Leita í fréttum mbl.is

Íslenskt lán, myntkörfulán, gengistryggt lán eđa erlent lán - hver er munurinn? Endurbirt fćrsla um ólíkar tegundir lána

Nú styttist í ađ 5 ár séu frá hruni.  En er stór hluti íslenskra heimila í spennutreyju fjármálafyrirtćkja og endurvakninga ţeirra.  Í fyrra vor var fariđ í mikla vinna til ađ finna prófmál svo hćgt vćri ađ útkljá óleystan ágreining varđandi gengistryggđ lán.  Ekki tókst nú betur til en svo, ađ fjármálafyrirtćkin fengu ađ ráđa hvađa málum vćri stefnt og síđan hafa ţau líka fengiđ ađ ráđa hvađa mál voru felld niđur.

Ég hef veriđ ţeirrar skođunar lengi, ađ ţessi mál séu bćđi mun flóknari og mun einfaldari en niđurstöđur dómstóla hafa leitt til hingađ til.  Flóknari ađ ţví leiti, ađ neytendaréttur er gjörsamlega hunsađur í flestum, ef ekki öllum, dómum Hćstaréttar og ađ rétturinn neiti ađ leita til EFTA-dómstólsins lýsir hroka réttarins og ekkert annađ.  Málin eru síđan einfaldari á ţann hátt, ađ líta á til lánsumsóknarinnar, en ekki lánsformsins, ţegar dćmt er í málunum.  Ég veit, t.d. ekki  um neinn sem sótti um lán ađ fjárhćđ JPY 19.434.629,- (svo vísađ sé í skjal sem Sigurvin Ólafsson birtir á Pressunni) og efast um ađ slík lánsumsókn finnist í bankakerfinu.  Aftur á móti finnst alveg örugglega umsókn upp á 11 m.kr.  Ađ Hćstiréttur hafi ákveđiđ ađ valta gjörsamlega yfir neytendur međ ţví ađ dćma slíkt lán á grunni eyđublađsins, sem viđkomandi banki dró út úr staflanum hjá sér, en ekki forsendum ţeirra samskipta sem áttu sér stađ milli neytandans og fjármálafyrirtćkisins, er mér óskiljanlegt.  Nú getur Hćstiréttur ekki skýlt sér bakviđ ađ málatilbúnađur hafi ekki byggt á ţessu atriđi, ţví ţegar kemur ađ neytendarétti, ţá má rétturinn taka upp atriđi sem eru neytandanum til hagsbóta.

Annađ sem ég hef ekki heldur getađ skiliđ í öllu ţessu, er ţetta međ ţađ hve nćr lán er íslenskt lán, myntkörfulán, gengistryggt lán eđa erlent lán í huga Hćstaréttar.  Ég skrifađi um ţetta bloggfćrslu fyrir ţremur og hálfu ári og langar ađ endurbirta hana hér.  Ţar sem Eyjan veitir ekki lengur ađgang ađ Lúgunni, ţá hef ég lagfćrt tengil á hana í ţessari endurbirtingu.

Íslenskt lán, myntkörfulán, gengistryggt lán eđa erlent lán - hver er munurinn?

Ţađ er nú kannski ađ ćra óstöđugan ađ koma međ enn eina fćrsluna um ţessa deilu um gengistryggđu lánin, en ég má til.  Í umrćđu undanfarna daga, ţá hefur mörgum reynst hált á svellinu ţegar kemur ađ ţví ađ ákveđa hvađ ţessir fjármálagjörningar kallast.  Hagmunasamtökum heimilanna tóku ţá afstöđu snemma á síđasta ári ađ nota alltaf hugtakiđ "gengistryggt lán" og sérstaklega eftir ađ fariđ var ađ vekja athygli á vafanum um lögmćti lánanna.  Ástćđan fyrir ţessari ákvörđun er (og var), ađ um er ađ rćđa lán milli tveggja innlendra ađila sem sótt er um í íslenskum krónum, greitt út í íslenskum krónum, tekur höfuđstólsbreytingum í íslenskum krónum og greitt er af í íslenskum krónum.  Ţađ er bara verđtryggingarákvćđiđ sem er međ tengingu viđ gengi og í mjög mörgum lánasamningum er hreint og beint tiltekiđ ađ lániđ sé gengistryggt.  Međ ţessu er jafnframt veriđ ađ tengja hugtakanotkun okkar viđ 13. og  14. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verđbćtur.

Í umrćđu síđustu mánađa hafa komiđ fram alls konar rök fyrir ţví hvers vegna svo kölluđ myntkörfulán geta ekki veriđ neitt annađ en venjuleg íslensk lán međ mismunandi verđtryggingu.  Langar mig ađ rifja ţađ upp, eins og ég man ţađ.

  • Myntkörfur eru breytilegar og gat hver lántaki valiđ um ţá kröfu sem hann vildi.  Myntkörfur gátu ţannig innihaldiđ krónuna, bćđi verđtryggđa og óverđtryggđa, í bland viđ erlendar myntir.
  • Hćgt var ađ breyta hlutföllum mynta innan körfunnar eftir fyrirfram ákveđnum reglum á lánstímanum.
  • Gefiđ var út eitt skuldabréf međ mörgum ólíkum myntum, ţar međ taliđ krónum, og ţetta skuldabréf var í krónum.  Oft var meira ađ segja talađ um jafnvirđi íslenskra króna.
  • Dćmi voru um ađ myntkörfur vćru gefnar út í sjóđseiningum, sbr. SP-5 sjóđurinn hjá SP fjármögnun, sem ekki er hćgt ađ skilja á neinn hátt annan en afleiđu fremur en mynt.
  • Myntkörfulánum var ţinglýst í íslenskum krónum.
  • Á lánsumsókn var óskađ eftir upphćđi í íslenskum krónum, útborgun var í íslenskum krónum, afborgun var í íslenskum krónum.

Ţetta er vafalaust ekki tćmandi listi, en sýnir ađ ţađ var eingöngu í orđi en ekki á borđi ađ einhverjar erlendar myntir vćru međ í ţessu spili.  Ţessi lán voru mjög einfaldlega íslensk fjárskuldbinding tengd viđ dagsgengi mismunandi gjaldmiđla og stundum bara ađ hluta.

Ţá er spurningin hvort hér sé um ađ rćđa "erlent lán".  Getur neytendalán á Íslandi talist "erlent lán"?  Ţessu svarar löggjafinn í lögum nr. 87/1992 um gjaldeyrismál.  Í 1. gr. laganna er skilgreining á ţví hvađ telst innlendur ađili.  Ţar segir í 2. töluliđ:

sérhvern lögađila sem skráđur er til heimilis hér á landi á lögmćltan hátt, telur heimili sitt hér á landi samkvćmt samţykktum sínum eđa ef raunveruleg framkvćmdastjórn hans er hér á landi; hérlend útibú lögađila, sem heimili eiga erlendis, teljast til innlendra ađila.

Ađrir teljast "erlendir ađilar".

Einnig er skilgreint í lögunum hvađ eru innlend verđbréf og erlend verđbréf.  Skođum hverjar ţessar skilgreiningar eru:

Innlend verđbréf merkja hvers konar framseljanleg kröfuréttindi sem innlendur ađili gefur út, svo sem hlutabréf, arđmiđa, skuldabréf, vaxtamiđa, hlutdeildarskírteini í verđbréfasjóđi, svo og framseljanleg skilríki fyrir eignarréttindum ađ öđrum eignum en fasteignum eđa einstökum lausafjármunum.

Erlend verđbréf merkja hvers konar framseljanleg kröfuréttindi sem erlendur ađili gefur út, svo sem hlutabréf, arđmiđa, skuldabréf, vaxtamiđa, hlutdeildarskírteini í verđbréfasjóđi, svo og framseljanleg skilríki fyrir eignarréttindum ađ öđrum eignum en fasteignum eđa einstökum lausafjármunum.

Ţađ stendur ţví skýrum stöfum í lögunum, ađ verđbréf sé innlent ef útgefandinn er innlendur. Erlent lán getur ţví aldrei veriđ gefiđ út af innlendum ađila.  Á ţessu er raunar klykkt í athugasemd međ frumvarpinu ađ lögunum, en ţar segir (eins og ítrekađ hefur komiđ fram) um 1. gr.:

Rétt er ađ vekja athygli á ţví ađ ţađ fer eftir búsetu útgefanda hvort verđbréf eru flokkuđ sem innlend eđa erlend en ekki myntinni sem verđbréfiđ er gefiđ út í. Ţannig er verđbréf ávallt innlent ef ađili búsettur hér á landi gefur ţađ út og gildir ţá einu hvort ţađ er gefiđ út hér á landi, erlendis, í íslenskum krónum eđa erlendri mynt. Ţessar skilgreiningar eru í samrćmi viđ skilgreiningar OECD. Bent skal á ađ í daglegu tali hér á landi eru verđbréf hins vegar iđulega flokkuđ eftir myntinni eđa útgáfustađnum.

Svipađ gildir um erlend lán. Í samrćmi viđ notkun hugtaka í ţessu frumvarpi er um ađ rćđa erlent lán ţegar innlendur ađili fćr lán hjá erlendum ađila. Mynt lánsins rćđur hér engu um. Í ţeim tilvikum, ţegar innlendur ađili tekur lán hjá erlendum ađila og endurlánar lánsféđ öđrum innlendum ađila, telst fyrra lániđ erlent lán en hiđ síđara innlent.

Íslensk fjármálafyrirtćki geta ţví ekki gefiđ út erlend lán.  Ţau geta gefiđ út lán í erlendri mynt, en lániđ er íslenskt.  Á ţetta bendir Gunnlaugur Kristinsson, löggiltur endurskođandi, í grein á Eyjunni fyrir áramót (ţ.e. í desember 2009) og vil ég enn og einu sinni vitna í ţá grein hér, ţar sem hann ályktar um eđli lánanna út frá sínum lagaskilningi:

Nánast undantekningalaust hefur veiting lána í erlendri mynt eđa lána međ gengistryggingu, til almennings og fyrirtćkja á Íslandi, veriđ veitt til viđskipta ţar sem undirliggjandi verđmćti eru í íslenskum krónum og greiđsla til lántaka veriđ í íslenskum krónum ţrátt fyrir hin gengistryggđu ákvćđi eđa hreinlega erlend lánsfjárhćđ tilgreind í texta skuldabréfsins... Skuldbinding milli tveggja innlendra ađila er ţví alltaf í íslenskum krónum, ef útgreiđsla lánsins var í íslenskum krónum og lánveitandinn er innlendur ađili, hvernig sem á máliđ er litiđ enda er íslenska krónan eini lögmćti gjaldmiđill landsins.

Niđurstađa mín er svipuđ og Gunnlaugs:  Lán sem íslensk fjármálafyrirtćki hafa veitt frá gildistöku laga nr. 87/1992 eru íslensk óháđ ţví í hvađa mynt lánin eru veitt.  Nćsta spurning er ţví hvort heimilt sé ađ veita lán í erlendri mynt hér á landi, sé ţađ heimilt hvađa reglur gilda um slíka lánveitingu og hvort rétt sé ađ takmarka lánveitingarnar viđ tiltekinn hóp viđskiptamanna og ţá fyrst og fremst fyrirtćki. Loks bera ađ velta fyrir sér hvenćr er skuldbinding í lánasamningi í íslenskum krónum, ţó erlendur gjaldmiđill sé tiltekinn í lánasamningnum, og hvenćr er hann ţađ ekki.  Ţađ er nefnilega kjarninn í 13. og 14. gr. laga nr. 38/2001 ađ međ lögunum var heimildin "til ađ binda skuldbindingar í íslenskum krónum viđ gengi erlendra gjaldmiđla" felldar niđur.  Eđa eins og segir:

Samkvćmt 13. gr. og 1. mgr. 14. gr. frumvarpsins verđur ekki heimilt ađ binda skuldbindingar í íslenskum krónum viđ dagsgengi erlendra gjaldmiđla. Er taliđ rétt ađ taka af allan vafa ţar ađ lútandi.

Ég tek ţađ fram, ađ ég hef ekki svar viđ ţessum spurningum, ţ.e.:

  1. Er heimilt ađ veita lán í erlendri mynt hér á landi?
  2. Sé ţađ heimilt hvađa reglur gilda um slíka lánveitingu?
  3. Er rétt ađ takmarka slíkar lánveitingarnar viđ tiltekinn hóp viđskiptamanna og ţá fyrst og fremst fyrirtćki?
  4. Hvenćr er skuldbinding í lánasamningi í íslenskum krónum, ţó erlendur gjaldmiđill sé tiltekinn í lánasamningnum, og hvenćr er hann ţađ ekki?

en brýnt er ađ svör viđ ţeim fáist.  Ég tók nefnilega eftir ţví, ţegar lögmađur var beđinn um ţađ af Speglinum á RÚV um daginn ađ gefa hlutlausa lýsingu á afleiđingum bíladómsins, ţá átti hann í mestu vandrćđum međ ađ vera hlutlaus og kom upp međ alls konar varnir fyrir fjármálafyrirtćkin.  Ţađ vćri ţví vel ţegiđ, ef einhver nćgilega kunnugur lögum gćti komiđ međ innlegg í ţessa umrćđu.

Ţegar Hćstiréttur tekur fyrir áfrýjanirnar tvćr í bílalánamálunum, ţá verđur ţađ helsta viđfangsefni dómaranna ađ ákveđa hvort viđkomandi lánasamningar hafi veriđ skuldbinding í íslenskum krónum eđa ekki og hver er munurinn á skuldbindingu í íslenskum krónum og erlendum gjaldmiđli.  T.d. lántaki sem sćkir um upphćđ í íslenskum krónum, eins og ég býst viđ ađ flestir gera.  Hefur ţađ áhrif á skilgreininguna ađ sótt var um í íslenskum krónum eđa skiptir ţađ engu máli.  Höfum í huga, ađ viđkomandi hefur engin áhrif á orđalag skuldabréfsins og í flestum tilfellum sér viđkomandi aldrei neitt annađ en íslenskar krónur.  Lánveitandinn sér líklegast heldur ekkert annađ en íslenskar krónur, ţó einhver bókhaldsfćrsla sýni debet og kredit fćrslu í erlendri mynt.  Ţađ gćti meira ađ segja skipt sköpum fyrir lántaka hvort mynt tengingin er í einni mynt eđa tveimur eđa hvort ađ hluta til sé tengt viđ íslenskar krónur. í augum lántakans er um sama gjörning ađ rćđa, sem aftur lögin geta veriđ ađ túlka á marga mismunandi vegu.  Er ţá hćgt ađ ćtlast til ţess, ađ lántaki, sem er leikmađur ţegar kemur ađ lögunum, eigi ađ hafa fullan skilning á mismuninum.  Auk ţess má reikna međ ţví, ađ lánveitandinn hafi notađ sama skuldabréfaformiđ hvort heldur um var ađ rćđa eina mynt, erlenda myntkörfu eđa lán ađ hluta í íslenskum krónum.

En svo ég svari spurningunni í fyrirsögn greinarinnar, ţ.e. hver er munurinn á íslensku láni, myntkörfuláni, gengistryggđu láni og erlendu láni, ţá held ég ađ taka megi ţađ saman í eftirfarandi:

  • Íslenskt lán er lán ţar sem útgefandi lánsins er međ heimilisfestu á Íslandi óháđ í hvađa mynt lániđ er
  • Erlent lán er lán ţar sem útgefandinn lánsins er ekki međ heimilisfestu á Íslandi óháđ mynt lánsins
  • Myntkörfulán er lán sem er bundiđ var myntum í tilbúinni körfu af myntum og breytist höfuđstóll ţess međ dagsgengi ţeirra gjaldmiđla sem eru í körfunni.  Ţetta lán telst samkvćmt niđurstöđu hérađsdóms vera gengistryggt lán (sjá nánar nćsta liđ).
  • Gengistryggt lán er skuldbinding í íslenskum krónum sem tengt er dagsgengi erlendra gjaldmiđla.  Hérađsdómur úrskurđađi ađ gengistrygging vćri eitt form verđtryggingar og vćri ţetta form í andstöđu viđ 13. og 14. gr. laga nr. 38/2001 og felldi hana ţví úr gildi.

Nú ef erlent lán hefur ekkert međ ţađ ađ gera hvort lán sé í erlendri mynt og hvort ţađ er greitt út í erlendri mynt, hvađ kallast ţá ţau lán sem tekin voru í erlendri mynt, greidd út í erlendri mynt og endurgreidd í erlendri mynt?  Og annađ:  Hafa öll fjármálafyrirtćki leyfi til ađ veita slík lán eđa er heimildin takmörkuđ viđ einhver tiltekin fjármálafyrirtćki og ţá hver?  Ţetta síđasta skiptir máli, ţar sem fjármögnunarfyrirtćki/fjármögnunarleigur eru ekki međ full réttindi á viđ viđskiptabankana og ţađ er ţví mikilvćgt ađ vita hvar mörkin liggja varđandi gjaldeyrisviđskipti.  Fróđlegt vćri ađ fá svar viđ ţessu frá ađila sem ţekkir nógu vel til laga um fjármálafyrirtćki til ađ vita eđa hafa einhverja hugmynd um hvert svariđ er.

---

Ţessi fćrsla er skrifuđ áđur en fyrstu gengisdómar gengu í Hćstarétti.  Ţrátt fyrir einhverja 15 dóma (ef ekki fleiri), ţá er ansi mörgum spurningum, sem ég velti upp í ţessum pistli, enn ósvarađ.  Bara ţetta síđasta, ţ.e. hvort viđkomandi fjármálafyrirtćki hafi yfir höfuđ haft leyfi til ţeirrar lánastarfsemi, sem um rćđir, hefur ekki veriđ svarađ af Fjármálaeftirlitinu ţrátt fyrir ađ stofnunin hafi oft veriđ spurđ um ţađ.  Mátti Lýsing/FF/SP/Avant lána gengistryggt?  Mátti Lýsing/FF/SP/Avant lána í erlendri mynt?

Er ekki merkilegt, ađ á ţremur og hálfu ári, ţá hafa málin ekki fćrst lengra en svo, ađ tugir ţúsunda bíđa enn í réttaróvissu.  Ţađ sem verra er, ađ í einhverjum tilfellum eru mál ađ fyrnast.


« Síđasta fćrsla | Nćsta fćrsla »

Athugasemdir

1 identicon

Gagnleg samantekt. Ţađ hefur veriđ átakanlegt ađ horfa uppá getuleysi fjármálalöggunnar (fme, sí) í svokölluđum gengismálum.

Samt hefur flestum veriđ ljóst frá amk. 2001 ađ gengistryggđlán eru bönnuđ, lögin eru skýr međ ţađ.

Öll vinnan hefur fariđ í ađ fara í kringum lögin.

Jónas Jónsson (IP-tala skráđ) 27.8.2013 kl. 14:10

2 Smámynd: Erlingur Alfređ Jónsson

Ég átti 2 samtöl í dag, annars vegar viđ starfsmann FME og hins vegar viđ starfsmann Neytendastofu vegna framferđis Lýsingar í kjölfar Hrd. 672/2012.

Starfsmađur FME sagđi mér ađ FME gćti ekki sagt til um stöđu gengistryggđra lána hjá Lýsingu, hver réttur viđksiptavina Lýsingar er, hvert ţeir eiga ađ snúa sér, né stađfest hvort veriđ sé ađ rannsaka einstök mál eđa fyrirtćki. Starfsmađurinn gat heldur ekki sagt mér hvađa eftirlitsađili ćtti ađ framfylgja dómafordćmum Hćstaréttar. Bent var á úrskurđarnefnd um viđskipti viđ fjármálafyrirtćki.

Starfsmađur Neytendastofu sagđi mér ađ ţau vćru međ eitt mál í athugun sem tengdist heildarlántökukostnađi og árlegri hlutfallstölu kostnađar, og breytingu á ţessu tvennu varđandi gengistryggđs láns. Vonađist starfsmađurinn eftir niđurstöđu í ţví fljótlega.

Ennfremur upplýsti starfsmađurinn ađ Umbođsmađur skuldara teldi sig ekki geta beitt sér gegn einstaka fyrirtćkjum.

Niđurstađan eftir ţessi samtöl virđist vera sú ađ lánţegar ţurfi ađ fara í mál hver fyrir sig, á einkaréttarlegum grunni, til ađ fá niđurstöđu.

Erlingur Alfređ Jónsson, 27.8.2013 kl. 23:10

Bćta viđ athugasemd

Ekki er lengur hćgt ađ skrifa athugasemdir viđ fćrsluna, ţar sem tímamörk á athugasemdir eru liđin.

Höfundur

Marinó G. Njálsson
Marinó G. Njálsson
Upplýsingaöryggi og persónuvernd eru mínar ær og kýr, þó ég blaðri um allt og ekkert hér á blogginu. Er í Hagsmunasamtökum heimilanna og berst fyrir réttlæti fyrir heimili í landinu.  Loks er ég faggiltur leiðsögumaður.  Netfangið mitt er mgn@islandia.is og netfang fyrirtækisins oryggi@internet.is.

Heimsóknir

Flettingar

  • Í dag (29.3.): 3
  • Sl. sólarhring: 125
  • Sl. viku: 686
  • Frá upphafi: 1677708

Annađ

  • Innlit í dag: 1
  • Innlit sl. viku: 51
  • Gestir í dag: 1
  • IP-tölur í dag: 1

Uppfćrt á 3 mín. fresti.
Skýringar

Mars 2024
S M Ţ M F F L
          1 2
3 4 5 6 7 8 9
10 11 12 13 14 15 16
17 18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28 29 30
31            

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikiđ á Javascript til ađ hefja innskráningu.

Hafđu samband