Áhugaverð stærðfræði íþróttafréttamanns

Í frétt mbl.is segir:

Þjóðverjar unnu Búlgaríu, 54:29, á útivelli í undankeppni Evrópumótsins í handknattleik karla. Þetta er stærsti sigur þýska landsliðsins á útivelli síðan 1969 að það lagði Frakka með 20 marka mun, 33:13.

Þetta er stórmerkileg stærðfræði svo ekki sé meira sagt.  25 marka sigur er sá stærsti síðan að 20 marka sigur vannst 1969!  Hafi sigurinn árið 1969 í raun verið með 20 markamun, þá þarf nú að fara lengra aftur en til 1969 til að finna jafnstóran eða stærri útisigur.  Ég held að menn þurfi eitthvað að dusta rykið af grunnskólastærðfræðinni   Mig minnir að það sé kennt í 1. eða 2. bekk að 25 sé stærri talan en 20. 

Kannski hefur átt að standa að fyrra met hafi verið 20 marka munur, 33:13, árið 1969.

Metsigur hjá Þjóðverjum

Silagangur stjórnvald með ólíkindum

Ég get ekki annað en tekið undir með Margréti Kristmannsdóttur, formanni SVÞ.  Seinagangur eða silagangur stjórnvalda er með ólíkindum.  Um þessar mundir eru 15 mánuðir liðnir síðan krónan féll í byrjun mars 2008.  Þá varð vendipunktur í efnahagsmálum þjóðarinnar sem skilaði sér svo í sífellt versnandi stöðu heimilanna og atvinnulífsins.  Hrun bankanna í október var bara millikafli í efnahagshruninu, en hvorki upphaf þess né það sem skipt hefur mestu máli í þröngri fjárhagsstöðu heimilanna og fyrirtækja.  Veik króna er það í aðalhlutverki.

Ég er búinn auglýsa eftir viðbrögðum þriggja ríkisstjórna í meira en ár.  Það er bara eins og ekkert annað komist að hjá þessu blessuðum ráðherrum en bankarnir.  Ég hef t.d. aldrei geta skilið hvers vegna ekki voru stofnaðir aðgerðahópar strax í október til að vinna að mótvægisaðgerðum.  Hvers vegna var ekki strax farið í að verja störfin?  Nei, lausnin var að auðvelda fólki að fara á atvinnuleysisbætur í staðinn fyrir að hjálpa fyrirtækjum að halda störfunum.  (Bara svo það komi fram, þá voru stofnaðir nokkrir neyðarhópar í október, en þeir dóu drottni sínum vegna áhugaleysis stjórnvalda.  Ég nefndi þetta á fundi með hluta þingflokks Sjálfstæðimanna um daginn og þar urðu menn bara hnípnir.  Vissu upp á sig skömmina.)

Nú hafa hátt í 20 ráðherrar setið í ráðherrastólum á síðustu tæpum 9 mánuðum.  Iðnaðarráðherra hefur ekki komið með neitt af viti.  Jú, sá síðasti talaði fyrir álverum og virkjunum, en ekkert um uppbyggingu smáiðnaðar.  Samgönguráðherra, sem fer með málefni ferðaþjónustu, hefur ekki komið með neina tillögu varðandi þann málaflokk.  Tveir menntamálaráðherrar hafa ekki horft til uppbyggingar og starfa í hinum ýmsu söfnum landsins.  Þrír landbúnaðarráðherrar hafa ekki komið með neina tillögu um uppbyggingu í greininni.  Hvar á uppbyggingin að vera, ef ekki í þessum greinum? Sjávarútvegsráðherrarnir hafa líklegast verið drýgstir með því að auka kvóta og leyfa hvalveiðar.

Ég var með færslur hér í október um þessi mál og aftur í nóvember, desember, janúar, febrúar, mars, apríl og í maí.  Já, í hverjum einasta mánuði frá hruni bankanna hef ég hvatt þrjár ríkisstjórnir til að gera eitthvað til að örva atvinnulífið.  Nei, við höfum haft þrjár ríkisstjórnir sem hafa verið ófærar um að gera nokkuð af viti.  Það er enginn að biðja ríkisstjórnina um að fjármagna eitt eða neitt, enda hefur hún ekki efni á því.  Nei, það er verið að leita að frumkvæði stjórnvalda til að koma af stað og samræma starf aðgerðahópa.  Aðeins eitt ráðuneyti hefur gert eitthvað, þ.e. félagsmálaráðuneytið með Velferðarvaktinni, og hvernig var þeim ráðherra verðlaunað.  Jú, honum var hafnað af flokknum sínum í prófkjöri.

Ég vil enn og aftur leggja til að stjórnvöld hafi frumkvæði að stofnun aðgerðahópa sem beina sjónum að einstökum þáttum í uppbyggingunni.  Það er ekki hlutverk fólks út í bæ að koma þessari vinnu af stað.  Lausnin kemur ekki að utan.  Við þekkjum viðfangsefnið best og við erum best fær um að leysa þau.

Að lokum vil ég benda ráðamönnum á að lesa færslu Kjartans Péturs Sigurðssonar frá 27. október (sjá HVERNIG MÁ STÓRAUKA VERÐMÆTI Í ÍSLENSKU HAGKERFI?) og mína eigin færslu frá 25. október (sjá Á hverju munu Íslendingar lifa?).  Af hverju hefur ekkert verið unnið frekar með þetta?  Eða hugmyndir sem hafa komið fram á vef Eyjunnar Betra Ísland.  Eftir hverju er verið að bíða?  Verður auðveldara að koma okkur inn í ESB, þegar búið verður að brjóta allt niður?

Blöskrar vinnubrögð Alþingis

„Ef vér slítum í sundur lögin, slítum vér og í sundur friðinn“

Mig langar að birta hér bréf Hagsmunasamtaka heimilanna til eftirtalinna aðila:

• Forsætisráðherra
• Fjármálaráðherra
• Viðskiptaráðherra
• Dómsmálaráðherra
• Félagsmálaráðherra
• Allra þingmanna allra flokka
• Ríkissáttasemjara
• Stjórnar ASÍ
• Stjórnar SA
• Stjórnar SI
• Allra helstu sambanda og félaga verkalýs og launþega
• Sambands Íslenskra sveitarfélaga
• Fjölmiðla
• Samtökum, stofnunum og talsmanni neytenda 

Sættir og málamiðlun í deilum eru lykilhugtök í friðarboðskap þeirra bóka sem skrifaðar voru á mestu ófriðartímum þjóðarinnar, þegar kristni var tekin upp á landinu árið 1000.  En hvernig skildu menn þess tíma hugtakið lög?  Lög voru alls ekki lagabókstafurinn fyrst og fremst; lögin voru samfélagið sjálft, hin siðræna undirstaða, rétt hegðun gagnvart náunganum, heiðarleiki.  Ef lögin voru slitinn, ef samfélagið var brotið upp var ófriður skollinn á.  Nú hafa þessi varnaðarorð Þorgeirs Ljósvetningagoða orðið að raunveruleika á okkar tímum, þegar ráðamenn þjóðarinnar hafa “slitið í sundur lögin.”

Stjórn Hagsmunasamtaka heimilanna vill með meðsendu fylgiskjali koma á framfæri lykilatriðum um málefni heimilanna inn í umræður um Samfélagssáttmála þann sem nú er í smíðum.  Sem frjálsir þegnar hefur almenningur í landinu kosið sér fulltrúa, sér jafna menn og konur, til að fara með hagsmunamál sín í stjórnsýslu og lykilstofnunum samfélagsins.  Það er gert í því sjónarmiði að jafna stöðu þegnanna á milli, skapa jöfn skilyrði til atvinnustarfsemi og jafnframt að hlúa að uppbyggingu samfélagslegra þátta.

Undanfarin ár hefur þessi skilningur snúist allur á hvolf og þegnarnir eru farnir að þjóna samfélagsyfirbyggingunni og eru orðnir að þrælum fjármálastofnana.  Ef skapa á skilyrði fyrir frjálsa þegna til að búa í þessu landi til framtíðar verður að snúa þessum formerkjum aftur við og hlúa að grunnstoðum samfélagsins, þegnunum sjálfum, heimilunum í landinu.

Stjórn Hagsmunasamtaka heimilanna óskar ykkur góðs gengis í þeirri miklu vinnu sem þið eigið fyrir höndum og er boðin og búin til að leggja sitt af mörkum í því samhengi, sé þess óskað.

Fh. stjórnar Hagsmunasamtaka heimilanna

Friðrik Ó. Friðriksson meðstjórnandi

Með bréfinu fylgdi meðfylgjandi skjal:

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Samfélagssáttmáli Hagsmunasamtaka heimilanna

Risaklúður, en samkvæmt lögum

Þá er niðurstaðan komin og hún er eins og menn bjuggust við í gær.  Aðeins er búið að lyfta hulunni af stöðunni þannig að við vitum betur um hvað þetta snerist.  Innistæður á Icesave í Bretlandi reyndust 4,6 milljarðar punda.  Af þeim falla 2,2 milljarðar á íslenskar innistæðutrygginga.  Innistæðurnar í Hollandi voru 1,6 milljarðar, þar falla 1,2 milljarðar á íslenskar innistæðutryggingar.

Samkvæmt samkomulaginu ábyrgist ríkissjóður skuldabréf sem Tryggingasjóður innistæðueigenda mun gefa út árið 2016.  Þar er því ríkið að taka á sig ábyrgð umfram íslensk lög. Strangt til tekið, skv. íslensku lögunum, eru það þær innlánastofnanir sem eru aðilar að tryggingasjóðnum sem eru ábyrgar fyrir greiðslum sjóðsins.  Þar sem yfirgnæfandi hluti innlána er hjá innlánastofnunum sem eru í eigu ríkisins (eins og málin horfa við núna), þá er ábyrgðin í raun ríkisins, þannig að þessu má líkja við orðaleik.  Samkvæmt tilskipun ESB, þá ber ríkissjóður aftur beina ábyrgð á innistæðitryggingunum.  Þessi munur er líklegast það sem deilan (og lausnin) snýst um að hluta.

Er einhver munur á því að innlánastofnanir í eigu ríkisins taki ábyrgðina eða að ríkið taki ábyrgðina?  Viljum við frekar leggja allt innlánakerfi undir og eiga hættu á öðru hruni eftir 7 ár eða fara þessa leið sem var valin?  Við skulum hafa það í huga að Bretar og Hollendingar eru bara að fara fram á að farið sé að lögum.  Síðan mun Landsbankinn hafa 7 ár til að safna nægilegum eignum til að greiða skuldina.  650 milljarðar eru innan þriðjungur af erlendum eignum Landsbankans í lok september, en samkvæmt frétt Morgunblaðsins 7. október námu erlendar eignir alls um 2.460 milljörðum um mitt ár 2008 (sjá Miklar eignir í útlöndum).  Ef við horfum til þess að gengið núna er umtalsvert lægra en þá, má reikna með að þrátt fyrir einhverjar afskriftir, þá séu eignirnar umtalsvert umfram þá 650 milljarða sem eru hér að veði.  Það getur svo vel verið að tilteknar eignir séu eyrnamerktar til greiðslu Icesave og verðmæti þeirra sé bara 75-95% af kröfunni.

 

Að lögin séu gölluð eða að menn hafi ekki nýtt sér heimildir í ESB tilskipuninni til að takmarka ábyrgðir er klúður íslenskra stjórnvalda.  Það er líka klúður íslenskra stjórnvalda, að Landsbankinn hafi komist upp með að opna Icesave-reikningana með íslenskri ábyrgð.  Og eitt stærsta klúður stjórnvalda var að vera ekki betur vakandi fyrir þeirri alvarlegu stöðu sem skapaðist hjá bankakerfinu á síðasta ári.  En líklegast var stærsta klúður stjórnvalda að taka sér ekki lengri tíma áður en íslenska hagkerfið var fellt í tengslum við Glitnismálið 29. september sl.  Icesave-reikningurinn er líklegast afleiðing af óðagotinu þá, þó svo að við fáum aldrei að vita það.  Við skulum hafa í huga að líklegast vantaði Landsbankann bara örfáa daga til að koma Icesave í breska lögsögu.

Það getur vel verið að bankarnir hafi skapað aðstæðurnar sem felldu íslenska hagkerfið, en Seðlabankinn og ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks og Samfylkingar verða taka á sig sinn skerf af sökinni.  Stefnuleysi, úrræðaleysi, óðagot, einþykkja og einræðislegir stjórnhættir eru allt hugtök sem koma upp í hugann.  Seðlabankinn greip til aðgerða sem ætlað var að bjarga bönkunum, en setti sjálfan sig og mörg minni fjármálafyrirtæki í þrot.  Seðlabankastjóri vildi ekki veð í lánasafni Glitnis (sem hann kallaði ástarbréf), en hafði áður tekið við "ástarbréfum" upp á fleiri hundruð milljarða í gegnum Icebank, SPRON og fleiri minni aðila.  Ég hvet fólk til að muna vel eftir klúðrinu hjá Seðlabanka Íslands og þeim sem þar stjórnuðu.  Icesave málið er ekki síður þeim að kenna, en stjórnendum og eigendum Landsbankans og er ég með þessu EKKI að bera blak af Landsbankamönnum.

Icesave-samningur gerður

Ummæli fólks um Hagsmunasamtök heimilanna gerir baráttuna þess virði

Hagsmunasamtök heimilanna eru með könnun í gangi.  Þátttakendum gefst færi á að bæta við athugasemd í lokin.  Ég fékk sendan lista yfir þær athugasemdir sem þá voru komnar og er ekki hægt að segja annað en þær hafi verið ákaflega hvetjandi.  Hér kemur listinn óstyttur:

• Frábær árangur félagsins, áfram svo

• Að tala um leiðréttingu sem réttlætismál, en ekki sem úrræði eingöngu fyrir þá sem eru að fara á hausinn.

• Takk fyrir að vera til.  Ekki hætta baráttunni.

• Áframhaldandi barátta, lítil umræða undanfarið t.d. um gengistryggðu lánin.  Ríkisstjórnin virðist vanhæf og ákvarðanafælin.  Stjórnvöld þurfa mikið aðhald.

• Við erum að flytja úr landi, ég ætla að klára MA-gráðuna fyrst og þá förum við. Frjálsi verður búinn að ná af okkur öllu um það bil næsta vor svo það passar ágætlega að fara þá. Helmingur vinafólks okkar er kominn út og mjög margir á leiðinni í sumar.

• Leita frekar eftir stuðningi frá þeim þingmönnum sem voru að hefja störf á Alþingi þeir sem hafa starfað þar einhver ár eru steingeldir, og viðhorf þeirra bundin kvíðaröskun.

• Ef fólk hættir að borga af lánum sem það getur borgað af þurfa aðrir að borga fyrir þá á endanum.

• Halda áfram að minna á að það eru heimilin sem standa undir þjóðfélaginu og hagkerfinu

• Ekki láta stjórnmálamenn komast upp með moðreyk.

• Það eru ekki bara húsnæðislánin sem eru að sliga fólk. Bílalánin eru hræðileg svo og námslán sem líka eru verðtryggð. Þegar 2 fullorðnar manneskjur með lág meðallaun geta ekki séð fyrir 5 manna fjölskyldu þá er eitthvað að!

• Áfram nú!!!

• Kærar þakkir fyrir vel unnin störf!

• Ég neita að taka á mig skuldaaukningu verðtryggingar íbúðaláns fyrir s.l. ár.

• Það er óréttlæti að þurfa að greiða fleiri milljónir meira en reiknað var með við lántöku þrátt fyrir að tekið hafi verið mið af  eðlilegri  verðbólgu.

• Þrýsta á valkostir i búsetu - öruggur leigumarkaður sbr. hin Norðurlöndin. Fólk á ekki að þvingast út i fjárhættuspil i formi húsnæðiskaupa :-(

• Takk

• Gera Jóhönnu grein fyrir fólki með gengislán

• Athugasemd varðandi fyrsta svarlið í spurningu 3. Hef setið hinum megin við borðið. Tölvupóstsendingar til ráðamanna gagnast ekki.

• nei

• Er að undirbúa að flytja úr landi með fjölskyldunni, búinn að missa alla trú á öllu því vanhæfa fólki sem virðist veljast í stjórnmál.  Vill sérstaklega þakka Marinó N. fyrir mjög góðar greinar á blogginu.

• Gott framtak, vonandi verður haldið áfram.  En það sem vantar eru alvöru aðgerðir, ALVÖRU!

• Það þarf að ná breiðri samstöðu um það meðal almennings að hætta að borga af lánum , það er í lagi að borga það sem maður skuldar en ekki eitthvað annað og mikið meira sem búið var til af bönkunum og Ríkinu ofaná allar okkar skuldir.

• Bara halda áfram á sömu braut og jafnvel gerast háværari

• Þið eruð frábær. Fagleg vinnubrögð og engin hystería. Góð greining og upplýsingamiðlun. Veit  ekki hvar við værum án ykkar.

• nei

• Það þarf búsáhaldabyltingu gegn þessari skaðræðisstjórn!

• Berjast, berjast, berjast!!! ekki gefast upp.

• Styð ykkur heils hugar í baráttunni, ég get aldrei sætt mig við að við, börn okkar og barnabörn verðum að taka á okkur greiðslur á skuldum sem við aldrei stofnuðum til, áfram Hagsmunasamtök heimilanna!

Ég segi bara, takk fyrir mig.  Svona viðbrögð sýna að rík þörf er fyrir samtök eins og Hagsmunasamtök heimilanna.

Gylfi vill ekki kaupa skuldir með afslætti

Stundum skil ég ekki Gylfa Magnússon, viðskiptaráðherra.  Hann gefur alls konar yfirlýsingar um að þetta sé ekki hægt og hitt ekki hægt, en kemur sjaldnast með skýringu á því af hverju svo sé.  Nýjasta yfirlýsing hans er að ekki sé skynsamlegt "að ríkið kaupi skuldabréf gömlu bankanna með afslætti" eins og haft er eftir honum á visir.is í dag.  Hann gefur þau rök, að hann eigi "mjög erfitt með að sjá að íslenska ríkið gæti réttlætt það að hætta sé á þennan hátt."  En er þetta ekki einmitt sú áhætta sem gæti borgað sig?

Samkvæmt upplýsingum Seðlabankans námu erlendar skuldir innlánasstofnana 9.682 milljörðum í lok september 2008.  Á móti námu erlendar eignir alls 7.923 milljörðum.  Skipting þessara erlendu skulda var sem hér segir í milljörðum króna:

Innlánsstofnanir	9.681
Skammtímaskuldir	4.098
Peningabréf	44
Stutt lán	2.397
Innstæður	1.656
Langtímaskuldir	5.583
Skuldabréf	4.367
Löng lán	1.216

Þarna sjáum við að innlán eru 1.656 milljarðar og skiptast þau á milli Icesave, KaupthingEdge og Save&Save hjá Glitni. Icesave var líklegast með um eða yfir 1.400 milljarða af þessari tölu. Aðrar skuldir nema því rétt rúmlega 8.000 milljörðum.  Nú veit ég ekki hvort alla þessa 8.000 milljarða er hægt að kaupa með afföllum, en að lágmarki virðast skuldabréfsöfn upp á tæplega 4.400 milljarða ganga kaupum og sölu.  Ég hefði haldið að það væri vel þess virði fyrir þjóðarbúið að kaupa þessi söfn á 5 - 10% af nafnvirði.  Með því væri búið að lækka skuldir þjóðarbúsins í kringum 4.700 milljarða með tveimur aðgerðum, þ.e. 650 milljarða með Icesave samningnum og 4.000 - 4.200 milljarða, ef öll skuldabréfin eru föl á 5 - 10% af nafnverði.

Ef þetta gengi upp, þá myndu erlendar skuldir innlánastofnana lækka úr tæplega 9.700 milljörðum niður í 5.000 milljarða.  Á móti þeim kæmu eignir upp á tæpa 8.000 milljarða (sem að vísu á eftir að afskrifa eitthvað).  Lykillinn í þessu er þó að laga jafnvægið og lækka upphæðina sem er í skuld við útlönd.  Það er nefnilega þannig, að skuldarstaðan mun vera óbreytt, þó svo að einhverjir erlendir aðilar eignist skuldabréfin, en hún batnar við að innlendir aðilar eignist þau.  Það sem eftir stendur er hvort einhverjir innlendir aðilar eru nægilega fjársterkir til að fara í þessa fjárfestingu.  Tveir aðilar eru það:  Ríkið og lífeyrissjóðirnir.  Síðan gætu nýju bankarnir líka tekið þátt í þessu að einhverju leiti.

Nú hváir einhver og efast um styrk ríkisins.  Þarna þarf að koma smá flétta.  Ríkið þarf að leggja nýju bönkunum til eigið fé og nýju bankarnir þurfa að gefa út skuldabréf til gömlu bankanna.  Hvað ef þetta er gert í einni og sömu aðgerðinni?  Þ.e. ríkið kaupir skuldabréf gömlu bankanna á niðursettu verði, lætur þau inn í nýju bankana sem eiginfjárframlag og þeir nota skuldabréfin (á niðursettu verði) til að gera upp við gömlu bankana.  Niðurstaðan verður að nýju bankarnir munu skulda minna, en eiginfjárstaða þeirra verður samt sem áður sterk, og gömlu bankarnir munu laga skuldastöðu sína.  Eini vandinn er að útvega erlendan gjaldeyri til að kaupa söfnin, en þar mætti þá nýta erlendu lánin sem ríkissjóður er ýmist búinn að taka eða ætlar að taka. 

Það sem fæst út úr þessu til viðbótar, er að gömlu bankarnir verða allt í einu með jákvætt eigið fé eða að dregist hefur verulega saman milli eigna og skulda.  Þannig yrðu þeir allt í einu mun fýsilegri kostur til yfirtöku fyrir erlenda kröfuhafa eða jafnvel væri hægt að endurreisa þá í einni eða annarri mynd (hvort sem það telst fýsilegur kostur eða ekki).

Vel getur verið að þetta sé allt bull og vitleysa hjá mér og gjörsamlega fráleitt að þetta gangi upp.  Þetta er bara búið að velkjast svo lengi í kollinum á mér, að ég varð bara að koma þessu frá mér. Ummæli Gylfa voru svona viss áskorun til að koma þessari pælingu niður á blað.  Ég sé nefnilega ekki sömu áhættu í þessu og Gylfi, ef þetta gengur upp eins og ég lýsi.  Ég veit náttúrulega ekki hvort þetta er framkvæmanlegt, enda er ég bara hluti af sveppasamfélaginu á Íslandi sem fær ekkert að vita nema einhverja vitleysu.

650 milljarðar er það mikið eða lítið?

Ég get ekki annað en velt því fyrir mér hvort þetta eru góðar fréttir eða slæmar fréttir.  650 milljarðar er lægri tala en hæst hefur verið nefnd að félli á Landsbankann/ríkissjóð, en einhvern veginn hef ég á tilfinningunni að menn hafi verið að vonast eftir að koma tölunni neðar. 

Ekki er víst að nokkuð af þessu falli á ríkið. Verulegar eignir eru á móti hjá Landsbankanum, en málið er að við vitum ekki um verðmæti þeirra.  Annað sem ekki kemur fram í fréttinni er á hvaða gengi þessi tala er fengin.  Ég reikna jú með að 650 milljarðarnir standi sem skuld í pundum en ekki krónum þannig að miðað við gengi í dag, þá erum við líklega að tala um 3,3 milljarða punda.  Endanleg tala í krónum talið, sem greidd verður, veltur því á gengisþróun, en á móti þá sveiflast krónuverðmæti erlendra eigna Landsbankans líka eftir þessu sama gengi.

Hvort eitthvað af þessu lendir á íslenska ríkinu á eftir að koma í ljós.  Fyrir utan það hvort eignir Landsbankans dugi fyrir þessu, þá þarf líka að taka til skoðunar hvort kröfuhafar Landsbankans sætti sig við að innistæður hafi verið teknar fram fyrir í kröfuröðinni.  Komi í ljós, t.d. eftir dómsmál, að óheimilt hafi verið að breyta kröfuröðinni, eins og gert var með neyðarlögunum, þá gæti hluti af þessum 3,3 milljörðum punda lent á tryggingasjóði innistæðueigenda og þar með á ríkinu og skattgreiðendum.  Spurningin er þá hvort tekið er tillit til slíkrar niðurstöðu í Icesave samningnum.

Engin Icesave-greiðsla í 7 ár

Lífseigur misskilningur að vandi heimilanna hafi byrjað við hrun bankanna

Í fréttinni sem ég hengi þessa færslu við, þá er setning sem virðist eiga að bera blak af bankamönnum vegna vanda heimilanna.  Þar segir:

Viðmælendur blaðamanns hjá bönkunum sögðu það ekki vera stóran hóp sem fengi ekki lausn á sínum málum með úrræðunum sem í boði eru. Bæði bankastarfsmennirnir og Guðmundur bentu á að margir þeirra hefðu verið komnir með fjármál sín í illleysanlegan hnút áður en bankahrunið varð.

Við skulum alveg hafa það á hreinu, að gagnverk hagkerfisins byrjaði að hökta af alvöru seinni hluta júlí 2007.  Fyrsta alvarlega hækkun vísitölu neysluverðs kom fram í mælingum í byrjun september 2007.  Krónan lækkað á síðari hluta árs 2007 um tæp 10%.  6 mánaða verðbólga í febrúar 2008 mældist tæp 10% og 12 mánaða verðbólgan var 6,8%.   Gengislækkun frá 1. nóvember 2007 til 1. mars 2008 mældist 11,9%. Frá 1. mars 2008 til 1. október 2008 lækkaði gengið um önnur 33,6%.  Alls er lækkun gengisins á þessum 11 mánuðum því 41,4% (ekki er hægt að leggja saman fyrri hlutfallstölur).  Og ársverðbólga í ágúst 2008 var 14,5%.  Auðvitað voru fjölmargir komnir í vanda eftir slíkar hamfarir.  Berum þetta svo saman við breytinguna á gengi krónunnar frá 1. október 2008 til 2. júní sl. sem var 11,7%!

Það er útbreiddur misskilningur að hrun bankanna sé stærsti vandi heimilanna.  Hrun bankanna var bara einn tímapunktur í langri þrautargöngu heimilanna vegna efnahagsóstöðugleika undanfarin 8 ár eða svo.  Hluti af þessu kom fram í lækkandi gengi krónunnar og hækkandi verðbólgu frá og með 1. ágúst 2007.  Annar hluti er peningamálastefna Seðlabankans og aðgerðir bankans til að ná verðbólgumarkmiðum bankans.  Hrun bankanna í október olli fyrst og fremst óvissu um úrlausnir mála og fjármálalegan stöðugleika í landinu, auk þess sem atvinnuleysi jókst. 

Ég held að Íbúðalánasjóður sé alveg sammála mér að vandinn var byrjaður löngu áður en bankarnir hrundu.  Það var líklegast þess vegna sem ÍLS kynnti um miðjan ágúst 2008 aukin úrræði fyrir fólk í vanda.

Leyfum hvorki bönkunum né stjórnvöldum að nota hrun bankanna sem einhverja afsökun fyrir slæmri stöðu heimilanna.  Ástæðan er mun djúpstæðari og á sér lengri aðdraganda.

Vandi lántakenda fer vaxandi

Er í lagi að skuldirnar hækki bara og hækki vegna lélegrar efnahagsstjórnunar?

Ég veit ekki til hvaða talna Jóhanna er að vísa, en sé hún að vísa til þeirra talna sem Seðlabankinn kom með fyrir tveimur mánuðum eða svo, þá er ætti hún að vita að þær tölur segja ekki neitt.  Sé hún með einhverjar nýjar tölur, þá væri gott að alþjóð fái að sjá þær.  Ég held að það skipti ekki máli hvort hún sé að vísa í nýjar tölur eða gamlar.  Síðast vantaði lífeyrissjóðslán, námslán, bílalán, öll bankalán sem ekki voru með veði þar á meðal yfirdráttarlán og síðan öll önnur samningslán. Var bætt úr þessu núna?

En skoðum aðeins það sem kemur fram í frétt mbl.is:

Jóhanna segir að tölurnar sýni að um 74% heimila með fasteignaveðlán verji innan við 30% ráðstöfunartekna sinna til að standa undir fasteignalánum sínum. Og um 80% heimila verji innan við 20% af ráðstöfunartekjum sínum í bílalán.

„Langstærstur hluti heimila landsins býr því við viðráðanlega greiðslubyrði vegna fasteigna- og bílalána, skv. nýjum niðurstöðum seðlabankans. Um er að ræða um 60% af húsnæðisskuldum landsmanna,“ segir Jóhanna.

Við þetta má gera ýmsar athugasemdir og vona ég að þingmenn hafi haft gæfu til að þess að spyrja rétt.

1. Það þykir í góðu lagi að 60% heimilanna noti allt að helming ráðstöfunartekna í fasteignalán og bílalán.  Hvert var þetta hlutfall (þ.e. heimila) í árslok 2006 og 2007?
2. Var tekið tillit til þess við þessa útreikninga hvort lán höfðu verið fryst eða aðrar skilmálabreytingar átt sér stað?
3. Kemur fram í þessum útreikningum hve mikið greiðslubyrði fasteignalána og bílalána hefur breyst á síðustu tveimur árum?
4. Hefur verið reiknað út hve stór hluti þeirra 40% heimila sem nota meira en 50% af ráðstöfunartekjum sínum til greiðslu fasteigna- og bílalána notuðu minna en 50% af ráðstöfunartekjum sínum í þessar greiðslur annars vegar 2007 og hins vegar 2006?
5. Þykir forsætisráðherra eðlilegt og sjálfsagt að afsprengi gömlu bankanna, eigi að geta krafist fullrar greiðslu lánasamninga sem gömlu bönkunum tókst einhliða að hækka upp úr öllu valdi?

Skuldir heimilanna við lánakerfið

Samkvæmt upplýsingum sem Íslandsbanki birti í vetur voru skuldir heimilanna við lánakerfið  2.017 milljarðar um síðustu áramót.  Seðlabankinn hefur því miður ekki geta birt sundurliðaðar tölur fyrir árslok 2008 og því er ekki hægt að gera samanburð, en hér fyrir neðan má sjá tölur fyrir lok 3. ársfjórðungs og samburð við stöðu í árslok 2006 og 2007:

Staða í m.kr. í lok tímabils	2006	2007	2008,3
Skuldir heimila við lánakerfið, alls	1.323.415	1.546.907	1.890.374
Bankakerfi	707.531	834.596	1.029.558
Ýmis lánafyrirtæki	421.834	493.097	593.852
Lífeyrissjóðir	109.177	129.708	155.958
Tryggingafélög	7.153	4.450	10.896
Lánasjóður íslenskra námsmanna	77.720	85.056	100.110

Skoðum síðan skuldir sem hlutfall af fasteignamati íbúðahúsnæðis  (hér eru heildarskuldir í árslok 2008 notaðar):

	2006	2007	2008
Fasteignamat íbúðarhúsnæðis	2.311.443	2.770.000	2.894.081
Skuldir heimila við lánakerfið, alls	1.323.415	1.546.907	2.017.000
Hlutfall	57,3%	55,8%	69,7%

 

Það kemur sem sagt í ljós að skuldir heimilanna við lánakerfið hafa hækkað úr tæpum 56% af fasteignamati í tæp 70% af fasteignamati, þrátt fyrir 4,4% hækkun fasteignamats.  Þetta er veruleg hækkun, svo ekki sé meira sagt. Stærsti hluti þessarar hækkunar er tilkomin án þess að lántakendur hafi fengið svo mikið sem eina krónu í viðbót að láni.  Raunar má reikna með því að hátt í 800 milljarðar hafi bæst við þessi lán frá árinu 2000 án þess að ein einasta króna af því hafi runnið til lántakandans.

Nú er vitað (samkvæmt fyrri tölum Seðlabankans) að verulegur hópur fólks á skuldlaust húsnæði.  Það er ekki þar með sagt að fólk sé skuldlaust.  Við vitum líka að eiginfjárstaða og skuldabyrði þurfa ekki að lýsa greiðslugetu fólks.  Einstaklingur eða sambúðarfólk með lága skuldabyrði sem hlutfall af eignum getur verið komið í mikinn greiðsluvanda og á móti geta aðrir sem eru með neikvæða eiginfjárstöðu ráðið ágætlega við greiðslubyrðina.  Þetta vitum við ekki nema að fá upplýsingar um tekjur og útgjöld.  Líklegast er stærsta vandamál heimilanna um þessar mundir, að greiðslugetan hefur minnkað vegna lægri tekna eða hærri greiðslubyrði af lánum.  Skiptir þetta Jóhönnu engu?

Hagsmunasamtök heimilanna gera ráð fyrir að 25 - 40 þúsund heimili séu í bráðum fjárhagsvanda eða stefni í það á næstu mánuðum.  Samtökin telja að ekki sé hægt að álykta út frá skuldastöðu og greiðslubyrði heldur verði að líta á greiðslugetu.  Samtökin telja að það sé réttlætismál (burt séð frá skuldastöðu eða greiðslugetu) að skuldir heimilanna séu leiðréttar vegna þess að samtökin sætta sig ekki við, að þrír ræningjar hafi ráðist að heimilunum úr launsátri og ýmist hirt af þeim eigur þeirra eða krefjast þess að þau greiði þeim lausnargjald.  Samtökin furða sig á því að Jóhanna Sigurðardóttir, forsætisráðherra, skuli ekki skilja þetta réttlætismál og taka í raun stöðu gegn heimilunum í landinu.

Skuldavandinn minni en talið var

Ætli ríkisstjórnin hlusti núna?

Ég man ekki eftir jafn afgerandi niðurstöðu í skoðanakönnun og þessari.  95% telur frekar eða mjög aðkallandi að leysa fjárhagsvanda íslenskra heimila og 91,5% telja að ríkisstjórnin eigi að leggja áherslu á að sinna vanda fyrirtækjanna.  Á meðan telja færri að leggja eigi áherslu á ESB aðildarviðræður en þeir sem telja ekki eigi að leggja áherslu á slíkar viðræður.  Miðað við hve hávær ESB kórinn hefur verið, þá kemur þetta verulega á óvart.

Ég vona að þessar niðurstöður ná eyrum og augum Jóhönnu og Steingríms.  Vandinn er gríðarlegur og stigmagnast dag frá degi.  Geta fólks og vilji til að greiða fer þverrandi.  Það sem meira er, bankarnir virðast vera að leggja steina í götu fólks sem er að reyna að bjarga sér.  Lesa mátti um það í Fréttablaðinu í morgun að bankar koma í veg fyrir viðskipti á fasteignamarkaði.  Í gær ræddi ég við mann, sem stillt var upp við vegg af bankanum sínum.  Annað hvort fáum við alla milligjöfina vegna makaskipta (hann á aðra eign sem er nær skuldlaus og vildi flytja lán yfir á hana) eða við komum í veg fyrir viðskiptin og hirðum húsið af þér.  Hvað er í gangi?

Mér finnst blessaðir bankarnir ekki allir sýna mikla iðrun.  Hver er tilgangurinn hjá bönkunum með því að setja fólki afarkosti?  Getur einhver skýrt það út fyrir mér?  Hvað ætla þeir að græða á því?  Líklegast var SPRON of linur við skuldarana sína og þess vegna varð að fella hann.

Annars heyri ég sífellt fleiri sögur innan úr bankakerfinu, að menn segja ekkert annað hægt en að færa lánin niður.  Málið er að ekkert gerist meðan bara er talað.  Mér finnst skynsamlegasta leiðin að fara gerðardómsleið Talsmanns neytenda.  Af hverju er sú tillaga þögguð í hel?  Það getur verið að það þurfi að útfæra hana eitthvað nánar, en það er ekki þar með sagt að hana megi ekki ræða.

Ég held að Jóhanna og Steingrímur verði að átta sig á því, að vandamálið hverfur ekki með því að ræða það ekki.  Því er einmitt öfugt farið.  Það versnar með hverju degi.  Aðgerða er þörf og það ekki seinna en strax.

Áherslan á heimilin og fyrirtækin