Olíuverðhækkanir verðbóla?

Fyrirsögnin er fengin að láni frá Morgunblaðinu í dag (bls. 13).  Þar er frétt um þann möguleika að olíuverðhækkanir séu fyrst og fremst afleiðing spákaupmennsku.  Mikið er ég feginn að málsmetandi menn eru loksins farnir að tala um þessa hluti opinberlega.  Ég hef haldið þessu fram í nokkrum færslum hér og fengið lítil viðbrögð.  Bara í síðustu viku (blogg 26.5, sjá hér) fjallaði ég um þetta og fékk dræmar undirtektir.  Undirtektirnar voru betri í janúar (sjá hér), en þó einskorðuð við fáeina "sérvitringa".  Ég get ekki betur séð en að flest umræða um olíumarkaðinn beri merki þess að eigendur olíubyrða séu að tala markaðinn upp.  Um þessar mundir er verið að afhenda hráolíu sem keypt var á framvirkum þriggja mánaðasamningum í byrjun mars.  Þá var verðið á tunnunni um 100 USD.  Miðað við verðið í dag upp á rúmlega 125 USD, þá hafa þeir sem keyptu í mars hagnast um 25 USD mínus það sem þeir greiddu fyrir samninginn (líklegast 2 - 4 USD á tunnu).  Hagnaðurinn er samt umtalsverður á ekki lengri tíma.  En til að ná þessum hagnaði, þá hafa menn alveg örugglega verið duglegir við að tala verðið upp.  Svipað og danski blaðamaðurinn sem keypti bréf í fyrirtækjum og skrifaði síðan jákvæða grein um það.

Svo virðist sem verð á olíu á að ráðast af einhverju öðru en grundvallarþáttum þremur: framboði, eftirspurn og verðteygni.  Almennt er reglan sú að hærra verð leiðir til meira framboðs en minni eftirspurnar og síðan snýst þetta við ef verð lækkar.  En hér gilda allt önnur lögmál, sem líklegast má skýra með því að það eru ekki endanlegir kaupendur sem ráða olíuverði, heldur spákaupmenn sem kaupa olíu til að geyma á tönkum út um allan heim í þeirri von að neikvæðar fréttir ýti verðinu ennþá hærra upp.  Þannig búa þeir til eftirspurn sem á sér ekki stoð í olíunotkun á sama tíma og halda því uppi verðinu.  Olían er geymd á tönkum, t.d. í Hvalfirði, þar til umframeftirspurn vegna olíunotkunar myndast á markaði og verð hækkar aftur.  Þá nota menn tækifærið og selja olíu í takmörkuðu magni inn á markaðinn.  Það má svo sem heimfæra þetta upp á leikreglur á frjálsum markaði, en í mínum huga heitir þetta markaðshagræðing eða -stjórnun.

Á sömu síðu í Morgunblaðinu í dag er bent á næstu verðbólu, en það er viðskipti með vatn.  Nú kæmi mér ekki á óvart að spákaupmenn séu búnir að kaupa sig inn í vatnslindir á nokkrum lykilsvæðum og muni nýta sér eignarhald sitt til að draga úr framboði.  Framhaldið er að setja neikvæðar fréttir út í fjölmiðla og skapa panik.  Niðurstaðan verður líklega að vatn verður þyngdar sinnar virði í gulli áður en langt um líður.

Athugasemdir

[Davíð Pálsson (IP-tala skráð) 2.6.2008 kl. 21:50]

Eitt sem horfa mætti frekar til nú þegar bensín- og olíuverð hafa hækkað svo mikið sem raun ber vitni, er að vinnuveitendur gefi starfsfólki sínu kost á að vinna heimanfrá sér. Með þessu móti gæti unnist mikill þjóðhagslegur sparnaður.

Þeir vinnustaðir sem ég hef unnið á síðustu tvo áratugina hafa allir margt starfsfólk. Sumt af því fólki gæti svo auðveldlega skilað sinni vinnu heimanfrá sér nokkra daga í hverjum mánuði, t.d. með fartölvum sem þessir vinnustaðir hafa fyrir sitt starfsfólk.

Þetta ætti auðvitað ekki við um alla vinnustaði, en það eru mörg fyrirtæki og stofnanir sem svo vel gætu tileinkað sér þennan hátt á sínu starfi.

[Baldur Fjölnisson, 2.6.2008 kl. 22:29]

Það eru margir þættir sem valda olíuhækkuninni eins og ég hef margoft lýst hérna á  bloggunum og offramleiðsla peninga (skulda) á vesturlöndum er einn þeirra mikilvægustu. Fjármagnið hefur verið á hröðum flótta úr verðpappírum og húsnæði síðustu misserin (olían var í um 70 dollurum síðasta haust þegar endanlega var orðið ljóst að alþjóðlegt bankakerfi væri gjaldþrota) í matvæli og hráefni. Einnig hefur  dollarinn, grundvallarmynt hráefna- og matvælaverðmyndunar, verið í frjálsu falli lengi og það þrýstir að sjálfsögðu verði hráefnanna upp.

Olían lítur ágætlega út. Hún er rosalega yfirkeypt og tekur því skiljanlega sínum  leiðréttingum og gæti svo sem fallið í 120 dollara núna en ég sé hana absalútt í 150 dollurum innan nokkurra vikna/mánuða og hugsanlega í 200 sumarið 2009.

[Marinó G. Njálsson, 2.6.2008 kl. 23:57]

Baldur, ég held að verð á olíu hafi verið hypað upp og það eigi inni mikla lækkun.  Málið er bara að gamla góða lögmálið um framboð og eftirspurn virkar ekki lengur, þar búið hefur verið til fölsk eftirspurn í þeim tilgangi að ráðgast með verðið.  Það er farið að hedga með allt og þannig skekkja markaðinn.  Vissulega er hedgið líka hluti af markaðnum, en munur er að eftirspurn og framboð sem það skapar lýsa ekki olíunotkun og þannig veit raunar enginn hver neyslueftirspurnin er.  Hérna í gamla daga voru menn svo sem líka að spila með framvirkasamninga, enda hafa þeir fylgt olíumarkaðnum frá örófi, en menn voru ekki að gera það til að skekkja verðmyndunina.

[Marinó G. Njálsson, 3.6.2008 kl. 10:32]

Guðjón, þráhyggja eða ekki, þá væri olía líklegast fyrsta hrávara til að hækka jafnmikið og raunber vitni 30 - 40 árum áður en hún klárast.  Sagt er að Írakar ráði yfir meiri olíuauðlindum en nokkurt annað land í heiminum fyrir kannski utan Sauda.  Samt er meira en tífaldur munur á útflutningi Íraka og Sauda.

Varðandi vatnið, þá var ég ekkert að tala um að við ætluðum að flytja út vatn í tankskipum enda eru vatnsbirgðir okkar dropi í hafi miðað við flest önnur lönd í heiminum fyrir utan Afríku og vesturhluta Asíu.  Annars er baráttan um vatnið löngu hafin og lengi hefur verið talað um að ástæðan fyrir að Ísrael hafi ekki skilað Gólanhæðum sé ekki síst út af vatni.

[Baldur Fjölnisson, 5.6.2008 kl. 20:09]

Marinó, olían er ekkert að klárast það eru sannanlega til birgðir sem ættu að duga næstu aldirnar. Hins vegar er búið að hirða það auðveldasta síðustu 100-150 árin og sífellt dýrara og orkufrekara verður að ná í restina. Auk þess er varla von að þeir sem ráða yfir olíunni hlaupi til og moki henni á markaðinn þegar hún á augljóslega eftir að hækka síðar. Menn selja yfirleitt ekki á útsöluverði þegar bullandi seljendamarkaður er í söluvörunni (nema einhverjir hálfvitar sem semja um orkusölu á Íslandi til erlendra eigenda sinna). 

[Marinó G. Njálsson, 5.6.2008 kl. 20:42]

SAmkvæmt upplýsingum á vef Financial Times, þá eru innihalda þekktar olíulindir tæplega 1.100 milljarða tunna af olíu meðan ársnotkun er innan við 10,5 milljarðar tunna (tölur frá 2006).  Miðað við þetta þá er í þessum þekktu lindum u.þ.b. 100 ára birgðir miðað við notkun árið 2006.  Af þessum 1.100 milljörðum tunna eru 700 milljarðar á Persaflóasvæðinu (SA, Íran, Írak, Kuwait og SAF) og því í auðvinnanlegum lindum.  Vandamálið skv. tölum FT er að framleiðsla er aðeins 8,77 milljarðar tunna á ári, en þá er að vísu aðeins gert ráð fyrir 2.000 tunnum á dag frá Írak, en þar mun framleiðslan vera komi í yfir 4.000 tunnur á dag.

Varðandi það að moka olíunni á markað eða ekki.  Olíukreppa leiðir til þess að menn fara að leita annarra leiða og kannski verða olíulindirnar ekki eins mikils virði eftir nokkur ár og þær eru í dag.  Hver veit?  Við brugðumst þannig við fyrir tæpum 40 árum og víða um heim eru menn að leita annarra orkugjafa.  Vissulega verður olíunni ekki skipt út alls staðar, en menn munu leita leiða til að minnka notkunina.  Það er alveg klárt við munum sjá meiri kröfu um betri nýtingu bílvéla á eldsneyti, bara svo dæmi séu tekin.

[Baldur Fjölnisson, 6.6.2008 kl. 16:06]

Ég er hálfpartinn að spá í að uppfæra spárnar varðandi olíuna þannig að við sjáum hugsanlega 150 dollara í sumar og 200 fyrir áramót.

[Baldur Fjölnisson, 6.6.2008 kl. 18:05]

Nú, jafnfamt selja þessir svok. spákaupmenn (sem mestan part eru að sjálfsögðu alþjóðlegar bankastofnanir og vogunarsjóðir á vegum þeirra) bandaríska hlutabréfamarkaðinn sjort og þegar sá markaður gerir sér grein fyrir að olían stefnir í 200 dollara og sennilega hærra þá mun hann gjörsamlega hrynja og taka aðra markaði með sér. Við þurfum að gera okkur grein fyrir því að fjármálastofnanir heimsins eru fyrir löngu vaxnar öllum ríkissstjórnum og seðlabönkum yfir höfuð. Þessar stofnanir eru bara sem suðandi flugur í kringum fíla.