Leita ķ fréttum mbl.is

Lękkun verštryggšra lįna og żmsar bįbiljur

Nś fer aš styttast ķ aš sérfręšingahópur um leišréttingu verštryggra hśsnęšislįna heimilanna skili af sér.  Śr öllum hornum hafa sprottiš upp einstaklingar sem sjį žessu allt til forįttu įn žess aš koma meš nein haldgóš rök.  Ég vil leyfa mér aš kalla žetta bįbiljur og langar aš fjalla ašeins um žęr helstu.

Bįbiljunar

Hér fyrir nešan mun ég skoša žessar helstu bįbiljur sem ég met sem svo og hef heyrt af.  Kannski er žaš bratt af mér aš kalla orš bankastjóra og ašalhagfręšings Sešlabanka Ķslands bįbiljur, en mįliš er aš mešan einhverju er skellt fram į eins ófaglegan hįtt, eins og žeir félagar geršu, žį į ég hreinlega ekki betra orš.  Ég tek undir meš Frišriki Jónssyni, hagfręšingi, sem taldi oršaval sešlabankamanna vera óvandaš og įn rökstušnings.

Peningaprentun

Ķ fyrsta lagi er ekki vitaš hver śtfęrslan veršur og žvķ fjarstęšukennt aš gefa sér fyrirfram žį nišurstöšu aš um peningaprentun sé aš ręša.  Svo mį spyrja  hvort peningaprentunin hafi ekki žegar įtt sér staš er veršbęturnar lögšust į lįnin.  Į žeim tķmapunkti hękkar virši lįnanna ķ bókum lįnveitenda.  Ef žaš er ekki peningaprentun, žį veit ég ekki hvaš žaš heitir.

Hingaš til hafa launahękkanir til launžega ekki kallast peningaprentun.  Žvķ er vandséš aš tekjuöflun afskriftarsjóšs teljist peningaprentun.  Sjóšurinn mun, jś, bara fį til sķn peninga sem žegar eru til.  Greišsla mįnašarlegra afborgana og vaxta hefur heldur ekki talist peningaprentun, enda um tekjur viškomandi lįntaka aš ręša.  Aš greišandinn verši einhver sjóšur, ef žaš veršur nišurstašan, mun ekki breyta žessu.  Og gagnvart lįnveitandanum, žį verša įhrifin į ĶLS vonandi engin, ž.e. um gegnumstreymi veršur aš ręša, žar sem hvorutveggja eignir og skuldir lękka jafnmikiš.  Hvaš varšar bankana og lķfeyrissjóšina, žį mį bśast viš žvķ aš eina sem gerist er aš skuldari aš hluta lįna žessara ašila breytist.  Enginn er aš segja aš ein einasta króna fari į milli.  Ekki veršur žvķ peningaprentun į žeim bęjum.

Rökin fyrir žvķ aš peningaprentun eigi sér staš halda žvķ ekki, a.m.k. mešan ekki er vitaš hver śtfęrslan veršur.

Veršbólga/kaupmįttur

Vķsitala neysluveršs hękkaši um 56% frį męlingu ķ desember 2006 til október ķ įr.  Žetta hefur leitt til žess aš ofan į lįn tekin janśar 2007 og fyrir žann tķma, hafa veršbętur upp į 56% lagst į lįnin, eitthvaš hefur verši greitt af žeim, žannig aš verg hękkun er undir žessari tölu.  Žaš sem skiptir žó mestu mįli er aš mįnašarlegar greišslur fylgja hękkun vķsitölunnar.  Hafi greišslubyrši lįna numiš 20% af rįstöfunartekjum ķ įrsbyrjun 2007 og žaš hlutfall hafi haldiš sér ķ október 2013, žį žurfa rįšstöfunartekjur aš hafa hękkaš um 56%.  Mišaš viš óbreytta skattbyrši, žį žurfa laun auk žess aš hafa hękkaš um 56%.  En bara til aš halda ķ viš hękkun į greišslubyrši lįna, žį hafa launin žurft aš hękka um 11,2%.

Gefum okkur nś aš lękkun höfušstóls verštryggšra lįna verši 20% og žar meš mįnašarleg greišslubyrši.  Žaš jafngildir rķflega 4% kaupmįttaraukningar.   Raunar er žaš žannig, aš leišrétting lįnanna gęti gert ašilum vinnumarkašarins kleift aš semja um umtalsvert lęgri launahękkanir, en komi ekki til leišréttingarinnar.  Leišréttingin er žvķ mikilvęg til aš bęta kjör launžega og raunar lķfeyrisžega lķka.

Rķka fólkiš gręšir

Žaš eru margar hlišar į žessu atriši.  Ķ fyrsta lagi er śtfęrslan ekki žekkt.  Hvernig vita menn žį hverjir "gręša" mest, ef menn vita ekki hver śtfęrslan er.  Ķ öšru lagi, žį į leišréttingin (aš ég best veit) bara aš nį til lįna vegna hśsnęšisöflunar.  Fram til 2004 voru miklar takmarkanir į upphęš verštryggšra lįna og eftir žann tķma hélst sś takmörkun hjį ĶLS, žó svo aš bankarnir hafi nįnast lįnaš śt ķ žaš óendanlega.  Žeir voru samt meš žak, sem mišašist viš 80-90% af kaupverši.  Ķ žrišja lagi, žį tók "rķka fólkiš" frekar gengistryggš lįn, žar sem žaš hafši einfaldlega ašgang aš žeim.  Ķ fjórša lagi, žį er "rķka fólkiš" margt žegar bśiš aš fį leišréttingar sinna mįla ķ gegn um 110% leišina, sértęka skuldaašlögun og sérsamninga viš bankana.  Žetta hefur komiš fram ķ żmsum skżrslum og śttektum og ķ dśr viš žaš sem ég varaši viš į sķnum tķma.  Ķ fimmta lagi, žį er enginn aš "gręša", heldur er veriš aš leišrétta tap.

ĶLS ręšur ekki viš žetta

Stóra mįliš er aš verši žessi leiš ekki farin, žį veršur ĶLS žungur baggi į rķkissjóši nęstu įrin.  Nś er ég ekki meš afkomutölur ĶLS į takteinunum, en veit žó aš eiginfjįrstaša sjóšsins er ķ kringum 2,5%.  Sjóšurinn hefur tapaš hįum upphęšum į yfirtöku eigna, en stęrsta "tap" hans felst ķ hįrri vešsetningu žeirra eigna sem sjóšurinn į tryggingar ķ.  Verši stór hluti verštryggšra śtlįna sjóšsins lękkuš um 20% honum aš skašlausu, žį gerist žrennt:

1.  Sjóšurinn fęr bęttan stóran hluta žess tjóns sem hann hefur žegar oršiš fyrir vegna yfirtökuķbśša og ķ mjög mörgum tilfellum, žį vęri hęgt aš koma žessum ķbśšum aftur ķ hendur fyrri eigenda (óski žeir žess).  Žannig vęru tvęr flugur slegnar ķ einu höggi.  Žegar oršnar afskriftir geta gengiš til baka (og ekki veršur af fyrirsjįanlegum afskriftum) og yfirtökueignum ķ eigum ĶLS fękkar verulega, sem leišir til žess aš kostnašur vegna slķkra eigna mun lękka og minna mįl veršur aš losna viš žęr sem eftir eru.  Sölužrżstingur mun minnka.

2.  Tryggingastaša śtlįna sjóšsins mun batna, žar sem eignir sem voru um eša yfir 100% vešsetningu mun verša meš vešsetningu vel undir žvķ marki.  Viš veršum aš hafa ķ huga, aš žó śtlįn sjóšsins séu verštryggš, žį eru tryggingarsjóšsins vegna žessara śtlįna žaš ekki.  "Tapiš" sem rannsóknarnefnd vegna ĶLS mat allt aš 270 ma.kr. fólst m.a. ķ žessu.  Vissulega mun bara hluti leišréttingarinnar laga eiginfjįrstöšu sjóšsins, en verši sś upphęš 60-70 ma.kr, žį jafngildir žaš margföldu vęntu framlagi rķkissjóšs til ĶLS į nęsta įri samkvęmt fjįrlögum.  Leišrétting lįnanna mętti žvķ koma aš hluta śr rķkissjóši įn žess aš kosta rķkissjóš neitt.  Žarna er veriš aš fęra til peninga.  Hver er munurinn į žvķ aš rķkissjóšur kaupi 20% af lįnum ĶLS og afskrifi žau eša aš rķkissjóšur greiši ĶLS žessi 20% svo ĶLS geti afskrifaš žau?  Munurinn er aš taki rķkissjóšur yfir žessi 20%, žį getur lįntakinn haldiš įfram aš borga ĶLS af hinum 80%-unum, en mišaš viš nśverandi lög, žį mį ĶLS ekki afskrifa žessi 20% įn žess aš taka eignina yfir.

3.  Lękki lįn um allt aš 20%, žį mun fjölga ķ hópi žeirra sem hvort heldur geta stašiš ķ skilum eša yfirhöfuš hafa įhuga į aš standa ķ skilum.  Framtķšartekjustreymi ĶLS mun žvķ styrkjast.

Atriši 1 og 2 byggja į žvķ aš leišréttingin verši ĶLS aš skašlausu, ž.e. komi fram bęši į eignahliš og skuldahliš.  Gerist žaš, žį er munu skattgreišendur gręša helling į leišréttingunni.  Fyrirsjįanlegt er aš greiša žurfi ekki undir 50-60 milljarša inn ķ ĶLS į nęstu įrum.  Žar sem um 130-150 ma.kr. af leišréttingunni yrši į lįnum ĶLS, žį mį bśast viš aš ekki žurfi aš greiša nįndar nęrri eins hįa upphęš til sjóšsins og jafnvel verši alveg komist hjį žvķ.  Žarna eru žvķ komnir peningar sem hęgt er aš nota ķ aš byggja upp heilbrigšisžjónustuna!

Lįnshęfismat lękkar

Ég hef heyrt žessi rök įšur og žau stóšust ekki žegar į reyndi.  Verši lįnin leišrétt um 200 ma.kr., žį mun hįtt ķ 150 ma.kr. af žeirri upphęš koma frį ĶLS.  Fjįrhagslegur styrkleiki ĶLS mun aukast grķšarlega, žannig aš lįnshęfi sjóšsins mun óhjįkvęmilega hękka.  Hvaš rķkissjóš varšar, žį reikna ég meš aš markašir verši sérstakir tekjustofnar vegna hugsanlegs leišréttingasjóšs og žeim verši aš mestu ętlaš aš dekka śtgjöld sjóšsins.  Žannig mun sjóšurinn ekki vera byrši į rķkissjóši.  Hękka skuldir rķkisins?  Jį, žęr gera žaš um rķflega 50 ma.kr. (mišaš viš aš rķkissjóšur įbyrgist sjóšinn), ž.e. mismuninn į leišréttingu upp į 200 ma.kr. og žeim 150 ma.kr. sem koma frį ĶLS.  Ętti žetta aš valda lękkun lįnshęfismats?  Nei, žaš ętti ekki aš gera žaš vegna žess aš framtķšarkostnašur rķkissjóšs vegna ĶLS mun lękka umtalsvert.  Hann gęti horfiš alveg, en žaš veltur į žvķ hvernig tekst til aš semja viš lįnardrottna vegna uppgreiddra lįna.

Allt lendir į skattgreišendum

Skattgreišendur eru žegar aš greiša alveg helling vegna žessara lįna.  Žeir gera žaš ķ gegn um vaxtabótakerfiš, žeir gera žaš vegna framlaga rķkissjóšs til ĶLS og žeir gera žaš vegna tekjumissis rķkissjóšs vegna žeirrar kyrrstöšu sem er ķ žjóšfélaginu.  Allt aš 20% leišrétting į verštryggšum lįnum gęti skilaš sér ķ 10-15% lękkun vaxtabóta.  Į 25 įrum erum viš aš tala um hįtt ķ 50 ma.kr. mišaš viš nśverandi vaxtabótakerfi og fast veršlag.  Ég er įšur bśinn aš nefna aš fyrirsjįanlegt er aš rķkissjóšur žurfi aš leggja ĶLS til 50-60 ma.kr. į nęstu įrum.  Allt aš 20% lękkun greišslubyrši gęti sparaš rķkissjóši hįtt ķ 4% hękkun launa.  Nś veit ég ekki hver launakostnašurinn er, en fyrir 100 ma.kr. žį gerir žetta 4 ma.kr.  Sé launakostnašurinn 200 ma.kr., žį er sparnašurinn 8 ma.kr.  Margföldum žessar tölur meš 25 įrum og viš fįum 100-200 ma.kr.  Ekki er rétt aš reikna meš žvķ aš 4% sparnašur ķ launakostnaši nįist, en žó hann verši "bara" 2%, žį er upphęši veruleg.  Nś hjį žeim sem "ekki žurftu" į leišréttingunni aš halda, žį munu verša aukning ķ neyslu, fjįrfestingum og sparnaši.  Tvennt žaš fyrra skapar rķkissjóši tekjur į margan hįtt og sparar honum lķklegast lķka śtgjöld.

Žó svo aš einhver hluti leišréttinganna myndi lenda į rķkissjóši, žį benda mjög einfaldir śtreikningar mķnir til žess aš sparnašur hans af leišréttingunum verši margfaldur.

Er eitthvaš neikvętt viš leišréttinguna?

Jį, alveg örugglega.  Helst er žaš, aš lįnveitendur munu tapa hluta af sķnu tekjuflęši, a.m.k. žar til aš žeir koma peningunum sķnum ķ önnur verkefni.  Menn geta örugglega reiknaš "tap" lķfeyrissjóšanna vera einhverja tugi milljarša į 25 įrum.  Žaš fer žó allt eftir śtfęrslu leišréttingasjóšsins.  Einhverjir žurfa aš fjįrmagna sjóšinn og žeir munu žvķ hafa kostnaš af honum.  Ég held hins vegar aš menn ęttu frekar aš horfa til tękifęranna sem leišréttingin skapar, en neikvęšra žįtta.  Stęrsta tękifęriš felst ķ žvķ aš velta į fasteignamarkaši ętti aš aukast, fleiri verša žįtttakendur į fasteignamarkaši, fjįrfestingar ęttu aš aukast og atvinnulķfiš ętti aš glęšast.

Jį, veršbólga gęti aukist, en mér finnst lķkur į žvķ ekki miklar.

Mesti hagur

Viš nśverandi ašstęšur er lķklegast mesti hagur sem gęti oršiš af leišréttingu verštryggšra hśsnęšislįna, aš hęgt vęri aš semja um lęgri hękkun launa ķ komandi kjarasamningum, en annars vęri hęgt.  Bara žaš atriši gerir žaš žess virši aš leggja śt ķ žessa vegferš.

Annaš mikilvęgt atriši og alls ekki minna fyrir žį sem žaš snertir, er aš lįnžegar sem hafa komist ķ vandręši meš sķn lįn, hvort heldur žeir eiga ennžį hśsnęšiš sitt eša hafa misst žaš til lįnastofnana, geta hugsanlega komist į réttan kjöl.  Aš losna viš skuldheimtumenn, sżslumenn og ašra slķka vįgesti skiptir grķšarlegu mįli.  Aš öšlast hugarró, žó svo aš ekki verši allt tjón bętt, er mikils virši.

Ķ framtķšinni munum viš svo lķklegast spyrja okkur:  Af hverju var žetta ekki gert fyrr?  Hagsmunasamtök heimilanna settu žetta į oddinn strax viš stofnun samtakanna ķ janśar 2009.  Ég stakk upp į žessu ķ lok september 2008 og setti fram tillögu aš leišréttingasjóši ķ sérįliti mķnu viš skżrslu sérfręšingahóps um skuldamįl heimilanna ķ nóvember 2010.  Ég hef aldrei getaš skiliš, af hverju Steingrķmur, Jóhanna og Įrni Pįll vildu ekki fara žessa leiš.  Žau kusu aš hlusta į fįmenna klķku ķ bönkunum ķ stašinn fyrir aš hluta į okkur sem hugsušum fyrir žjóšarhag.  Furšulegast ķ žessu öllu var žegar menn héldu ķ alvöru, aš viš hjį HH vęru bara aš hugsa um okkar eigin rass!

En svona ķ lokin, žį žykir mér rétt aš žaš komi fram, aš ég veit ekkert um vinnu sérfręšingahópsins umfram žaš sem komiš hefur fram ķ fjölmišlum.  Žaš žżšir žvķ ekkert fyrir fólk aš spyrja mig um vęntanlegar tillögur.


« Sķšasta fęrsla | Nęsta fęrsla »

Athugasemdir

1 Smįmynd: Gunnar Heišarsson

Takk Marinó.

Gunnar Heišarsson, 22.11.2013 kl. 13:57

2 Smįmynd: Haraldur Haraldsson

Góš samantekt. Frįbęr rök. Stašreyndin er sś aš millistéttin og atvinnulķfiš er aš missa žolinmęšina. Fyrirtęki eru ekki aš nį markmišum og hugsanlega farin aš hugsa um sparnašarašgeršir fyrir nęsta įr sem viš vitum öll hvaš žżšir. Bankastjóri LĶ sagši ķ fréttum ķ kvöld aš vanskil hafa minnkaš, en talaši ekkert um stöšu yfirdrįttarlįna, sem er samkvęmt heimildum svakalegar. Getur veriš aš fólk geri allt til aš lenda ekki į vanskilaskrį, jafnvel taka yfirdrįtt til aš borga lįnin sem hafa stökkbreyst svakalega s.l. įr. Ég var meš HH į fyrstu įrum og hélt aš žar hafi mašur upplifaš erfiša tķma. Nśna 5 įrum seinna er stašan verri en įšur, kaupmįttur lęgri, krónan ónżt og staša kynslóšar meš ung börn į framfęri svakalega slęm. Ef launin hafa hękkaš jafn mikiš og matvara, bensķn eša Skyr s.l. 5 įr žį vęri stašan kannski skįrri. Ef Framsókn nęr ekki aš rķsa į nęstu vikum og framkvęma žį lenda žeir illilega ķ kuldanum. 

Haraldur Haraldsson, 22.11.2013 kl. 23:09

3 identicon

Takk Marino.

Flott samantekt eins og žér er einum lagiš, ég var oršin śrkula vonar į fį aš lesa frį žér įšur en tillögurnar yršu birtar.

Vonandi munt žś lķka skrifa um tillögurnar žegar žęr sjį dagsins ljós nś ķ vikunni m.a. į žķnu vandaša blokki.

Vona lķka aš menn sjįi aš sér og skili til baka til lįntakenda žvķ sem tekiš var "löglega" og leišrétti lįnin eins og lofaš hefur veriš ķ eitt skipti fyrir öll

Kristinn J (IP-tala skrįš) 26.11.2013 kl. 10:03

4 Smįmynd: Jóhann Kristinsson

Ef veršbólgan eykst og verštryggšu lįnin eru ennžį verštryggš, verša heimilin ekki komin ķ svipuš vandamįl og žau eru ķ dag eftir tvö til žrjś įr?

Veršur ekki aš afnema verštryggingu samhliša žessum komandi ašgeršum til aš halda verbólguni nišri?

Kvešja frį Houston.

Jóhann Kristinsson, 26.11.2013 kl. 10:13

Bęta viš athugasemd

Ekki er lengur hęgt aš skrifa athugasemdir viš fęrsluna, žar sem tķmamörk į athugasemdir eru lišin.

Höfundur

Marinó G. Njálsson
Marinó G. Njálsson
Upplýsingaöryggi og persónuvernd eru mínar ær og kýr, þó ég blaðri um allt og ekkert hér á blogginu. Er í Hagsmunasamtökum heimilanna og berst fyrir réttlæti fyrir heimili í landinu.  Loks er ég faggiltur leiðsögumaður.  Netfangið mitt er mgn@islandia.is og netfang fyrirtækisins oryggi@internet.is.

Heimsóknir

Flettingar

  • Ķ dag (28.3.): 4
  • Sl. sólarhring: 208
  • Sl. viku: 567
  • Frį upphafi: 1677584

Annaš

  • Innlit ķ dag: 4
  • Innlit sl. viku: 49
  • Gestir ķ dag: 4
  • IP-tölur ķ dag: 4

Uppfęrt į 3 mķn. fresti.
Skżringar

Mars 2024
S M Ž M F F L
          1 2
3 4 5 6 7 8 9
10 11 12 13 14 15 16
17 18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28 29 30
31            

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband