Neikvæður viðskiptajöfnuður er stærsta vandamálið - Sama sagan út um allt

Ég hef oft verið spurður að því hvers vegna krónan styrkist ekkert þó svo að góður afgangur sé af vöruskiptum.  Svarið er einfalt: 

Vegna þess að viðskiptajöfnuður þjóðarbúsins við útlönd er í steik.

Viðskiptajöfnuður er annar helmingurinn af greiðslujöfnuði þjóðarinnar, en hin hliðin er fjármagnsjöfnuður.  Mikilvægt er að sem mest jafnvægi sé á milli þessara þátta og ennþá betra er að jafnvægið sé tilkomið án verulegrar lántöku. 

Í töflunni fyrir neðan eru birtar tölur frá upplýsingasviði Seðlabanka Íslands og sýna þær lykiltölur vegna greiðslujafnaðar við útlönd.  Birtar eru í fyrsta lagi tölur fyrir 2008, í öðru lagi frá hruni og í þriðja lagi samtala frá 1990.

 

HAGTÖLUR SEÐLABANKANS
Greiðslujöfnuður við útlönd
M.kr.	2008	Eftir hrun	Frá 1990
Viðskiptajöfnuður (A=1+2+3+4)	-363.602	-410.636	-1.711.341
Útflutningur vöru og þjónustu (A1)	652.839	2.557.713	7.216.958
Innflutningur vöru og þjónustu  (A2)	-687.445	-2.124.293	-7.425.735
Þáttatekjur og framlög, nettó (A3)	-328.996	-844.056	-1.502.564
Vöruskiptajöfnuður (1)	-6.666	329.913	-133.048
Útfluttar vörur f.o.b.	466.859	1.666.342	4.802.362
Innfluttar vörur f.o.b.	-473.525	-1.336.429	-4.935.410
Þjónustujöfnuður (2)	-27.940	103.507	-75.729
Útflutt þjónusta, alls	185.980	891.371	2.414.596
Innflutt þjónusta, alls	-213.920	-787.864	-2.490.325
Jöfnuður þáttatekna (3)	-325.508	-819.733	-1.460.541
Tekjur	126.614	268.972	1.111.073
þar af vaxtatekjur	174.032	121.333	557.967
Gjöld	-452.122	-1.088.705	-2.571.614
þar af vaxtagjöld	-500.629	-880.860	-2.058.153
Rekstrarframlög (4)	-3.488	-24.323	-42.023
Fjármagnsjöfnuður  (B=5+6)	1.137.128	347.576	2.301.828
Fjárframlög (5)	-1.032	-2.349	-9.955
Fjármagnshreyfingar*  (6)	1.138.160	349.925	2.311.783
Hreyfingar án forða	1.238.839	841.214	3.041.154
Bein fjárfesting	450.846	352.894	-210.114
Erlendis	370.171	208.056	-1.469.568
Á Íslandi	80.675	144.838	1.259.454
Verðbréfaviðskipti	225.267	-3.388.526	-1.090.426
Erlend verðbréf	431.295	6.469	-1.058.139
Innlend verðbréf	-206.028	-3.394.995	-32.287
Annað fjármagn	562.726	3.876.846	4.341.522
Eignir	-212.986	373.610	-2.864.244
Skuldir	775.712	3.503.236	7.205.766
Gjaldeyrisforði (- aukning)	-100.679	-491.289	-729.371
Skekkjur og vantalið, nettó (A+B)	-773.526	63.060	-590.487
Heimild: Upplýsingasvið SÍ.

Samkvæmt þessum tölum hafa vöruskipti við útlönd verið jákvæð um 427 ma.kr. frá hruni, en þrátt fyrir það hefur viðskiptajöfnuður verið neikvæður um 410,6 ma.kr.  Ástæðan er að við höfum notað  880,9 ma.kr. í vaxtagreiðslur á þessum tíma eða ríflega þriðjung af öllum útflutningstekjum þjóðarinnar!  Vissulega voru greiðslurnar mestar á fyrstu sex mánuðunum eftir hrun eða 271,2 ma.kr., en árið 2009 voru þær 312,9 ma.kr., árið 2010 voru þær 219,3 ma.kr. og það sem af er þessu ári eru þær 180,9 ma.kr., þannig að þær stefna í 240 ma.kr. fyrir árið. Á móti þessu koma vaxtatekjur, en þær hafa verið brot af vaxtagjöldunum.

Þó tölurnar séu ískyggilegar vegna síðustu fjögurra ára, þá er þetta ekkert nýtt.  Munur á vaxtatekjum og vaxtagreiðslum eins langt og tölur Seðlabankans ná er 1.500 ma.kr.  Ástæðan er ákaflega einföld við erum búin að vera á kafi í erlendum lántökum.  Nettó lántökur, þ.e. lántökur mínus afborganir/endurgreiðslur, frá 1. janúar 1990 eru 3.088 ma.kr. á gengi hvers tíma.  Vegna gengisþróunar, þá eru bara lán í vanskilum 4.149 ma.kr.

Innlánsstofnanir í slitameðferð valda vanda

Þegar tölur Seðlabankans eru skoðaðar nánar, þá kemur í ljós að þjóðfélaginu blæðir linnulaust vegna innlánsstofnana í slitameðferð.  Þannig hafa þáttatekjur vegna þeirra frá hruni verið neikvæðar um 434,8 ma.kr. á móti 409,3 ma.kr. vegna annarra þátta.  Værum við laus við hrunbankana, þá væri viðskiptajöfnuður á þessu tímabili jákvæður um 24,1 ma.kr.  Svo sem engin stór upphæð, en samt jákvæð tala.

Eðlilegt að krónan styrkist ekki

Miðað við þessar tölur er bara eðlilegt að króna styrkist ekki. Ekki er til innistæða fyrir styrkingunni.  Raunar má segja að fullkomlega eðlilegt sé að krónan sé jafn óburðugur gjaldmiðill og reynslan hefur sannað.  Við höfum líklegast um aldur og ævi eytt um efni fram.  Þetta sést best á viðskiptajöfnuði síðustu tæplega 22 ára.  Hann er neikvæður um 1.711 ma.kr.  Það þýðir að á hverju ári hafa 78 ma.kr. úr landi vegna innflutnings vöru og þjónustu og þáttagjalda umfram það sem komið hefur inn vegna útflutnings vöru og þjónustu og þáttatekna.  Þetta er vandi þjóðarinnar í hnotskurn, þ.e. við eyðum meira en við öflum.  Til þess að hafa efni á eyðslunni, þá eru slegin lán í útlöndum, en lántakan gerir lítið annað en að auka á vandann.

Vandinn er því tvíþættur.  Annars vegar er það eyðsla um efni fram í gegn um tíðina og síðan er það lántökur og vaxtagreiðslur af þeim.  Undanfarin fjögur ár hafa vaxtagreiðslurnar bitið harkalega og er lífsnauðsynlegt að losna við stærsta hlutann af þeim sem fyrst.  Glíman við það er einfaldlega mikilvægasta viðfangsefni stjórnvalda og Seðlabanka um þessar mundir.

Sama munstur víða um heim

Lilja Mósesdóttir hefur bent á að sama munstur er að endurtaka sig víða um heim og sérstaklega á Vesturlöndum.  Viðskiptajöfnuður velflestra landanna er og hefur verið neikvæður um langa hríð.  Alls staðar er sama staðan.  Framleiðsla innanlands dregst sífellt lengra aftur úr innanlandseftirspurn og við því er brugðist með innflutningi.  Hvert hagkerfið á fætur öðru er hætt að standa undir sér.  Þau eru ekki sjálfbær.

Lykillinn að endurreisninni, ekki bara hér á landi, heldur á Vesturlöndum líka, er að hvert land um sig auki innanlandsframleiðslu til að draga úr innflutningi eða svo útflutningur geti aukist til að vega upp á móti nauðsynlegum innflutningi.  Að við séum hér á landi að greiða 1 krónu í vexti ofan á hverjar þrjár sem innflutt vara og þjónusta kostar segir mér, að innflutta varan sé í reynd 33% dýrari en fram kemur í innkaupsverði hennar.  Þar með er innflutt vara sem er 20% ódýrari en innlend framleiðsla í reynd einhverjum 5 - 10% dýrari, þegar allur kostnaður þjóðfélagsins er tekinn inn í myndina.  Það borgar sig sem sagt fyrir þjóðfélagið, að sleppa því að flytja inn örlítið ódýrari vöru til að keppa við innlenda framleiðslu, svo hægt sé að nota peninginn, sem annars færi að greiða fyrir hina innflutt vöru, í að greiða niður erlend lán.  Um leið og erlenda skuldin lækkar, þá lækka vaxtagreiðslurnar.  Lægri vaxtagreiðslur leiða til þess að þáttatekjur/-gjöld verða minna neikvæð en áður og smátt og smátt vinnum við okkur í átt að sjálfbærni.  Eftir því sem erlendur kostnaður er minni, því betra er það fyrir hagkerfið.

Skattleggja gjaldeyriskaup til að greiða erlendum kröfuhöfum

Hinn augljósi vandi við þetta, er að þeir sem afla teknanna eru mjög oft aðrir en þeir sem þurfa að greiða vexti og afborganir lána.  Gjaldeyrishöftin, sem núna eru við líði, taka á þessu með því að knýja á skilum á þeim gjaldeyri sem kemur inn í landið.  Með því er hægt að nota gjaldeyrinn í það sem skiptir mestu máli.  Spurningin er bara hvort það sé gert. 

Er það rétt nýting á þeim gjaldeyri sem kemur inn í landið, að nota hluta hans til að greiða vexti vegna fjármálafyrirtækja í slitameðferð?  Er bara yfirhöfuð rétt að nota eitt einasta sent eða penní vegna innlendra eigna erlendra aðila meðan staðan er svona erfið?  Ég geri mér grein fyrir að fjölmargir erlendir aðilar eru læstir hér inni með peningana sína, en mér sýnist það vera sjálfskaparvíti að bæði loka peningana þeirra hér inni og einnig greiða með fáránlega háa vexti af þeim peningi sem hér er fastur.  Og gagnvart erlendum kröfuhöfum hrunbankanna, þá á ekki að taka í mál, að eitt einasta sent eða penní af gjaldeyrisöflun þjóðarinnar fari í að greiða þeim.  Hrunbankarnir eiga sínar erlendu eignir og dugi þær ekki, þá er bara ekki meira að fá úr þrotabúin nema að hinir erlendu aðilar séu tilbúnir að taka á sig veruleg afföll.  Það kostar einfaldlega einhverja tugi prósenta ofan á dagsgengið, eigi að skipta krónum í erlenda gjaldmiðla til að gera upp skuldir við kröfuhafa hrunbankanna.

Ennþá fáranlegri er sá hluti samnings Steingríms J. við kröfuhafa bankanna, að þeir eigi rétt á allt að 320 ma.kr. viðbótargreiðslu frá hrunbönkunum vegna betri innheimtu.  Þetta er sáraeinfalt:  Við höfum ekki efni á því að láta þann gjaldeyri af hendi.  Mér er bara alveg sama hvað erlendir kröfuhafa hafa tapað miklu, meðan gjaldeyristekjur þjóðarbúsins standa ekki undir eftirspurn eftir gjaldeyri, þá er það hreint og beint brjálæði að auka við eftirspurnina á þennan hátt.  Þess samninga verður að taka upp hvað þetta varðar.  Einnig verður að fara í samninga við lánadrottna Landsvirkjunar, Orkuveitu Reykjavíkur og ríkissjóðs og fá þá til að lækka kröfur sínar, hvort heldur í formi mun lægri vaxta eða lækkunar höfuðstóls lánanna.  Ástæðan er einföld:  Gjaldeyristekjur þjóðarinnar ráða ekki við greiðslubyrðina.  Við þurfum að fá sömu meðferð og Grikkir, þ.e. verulega niðurfellingu skulda hins opinbera.  Skuldir þjóðarbúsins þurfa að fara niður fyrir 70% eins fljótt og kostur er og það verður ekki gert nema með niðurfellingu skulda.

Ef menn halda að það breyti einhverju að skipta um gjaldmiðil, þá sýnir ástandið í Evrópu að svo er ekki.  Vissulega gæti það hjálpað, en þá þyrfti Seðlabankinn líka að fá vald til að prenta peninga eða hann fengi tímabundið ótakmarkaðan aðgang að peningahirslum  þess seðlabanka sem ætti í hlut án þess að greiða nokkra vexti af slíku láni.  Samhliða því yrði að eiga sér stað mikil aukning innlendrar framleiðslu og samdráttur í innflutningi.  Það er nefnilega þannig, að svo lengi sem viðskiptajöfnuðurinn er neikvæður, þá halda peningar áfram að streyma úr landi.

Athugasemdir

[Guðmundur Jónsson, 14.12.2011 kl. 10:11]

Vandamálið er ekki að "við" eyðum og miklu.

Þetta er þannig Marinó, að sá sem sparar þarf að ávaxta sinn sparnað.

Sá sem ávaxtar sparnaðinn fyrir hann er sá sem fær lánað.

Þannig eru þeir sem safna skuldaviðurkenningum á verðmæti í öðrum löndum rót vandans.

Ef við viljum vera á frjálsum markaði er útilokað að kom í veg fyrir að neytendur skuldsetji sig yfir landamæri ef einhver vill lána þeim. Á sama hátt er útilokað að koma í veg fyrir að fjármagnseigendur láni peninga yfir landamæri á frjálsum markaði þegar enginn vill fá lánað heima hjá þeim (þýskaland er dæmi um það).

Það sem skilið hefur á milli og haldið jafnvægi er gengi gjaldmiðla.

Okkar vandi er sá að gengis og verðtryggingar hafa gert útlendingum kleift að lána íslendingum peninga “án áhættu” . En þetta er einmitt ástæðan fyrir því að gengisteygingar eru ólöglegar.

Vandi evrusvæðisins er sá að það er bara einn ríkisgjaldmiðill.

Við, íslenskur almenningur erum þannig ekki að eyða meiru en við höfum efni á heldur má alveg eins halda fram útlendingar hafi lifað á háu velferðarstigi íslensk almennings sem hefur getað versla verslað við þá.

[Guðmundur Jónsson, 14.12.2011 kl. 10:22]

þarna vantar kannski hjá mér að taka fram að mér finnst fæslan góð að öðru leit.

[Andrea J. Ólafsdóttir, 14.12.2011 kl. 15:10]

Já það hefur lengi verið ljóst að það þarf að endursemja um álögur á erlendar skuldbindingar. Mér leikur líka forvitni að vita hvort við séum að greiða vexti til AGS af gjaldeyrisvaraforðanum sem þó hefur verið fullyrt að ekki sé notaður - veistu það?

Það þarf að losa út öll jöklabréfin á miklum afföllum í stað þess að halda þeim hér og greiða af þeim himinháa vexti. 

[Þórhallur Kristjánsson, 14.12.2011 kl. 18:33]

Vaxtagjöld vegna gömlu bankanna í slitameðferð er einungis reiknuð stærð sem við erum ekki að greiða. Þessar vaxtagreiðslur verða afskrifaðar.

Seðlabankinn byrtir þessar tölur svona vegna þess að alþjóðlegar reiknisskilavenjur krefjast þess.

Stór hluti af vaxtagreiðslunum eða hinum neikvæða þáttatekjujöfnuði eins og það er kallað á fínu máli eru vaxtagreiðslur vegna Actavis. Actavis skuldar um 1000 milljarða en hafa mestar sínar tekjur í erlendum gjaldmiðlum og þarf því ekki að leita á íslenskan gjaldeyrismarkað.

Ef þú tekur þessar stræðir út þá var viðskiptajöfnuðurinn jákvæður í fyrra um hátt í 100 milljarða og verður álíka fyrir 2011.

Það sem er að hindra styrkingu krónunnar eru um 400 milljarða krónueignir erlendra aðila eða það sem var kallað krónubréf.

Við erum smá saman að ná að jafna gjaldeyrisstöðuna með jákvæðum viðskiptajöfnuði. Það er alls ekki rétt að viðskiptajöfnuðurinn sé neikvæður þótt Seðlabankinn byrti þetta svona á sinni síðu.

[Jónas Jónsson (IP-tala skráð) 14.12.2011 kl. 21:01]

Athyglisverð samantekt Marinó og gott innlegg frá Þórhalli Kristjánssyni.

Ég hef lengi verið þeirrar skoðunar að genginu sé haldið svona lágt skráðu með pólitísku afli, ætti að vera mun hærra skráð.

Við lifum jú við gjaldeyrishöft þannig að krónubréfin hlaupa ekkert burt.

Krónubréfin eru óviðkomandi almenning og ættu ekki að hafa áhrif á lífsgæði hans.

Þessi ofurlága króna gerir að verkum að td. fiskverkunin greiðir nú starfsfólki sýnu ofurbónusa líkt og bankar fyrir hrun.

[Hjalti Atlason (IP-tala skráð) 14.12.2011 kl. 21:47]

Leyfi mér að vera ósammála bæði Þórhalli og Marinó. Nú er gengi krónunar búið að vera nokkuð stöðugt frá 2009 og gjaldeyrisstaða seðlabankans líka. Í gjaldeyrishöftum hlýtur það að benda til þess að út og innflæði gjaldeyris sé í þokkalegu jafnvægi! Þ.e. gjaldeyrisafgangurinn af jákvæðum vöruskiptum fer allur í að kaupa gjaldeyri, sem fer aftur í afborganir erlendra lána. Þórhallur er því of bjartsýnn og Marínó of svartsýnn á ástandið.

[Þórhallur Kristjánsson, 14.12.2011 kl. 22:12]

Hér er skýrsla frá Seðlabankanum sem heitir Hvað skuldar þjóðin.

Á blasíðu 30 og 31 er útskýrt hvernig hver viðskiptajöfnuðurinn er.

http://www.sedlabanki.is/lisalib/getfile.aspx?itemid=8471

[Hjalti Atlason (IP-tala skráð) 14.12.2011 kl. 22:48]

Fín grein og áhugverð lýsing á duldu innistæðunni vegna uppgjörs bankanna. Finnst samt að seðlabankinn ætti að líta á erlendar kröfur í íslenskum krónum sem erlenda skuld. Það mun þurfa að borga þessa skuld í erlendum gjaldeyris fyrr eða síðar. Þessi grein breytir því ekki að krónan speglar raunflæði gjaldeyris og meðan hún styrkist ekki í höftum og miklum jákvæðum viðskiptajöfnuði þá erum við einfaldlega að borga restina í erlenda vexti.

[Þórhallur Kristjánsson, 14.12.2011 kl. 23:10]

Viðskiptaafgangurinn er ekki að fara í að greiða niður erlenda vexti.

Viðskiptajöfnuður samanstendur af vöruskiptajöfnuði þjónustu -og þáttatekjujöfnuði. Þegar viðskiptajöfnuðurinn er reiknaður út er búið að taka tillit til vaxtagreiðslna.

Krónan er stillt af  þetta veik eins og hún er í dag til þess að fá viðskiptaafgang. Seðlabankinn stillir gengið á krónunni miðað við 160 kr/evra

Þessi viðskiptaafgangur er notaður til þess að minnka krónueign útlendinga. Einnig til þess að fjármagna erlendar skuldbindingar Lansbankans en hann þarf að greiða þrotabúi gamla bankans um 250 milljarða skuldabréf. Einnig eru aðrar erlendar skuldir í kerfinu.

Skuldirnar eru það háar að það tekur tíma að greiða þær niður. Þegar skuldirnar hafa lækkað kemur krónan til með að styrkjast.

[Hjalti Atlason (IP-tala skráð) 14.12.2011 kl. 23:31]

Seðlabankinn hefur ekkert bolmagn til að stunda hér einhverja fastgengisstefnu.

Ef við hættum að njóta vörskipta afgangs væri krónan fljót að gefa eftir nú eða gjaldeyris varaforðinn að lækka.

Það má segja að það "jákvæða" við gjaldeyrishöft er að krónan speglar nokkkuð vel raunstöðu þjóðarbúsins.

Ólíkt ástandinu 2007 þegar hún var miklu sterkari en framleiðni landans gaf tilefni til.

Mín tilfinning er sú að innlendur þrýstingur fá m.a. lífeyrissjóðum að komast út með sína peninga sé slíkur að krónan muni ekki stykjast næsta áratuginn.

[Gunnr (IP-tala skráð) 15.12.2011 kl. 14:57]

Að mörgu leiti góð grein hjá þér Marínó.

Ég sé ekki það að íslensk króna kemst yfir höfuð á flot í náinni framtíð þá yfir höfuð nokkurn tíma.

Þjóðfélagið er það lítið, það lítil framleiðslueining að það verður óþægilega og óbærilegt með sjálfsþurftarbúskap þó í smáu sé.

Atvinnulífið einhæft enda er sölu-og markaðshluti ásamt opinbera kerfinu gríðarlega stórir. Menntakerfið byggist í raun á því að mennta fólk með "pungapróf" í viðskipta/hagfræði/lögfræði og tengdum greinum enda er þar gríðarlegum mannauð sóað sem í raun nýtist og mun nýtast illa við að byggja upp nýja grunnatvinnuvegi.

Við erum með metnaðarlausa menntastefnu sem í raun byggir á að kenna sem flestum á sem ódýrasta hátt og þetta hefur og mun verðfella alla æðri menntun á Íslandi í gerfi háskólum.

Við háð innflutningi á olíu td. til að drífa fiskiskipaflotan og til að geta veitt og ennþá hefur okkur ekki tekist að byggja upp fiskeldið að neinu marki eins og Norðmenn. Vonir eru bundnar við ferðamennsku en síðustu 2-3 ár hefur engin arðsemi verið af greininni þegar heildarmyndin er skoðuð. Landbúnaðurinn fær um 18 miljarða í beina og óbeina styrki á ári falið út um allt ríkis og skattkerfið og skilar litlu inn í þjóðfélagið og ríkisstyrktur útflutningur á td. lambakjöti dugar ekki fyrir sláturs- og flutningskostanaði og þetta er gert til að hækka verð hér á markaði.

Íslensk velferð, menntun-, heilbrigðis og velferðarkerfi og sem og atvinnuleysis og ellilífeyri verður einungis fjármögnuð af Íslendingum og engum öðrum. Kostnaðurinn við að gera krónuna að alvöru gjaldmiðli verður gríðarlegur. Snjóhengjan hvað líður erlendu fé frosið inni hér sem mun flæða út eins hafa menn í skjóli hafta komist upp með að lækka vexti þanning að nú eru neikvæðir raunvextir. Ástæða td. fyrir því að Norðmenn lækkuðu stýrivextina var að norska krónan var að hækka svo mikið í verði og fé var að flæða inn í landið. Hér er ástandið þveröfugt og verður það í langan tíma og það mun þýða áframhaldandi hömlur og höft.

[Gunnr (IP-tala skráð) 15.12.2011 kl. 15:19]

@Andrea Ólafssdóttir

Lán íslenska ríkisins eru ekki vaxtalaus en þess ber að gæta að íslenska ríkið hefði varla getað fjármagnað sig annars. Frá hruni hafa menn tekið lán til að reka ríkissjóð, tekið lán til að borga af lánum og til að borga af vöxtum. Skattar hafa verið gagnrýndir og niðurskurðurinn gagnrýndur.

Tæplega 8000 miljarðar hafa verið afskrifaðir af erlendum lánveitingum bankanna fyrir hrun. Það er betur og betur að koma í ljós að þessir fölnu bankar voru ekkert annað en gríðarleg fjársvikamilla og nánast ótrúlegt að íslensk stjórnvöld ekki vissu um þetta (fáir trúa því utan Íslands) og óvissan um Icesave og það að þetta velkist um í dómstólum og það að ekkert sé að marka orð og undirskriftir íslenskra ráðamanna rýr íslenska ríkið trausti. Sérstaklega ef þetta lið og samverkamenn þeirra innan stjórnkerfisins kemst frá þessu refsingalaust. Þá er Ísland endanlega búið að sanna það að það á heima meðal bananalýðvelda. Löggjöfin (eða skortur á henni) þar sem engar reglur eru virtar og engin þarf að óttast að bera ábyrgð á neinu nema vesalings Jón og Gunna.

Það kemur engin með ókeypis spilapeninga inn í íslensk þjóðfélag, þjóðarkakan mun ekki stækka, það bíða nokkrir áratugir af afborgunum og samhaldsömum ríkisrekstri og væntanlega fólksflutningum að óbreyttu. Krónan í höftum, eða sveiflukennd króna sem þarf að haldast uppi með ofurvöxtum. Móðir alls fjármangsflótta mun hefjast við afléttingu krónuhaftanna. Í sumar reyndu menn að bjóða Evru fyrir 220 Íkr og það misheppnaðist enda trúði markaðurinn að gengi krónunnar er lægri en það.

Grikkir hafa þurft að borga upp í 33% vexti af lánum. Illa stýrðum löndum með gjaldþrota ríkissjóð verður tekið fálega á lánamörkuðum.

Ef taka á krónueign útlendinga (ef þetta eru þá útlendingar allt saman) er kolólöglegt og verður þá til að draga okkur enn lengra ofan í svaðið.

Botton line. Menn hefðu átt að skera niður straks við hrun, núna eiga menn eftir fleirri ár með niðurskurði. Það fóra um 80 miljarðar í vexti lána á þessu ári og það gæti að óbreyttu tvöfaldast meðan skatttekjurnar verða kanski ekki meiri en um 450 miljarðar.