Eygló á hrós skilið fyrir þrautseigjuna

Ég verð að taka hattinn ofan fyrir Eygló Harðardóttur í þessu máli.  Fyrst fékk hún því framgengt að haldinn var opinn fundur í viðskiptanefnd um verðtrygginguna og efnahags- og viðskiptaráðherra var fenginn til að láta útbúa skýrslu um málið.  Núna er komin þverpólitísk nefnd sem fjalla á um kosti þess og galla að draga úr vægi verðtryggingar.  Ég hélt að kerfið hefði hana undir í baráttu hennar, en það fór á annan veg.

Vissulega er á móti frestað öðrum ákvæðum frumvarps hennar, en vonandi verður það niðurstaða vinnu nefndarinnar, að tillögur hennar og raunar Hagsmunasamtaka heimilanna um 4% þak á árlegar verðbætur verði samþykktar á haustþingi.

Annars vil ég segja það um skýrsluna, sem Gylfi Magnússon fékk Askar Capital að taka saman, að hún er ekki pappírsins virði.  Nokkrir stjórnarmenn Hagsmunasamtaka heimilanna lásu yfir skýrsluna og í henni eru slíkar ambögur að mér finnst að ráðherra eigi að krefjast endurgreiðslu.  Ég mætti ásamt Friðriki Ó. Friðrikssyni á opinn fund viðskiptanefndar og bentum við á þeim fundi á mjög margt í skýrslunni sem í besta falli orkaði tvímælis, en í mörgum tilfellum bar vott um arfaslök vinnubrögð að okkar mati.  Viðskiptanefnd bað okkur um að semja greinargerð um gagnrýni okkar, en hún verður ekki rituð nema Alþingi eða ráðherra greiði okkur fyrir þá vinnu a.m.k. fjórðung af því sem ráðherra greiddi Askar Capital fyrir sína vinnu.

Það var fleira sem gerðist jákvætt á þingi og stjórnarheimilinu í dag.  Á ég þá við samkomulag um þinglok, sem byggir á því að "heimilispakkinn", eins og forsætisráðherra kallar hann verður tekinn fyrir í næstu viku, þ.e. eftir að dómur Hæstaréttar um gengistrygginguna liggur fyrir.  (Mér finnst "heimilispakkinn" vera nokkuð nálægt "heimilispakkið", þannig að eins gott er að enginn rugli þessu tvennu saman.)  Tókst að afstýra því að þing yrði sent heim áður en dómur Hæstaréttar félli.  Nú bíð ég, eins og fleiri, eftir niðurstöðu Hæstaréttar og vona að furðuleg skilaboð efnahags- og viðskiptaráðherra til réttarins trufli ekki störf hans.

Nefnd skoði forsendur verðtryggingar

Ekkert sem kemur á óvart - Bankarnir verða að vinna með viðskiptavinum sínum

Opinberir aðilar hér á landi hafa forðast, eins og hægt er, að viðurkenna þær staðreyndir sem koma fram í þjóðhagsspá Hagstofunnar.  Síðast opinberaði forsætisráðherra afneitun sína í ræðu á Alþingi í umræðu um skuldavanda heimilanna.  En það er sama hvað stjórnvöld gera, þau geta ekki vikið sér undan þeirri staðreynd að ástandið fer stigversnandi hjá einstaklingum, heimilum, fyrirtækjum og sveitarfélögum í landinu.  Einu aðilarnir sem virðast koma þokkalega út eru stóru bankarnir þrír, sem gáfu yfir 30% arðsemi eiginfjár á síðasta ári, enda hafa stjórnvöld slegið skjaldborg um þá.

Á málstofu Seðlabanka Íslands í september flutti Þorvarður Tjörvi Ólafsson, hagfræðingur, erindi um endurskipulagningu skulda eftir fjármálakreppur.  Meginniðurstaða hans var að þar sem farið var hratt í endurskipulagningu skulda gekk endurreisnin betur fyrir sig.  Mér virðist sem ráð Þorvarðar Tjörva hafi ekki náð eyrum stjórnvalda, a.m.k. hafa þau nákvæmlega ekki gert til að stuðla að þessari endurskipulagningu fyrir utan að ýta undir þjóðnýtingu bankanna á eignum einstaklinga, heimila og fyrirtækja.  Staðreynd málsins er, og þannig túlkaði ég orð Þorvarðar Tjörva, að til þess að endurskipulagningin heppnist, þá verða kröfuhafar að gefa eftir af kröfum sínum á hendur lántökum en ekki taka yfir allt sem á vegi þeirra verður.

Ég hef oft nefnt, að fjármálafyrirtækin græði mest á því að vinna með viðskiptavinum sínum.  Eins og þetta horfir við mér, þá virðist mér sem oftar en ekki snúist endurskipulagning fyrirtækja snúast um að fjármálafyrirtækin komist yfir fyrirtækin.  Það getur ekki verið hollt fyrir samkeppni í landinu, að öll stærstu fyrirtækin séu komin í eigu bankanna.  Nú ef þau eru það ekki, þá er samkeppnisaðilinn alveg örugglega í eigu einhvers bankanna.  Ég hef í rúmlega tvö ár bent á, að fjármálafyrirtækin eru jafnvel sett að semja við lántaka um úrlausn mála með afskriftum og niðurfellingum skulda, eins og að leysa til sín eignir og selja þær á lækkuðu verði til einhverra annarra.  Ef við síðan höfum hliðsjón af skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis, þá virðist sem hækkun eftirstöðva lánanna byggi á markaðsmisnotkun og skipulögðum aðgerðum sem miðuðu að því að láta fáa viðskiptavini, sem voru oftast í hópi eigenda eða tengdra aðila, hagnast á kostnað almennra viðskiptavina.

Ég kalla enn og aftur eftir ábyrgum viðbrögðum frá fjármálafyrirtækjum.  Viðbrögðum sem sýna vilja þeirra til að leiðrétta mistökin sem þau gerðu, hvort sem þau voru óviljandi eða vísvitandi.  Það mun ekki komast sátt á í þjóðfélaginu fyrr en það hefur gerst.

Efnahagur lántakenda hefur versnað mikið

Fjármálafyrirtækin unnu gegn viðskiptavinum sínum

Í Fréttablaðinu í dag er viðtal við Ástu Sigrúnu Helgadóttur, forstöðumann Ráðgjafastofu um fjármál heimilanna.  Þar segir hún þá skoðun sína að fólk sé í afneitun og leiti því ekki úrlausnar á vanda sínum.

Mér finnst vera sú villa í málflutningi Ástu Sigrúnar, sem ég tel að sé að vinna gott starf, að fólk neitar að viðurkenna eignaupptökuna.  Hún er stóra málið.  Ég viðurkenni ekki lögmæti gengistryggingarinnar, ég álít fjármálakerfið og eigendur fjármálafyrirtækja hafa beitt markaðsmisnotkun til að þenja út höfuðstól lána einstaklinga, heimila og fyrirtækja og því sé ekki lagagrunnur fyrir þessari hækkun höfuðstólsins.  Ég tel að það hafi orðið verulegur forsendubrestur lána, sem leysi mig undan því að greiða þær verðtryggingar sem eru á lánunum og það sé andstætt íslenskum lögum að fjármálafyrirtæki krefjist þess að ég greiði uppblásinn höfuðstól lánanna til baka.  Ég er tilbúinn að greiða í samræmi við upprunalega greiðsluáætlun og þær hagspár sem voru í þjóðfélaginu, þegar ég tók lánin, auk einhvers sanngjarns álags sem gæti endurspeglað verðbólgumarkmið Seðlabanka Íslands, þ.e. 2,5 - 4% árlega.  Lengra er ég ekki tilbúinn að teygja mig og tel allt umfram þetta vera ólögmæta tilraun til eignaupptöku.

Ég tel mig hafa sterkan lagagrunn fyrir skoðun minni í 36. grein laga nr. 7/1936, samningalög, og 13. og 14. gr. laga nr. 38/2001, vaxtalög.  Ég tel mig líka geta beitt fyrir mér mörgum öðrum lagaákvæðum, sem ég nenni ekki að fletta upp núna, en má finna í færslum mínum síðasta tæpt eitt og hálft ár.

Það getur vel verið að ekki hafi öll fjármálafyrirtæki tekið þátt í misnotkuninni, en þau þáðu með þökkum allt sem af þessu hlaust meðan ávinningurinn var þeirra megin og neita núna að skila því til réttmætra eigenda.  Það lýsir nefnilega alvarlegri brotalöm í íslenskri löggjöf, að eignarétturinn virðist bara gilda gagnvart þeim stóru og sterku, en ekki okkur hinum.

Útþynnt stjórnlagaþing - Til hamingju sjálfstæðismenn að eyðileggja góða hugmynd

Hún er alveg með ólíkindum hræðsla sjálfstæðismanna við almenning í landinu.  Nú hefur þeim tekist að koma í veg fyrir að þjóðin geti fengið að kjósa til stjórnlagaþings til að setja sér nýja stjórnarskrá.  Hvað er það sem þeir óttast?   Að fólk hafi hugmyndir sem eru betri en þeirra eigin? 

Það hefur verið upplýst að Bjarni Benediktsson, fyrrverandi forsætisráðherra, samdi nánast þá stjórnarskrá sem samþykkt var á Þingvöllum 17. júní 1944.  Þá var hann ungur maður fullur af góðum hugmyndum.  Ég er viss um að meðal landsmanna leynast slíkir frjóir einstaklingar og þó þjóðfundarformið sé ágætt til síns brúks, þá krefst endurskoðun stjórnarskrárinnar yfirlegu, íhugunar og gaumgæfni.  Þjóðfundarformið hentar ekki til slíks, þó svo að það geti lagt til hugmyndir til frekari úrvinnslu.

Stjórnarskrárnefnd þingflokkanna hefur ekki tekist það ætlunarverk að endurskoða stjórnarskrána þrátt fyrir nægan tíma til verksins.  Formenn nefndarinnar hafa oftast komið frá Sjálfstæðiflokknum og hafa átt það sammerkt að eiga erfitt með að koma nokkru áfram.  Kannski hefur það verið skoðun þeirra, að litlu þurfi að breyta.  Það er gott og blessað, en nú kom upp sú krafa hjá almenningi í ljósi þess ósóma sem hrunið hefur velt upp á yfirborðið, að hér verði settar nýjar leikreglur fyrir lýðræðið í landinu.

Í mínum huga er þetta sáraeinfalt.  Ríkisstjórnin á að standa föst á ákvörðun sinni að hér verði kosið til stjórnlagaþings.  Halda skal umræðum áfram á Alþingi þar til þingmenn Sjálfstæðisflokksins hafa ekki lengur þrek til að tala.  Sé þrek þeirra endalaust, þá er bara að hóta að boða til kosninga, því ég er sannfærður um að Sjálfstæðisflokkurinn þorir ekki að mæta kjósendum sínum eftir að hafa komið í veg fyrir skýlausan rétt okkar til að halda hér stjórnlagaþing og taka sjálf þátt í að semja nýja stjórnarskrá fyrir lýðveldið Ísland.

Tek undir með Magnúsi Orra og vil ganga lengra í skattkerfisbreytingum - Þeir efnameiri eiga að vera stoltir af skattgreiðslum til íslenska ríkisins

Fólk þarf ekki að lesa margar færslur hjá mér hér á blogginu til að sjá, að ég hrósa þingmönnum Samfylkingarinnar ekki oft, enda finnst mér flokkurinn vera ákaflega spar á hugmyndir sem virkilega verja hagsmuni heimilanna.  Ég hef varað við því og eins stjórn Hagsmunasamtaka heimilanna, byggja ætti upp nýja bankanna á eignum og tekjum heimilanna.  Ítrekað hefur verið bent á að svo kallaðar lausnaleiðir bankanna geri ekkert annað en eða færa til fjárhæðir frá eignahlið efnahagsreiknings bankanna yfir á tekjuhlið rekstrarreiknings og þaðan í gegn um rekstrarhagnað inn í eigið fé á efnahagsreikningi sem gerir bönkunum kleift að greiða eigendum sínum arð.  Þessar lausnir séu því að hluta til bókhaldsflétta sem heimilar eigendunum að taka út fé úr bönkunum án þess að greiða skatta af því hér á landi í þeim tilfellum sem eigendurnir eru erlendir aðilar eða eignarhaldsfélög.

Mér finnst tillaga Magnúsar Orra Schram alveg eiga skilið að fá meiri umræðu og nánari skoðun.  Ég fagna því að hann taki þetta upp, en legg jafnframt til, að skoðuð verði undantekningarlaus skattlagning arðgreiðslu og fjármagnstekna sem eiga upptök sín hér á landi.  Þ.e. að ekki verði hægt að flytja arð eða fjármagnstekjur úr landi, án þess að af þessu séu greiddir íslenskir skattar.  Greiði viðkomandi aðili einnig skatt af tekjunum, þar sem viðkomandi er með skattalega heimilisfestu, þá verði hægt að fá skatta greidda hér á landi endurgreidda, en þá og því aðeins að sýnt sé fram á skattgreiðslu annars staðar og eingöngu upp að þeirri upphæð sem greidd er annars staðar.

Bjóði einhver lönd upp á skattalegt hagræði, þá verða þau líka að bjóða upp á allan innviðina sem þarf til að byggja upp þá starfsemi sem um ræðir.  Það gengur ekki að fyrirtæki sé rekið í landi, þar sem búið er að byggja upp fyrirmyndar þjóðríki með dýru heilbrigðis- og menntakerfi, ef eigendur fyrirtækisins telja sig ekki þurfa að greiða til samfélagsins.  Satt best að segja, þá skil ég ekki fjárfesta, sem vilja nýta sér alla þjónustu í velferðarþjóðfélagi, en hlaupa með hagnað sinn í felur til aflandseyja.  Þessir aðilar byggja auð sinn á ákveðnum grunni, í tilfelli Íslendinga, norræns velferðarsamfélags, og síðan þegar þeir hafa burði til að leggja meira til samfélagsins vegna þess hve vel þeim gengur, þá gera þeir allt til að koma í veg fyrir að það gerist.

Til að sýna fáránleikann, þá verða fjármagnstekjur örorkulífeyrisþegans til þess að bætur hans skerðast, ef fjármagnstekjurnar verða of miklar og þetta "of mikið" er ekki há upphæð.  Almannatryggingakerfið sér til þess.  Það gilda ekki einu sinni sömu reglur um fjármagnstekjur þessa hóps og launatekjur og það skiptir ekki máli hvort öryrkinn er með fjármagnstekjurnar eða maki hans.  Sé fjármagnseigandinn ekki á bótum, þá hafa fjármagnstekjurnar engin áhrif á aðrar tekjur.  Fjármagnseigandi, sem hefur eignir sínar í einkahlutafélagi eða þess vegna mörgum einkahlutafélögum, og starfar bara við fjárfestingar, hann þarf ekki að gefa upp á sig nema einhver lúsarlaun.  Síðan getur hann flutt hagnaðinn af fjárfestingum sínum til aflandsfélaga og því í reynd forðast allar skattgreiðslur hér á landi.  Hann getur þetta eingöngu vegna þess að íslenska skattkerfið leyfir þetta og fyrir þetta þarf að taka.  Það sem meira er, þessi aðili getur komist upp með að gefa upp á sig launatekjur sem nema launum óharðnaðs unglings á kassa í stórmarkaði.  Tekjuskattur af þeirri upphæð er smámunir og útsvar ennþá minna.  Vissulega greiðir viðkomandi einhvern fjármagnstekjuskatt, en hafi hann góðan lögfræðing og endurskoðanda, þá verður sú upphæð alveg í lágmarki.  Útsvarstekjur sveitarfélags viðkomandi af honum eru sáralitlar og tekjuskattstekjur ríkisins eins og af unglingnum.  Er nema vona að það þarf að skerða þjónustu velferðakerfisins?

Fyrir tuttugu árum vann ég hjá Hans Petersen hf.  Fyrirtækið var í gæðastarfi á þeim tíma og gefin var út vandaður bæklingur með gæðamarkmiðum og endaði hann á samfélagslegum markmiðum.  Mér er síðasti liðurinn í þessum samfélagslegum markmiðum alltaf minnisstæður og vildi ég gjarnan að öll fyrirtæki á Íslandi taki hann til eftirbreytni.  Ég á bæklinginn á einhverju svaka góðum stað, sem ómögulegt er að vita hver er, þannig að ég ætla að vitna í hann eftir minni.  Í grófum dráttum segir þar:

Fyrirtækið er stolt af því að geta greitt skatta og gjöld til samfélagsins og tekið þannig þátt í rekstri þess.

Hvað annað stendur í blessuðum bæklingnum man ég ekki, en þetta man ég og ég man líka hvað ég var ánægður að sjá þessa setningu.  Þetta var líklegast 1989 eða 90 og margt hefur breyst síðan, en það á að vera hluti af markmiðum hvers einasta fyrirtækis, hvort sem það er rekið sem hlutafélag, einkahlutafélag, einkarekstur, samvinnufélag, samrekstrarfélag eða hvað þetta allt heitir að greiða eðlilega og sanngjarna skatta til samfélagsins og gera ekkert til að sækja sérstök skattaleg réttindi í krafti stærðar sinnar, eignarhalds, fyrirtækjaforms eða hvað það er nú annað sem afmarkar eitt fyrirtæki frá öðru.  Ég hef t.d. af þeim sökum ekki sett rekstur minn í ehf., vegna þess að ég vil borga útsvar af því sem reksturinn gefur af sér.  Ég vil að nærsamfélagið njóti þess, ef reksturinn gengur vel.  Ákveði stjórnvöld einhvern tímann að láta fyrirtæki greiða útsvar, þá mun ég skoða að breyta rekstrarforminu.

Magnús Orri vill bankaskatt

Blekkingar stjórnvalda - Ríkisstjórn bráðabirgðaaðgerðanna

Með ólíkindum er stundum að hlusta á stjórnarliða og þá sérstaklega samfylkingarfólk berjast gegn því að viðurkenna vanda heimilanna.  Ég hef skrifað um skuldavanda heimilanna og fyrirtækja í á þriðja ár og setið í stjórn Hagsmunasamtaka heimilanna frá byrjun.  Í skrifum mínum og störfum fyrir samtökin hef ég ítrekað bent á ýmsar tölulegar staðreyndir um stöðu heimilanna.  Nær undantekningarlaust hafa þessar tölur reynst réttar.  Hagsmunasamtök heimilanna hafa aftur og aftur varað við þróun mála.  Við höfum bent á galla í frumvörpum, sem síðan hafa orðið að lögum, bent á blekkingar í tilboðum fjármálafyrirtækja og gildrur í verklagsreglum sem settar hafa verið til að greiða úr skuldavanda heimilanna.  Því miður hafa stjórnvöld ekki talið sig þurfa að hlusta á gagnrýni okkar.  M.a. þess vegna eru úrræði um sértæka skuldaaðlögun ekki að virka sem skyldi.  M.a. þess vegna hefur þurft að leggja til breytingar á áður settum lögum með úrræðum.  M.a. þess vegna liggja fyrir óteljandi beiðnir um nauðungarsölur, sem þó hefur verið frestað nokkrum sinnum með lögum vegna þess að vinna átti tíma.

Grátlegt er til þess að huga hve illa stjórnvöld hafa nýtt tímann frá hruni krónunnar í mars 2008.  Fyrst svaf ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks og Samfylkingar svefninum væra og einfaldlega hélt að allt myndi bjargast með því að gera ekki neitt.  Í nóvember 2008 komu aðgerðir sem nánast gerðu ekki neitt nema lengja í hengingarólinni.  Þá kom ríkisstjórnin sem ætlaði að slá upp skjaldborg um hemilin, en hún snerist upp í andhverfu sína og varð skjaldborg um fjármálafyrirtækin í samvinnu við fyrirtækin og AGS.  Ofurháir reikningar hafa verið sendir heimilunum í formi skattahækkana, eins og greiðsluvandi þeirra hafi ekki verið nægur fyrir.  Eldri borgarar og öryrkjar hafa sætt skerðingum umfram aðra, líklegast vegna þess að tryggja átti fátækt þessa hóps.  Eini hópurinn sem hefur fengið allt sitt tryggt er hópur ofurríkra innstæðueigenda, en samkvæmt skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis, þá ákvað ríkisstjórn Geirs H. Haarde að verja innstæður þeirra spurningalaust og án fyrirvara upp á nokkur hundruð milljarða.  Þetta er fólkið sem hefði átt að eiga allt sitt skuldlaust, einfaldlega vegna hve mikið það átti í banka.

Krafa Hagsmunasamtaka heimilanna hefur verið einföld:  Við viljum að forsendubrestur húsnæðislána heimilanna (og þá erum við að tala um lán á lögheimili, núverandi, fyrrverandi og tilvonandi fyrir þá sem glíma við sölutregðu) sé leiðréttur aftur að stöðunni eins og hún var 1. janúar 2008 með 4% þak á árlegar verðbætur frá þeim tíma.  Upphaflega vildum við að gengistryggðum lánum yrði breytt í verðtryggð lán og fengju þetta sama þak, en síðan uppgötvuðum við 13. og 14. gr. vaxtalaga nr. 38/2001 og komumst að því að verðtrygging með gengisviðmiði væri einfaldlega ólöglegt.  Héraðsdómur Reykjavíkur hefur tvisvar tekið undir þessa skoðun samtakanna og í síðara skiptið gekk héraðsdómarinn lengra í að lækka höfuðstól lánsins, sem um ræddi, en björtustu vonir samtakanna voru.

Jóhanna Sigurðardóttir veifaði í þingsal Alþingis í gær tölum sem eru í besta falli ónákvæmar og alveg örugglega blekkjandi.  Á ég þá við hve mörg heimili hafi notið góðs af aðgerðum þriggja ríkisstjórna og eftir sætu bara 23% heimila í vanda sem væri frekar lítil aukning frá 2004.  Jóhanna greyp tölu sem var ákaflega heppileg til að vísa í.  Hún er um stöðu heimila sem eru með verulegan hluta gengistryggðra lána í frystingu.  Inn í tölur Seðlabankans vantar hluta af framfærslukostnaði heimilanna og allar greiðslur námslána.  Vissulega vantar líka upplýsingar um úttöku séreignarsparnaðar, en líkt og frystingarnar og stöðvun á nauðungarsölum, þá er það tímabundin aðgerð.  Málið er að ríkisstjórnir Jóhönnu Sigurðardóttur hafa varla komið  með nokkra varanlega aðgerð til hjálpar heimilunum sem máli skiptir.  Það er stóra málið.  Í staðinn fyrir að koma með bráðaaðgerðir, þá er þetta ríkisstjórn bráðabirgðaaðgerðanna sem að auki eru margar hverjar ákaflega illa heppnaðar.

Vandi heimila vanmetinn?

Seðlabankinn leggur mikið undir að gömlu bankarnir falli ekki aftur. Kostnaður við tæknilegt gjaldþrot Seðlabankans 551 þ.kr. á hvern Íslending.

Ég hélt þegar ég byrjaði að rita þessa færslu að fjármálaráðherra hefði aðeins svarað einni krassandi fyrirspurn á Alþingi í gær (9. júní).  Þær voru tvær.

Fyrirspurn Eyglóar Harðardóttur

Í skriflegu svari fjármálaráðherra, Steingríms J. Sigfússonar, við fyrirspurn Eyglóar Harðardóttur sem birt var á vef Alþingis í dag má lesa ýmislegt fróðlegt.  Steingrímur á hrós skilið fyrir að víkja sér ekki undan því að svara meginatriðum fyrirspurnarinnar, þó það hefði mátt vera ítarlegra.

Spurningar Eyglóar til ráðherra eru, eins og hennar er háttur, hreinar og beinar og ætlað að draga fram viðhorf ráðherra til gengisbreytinga og verðtryggingar.  Eins og gefur að skila víkur Steingrímur sér undan að svara því beint.  En hér eru spurningar Eyglóar:

    1.      Hver er verðtryggingarjöfnuður skulda og eigna nýju bankanna? Ekki er óskað sundurliðunar eftir bönkum.
    2.      Eru líkur á að nýju bankarnir hagnist á verðbólgu ef verðtryggðar eignir eru miklar í hlutfalli við verðtryggðar skuldir?
    3.      Hyggst ráðherra grípa til aðgerða til að koma megi í veg fyrir að ríkið hagnist óeðlilega á kostnað almennings vegna verðbólgu?
    4.      Hver er gjaldeyrisjöfnuður nýju bankanna? Ekki er óskað sundurliðunar eftir bönkum.
    5.      Hver eru áhrif veikingar og styrkingar krónunnar á hag nýju bankanna miðað við gjaldeyrisjöfnuð þeirra?
    6.      Hyggst ráðherra grípa til aðgerða til að koma í veg fyrir að ríkið hagnist óeðlilega á kostnað almennings af veikari krónu?

Það sem vakti mestan áhuga minn í svari ráðherra er eftirfarandi:

    Við stefnumörkun um endurreisn bankanna hafa framangreind atriði verið höfð að leiðarljósi og koma fram í nokkrum meginþáttum fjármagnskipunar þeirra:
    *      Eiginfjárframlag ríkisins er í formi skuldabréfa í íslenskum krónum með breytilegum vöxtum sem gefur bönkunum tekjur í krónum á móti vaxtakostnaði innlána. Eiginfjárframlagið tekur mið af markaðsáhættu vegna gengistryggðra lána til þeirra aðila sem hafa takmarkaðar tekjur í erlendum gjaldeyri.
    *      Húsnæðislán Glitnis og Kaupþings sem veðsett höfðu verið Seðlabanka Íslands vegna lausafjárfyrirgreiðslu fyrir fall bankanna eru færð til bankanna að nýju en þeir greiða fyrir þau með gengistryggðum og verðtryggðum skuldabréfum og eykur þannig jöfnuð í efnahagsreikningum þeirra.

Það er athyglisvert að eiginfjárframlag ríkisins tekur mið af markaðsáhættu vegna gengistryggðra lána til aðila með mesta hluta tekna sinna í íslenskum krónum.  Það hefði nú verið forvitnilegt að fá skýringu ráðherrans á því hvaða þýðingu þetta hefur fyrir ríkissjóð, ef Hæstiréttur dæmir lántökum í hag og setur því alla markaðsáhættuna á bankana.  Minnkar eiginfjárframlagið við þetta eða eykst það?  Mun dómur Hæstaréttar bjarga ríkinu eða valda frekari skuldsetningu.  Nú var þetta framlag til Glitnis (Íslandsbanka) og Kaupþings (Arion banka) eingöngu 56 milljarðar.  Þýðir það þá, að markaðsáhætta þessara banka var ekki meiri vegna gengistryggðra lána?

Ekki er síður áhugavert að sjá, að Seðlabankinn er ekki búinn að brenna sig nóg af því að taka við skuldabréfum af Glitni og Kaupþingi.  Í staðinn fyrir að halda nokkuð öruggum húsnæðisskuldabréfum viðskiptavina Glitnis og Kaupþings og færa þau frekar inn í Íbúðalánasjóð, þá greiða þeir fyrir þau með gengistryggðum og verðtryggðum skuldabréfum.  Ég skil ekki hvernig þessi aðgerð eykur jöfnuð í efnahagsreikningi bankanna.  Gefum okkur að þessi bréf hafi verið 400 milljarða virði, þá hljóta þeir að hafa greitt 400 milljarðar fyrir bréfin.  Við það færast húsnæðislánin á eignahlið efnahagsreikningsins og hin útgefnu skuldabréf á skuldahlið.  Að bæta 400 milljörðum jafnt á báðar hliðar efnahagsreiknings breytir ekki jöfnuði hans, ekki einu sinni þó bréfin hafi verið gefin út af þriðja aðila.  Jöfnuðurinn helst óbreyttur, hver svo sem hann var.  Það eina sem gerst hefur er að eigna- og skuldahlið efnahagsreikninga þessara banka hafa hækkað um 400 milljarða.

En hver er staða Seðlabankans?  Jú, hann hefur skipt út skuldabréfum með veði í fasteignum íslenskra húsnæðiseigenda, lántaka hjá Glitni og Kaupþingi, fyrir skuldabréf annað hvort gefin út af bönkum í slitameðferð eða viðskiptavinum þessara banka, sem alveg er óljóst í hvaða stöðu eru.  Ekki er ljóst af svarinu hversu traust þessi bréf eru.  Mér sýnist, meðan ég fæ ekki betri upplýsingar, en að Seðlabankinn sé aftur að leggja heilmikið undir að bankarnir komist í gegn um þann ólgusjó sem þeir sigla í.  Þá á ég m.a. við að neyðarlögin standist áhlaup kröfuhafa bankanna fyrir rétti.  Það er nefnilega allt eins víst, að endurgreiðsla skuldabréfanna rýrni eignist kröfuhafar meiri forgang að eignum föllnu bankanna.  Hugsanlega er þetta allt tryggt í bak og fyrir, en við höfum séð að hinar bestu tryggingar eru oft ekki pappírsins virði.

Fyrirspurn Sigríðar Ingibjargar Ingadóttur

Sigríður er mikil talnamanneskja og því er fyrirspurn hennar að sjálfsögðu um tölur og það nokkuð áhugaverðar.  Svar ráðherra er því fullt af tölum sem fróðlegt og um leið hryllilegt er að skoða.

Skoðum fyrst spurningar Sigríðar Ingibjargar:

    1.      Hver verður heildarkostnaður vegna tæknilegs gjaldþrots Seðlabanka Íslands fyrir:
            a.      ríkissjóð,
            b.      hvern íbúa,
            c.      hvern skattgreiðanda,
            d.      fjögurra manna fjölskyldu?

     2.      Hver verður heildarkostnaður vegna eiginfjárframlags ríkisins og víkjandi lána til Arion banka, Íslandsbanka og NBI fyrir:
            a.      ríkissjóð,
            b.      hvern íbúa,
            c.      hvern skattgreiðanda,
            d.      fjögurra manna fjölskyldu?

    3.      Hvert er fjárframlag ríkisins vegna peningamarkaðssjóða, innstæðutrygginga annarra en Icesave-reikninganna, sparisjóða, annarra fjármálafyrirtækja en í 2. tölul., tryggingafélaga, lífeyrissjóða og mögulega annarra lánastofnana og fyrirtækja? Óskað er eftir sundurliðun með nöfnum hvers fyrirtækis og fjárframlagi ríkisins.

    4.      Hver verður heildarkostnaður framlaga skv. 3. tölul. fyrir:
            a.      ríkissjóð,
            b.      hvern íbúa,
            c.      hvern skattgreiðanda,
            d.      fjögurra manna fjölskyldu?

    5.      Telur ráðherra ástæðu til að efna til þjóðaratkvæðagreiðslu um þessar skuldbindingar og framlög ríkissjóðs? Hverjir eru kostir og gallar slíkrar þjóðaratkvæðagreiðslu að mati ráðherra? Telur ráðherra ásættanlegt að almenningur beri skuldaklafa óreiðumanna án þess að samþykkja slíkt fyrst í þjóðaratkvæðagreiðslu? Hver yrðu að mati ráðherra áhrif slíkrar þjóðaratkvæðagreiðslu á íslenskt efnahagslíf?

Ég ætla ekki að fara mikið ofan í einstök svör ráðherra en mann getur ekki annað en hryllt við þeim kostnaði sem við, almenningur í landinu, þurfum að bera vegna ákvarðana sem teknar voru í Seðlabanka Íslands í undanfara bankahrunsins.  Með reiknikúnstum hefur ráðherra þó tekist að laga stöðuna aðeins, eins og 75 milljarða tap Seðlabankans sé eitthvað sem bara hverfi út í veður og vind.  En skoðum svar ráðherra:

Með samkomulagi sem gert var í byrjun árs 2009 og tók gildi í árslok 2008 framseldi Seðlabanki Íslands til ríkissjóðs samtals 345 milljarða kr. kröfur sem bankinn hafði tekið sem tryggingar fyrir veð- og daglánum og hann hafði veitt fjármálafyrirtækjum í samræmi við hlutverk sitt sem seðlabanki. Tilgangur samkomulagsins var að tryggja bankanum viðunandi eiginfjárstöðu. Ríkissjóður keypti tryggingabréfin og lét í staðinn 270 milljarða kr. verðtryggt ríkisskuldabréf. Gert var ráð fyrir að 95 milljarðar kr. mundu innheimtast af kröfum. Með samkomulagi sem tók gildi um sl. áramót framseldi ríkissjóður kröfurnar til baka til Seðlabanka gegn lækkun skuldabréfsins.

    a.      Heildarkostnaður ríkissjóðs nemur 175 milljörðum kr.
    b.      Kostnaður á hvern íbúa nemur 551.000 kr.

Gott og vel, það eru bara 175 milljarðar sem ríkissjóður leggur Seðlabankanum til.  75 milljarðarnir (mismunurinn á 345 og 270) koma hvergi inn í myndina, þó svo að auðvitað séu þeir tap sem leggst á þjóðarbúið og þar sem almenning, nema Seðlabankinn hafi fundið einhverja leið til að endurheimta þá tölu sbr. svar ráðherra við fyrirspurn Eyglóar.  Bréfin sem ríkissjóður keypti af Seðlabankanum voru nefnilega þau hin sömu og Seðlabankinn seldi skipti síðan á við Glitni og Kaupþing.  Þ.e. 400 milljarðarnir sem ég notaði sem dæmi að ofan.  (Tekið skal fram að talan 400 milljarðar var bara notuð til að sýna hvernig viðskiptin fóru fram og er ekki endilega rétt tala.)  Ríkið mat að 95 milljarðar fengjust upp í 270 milljarða skuldabréfin sem það keypti af Seðlabankanum.  Verðmætarýrnun bréfanna var því 72,5%, þ.e. úr 345 mj.kr. í 95 mj.kr.  Af þessari upphæð greiðir Saga Capital um 18 mj.kr. og VBS átti að greiða eitthvað líka.  En hvað sem þessu líður, þá stóðu a.m.k. rúmlega 300 mj.kr. í húsnæðislánum Glitnis og Kaupþings sem trygging fyrir lánum til bankanna.  Þessi lán eru af ríkinu metin á undir 95 mj.kr. (líklegast innan við 85 mj.kr.) og þá endurseld Seðlabankanum svo hann geti átt í viðskiptum við bankana tvo.  Nú kemur hvergi fram hver upphæðin var í viðskiptum SÍ og bankanna.  Kannski má finna það í einhverjum upplýsingum frá SÍ eða með lestri skýrslu AGS eða einhverra annarra rita.  En hafi rúmlega 300 mj. lánasafn verið verðmetið á um eða innan við 80 mj. kr., þá spyr ég bara hvers vegna eru bankarnir að innheimta þau að fullu?

Í lokin má nefna að kostnaður ríkissjóðs af þeim atriðum sem Sigríður Ingibjörg spyr um er alls 391 mj.kr. eða 1.231 þ.kr. á hvern íbúa.  Þetta er fyrir utan stökkbreytinguna á skuldum einstaklinga, heimila og fyrirtækja, sem feigðarför þeirra kostaði.  Mér finnst einhvern veginn að fjármálafyrirtækin skuldi okkur almenningi aðeins meiri auðmýkt og vilja til að leysa á farsælan hátt úr skuldamálum einstaklinga, heimila og fyrirtækja.  Þegar ég tala um á farsælan hátt, þá á ég við án þess að standa við eignarupptökuna, sem hlaust af klúðri stjórnenda og eigenda bankanna.

Þetta heitir að byrja á öfugum enda

Árni Páll Árnason, félags- og tryggingamálaráðherra, á sér hliðar vekja sífellt furðu mína.  Hér er eitt atriði.  Opinberir starfsmenn eiga að sætta sig við launafrystingu til ársloka 2014.

Ég hélt að væri einhver maður með púlsinn á ástandinu í þjóðfélaginu, þá væri það Árni Páll.  Hefur hann ekki séð vanda heimilanna?  Fattar hann ekki hvað þessi vandi er umfangsmikill?  Ég segi að hann ætti að vita betur.

En skoðum samt þessa hugmynd og hvaða önnur skilyrði þyrftu að vera fyrir hendi til að hægt væri að framkvæma hana.  Í mínum huga er það eftirfarandi:

1. Afturvirk lækkun höfuðstóls verðtryggðra lána, þannig að á þau komi 4% þak á árlega verðbólgu frá 1.1.2008.
2. Að verðbætur á lán verði afnumdar meðan launafrysting stendur yfir.
3. Að Hæstiréttur komist að því að gengistrygging lána sé ólögleg og upphæð höfuðstóls þeirra fari niður í upprunalega lánsfjárhæð að frádregnum afborgunum síðan og ofteknum vöxtum.
4. Að störfin í landinu verði varin.  Ekki verði neinar fjöldauppsagnir hjá hinu opinbera meðan launafrysting varir.
5. Launafrystingin nái einnig til æðstu embættismanna og kjörinna fulltrúa.
6. Engar hækkanir skatta verði á tímabilinu (viðbót við listann kl 11.05)
7. Gjaldskrár hins opinbera verði frystar (viðbót við listann kl. 11.05)

Ég gæti vafalaust nefnt fleiri atriði, en læt þessi duga til að byrja með hvað sem síðar verður.

Allar hugmyndir eru umræðunnar virði.  Þessi jafnt sem aðrar.  Hún bara vekur furðu mína í ljósi stöðu heimilanna og hve stjórnvöldum hefur gengið illa að snúa þeirri stöðu við.

Vill þjóðarsátt um launafrystingu

Á sundi með hákörlunum - Fundur um bílalánafrumvarp

Síðast liðinn föstudag fór ég fyrir hönd Hagsmunasamtaka heimilanna á fund efnahags- og skattanefndar til að greina frá afstöðu samtakanna til bílalánafrumvarps félags- og tryggingamálaráðherra.  Samtökin voru ekki ein um að vera boðuð á fund nefndarinnar þarna á föstudagskvöldi.  Sessunautar mínir samanstóðu af stórskotaliði bílalánafyrirtækjanna, þ.e. Magnús Gunnarsson, framkvæmdastjóri Avant, Halldór Jörgensen, framkvæmdastjóri Lýsingar, Kjartan Georg Gunnarsson, framkvæmdastjóri SP-fjármögnunar og Una Steinsdóttir frá Íslandsbanka.  Magnús, Kjartan og Una komu hvert um sig við annan mann.

Ég var síðastur til að mæta á nefndasvið Alþingis og biðu þau því öll í biðstofunni.  Magnús glotti þegar hann sá mig og kom með góðlátlegt grín um að ég væri að hætta mér út í með hákörlunum.  Ég veit svo sem ekki hvort bílalánafyrirtækjunum stendur meiri ógn af HH, en samtökunum af þeim.  A.m.k. hef ég aldrei orðið var við að fyrirtækjunum væri illa við samtökin, en alveg er ljóst að við hjá HH höfum ekki alltaf verið hrifin af því sem fyrirtækin hafa staðið fyrir.  Ég greip grín Magnúsar á lofti og sagðist ekki standa nein ógn af þeim, en hvort ekki hefði verið sniðugra að hittast undir öðrum kringumstæðum.

Ekki höfðum við mikinn tíma til að skiptast á orðum í biðstofunni, því við vorum kölluð inn til nefndarinnar.  Halldór Jörgensen tók fyrstur til máls.  Honum fannst fyrirvarinn stuttur og betra væri að fá að ræða málin á vettvangi SFF.  Hann sagði að ekki stæði annað til en að fyrirtækið hliti lögunum, en benti á að ákvæði frumvarpsins hentuðu ekki öllum.  Hann líkt og aðrir sessunautar okkar hafi mestar áhyggjur af 5. gr. sem gerir fólki í reynd kleift að skila bílum án þess að fyrirtækin hafi of mikla möguleika á að innheimta það sem eftir stendur (að þeirra mati).  Setja fyrirtækin út á tölulið c, en hann hljómar sem hér segir:

Lánveitandi getur ekki leitað fullnustu vegna eftirstöðva skuldbindingarinnar í íbúðarhúsnæði lántaka þar sem hann hefur skráð lögheimili og heldur heimili.

Ég er gjörsamlega ósammála fyrirtækjunum um að þetta útiloki innheimtu eftirstöðva.  Þau þurfa bara í sumum tilfellum að hafa meira fyrir því.

Halldór taldi að Lýsing myndi leita bóta verði frumvarpið samþykkt sem lög, þar sem verið væri að skerða lögvarinn eignarétt þess.  Þessi ummæli eru nokkuð merkileg í ljósi þess sem hann sagði síðar.  Inntakið í því sem hann sagði þá var:

Það væri betra fyrir Lýsingu, ef allir verða neyddir í þetta, þar sem áhrifin myndu verða mjög jákvæð fyrir fyrirtækið.  Tekjur þessu myndu stór aukast, vegna miklu hærri vaxta.  Vissulega myndi eigið fé lækka, en hagnaður eykst.

Fyrir mig var gott að heyra þetta, þar sem við hjá HH höfum einmitt haldið þessu fram, allt frá því að fjármálafyrirtækin fóru að bjóða höfuðstólslækkun gengistryggðra lána.

Una Steinsdóttir hjá Íslandsbanka benti á að frumvarpið byggði á frumdrögum af samkomulagi eignaleigufyrirtækjanna sem, að því mér skildist, hafði verið svæft vegna samstöðuleysis.  Hún, eins og aðrir frá fjármögnunarfyrirtækjunum, setti út á tæknileg atriði og vildi að SFF sendi inn sameiginlega umsögn.  Helgi Hjörvar, formaður nefndarinnar, sagði um það, að mikilvægt væri að fá umsögn frá hverju og einu fyrirtæki.  Hann vildi fá afstöðu fyrirtækjanna sjálfra til frumvarpsins.

Kjartan Georg Gunnarsson kvartaði yfir því að einstök atriði væru alls ekki aðgengileg, svo sem að mega ekki rukka vegna skilmálabreytinga.  Það er furðulegt, þar sem SP-fjármögnun stærir sig af því að hafa aldrei rukkað fyrir slíkt.  Verð ég að viðurkenna að sumt sem hann sagði var ekki alveg í samræmi við það sem fyrirtækið hans er að gera.  Hann kvartaði líka yfir því, að geta ekki gengið að íbúðarhúsnæði, ef fólk greiddi ekki eftirstöðvar lána eftir að bíllinn væri kominn í vörslu fyrirtækisins.

Ingvar frá Íslandsbanka bætti þá við að ákvæði 5. gr. gæti hreinlega kvatt fólk til að standa ekki í skilum eftir að það hafi fengið sína leiðréttingu.  Ástæðan er að í greininni er gert ráð fyrir að skuldir umfram verðmæti bifreiðarinnar lækki tvöfalt fyrir hverja krónu sem lántaki greiðir inn á eftirstöðvarnar.  Þannig gæti fólk með mjög dýra bíla í raun skilað þeim inn og fengið 50% afslátt á eftirstöðvarnar.  Mér finnst fyrirtækin gleyma því, að verð á notuðum bílum mun hækka til jafns við hækkun nýrra, þannig að líklega verða eftirstöðvarnar ekki svo miklar.  Einnig er að vænta dóms Hæstaréttar og þó ég gefi mér ekki niðurstöður dómsins, þá er ákveðnar líkur á því að hann falli lántökum í hag.

Magnús Gunnarsson hjá Avant var sá eini sem byrjaði á að lýsa yfir áhyggjum af viðskiptavinum sínum.  Staða þeirra væri slæm og nauðsynlegt væri að koma með úrræði sem bættu stöðu þeirra.  Kallaði hann eftir frekari úrræðum af hálfu stjórnvalda.  Umræðan um þessa aðgerð, sem felst í frumvarpinu, væri búin að taka allt of langan tíma.  Síðar viðurkenndi Magnús að fyrirtæki hans myndi að sjálfsögðu leita réttar síns yrði þessi lög sett.

Var þá röðin komin að mér.  Ólíkt sessunautum mínum, þá hafði ég gert ráð fyrir að samtökin yrðu boðuð með stuttum fyrirvara á þennan fund.  Höfðum við því byrjað að undirbúa okkur áður en fundarboðið kom og var ég því með tilbúna skriflega umsögn.   Í henni er farið yfir grunninn, þ.e. hrun krónunnar, efasemdir um lögmæti gengistryggingar, forsendubrest og fleiri slík mál.  En ég dvaldi ekki við það, þar sem ég ætlaði ekki að koma af stað deilum í salnum.  Benti ég þó á að í 1. gr. frumvarpsins er talað um höfuðstól í erlendri mynt á einum stað en að endurgreiðslur taki mið af gengi erlendra gjaldmiðla á öðrum.  Þetta er svona kjánalegt misræmi, þar sem flestir lántakar eru með lán af síðari gerðinni, en ekki þeirri fyrri.  Þegar ég ræddi þetta frekar, þá heyrðist hljóð úr horni: "Ég er ekki kominn hér til að fá fyrirlestur um lögmæti gengistryggðra lána".  Mér finnst þessi skoðun alltaf einkennilegri eftir því sem ég hugsa meira um hana, þar sem ég var einmitt að reyna að skýra betur út hvaða lán þetta eru, sem eiga að falla undir lögin, og tryggja að báðir aðilar, þ.e. lánveitendur og lántakar, geti verið vissir um að tiltekið lán falli undir lögin.  En líklegast var munurinn á mér og þeim sem rumdi þessu út úr sér, að ég hafði lesið frumvarpið, en viðkomandi ekki.  Ég tók það fram, að ekkert réttlæti væri í því að vera með 15% álag á hin skilmálabreyttu lán.  Refsingin væri nóg að breyta þeim í verðtryggð með 7,95% vöxtum eða óverðtryggð með 12,6% vöxtum.  Samtökin leggi áherslu á að fá 4% þak á árlegar verðbætur til að þvinga fjármagnseigendur til að taka þátt í að halda verðbólgunni niðri.

Kom þá að spurningum nefndarmanna.  Helgi Hjörvar spurði Kjartan Georg að því af hverju SP-fjármögnun væri að bjóða meiri afslátt en eigandinn (þ.e. ríkið) vildi að væri boðinn.  Hann velti líka fyrir sér hvort fyrirtækin færu í skaðabótamál.  Sigríður Ingibjörg Ingadóttir hafði áhyggjur af skattaafslætti.  Þór Saari fannst skrítið að undanþiggja rekstrar- og einkaleigu?  Tryggvi Þór Herbertsson spurði um áætlaðan kostnað.   Pétur Blöndal velti fyrir sér væntanlegum dómi Hæstaréttar og áhrifum hans, en jafnframt furðaði hann sig á tali um skattskyldu, þar sem ekki hafði fólk fengið skattaafslátt þegar lánin hækkuðu.  Birkir Jón Jónsson vildi bíða eftir dómi Hæstaréttar.  Anna Margrét Guðjónsdóttir hafði áhyggjur af því að leiðréttingin væri ekki tekjutengd og spurði um afstöðu HH til þess.  Loks velti Helgi því upp hvernig fólk gæti notið ráðsendar.

Una tók af allan vafa um að Íslandsbanki ætlaði ekki í skaðabótamál.  Bankinn (þ.e. Glitnir) hafi verið þátttakandi í hruninu og vildi axla þá ábyrgð sem í því fælist.  Kjartan Georg benti á að oft lækkuðu greiðslur ekki vegna hærri vaxta (sama og HH hefur marg bent á).  Varðandi að SP væri að undirbjóða eiganda sinn, þá sagði hann að þegar væri búið að gera ráð fyrir vissum afföllum í uppgjöri milli nýja og gamla Landsbankans og fyrirtækisins.  Hann vissi ekki til að ríkið hefði beint einum eða neinum tilmælum til SP út af þessu, auk þess sem þetta hefði verið borið undir Árna Pál.  Svar Halldórs var ég búinn að nefna, þ.e. betra fyrir Lýsingu ef allir þæðu úrræðið.  Svar Magnúsar snerist um málsókn.  Auk þess nefndu allir hugsanlegan kostnað af þessu og stærð lánasafnanna, en þeim var nógu illa við að nefna þær tölur á fundinum, þó ég fari nú ekki að birta þær líka.  Allir voru loks sammála um að vanskil færu vaxandi, en væru samt ekki eins mikil og af hefur verið látið.  (Slíkar upplýsingar eiga að vera aðgengilegar á vef efnahags- og viðskiptaráðuneytisins, en ég fann þær ekki þegar ég kíkti áðan.)

Ég tók undir með Pétri (aldrei þessu vant við erum mjög sjaldan sammála) að væri rangt að tala um skattskyldu á eitthvað sem fólk hafði ekki notið skattafsláttar af, né fæli í sér tekjur fyrir viðkomandi.  Ég svaraði spurningu Önnu Margrétar að samtökin hafi ekki viljað setjast í dómarasæti og kveða upp úr hverjir væru verðugir og hverjir ekki.  Samtökin teldu þó mikilvægt að fólk nyti ráðsendar, þ.e. að þeir sem hafi greitt af lánunum allan tímann eigi að njóta þess í svona aðgerð.  Ég sagði að í sjálfu sér skyldi ég ekki tilganginn með þessu frumvarpi.  Tveir sessunautar mínir hefðu bent á, að líklegast væri þetta fyrirkomulag hagstæðara fyrir fyrirtækin.  Sagðist ég ekki sjá muninn á að greiða 70 þús. kr. til Íslandsbanka í hverjum mánuði, annars vegar ef greiðslan skiptist jafnt á milli vaxta og afborgunar og hins vegar ef vextir væru 50 þ.kr. og afborgun 20 þ.kr.  Fyrir mér væri þetta sami peningurinn.

Að fundi loknum ræddu menn aðeins saman og var ljóst af þeim samræðum hverjir vilja sátt við viðskiptavini sína og hverjir eru bara fúlir á móti.  Nefni ég engin nöfn.  En niðurstaðan af þessu öllu er að hákarlarnir eru flestir illa tenntir og orðnir heilsulausir.  Staða þeirra er mjög erfið og þessi fyrirtæki eru að róa lífróður.  Ég er alveg sannfærður um að staða þeirra væri mun betri, ef þau hefðu tekið einhverju af þeim mörgu boðum Hagsmunasamtaka heimilanna að setjast niður og ræða málin.  Aldrei verður samstaða um úrlausnir á skuldavanda heimilanna sem koma frá fjármálafyrirtækjunum og miða bara við þeirra hagsmuni.  Skiptir þá engu máli hvort Árni Páll láti starfsmenn sína yfirfara efni tillagnanna eða ekki.

Ekki öll gagnaver þurfa ríkisstyrk - Miðgarður byggir upp gagnaver í Vogum

Ég verð að viðurkenna, að mér finnst það ekki bera vott um mikinn vilja eigenda Verne Holding til að taka þátt í uppbyggingu atvinnulífs í landinu, að það þurfi að vera í skjóli sérstakrar fyrirgreiðslu af hálfu ríkisvaldsins.  Satt best að segja, þá furða ég mig á því.  Það er flott hugmynd að koma upp þessu gagnaveri, en af hverju þarf ríkisstyrk?

Ekki virðast allir þurfa slíkan styrk og má þar nefna gámaverið í Hafnarfirði, gagnaverið sem á að rísa í Grindavík og síðan gagnaver Miðgarðs í Vogum.

Miðgarður eða Midgard, eins og heiti fyrirtækisins mun vera, hefur unnið að undirbúningi gagnaversins í Vogunum í nokkuð langan tíma.  Ég hef fylgst með verkefninu, en menn hafa ekki talið það vera verkefninu til framdráttar að blása það út í fjölmiðlum.  Fyrir nokkrum dögum var gengið frá lausum endum varðandi fjármögnun, þannig að hægt var að kynna byggingu versins opinberlega.

Að baki Miðgarðs eru m.a. aðstandur fyrirtækisins Basis.  "Basis hver?", veltir einhver fyrir sér og svo sem ekki að furða.  Ég hafði ekki heyrt af fyrirtækinu fyrr en að það hafði samband við mig og falaðist eftir ráðgjöf um upplýsingaöryggismál.  Basis er fyrirtæki á svið kerfisleigu, kerfisrekstrar og hýsingar.  Það er einmitt þessi bakgrunnur sem ég held að eigi eftir að reynast Miðgarði vel og ekki síður að menn eru ekki að spenna bogann of hátt.  A.m.k. þurfti engin lög frá Alþingi til þess að koma fyrirtækinu á koppinn og ekki var ráðherra viðstaddur undirritun orkusamnings.  Eina sem þurfti var nokkrir samstarfsaðilar og þar er ekki sístur hlutur sveitarstjórnar Voga/Vatnsleysustrandar. 

Aðstandendur Miðgarðs ákváðu fyrir nokkuð löngu að setja verið niður í Vogunum.  Fyrir lítið sveitarfélag, eins og Voga, þá mun gagnaverið virka eins og stóriðja.  Þó störfin verði ekki mörg í upphafi við reksturinn, þá verða þau þó nokkur meðan verið verður byggt upp.  (Það var að sjálfsögðu þess vegna, sem samningar um gagnaverið voru undirritaðir korteri fyrir kosningar)  Miðgarðsmenn ætla að byrja smátt og síðan stækka við sig eftir þörfum, enda öll hönnun byggð á einingum sem auðvelt er að bæta við það sem fyrir er. Ja, ég segi smátt, en þar sem fyrirtækið er þegar komið með Orange í viðskipti, þá er þetta ekki svona lítið smátt, heldur að eingöngu verður byggt utan um þann búnað sem þarf í hvert sinn.

Ég hafði raunar tækifæri til að fylgjast með þessum málum frá hlið sveitarfélagsins og þar veit ég að er mikil spenningur.  Sveitarfélagið hefur tekið frá svæði fyrir gagnaverið, þar sem gert er ráð fyrir að það hafa góða stækkunarmöguleika, en sveitarfélagið reiknar með að fleiri fyrirtæki muni fylgja í kjölfarið.  Þarna eru nefnilega á margan hátt kjöraðstæður, eins og nemendur í Leiðsöguskólanum fengu góða kynningu á fyrir rúmu ári.  Þá var okkur boðið í heimsókn á ferð okkar um Reykjanesskagann.  Það er nefnilega þannig, að leiðsögumenn eru oft bestu sölumenn landsins.  Í gegn um starf sitt öðlast þeir almennt góðan skilning á ekki bara staðháttum, heldur einnig mögulegri nýtingu þessara staðhátta.  Þannig er Vatnsleysustrandarhreppur ákaflega ríkur að köldu vatni, hreinum og ferskum vindum, mjög öflugur ljósleiðari fer beint í gegn um sveitarfélagið og síðan eru orkuver HS orku við túnfótinn.  Sem sagt allt sem gagnaver þarf.  Hætturnar eru einhverjar og þá helstar jarðskjálftar og eldgos.  Jarðskjálftarnir hafa líklegast meiri áhrif nær Grindavík og eldgos verða þarna á um 1.000 ára fresti.

Nafnið Miðgarður á vel við starfsemi gagnavers.  Í norrænni goðafræði er Miðgarður staðurinn, þar sem menn búa.  Hann er við rætur heimstrésins, asksins Yggdrasils, sem myndar tengingar út um allt.  Nú undir honum (askinum) er viskubrunnurinn Urðarbrunnur.  Miðgarður tengist öðrum heimum, svo sem Útgarði jötnanna þar sem er Mímisbrunnur, Álfheimum álfanna, undirheimum og Hel, þ.e. Niðheimum, og síðast en ekki síst Ásgarði um brúna Bifröst.  Nú geta aðrir staðir á Reykjanesskaga bara valið úr hvað af þessu þeir vilja tákna

Ég vona að Miðgarður, og raunar öll önnur gagnaver, eigi gjöfula lífdaga framundan og leggi heilmikið til þjóðarbúsins.  Mér finnst rétt að benda á, að litlu gagnaverin þrjú, sem ég minntist á, eru líklegast samanlagt með meiri orkuþörf fullbyggð, en gagnaver Verne Holding.  Það er því heilmikil starfsemi sem er að fara í gang í Hafnarfirði, Vogum, Grindavík og Keflavík.

Svona til að fyrribyggja allan misskilning, þá hef ég ekkert á móti Verne Holding. Megi fyrirtækið vaxa og dafna.  Ég er bara á móti þeim fríðindum sem Alþingi var að veita fyrirtækinu.  Ég skora því á eigendur Verne Holding að afsala sér þessum fríðindum.  Það er nefnilega í þjóðarhag, að þeir geri það og held einhvern veginn að íslenska ríkið hafi um þessar mundir meiri þörf á þessum peningum, en fjárfestarnir að baki Verne Holding. 

Lög um gagnaver samþykkt