuga mį aš tengja kjör lįna viš kjör žeirra skuldbindinga lįnveitandans sem eru vegna fjįrmögnunar lįnsins.
  4. Koma žarf ķ veg fyrir aš hęgt sé aš elta skuldara vegna vešskuldar eftir aš bśiš er aš selja eign, sem veš var tekiš ķ, į naušungarsölu aš beišni kröfuhafa (eins eša fleiri).  Eins og lögin eru nśna, žį er hęgt aš halda kröfu į lķfi endalaust.  Žaš voru bankarnir sem bušu 100% lįn og žeir įttušu sig alveg į įhęttunni sem žér tóku.  Slķkt lįn į žvķ ekki aš gefa žeim "opiš skotleyfi" į skuldara löngu eftir aš bśiš er aš "hirša" eignina bak viš vešiš af skuldaranum.
  5. Skoša įhrif žess į veltu ķ žjóšfélaginu aš hluti af śtgjöldum heimilanna, sem įšur fóru ķ einkaneyslu og sköpušu žannig veltu ķ samfélaginu, fara nśna ķ auknu męli ķ greišslu skulda viš lįnastofnanir.  Rušningsįhrifin af minni einkaneyslu geta veriš mjög mikil.  Ķ fyrsta lagi fį fyrirtękin ekki jafnmiklar tekjur og verša žvķ aš draga saman seglin.  Žaš leišir til atvinnuleysis, lęgri tekna, fyrirtęki hętta starfsemi eša fara ķ gjaldžrot.   Ķ öšru lagi leišir žaš til minni skatttekna fyrir rķkissjóš sem leišir til žess aš rķkissjóšur žarf aš draga enn frekar saman ķ rķkisśtgjöldum.  Samneyslan dregst saman meš skertri žjónustu viš žegnana eša hękkun skatta til višhalda grunnžjónustu.  Ķ žrišja lagi eykur žaš lķkur į frekari vanskilum į komandi mįnušum.
  6. Koma žarf ķ veg fyrir aš kröfuhafi, meš lįgt hlutfall krafna, geti stöšvaš eša komiš ķ veg fyrir samninga um skuldara viš ašra kröfuhafa.  Hafi aukinn meiri hluti kröfuhafa, t.d. 2/3, samžykkt skuldbreytingu og skilmįlabreytingar, žį geti ašrir kröfuhafar ekki komiš ķ veg fyrir slķkt samkomulag meš žvķ aš neita skuldara um sambęrilega samninga.  Ķ nśverandi kerfi, žį getur skuldari hafa nįš samkomulagi viš 99% kröfuhafa, en sį sem į 1% getur eyšilagt allt meš žvķ aš fara ķ fjįrnįm eša krefjast naušungarsölu.

Svigrśm til ašgerša:  Meta žarf getu einstakra lįnastofnana til aš taka žįtt ķ svona ašgeršum.  Svo viršist sem skilanefndir Nżja Glitnis, Nżja Kaupžings og NBI muni gera rįš fyrir ķ stofnefnahagsreikningum bankanna, aš verulegur hluti śtistandandi skulda višskiptavina muni fara į afskriftarreikning. Žannig mį lesa žaš śt śr gögnum frį Nżja Kaupžingi aš 954 milljaršar eša 67,7% skulda muni fara į afskriftarreikning.  Žaš veitir bankanum mjög mikiš svigrśm til aš koma til móts viš žį kröfu aš höfušstóll hśsnęšislįn verši lękkašur umtalsvert.  Žó ég hafi ekki séš opinberar tölur frį Nżja Glitni, žį bendir żmislegt til aš eitthvaš svipaš verši uppi į teningnum hjį žeim. 

Žį er spurningin hver stašan er hjį öšrum lįnveitendum.  Um alla gildir svo sem aš lķklegast munu žeir ekki fį tiltekinn hluta lįna sinna endurgreidd aš fullu.  Allir horfast žeir žvķ ķ augun viš verulegt tap.  Žaš er stašreynd aš tap žeirra eykst bara viš žaš aš fara ķ fullnustu mįla.  Kostnašur sem leggst į skuldara vegna ašgerša gerir ekkert annaš en aš lękka žį tölu sem kemur ķ hlut kröfuhafa.  Af žeirri sök einni, er betra aš fara beint ķ samninga sem lķklega fela ķ sér afskriftir, en aš fara ķ tķmafrekar ašfarir og hugsanleg dómsmįl.  En hvert er žetta svigrśm:

  1. Ķbśšalįnasjóšur (ĶLS):  Staša ĶLS er lķklegast veikust af öllum.  Hann selur ķbśšabréf į frjįlsum markaši og notar žann pening til aš lįna til ķbśšakaupa.  Möguleikar hann felast ķ tvennu.  Annars vegar framlagi śr rķkissjóši.  Hins vegar aš stóru bankarnir žrķr gefi sjóšnum afslįtt af žeim ķbśšabréfum sem žeir hafa keypt af sjóšnum.  Žrišji möguleikinn gęti tengst jöklabréfunum og samstarfi viš žrišja ašila, t.d. lķfeyrissjóšina, um žaš mįl. 
  2. Sparisjóšir og minni fjįrmįlafyrirtęki:  Žessum ašilum bżšst aš selja ĶLS hśsnęšislįn sķn óski viškomandi sjóšur eša fjįrmįlafyrirtęki eftir žvķ.  žaš veršur ekki gert nema ĶLS fįi afslįtt af lįnasafninu.  Treysti viškomandi ašili til aš veita ĶLS afslįtt, žį ętti hann aš geta veitt skuldaranum afslįtt.  Annar möguleiki snżr aš jöklabréfunum, en flest eiga žessi fyrirtęki erlendar eignir sem hęgt vęri aš lįta handhöfum jöklabréfa ķ té ķ skiptum fyrir jöklabréfin į hagstęšu skiptigengi.  Žrišji möguleikinn snżr aš žvķ, aš žessi fyrirtęki tóku lįn hjį gömlu bönkunum.  Samkvęmt upplżsingum ķ skżrslu skiptastjóra Gamla Kaupžings, žį er gert rįš fyrir aš nišurfęra lįn til lįnastofnana um 108 milljarša.  Gera mį rįš fyrir aš einhver hluti žessarar nišurfęrslu komi žessum fyrirtękjum til góša.
  3. Lķfeyrissjóšir:  Skošum fyrst umfang lįna lķfeyrissjóšanna til sjóšfélaga.  Samkvęmt yfirlitstöflu um stöšu lķfeyrissjóšanna 30.11.2008 og er aš finna į heimasķšu Landsamtaka lķfeyrissjóša, var heildarupphęš sjóšfélagalįna 162 milljaršar og hafši aukist um 33 milljarša į įrinu.  Gera mį rįš fyrir aš verulegur hluti žessarar aukningar stafi af veršbótažętti lįnanna eša allt aš 20 milljaršar, en afgangurinn sé nż lįn. Staša lķfeyrissjóšanna er ekki góš eftir allt žaš tap sem žeir hafa mįtt taka vegna falls bankanna.  Og lengi getur vont versnaš, žar sem styrking krónunnar ętlar lķka aš reynast žeim neikvęš mešan ekki er hęgt aš gera upp samninga viš gömlu bankana um gjaldeyrisvarnir.  En eins og bent hefur veriš į, žį eiga lķfeyrissjóširnir annan möguleika.  Hann felst ķ jöklabréfunum, ž.e. aš skipta į jöklabréfum fyrir hluta af erlendum eignum sjóšanna.  Fįist žaš gert į hagstęšu gengi, žį myndast svigrśm fyrir sjóšina aš koma til móts viš žį sem fengiš hafa sjóšfélaga lįn vegna fasteignakaupa.  Ef mišaš er viš aš 162 milljaršarnir sem voru ķ sjóšfélagalįnum 30.11.2008 séu allir vegna fasteignakaupa og lękka eigi höfušstól lįnanna um jafnvirši vķsitöluhękkunar įrsins, žį gerir žaš ķ mesta lagi um 30 milljarša.  Žetta er ekki hį tala ķ ljósi heildareigna sjóšanna upp į rśma 1.700 milljarša eša eingöngu 1,8%.  Upphęš sem ętti ekki aš vera lķfeyrissjóšunum um megn.
Lokaorš:  Hér hef ég reynt aš setja fram raunhęfa greiningu į žessu mįli og žętti vęnt um, aš ef einhver lesandi sér verulega annmarka į henni, aš hann setji athugasemd viš žessa fęrslu.  Ég er svo sem bśinn a velta žessu mįli fyrir mér ķ talsveršan tķma og kannski ekki sanngjarnt aš lesandi sem sér žetta ķ fyrsta sinn įtti sig į öllu sem žarna er sett fram.  Ég reikna hins vegar meš žvķ aš fjölmargir hafi velt žessum mįlum fyrir sér.  Ętlunin er aš nota žetta ķ frekari hugmyndavinnu varšandi lausn į stöšu heimilanna og žvķ mikilvęgt aš augljósir vankantar verši snišnir af.

Žęr ašgeršir, sem gripiš veršur til, verša aš tryggja eins og kostur er, aš fólk fįi haldiš hśsnęši sķnu, a.m.k. žar til ešlileg veršmyndun og velta er komin į fasteignamarkaš, žannig aš fólk fįi sanngjarnt verš fyrir eigur sķnar séu engin önnur śrręši.  Žęr verša einnig aš stöšva tķmabundiš ašfarir, naušungarsölur og aš kostnašur hlašist upp į skuldarann vegna óžarfa ašgerša af hįlfu lįnadrottna uns fundin hefur veriš įsęttanleg lausn į vandanum sem skilgreindur var ofar ķ skjalinu.


Stórgóš hugmynd aš fį lķfeyrissjóšina til aš kaupa jöklabréfin

Samkvęmt frétt ķ Fréttablašinu eru ķ gangi žreifingar um žaš hvernig hęgt er aš hleypa erlendum fjįrfestum meš fé sitt śr landi įn žess aš žaš hafi of mikil įhrif į gengi krónunnar.  Ein hugmynd er aš skipta žessum peningum yfir ķ rķkisskuldabréf, önnur aš hleypa žeim śt meš afföllum og sś žrišja aš lįta lķfeyrissjóšina kaupa pakkann.

Mķn skošun er aš best vęri ef lķfeyrissjóširnir myndu vilja skipta į erlendum eignum sķnum og eignum erlendra ašila į Ķslandi.  Ég er viss um aš lķfeyrissjóširnir gętu fengiš mjög gott gengi ķ žeim višskiptum.  Samkvęmt upplżsingum į vef Landsamtaka lķfeyrissjóša var erlend veršbréfaeign lķfeyrissjóšanna ķ lok nóvember 537 milljaršar króna.  Óljóst er hvaša višmišunargengi er notaš viš žessa śt reikninga, en ef notuš er gengisvķsitalan 30. nóvember, žį hefur žessi tala lękkaš um 100 milljarša boriš saman viš gengi ķ dag.  Ekki er fjarri lagi aš erlendar eignir lķfeyrissjóšanna standi žvķ ķ um 430 milljöršum.  Kęmi mér ekki į óvart aš erlendir ašilar vęru tilbśnir aš skipta į žeim eignum og žessum 550 milljöršum sem lęstir eru hér į landi.  Hugsanlega žyrftu lķfeyrissjóširnir aš halda eftir einhverjum erlendum eignum vegna įvöxtunarleiša ķ séreignasparnaši.  Į móti vęri hęgt aš innleysa talsveršan hagnaš, sem annars vęri ómögulegt aš innleysa.

Spurningin er hvort erlendir ašilar eru tilbśnir aš tapa meira į žessum jöklabréfum og eignum hér į landi, en žegar er oršiš.  Fall krónunnar hefur žegar oršiš til žess aš eignirnar hafa rżrnaš mikiš.  Ef ég ętti žessa peninga, žį teldi ég mig fį besta įvöxtun meš žvķ aš gera ekki neitt, žar til krónan hefur styrkst um 20% ķ višbót.  Nóg er tap žeirra, žó žeir tapi ekki 20 - 30% til višbótar.  Hin hlišin er aš žeir, sem hafa kynnt sér fyrirsjįanlegt tap kröfuhafa bankanna, įtta sig į aš samningur viš lķfeyrissjóšina um skiptikjör į žeim nótum sem nefnd eru aš ofan, eru kostakjör ķ stöšunni.

Ef žetta gengur eftir, er bśiš aš leysa vandann varšandi śtborgun séreignasparnašar til žeirra sem žess óska og sjóšunum hefši tekist aš verja erlendar eignir sķnar fyrir styrkingu krónunnar.

Til vara legg ég til, aš žessum erlendu ašilum verši gefinn 6 daga gluggi til aš fara meš allt sitt fé śr landi ķ kringum pįskana.  Žeir fįi aš gera žaš į föstu gengi, sem Sešlabankinn tryggi.  Žetta gengi verši gengi ķ lok višskipta į föstudegi fyrir pįlmasunnudag.  Gjaldeyrismarkašir verši opnir skķrdag, föstudaginn langa og annan ķ pįskum gagngert til aš sinna žessum višskiptum.  Tilgangurinn meš žessu er aš koma ķ veg fyrir fall krónunnar viš śtflęši žessa fjįrmagns.


Įstęšan fyrir žvķ aš bankastjórn Sešlabankans į aš vķkja

Burt séš frį öllu öšru, žį tel ég vera eina įstęšu fyrir žvķ aš bankastjórn og stjórn Sešlabankans hefšu įtt aš vķkja til hlišar ķ einu lagi strax um mišjan október:

  • Bankastjórn Sešlabankans, meš Davķš Oddsson innanboršs, og stjórn Sešlabankans settu Sešlabankann į hausinn į sinni vakt

Žaš viršist enginn įtta sig į žeirri stašreynd.  Ég veit ekki um neinn bankastjóra eša stjórnarmann sešlabanka į Vesturlöndum sem hefur sett bankann sinn į hausinn. Hvaš žį aš viškomandi sitji sem fastast žrįtt fyrir žann gjörning.

Sešlabankastjórar geta ekki skżlt sér bak viš žaš, aš bankarnir hafi hruniš.  Žaš er nefnilega sama skżring og eigendur Stoša, Milestone, Samson og Exista hafa ekki fengiš aš nota.  Žau fyrirtęki, alveg eins og Sešlabankinn, stóšu įgętlega alveg žar til eignir žeirra ķ bönkunum uršu aš engu į žremur svörtum dögum ķ október. 

Sešlabankastjórarnir settu bankann į hausinn, en eigandi bankans borgušu hann śt śr klķpunni meš žvķ aš kaupa af honum veršlitla pappķra.  Žaš er nefnilega allt ķ lagi aš stjórnvöld skipti sér aš bankanum, žegar allt komiš ķ óefni, en žau mega setja fram žį kröfu, aš mennirnir sem settu bankann į hausinn stķgi til hlišar.

Nś spyr ég bara hęstvirtan fjįrmįlarįšherra:  Er bśiš aš greiša 270 milljaršana inn ķ Sešlabankann?  Ef ekki, žį er bara aš neita aš borga nema aš bankastjórar og stjórn bankans vķki.  Einfaldara getur žaš ekki veriš.  Rķkisstjórnin telur nśverandi stjórnarherra ķ Sešlabankanum vera vanhęfa til aš halda verkinu įfram og žvķ er ešlilegt aš svona krafa sé sett fram.

Bendiš mér į einhver eiganda fyrirtękis, sem hefur leyft framkvęmdarstjóranum aš halda starfinu sķnu, eftir aš hann tapaši į einu bretti 345 milljöršum.  Ég veit ekki um neinn.  Auk žess held ég, aš ekki sjįi fyrir endann į žessum afskriftum.

Žannig aš burt séš frį skošun fólks į Davķš og hvort hann hafi varaš viš fallinu eša ekki, žį fór Sešlabankinn ķ žrot į hans vakt.  Žaš er nęg įstęša fyrir žvķ aš hann, Ingimundur, Eirķkur, Halldór Blöndal, Hannes Hólmsteinn og ašrir stjórnarmenn eiga aš segja af sér.  Žetta kemur ekkert žvķ viš hvaša menntun menn hafa, ķ hvaša stjórnmįlaflokki menn eru, hvort menn standist hęfisreglur eša hvaš žaš er nś annaš sem fólk hefur boriš fyrir sig.  Žetta eru bara hreinar og beinar stašreyndir um aš žeim tókst hrapalega til og eiga žess vegna aš vķkja.


mbl.is Davķš segir ekki af sér
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

Heggur sį er hlķfa skyldi - Nżi Kaupžingbanki ķ ham

Samkvęmt vęntanlegum stofnefnahagsreikningi Nżja Kaupžings (sjį mynd), žį er įętlaš aš lįn til višskiptavina į Ķslandi sem fęrast frį Gamla Kaupžingi (GK) séu upp į 1.410 milljarša króna.  Žaš er jafnframt mat manna, ž.e. skilanefndar, FME og sérfręšinga žeirra, aš af žessum 1.410 milljöršum séu 954 milljaršar tapašar kröfur eša 67,7% af kröfunum.  Hér žvķ komiš ansi mikiš andrżmi fyrir Nżja Kaupžing aš semja viš skuldara.  Bankinn viršist žvķ mišur ekki vera sama sinnis. Stofnefnahagsreikningur Nżja Kaupžings

(Smella į mynd til aš sjį betur og svo aftur til aš sį ķ fullri stęrš)

Viš lestur frétta og af vištölum viš fólk, m.a. į fundum hjį Hagsmunasamtökum heimilanna, žį viršist harkan hjį Nżja Kaupžingi vera mest.  Mörg dęmi eru koma upp, žar sem bśiš er aš semja viš Nżja Glitni, NBI (Nżja Landsbankann), sparisjóšina og guš mį vita hvaš, en žį rekur Nżja Kaupžing fótinn ķ dyragęttina og vill fį sitt.  Og oftar en ekki, į Nżja Kaupžing lęgstu kröfuna.  Į einum staš var nefnd talan 1 milljón af 20, į öšrum 3,5 milljónir af 36 og svona gęti ég haldiš įfram.  Žessar tölur eru frį 5 til 10% af heildarkröfum, en Nżi Kaupžing ętlar ekki aš gefa neitt eftir.  Fjįrnįm skal tekiš og fólk rekiš ķ naušungarsölu, žrįtt fyrir aš rķkisbankinn Nżi Kaupžing hafi fengiš tilmęli frį eiganda sķnum um aš gera žaš ekki.

Žaš furšulega ķ sumum žessara mįla er aš stjórnformašurinn segir aš ekki eigi aš ganga svo hart fram.  Og bankastjórinn lętur hafa eftir sér ķ fjölmišlum aš ekki eigi aš ganga svona hart fram.  Rįša žessir menn engu innan bankana eša fara orš og gjöršir ekki saman?

Ķ mķnum huga er stórfuršulegt, aš banki sem hefur śr 954 milljöršum aš spila til aš fęra nišur kröfur almennings og fyrirtękja, skuli ganga fram af žessari hörku gegn heimilunum ķ landinu.  Ég skora į forsvarsmenn Nżja Kaupžings til aš stöšva strax allar ašfarargeršir hvort sem žaš er ķ form fjįrnįmsbeišni, beins fjįrnįms, beišni um naušungarsölu, auglżsinga um naušungarsölu eša óska um fullnustu naušungarsölu.  Ég vil benda žeim į žau tilmęli fyrri rķkisstjórnar um aš gęta mešalhófs og leita vęgustu leiša fyrir skuldarana.  Ég vil lķka benda žeim į tilmęli forsętisrįšherra og višskiptarįšherra um aš hętta žessum gjörningum uns bśiš er aš finna lausnina į vanda fólks og fyrirtękja.  Žetta mįl styšur žó óneitanlega žį kenningu mķna sem ég setti fram ķ pistli hér um daginn: 

Heimilin eiga aš fjįrmagna bankana meš fasteignum sķnum

 


mbl.is Afskrifa tępa žśsund milljarša
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

Rétt innleidd stjórnun rekstrarsamfellu hefši breytt miklu

Į vef Višskiptablašsins er birt vištal viš Valgerši Sverrisdóttur.  Ber žaš yfirskriftina Valgeršur Sverrisdóttir: Ekki hęgt aš stoppa śtrįsarženslu bankanna vegna EES reglugerša.  Mér finnast žessi ummęli fyrrverandi višskiptarįšherra heldur aum.  Vissulega er rétt aš żmsar tilskipanir ESB sem  teknar voru upp ķ EES samninginn opnušu fyrir frjįlst flęši fjįrmagns į milli landa.  Eins er lķklegt aš hęgt hefi veriš aš virkja żmsar undanžįgur ķ regluverkinu til aš setja ešlilegar takmarkanir į śtrįsaręšiš.  Žį er lķka ljóst, aš Sešlabanki, Fjįrmįlaeftirlit og stjórnvöld żttu frekar undir śtženslu bankanna en hitt.  Langar mig aš nefna nokkur atriši:

  1. Lękkun bindiskyldu śr 4% ķ 2% įriš 2003
  2. Lękkun įriš 2003 į įhęttustušli vegna vešlįna viš śtreikning eiginfjįrkröfu śr 100% ķ 50%  (Žetta er aš sem vķsaš er til sem BASEL II)
  3. Aš nżta ekki heimildir ķ tilskipun um tryggingarsjóš innistęšueigenda til aš takmarka įbyrgš į innistęšum viš einstaklinga.
  4. Lękkun 2. mars 2007 į įhęttustušlinum ķ atriši śr 50% ķ 35%, žrįtt fyrir bullandi ženslu og veršbólgu og beint ofan ķ tilraunir rķkisstjórnarinnar til aš draga śr veršbólgu.
  5. Linkindarlegt eftirlit meš bönkunum, žar sem ekki var lįtiš reyna į öll žau śrręši sem voru fyrir hendi.  Fjįrmįlaeftirlitiš naut ekki žess fjįrhagslegs stušnings sem naušsynlegt var til aš halda ķ viš stękkun bankakerfisins.
  6. Engin takmörkun į eignarhaldi ķ fyrirtękjum į samkeppnismarkaši
  7. Leyfš var allt of mikil samžjöppun ķ eignarhaldi
  8. Ekkert var gert til aš stöšva krosseignartengsl ķ fjįrmįlafyrirtękjum
  9. Engin takmörk hafa veriš sett į eignarhlut sama ašila ķ bönkum og öšrum fyrirtękjum į markaši
  10. Ekki voru geršar nęgilega strangar kröfur um aukinn fjįrhagslegan styrk kjölfestu fjįrfesta eftir žvķ sem umfang og velta bankanna jókst
  11. Aš fylgja ekki betur eftir kröfum um nęgilegt lausafé, tilurš višlagaįętlana til aš bregšast viš įföllum og stjórnunar rekstrarsamfellu

Ég gęti svo sem haldiš įfram, en žaš er žetta sķšasta sem mig langar til aš skoša betur.

Ķ mörgum pappķrum, sem ég hef skošaš (starfs mķns vegna) varšandi regluverk og eftirlit meš fjįrmįlastarfsemi, hefur ég rekist į įkvęši um įhęttustżringu og stjórnun rekstrarsamfellu.  Žaš er ekki sjéns aš margt žaš hefši gerst, sem viš höfum oršiš vitni aš, ef žetta tvennt hefši veriš ķ lagi. 

Ekki žaš aš žetta sé eitthvaš einskoršaš viš Ķsland, žvķ allt fjįrmįlakerfi Vesturlanda viršist hafa smitast af žeim žeim sama sjśkdómi drambsemi og sjįlfsdżrkunar, aš halda aš įhęttustżring vęri ein og sér nóg til aš reikna śr žol banka fyrir öllum įföllum.  Žar liggur nefnilega misskilningurinn.  Til žess aš įtta sig į žessu žoli žurfa menn aš gera rįš fyrir hinu ómögulega.  Ķ žessu tilfelli aš saman fór lausafjįržurrš bankans, ašaleigenda og žrautarvaralįnveitanda.  Ef mönnum hefši dottiš ķ hug slķk uppįkoma, žį hefšu menn lķklegast byggt bankana upp į annan hįtt. Vissulega sįu menn fyrir sér aš Sešlabankinn vęri ekki nógu sterkur.  Hvaš geršu menn viš žvķ?  Drógu žeir śr vexti bankanna sinna? Nei.  Styrktu žeir eiginfjįrstöšu bankanna meš žvķ aš draga śr vexti śtlįna? Nei.  Breyttu žeir višskiptalķkani sķnu og fjarlęgšust įhęttufjįrfesta? Nei. Dreifšu žeir įhęttunni meš žvķ aš minnka śtlįn til stórra višskiptavina? Nei.  Hvaš geršu menn žį?  Žeir bentu į Sešlabankann og sögšu "Žś ert ekki aš standa žig".  Žeir juku į įhęttu śtlįna meš žvķ aš lįna meira til žeirra höfšu žegar fengiš meira en nóg.  Žeir sóttu innlįn frį öšrum löndum og juku įhęttu okkar hinna.  Vafalaust snilld ķ öšru įstandi, en reyndist ekki bara banabiti Landsbankans heldur lķka myllusteinn žjóšarinnar, sem hśn žarf aš bera um hįlsinn ķ langan tķma.

Ég er sannfęršur um aš rétt innleitt stjórnkerfi rekstrarsamfellu fyrir hvern um sig af ķslensku bönkunum hefši komiš ķ veg fyrir žį kollsteypu sem hér varš ķ byrjun október sl.  En žaš hefši ekki veriš nóg aš byrja aš sinna stjórnun rekstrarsamfellunnar sķšla įrs 2007 og lķklegast ekki heldur um mitt įr 2006.  Žetta var eitthvaš sem menn hefšu įtt aš vera byrjašir aš sinni fyrir langa löngu, en aš lįgmarki ķ kringum einkavęšingu bankanna, žegar višskiptalķkani žeirra var breytt frį žvķ aš vera heimakęrir rķkisbankar ķ žaš aš vera vķšförulir heimsborgarar.  Mįliš er aš stjórnun rekstrarsamfellu (e. business continuity management) er bara eitthvaš sem hafa engar įhyggjur af.  Žetta hefur alltaf reddast og menn treystu žvķ aš sama geršist nśna.

Nś žarf aš byggja allt  fjįrmįlakerfi landsins upp frį grunni.  Ķ žeirri vegferš verša margar hindranir į leišinni. Allsendis er óvķst aš mönnum takist aš sigrast į žeim, nema žeir séu undirbśnir.  Žvķ vil ég skora į stjórnir allra fjįrmįlafyrirtękja aš huga aš mikilvęgi stjórnunar rekstrarsamfellu.  Žaš er kannski ekki mikiš rįšrśm nśna aš fara į kaf ķ slķka vinnu, en aš lįgmarki žarf aš skjalfesta upplżsingar um žęr hremmingar sem fjįrmįlafyrirtękin eru aš ganga ķ gegnum og žaš žarf strax aš huga aš žvķ sem gęti gerst nęst.  Žaš žarf aš fį einhvern virkilega tortrygginn til aš hugsa upp allt sem gęti fariš śrskeišis į nęstu vikum, mįnušum og įrum.  Žaš er nefnilega gott aš vera tortrygginn og fullur efasemda, žegar mašur er aš vinna ķ stjórnun rekstrarsamfellu og neyšarstjórnun.

Raunar žarf slķk vinna alls ekki aš takmarkast viš fjįrmįlafyrirtęki.  Viš höfum oršiš vitni af falli hvers fjįrfestingarfyrirtękisins į fętur öšru.  Eimskip tapaši 95 milljöršum į sķšasta įri.  Kaupfélag Hérašsbśa fór yfir móšuna miklu ķ dag.  Meira aš segja Morgunblašiš, merkisberi sjįlfstęšisstefnunnar, er ķ raun gjaldžrota.

Skošum ķ lokin tvö af žeim fyrirtękjum, sem reyndi mikiš į og stóšust įgjöfina.  Žį er ég aš tala um Reiknistofu bankanna og Valitor (VISA).  Žaš er ekki hęgt lķkja žvķ viš neitt annaš en kraftaverk, aš greišslukerfi landsins stóš af sér hrun bankanna 7. - 9. október, en žaš var ekki algjör tilviljun.  Žessi tvö fyrirtęki, sem męddi hvaš mest į, eru bęši meš skjalfest stjórnkerfi rekstrarsamfellu.  Bęši hafa skjalfestar višbragšsįętlanir sem hęgt er aš grķpa til.  Og žó lķklegast hafi engin įętlun nįkvęmlega dekkaš žaš sem geršist žessa daga ķ október, žį voru til sambęrilegar įętlanir hjį bįšum ašilum og meš hjįlp žeirra fóru fyrirtękin ķ gegnum žann brimsjó sem į žeim skall.   Žaš vill svo til aš RB hafši stuttu įšur en bankarnir hrundu, fariš ķ gegnum prófun į višbrögšum viš kerfishruni eins banka!  Menn voru višbśnir.


« Fyrri sķša | Nęsta sķša »

Höfundur

Marinó G. Njálsson
Marinó G. Njálsson
Upplýsingaöryggi og persónuvernd eru mínar ær og kýr, þó ég blaðri um allt og ekkert hér á blogginu. Er í Hagsmunasamtökum heimilanna og berst fyrir réttlæti fyrir heimili í landinu.  Loks er ég faggiltur leiðsögumaður.  Netfangið mitt er mgn@islandia.is og netfang fyrirtækisins oryggi@internet.is.

Heimsóknir

Flettingar

  • Ķ dag (29.3.): 4
  • Sl. sólarhring: 124
  • Sl. viku: 687
  • Frį upphafi: 1677709

Annaš

  • Innlit ķ dag: 2
  • Innlit sl. viku: 52
  • Gestir ķ dag: 2
  • IP-tölur ķ dag: 2

Uppfęrt į 3 mķn. fresti.
Skżringar

Mars 2024
S M Ž M F F L
          1 2
3 4 5 6 7 8 9
10 11 12 13 14 15 16
17 18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28 29 30
31            

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband