Sparnaður er svo fjárfestar fái ódýrt lánsfé! - Raunverulegt hlutverk lífeyrissjóða er ekki sparnaður

Fyrir helgi barst mér póstur frá konu sem sagði farir sínar og mannsins síns ekki sléttar gagnvart lífeyrissjóðnum hans.  Hann var með séreignarsparnað hjá tilteknum sjóði og líka lán.  Á nokkurra ára tímabili hafði lánið hækkað verulega en séreignarsparnaðurinn óverulega. 

Ólafur Margeirsson, doktorsnemi í hagfræði fjallaði um þetta mál á síðunni sinni í færslunni Saga sjóðfélaga.  Þar kemst hann að þeirri niðurstöðu að ekkert vit sé í því að greiða í séreignarsjóð og hvetur fólk til að taka út séreignarsparnaðinn sinn.  Umfjöllun Ólafs um málið er einfaldlega það góð, að ég hef lítið við það að bæta.  Vona ég að sendandinn erfi það ekki við mig, þó ég fjalli ekki beinum orðum um málið hér.

Gunnar Heiðarsson setti athugasemd inn á færslu mína Svör um verðtryggingu, sem ég birti í gærkvöldi, þar sem hann bendir á misvægi milli lántöku og sparnaðar.  Munur á 1 m.kr. til 5 ára er á fjórða hundrað þúsund eftir því hver á peningana.

Hvorugt af þessu þarf að koma á óvart.  Fjármálakerfið virkar svona.  Þá á ég við, að taka peninga ódýrt að láni og lána þá út á hærra verði.  Verum ekki svo einföld að halda, að betra sé að eiga peninga á lágum vöxtum í banka og skulda á hærri vöxtum, en að nota sparnaðinn til að greiða niður lán.  Hér er sáraeinfalt dæmi:  Sé 1 m.kr. á 1% vöxtum á sparisjóðsbók og sami aðili sé með 1 m.kr. lán á 11% vöxtum til 5 ára hjá bankanum sínum, þá er viðkomandi að tapa 250 þús.kr. á lánstímanum.  (Meðallánsfjárhæð er 500 þúsund kr. og vaxtamunurinn 50 þúsund á ári eða alls 250 þúsund.)  Í þessu tilfelli er hagkvæmast fyrir viðkomandi að nota peningana á sparireikningnum til að greiða upp lánið og leggja vaxtamuninn inn á sparireikninginn.

Raunverulegt hlutverk lífeyrissjóðanna

(Mig langar að vera dálítið brútal núna og setja fram ögrandi mynd á raunverulegu hlutverki lífeyrissjóðanna.  Ekki skal líta á það sem á eftir kemur sem alhæfingu og á því sem sagt er, eru að sjálfsögðu undantekningar.)

Lífeyrissjóðakerfið er stærsta hítin.  Hvergi tapar almenningur peningum sínum eins hratt og þar.  Í hverjum mánuði er greitt fyrir þann sem er með 250.000 kr. í mánaðarlaun 30.000 kr. í lífeyrissjóð.  10.000 kr. koma af launum viðkomandi og 20.000 kr. koma frá atvinnurekandanum og eru ekkert annað en laun, þó við köllum það ekki því nafni.  30.000 kr. á mánuði er 360.000 kr. á ári.  Ef í staðinn fyrir að greiða þetta á þennan hátt inn í sjóðina, fengi viðkomandi að nota peninginn til að greiða niður lán sín, þá græðir viðkomandi líklegast 10% af tölunni árlega í lægri vöxtum vegna lánsins síns.  Hvers vegna á ég að greiða 12% af launum mínum til lífeyrissjóðsins míns til að geta tekið lán hjá þessum sama lífeyrissjóði á mun hærri vöxtum en ég fæ af peningunum sem hann fékk frá mér?  Það er eitthvað stórlega rangt við það.

Tekið skal fram, að ég er ekkert á móti lífeyrissjóðum, en köllum hlutina réttu nafni:

1.  Lífeyrissjóðirnir eru til að greiða niður útgjöld ríkisins.  Lífeyrisgreiðslur voru fyrir 30 - 40 árum hugsaðar til að bæta kjör aldraðra í ellinni og hag örykja.  Í dag eru þær fyrst og fremst niðurgreiðsla á framlagi ríkisins til velferðarkerfisins.   Sá sem á mikil réttindi frá lífeyrissjóðnum er lítið bættari en sá sem á nánast engin réttindi eða mjög takmörkuð.  Skiptir þá ekki máli hvort viðkomandi býr einn, með maka sínum eða er á vistheimili.  Kerfið sem við búum við í dag gengur út á jöfnuð, þannig að allt sem við spöruðum í lífeyrissjóði á starfsævinni umfram manninn í næsta hús er ekki að nýtast okkur nema að mjög takmörkuðu leiti vegna þeirrar tekjujöfnunar sem felst í kerfinu. Nýlega steig fram kona sem var með á fimmta hundrað þúsund í greiðslur úr lífeyrissjóði á mánuði.  Hún bjó á sambýli eldri borgara og þangað runnu nær allar tekjur hennar.  Hún hafði ekki einu sinni efni á að kaupa jólagjafir handa barnabörnunum.  Draumurinn um ferðalög í ellinni var brostinn vegna þess að sambýlið hirti nær allt af henni.  Á næsta gangi var kannski einstaklingur sem hafði um 100 þúsund frá lífeyrissjóðnum og hann hafði sömu ráðstöfunartekjur og blessuð konan.  Til hvers var konan þá að ávinna sér þessi réttindi og geyma þau í lífeyrissjóði, ef það bætti hag hennar ekkert?  Nei, því miður hafa stjórnvöld eyðilagt þann hluta lífeyrissjóðakerfisins sem gekk út á "áhyggjulaust ævikvöld".  Núverandi almannatryggingakerfi gengur nefnilega út á að gera hlut allra jafn nöturlegan.

2.  Hlutverk lífeyrissjóðanna í dag er að útvega fé til fjárfestinga.  Staðreynd málsins er að lífeyrissjóðirnir eru stærstu fjárfestar landsins.  Þeir safna lánsfé frá iðgjaldsgreiðendum og þó svo í orði kveðnu þeir eigi að skila góðri ávöxtun, þá standa þær dyr galopnar.  Ávöxtunarkrafan er nefnilega tengd afkomu sjóðanna, þannig að endurgreiðsla lánsfjárins fer allt eftir því hvernig fjárfestingastjórar sjóðanna standa sig og síðan efnahagsumhverfinu.  Gangi allt á afturfótunum eins og síðustu 4 ár, þá segir framkvæmdastjórinn af sér!  Nei, nei, nei.  Þá tapar sjóðfélaginn peningunum sínum.  Framkvæmdastjóranum líður kannski illa yfir þessu, en hann heldur laununum sínum og bílnum og hinum og þessum fríðindum.  Sjóðfélaginn, hann aftur á móti þarf að sætta sig við 20% skerðingu og þaðan af meiri.  Nú gangi vel, þá nýtur sjóðfélaginn þess vissulega, en framkvæmdastjórinn er líklegast verðlaunaður.  Ánægðastir eru þó fjárfestar, þar sem þeir fá meiri pening til að leika sér með.

Íslensku lífeyrissjóðirnir eru orðnir allt of stórir fyrir Ísland.  Fjárfestingageta þeirra stefnir í 2.000 ma.kr. og það þrátt fyrir að hafa tapað fleiri hundruð milljörðum árið 2008.  2.000 ma.kr. er um 30% umfram árlega þjóðarframleiðslu!  Bara það eitt er hættumerki.

3.  Sjóðfélagar hagnast meira á því að greiða niður lán en eiga peninga í lífeyrissjóðum.  Ólafur Margeirsson komst að þessari niðurstöðu í sinni grein og ég er að sumu leiti sammála honum.  Eins og staðan er í dag í þjóðfélaginu, þá er skuldlaus maður frjáls maður.  Ég á einhverja milljóna tugi inni í mínum lífeyrissjóðum miðað við það sem ég hef greitt inn í þá. Ég hef fengið lán hjá einum þeirra og telst mér til að ég greiði um 5% hærri vexti af láninu, en það sem ég fæ út úr peningum mínum hjá sjóðnum.  Ef öll lífeyrisiðgjöld vegna mín hefðu verið greidd inn á reikning, sem ég hefði getað notað í stað lántöku (notkunin háð ströngum skilyrðum), þá væru skuldir mínar brot af því sem þær eru í dag og þar með væri eignarhlutur minn í húsinu mínu mun hærri.  Hugsanlega ætti ég það skuldlaust.  Við aðrar efnahagsaðstæður gæti staðan snúist við, þ.e. hagkvæmara væri að taka lán og eiga pening í lífeyrissjóði.  Þannig var það t.d. á árunum 2004 - 2006 fyrir þá sem tóku gengistryggð lán.  Í dag er verið að flá þetta fólk lifandi með okurvöxtum Seðlabanka Íslands.

4.  Lífeyrissjóðir geyma framtíðarskatttekjur ríkissjóðs og sveitafélaga.  Þetta er líklegast einn mikilvægasti tilgangur lífeyrissjóðanna, þ.e. að taka skatttekjur nútímans og geyma þær til framtíðar.   Því miður er ekki víst að þetta reynist ríkissjóði vel.  Hafi lífeyrissjóðirnir tapað 4 - 5 hundruð milljörðum vegna hrunsins, þá tapaði ríkið (og sveitafélög) í leiðinni á bilinu 133 - 166 ma.kr. miðað við að þriðjungur upphæðarinnar fari í skatta.  Ef ríkissjóður hefði þá reglu að innheimta skatt strax af lífeyrisiðgjöldum og safna honum í varasjóð sem hefði ávaxtast á sama hátt og hjá sjóðunum, þá hefði ríkið (og sveitafélög) átt um 600 ma.kr. í þessum varasjóði í lok september 2008.  Sú upphæð hefði örugglega breytt ýmsu varðandi úrræðin sem ríki og sveitafélög hefðu getað gripið til í því skyni að endurreisa efnahagslífið.  Spurningin er bara hvort ríkið hefði ekki verið búið að eyða þessum peningum fyrir löngu í einhverja vitleysu.

Ég er þeirrar skoðunar, líkt og margir fleiri, að nauðsynlegt sé að endurskoða framkvæmd lífeyrissparnaðar og opna þar meira fyrir einstaklingsbundinn sparnað.  Samtryggingakerfið bólgnar út án þess að halda í við kröfurnar sem ætlast er til að það standi undir.  Ólafur Margeirsson hefur sagt kerfið vera Ponzi svikamyllu, þ.e. þeir sem fyrst komast á eftirlaunaaldur fá sitt á kostnað þeirra sem síðar koma og loks þegar kemur að þeim verði ekkert eftir.  Staðreyndin er sú, að lífeyrissöfnun almennings hefur að miklu leiti hrakið af leið hins upprunalega tilgangs.  Það þarf að leiðrétta.

Athugasemdir

[Lífeyrisþegi (IP-tala skráð) 5.10.2011 kl. 14:41]

Langar að bæta einu atriði við ágæta samantekt. Það snýr að stjórnum sjóðanna. Þær eru mis fjölmennar, en allar byggja þær á jöfnum fjölda stjórnarmanna sem eru annarsvegar tilnefndir af sjóðfélögum (að nafninu til) og hinsvegar af SA. - Hér er ég að tala um almennu sjóðina, þekki lítið til sjóða ríkisstarfsmanna - Í raun er þetta þannig að það eru fulltrúar SA sem stjórna sjóðunum. Því miður hafa stéttarfélögin notað sjóðsstjórnaaðild sína til að "umbuna" fólki, sem hefur starfað lengi að félagsmálum sinnar stéttar. Oftar en ekki hefur þetta fólk litla þekkingu á þeim flóknu málum, sem starfsemi sjóðanna snýst um. Það hefur leitt til þess eins og áður segir, að fulltrúar SA stjórna þessum sjóðum í raun og ávöxtun ráðstöfunarfjár þeirra miðast nánast aldrei við hagsmuni sjóðfélaga, sem eru náttúrulega eingöngu að greiða sjóðfélögum lífeyri við starfslok. Svo stofna menn Framtakssjóð Íslands, sem er fjármagnaður með því fé, sem ætti með réttu að nýtast til greiðslu lífeyris sjóðfélaga, en mun fyrirsjáanlega allt glatast. Það segir eiginlega alla söguna hver er stjórnarformaður framtakssjóðsins og framkvæmdastjóri.

[Magnús Birgisson (IP-tala skráð) 5.10.2011 kl. 23:34]

Ég hef lesið flest það sem birst hefur eftir Ólaf um lífeyrissjóðina og verð bara að segja að mér finnst skoðanir hans byggjast á algjörum grundvallarmisskilning.

Það á ekki að líta á lífeyrissjóðakerfið íslenska einsog verðbréfasjóð þar sem menn eignast hlutdeild heldur sem tryggingarkerfi þar sem menn öðlast réttindi. Þegar menn skilja þennan grundvallarmun sjá menn strax að það t.d. að bera saman ávöxtun af lífeyrissjóðunum við önnur "sparnaðarform" er rangt því þá gleyma menn tryggingarhlutverkinu.

Tryggingarhlutverkið felst t.d. í örorkulífeyri, makalífeyri, barnalífeyri og útgreiðslu alla ævi, óháð því hversu gamall maður verður.

Að lýsa kerfinu við Ponzi kerfi, þar sem fyrstir koma fyrstir fá,  ætti enginn að gera sem vill láta taka sig alvarlega. Þeir ellilífeyrisþegar sem nú eru að taka á sig skerðingar hafa örugglega eitthvað um það að segja !

Það er nú þegar opið fyrir einstaklingssparnað og það heitir séreignarsparnaður. Ef menn vilja leggja niður skylduaðild að samtryggingarsjóð verða menn um leið að benda á það hvernig meðhöndla á þá sem fara flatt og tapa sínum "einstaklingssparnaði" og geta ekki framfleitt sér í ellinni....skattgreiðendur gera það allavega ekki!

Það sem mér finnst kannski mest neðanbeltis í gagnrýni Ólafs er það að horfa algerlega framhjá því að lífeyrissjóðir landsmanna voru stóru tapararnir á neyðarlögunum þegar skuldabréfaeign þeirra var færð aftur fyrir bankainnistæður í kröfuhafaröð. Svo koma menn núna og segja að betra hefði verið að setja bara lífeyrissparnaðinn inná bankabók af því að vextirnir voru svo góðir af þeim og allt ríkistryggt.

Já, það er rétt...í þjóðfélagi þar sem reglunum er bara breytt eftirá...og reikningurinn sendur á skattgreiðendur.

[Marinó G. Njálsson, 6.10.2011 kl. 00:14]

Magnús, Ólafur er ekki einn um að lýsa þessu á þennan hátt, þó fólk hafi ekki notað orðið Ponzi-svikamylla. 

Staðreyndin er sú, að núverandi hraði réttindaávinnings er meiri en ávöxtun sjóðanna ræður við.  Menn innan kerfisins, m.a. Vilhjálmur Egilsson, hafa lýst yfir áhyggjum sínum.  Höggið sem kom á sjóðina 2008 og er ennþá ekki að fullu komið fram, var svo mikið að sjóðirnir eru flestir með neiðkvæða stöðu.  Hvað þýðir neikvæð staða?  Jú, það þýðir að skuldbindingar sjóðanna miðað við tryggingafræðilegar forsendur eru meiri en eignir þeirra standa undir.  Afleiðing þess er að þeir sem greitt hafa í sjóðina munu ekki fá það sem þeim var lofað, þegar þeir greiddu inn.  Nýlega var réttindaávinningur lækkaður um nálægt 1.000 kr. á ári fyrir hverjar 10.000 kr. greiddar í sjóðina.  Það var hægt á réttindaávinninginum vegna slæmrar stöðu sjóðanna.  Ef það hefði ekki verið gert, þá hefðu þeir tæmst, þ.e. þeir sem borguðu síðast inn og eiga síðast rétt á greiðslu hefðu ekki fengið neitt. 

Það töpuðu allir á hruninu nema innstæðueigendur.  Það er hinn kaldi veruleiki.  Engir töpuðu meiru en hlutabréfaeigendur og síðan þeir sem áttu skuldabréf bankanna.  En það er þess vegna sem við erum við áhættustýringu og fjárfestingastefnu hjá lífeyrissjóðunum.  Mistökin sem þeir gerðu og mjög margir fjárfestar voru að skilgreina ekki körfuna, sem þeir settu eggin sín í, nógu stóra.  Kannski voru það ekki mistök heldur bara kaldhæðni örlaganna að allt Ísland hrundi.

Ég tek það fram, að ég segi hvergi að betra sé að setja lífeyrissparnaðinn inn á bók.  Ég bendi bara á að um þessar mundir væri sjóðfélögum meiri akkur í því að greiða hratt niður skuldir sínar og byggja svo upp sparnað.  Meðan ávöxtun sparnaðarins er lægri en kostnaðurinn af láninu, þá er engin skynsemi í að taka sparnaðinn fram yfir uppgreiðslu lána.  Það er minn málflutningur.

Mig langar að taka það fram, að hvergi í færslunni er beint gagnrýni á lífeyrissjóðina fyrir utan að þetta sem ég segi um að framkvæmdastjórar hafi ekki tekið á sig launalækkun, þegar allt fór fjandans til.  Allt annað er bara lýsing mín á því hvernig ég sé lífeyrissjóðina vera misnotaða (liður 1 og 2), að hagstæðara sé að greiða upp lán en spara miðað við vexti hvors kosts og að lífeyrissjóðunum var breytt í geymslustað fyrir framtíðarskatttekjur ríkisins og eru því ekki bara með ábyrgð á afkomu sjóðfélaga heldur líka samfélagsins.  Það er staðreynd að verið er að misnota lífeyrissjóðina og það illilega.

Ríkið er alls staðar að fá fólk til að taka á sig nýja byrðar.  Núna eiga allir að greiða til Starfsendurhæfingarsjóðs (VIRK).  Fyrir 20 árum sá ríkið um að greiða fyrir endurhæfingu fólks, núna er það VIRK.  Vissulega dekkar VIRK  mun meira en ríkið dekkaði þá, en hluti af því sem var ókeypis áður (hluti af sköttum) er nú rukkað fyrir framhjá skattkerfinu.  Á sama hátt er greiðsluþátttaka sjúkrasjóða, sjúklinga, ellilífeyrisþega.  Þetta var greitt í sköttunum áður og þrátt fyrir að skattarnir hafi hækkað, þá borgum við meira fyrir það sem greitt í sköttunum áður.

[Magnús Birgisson (IP-tala skráð) 6.10.2011 kl. 09:14]

Sæll

Það var ekki beinlínis ætlun mín að eigna þér gagnrýni á lífeyrissjóðakerfið sem ekki kom fram hjá þér heldur að vara við að taka of mikið undir málflutning Ólafs Margeirssonar sem mér hefur fundist vera glannalegur. Ég þarf kannski að velja betur vettvanginn :-)

En...nokkrar punktar.

Að núverandi hraði réttindaávinnslu er meiri en ávöxtun er rétt. Réttindaávinnslan miðast við að langtíma ávöxtun sé ekki slakari en 3,5%. Það hefur tekist ágætlega hingað til en bankahrunið var forsendubrestur sem fáir sáu fyrir....ekki satt ?

Ég man ekki sérstaklega eftir gagnrýni Vilhjálms á almenna sjóði en allir vita að tryggingarfræðileg staða opinberu sjóðanna er hræðileg og Vilhjálmur hefur oft gagnrýnt það.  Hvað almennu sjóðina varðar er til staðar mekanismi í lögum til að laga tryggingafræðilega stöðu þeirra (réttindaskerðing) og persónulega er ég þeirrar skoðunar að ekki hafi verið gengið nægilega ákveðið fram hvað það varðar.

Varðandi það að betra sé að greiða upp skuldir en að greiða í lífeyrissjóð. Þetta er ekki svo einfalt. Það sem skiptir máli er vegið meðaltal langtímaávöxtunar. Ef ávöxtun er 0% eitt ár en 10% það næsta þá fær sá sem tók út sparnaðinn sinn á 0% árinu enga ávöxtun það seinna og að meðaltali 0% en sá sem ekki gerði það fékk 5% ávöxtun að meðaltali og hærri ef hann greiddi inn allan tímann. Og því þarf að skoða málið með lengra tímabil í huga !

Það kann hinsvegar að vera réttlætanlegt að ganga á séreignarsparnaðinn sinn, t.d. til að forða tjóni eins og að missa fasteign á uppboð eða greiða upp skuldir sem lækka verulega greiðslubirði. En...þetta þarf að skoða vel og miðað við aðstæður hvers og eins.

"Ávöxtun" samtryggingarlífeyrissparnaðar hlýtur alltaf að vera minni eða svipuð og dreift eignasafn með lítilli áhættu. Það er vegna tryggingahlutverks lifeyrissjóðanna. Það má líta þannig á að af ávöxtun sé klipin upphæð sem samsvarar því að kaupa sér tryggingar, t.d. örorkutryggingar sem borgar upphæð út ævina. Slík trygging er ekki ókeypis.

Varðandi áhættu- og eignadreifingu. Ég held að þegar málið er skoðað þá hafi lífeyrissjóðirnir staðið sig bara ágætlega. Eignadreifingin var með þeim hætti að tjónið var þó lágmarkað þó ekki hafi tekist að koma í veg fyrir það. Eignaflokkadreifingin er að miklu leiti sett niður með lögum. Þó er ljóst að þetta er misjafnt á milli sjóða og sumir tapað stórum meira en aðrir.

Að lokum. Ég er ekki og hef aldrei verið starfsmaður lífeyrissjóða...bara áhugamaður einsog allir íslendingar ættu að vera. Ég er reyndar "kunnáttumaður" menntunar minnar vegna...sem margir segja reyndar að sé einskis virði.

[Sumarliði Einar Daðason, 6.10.2011 kl. 18:38]

Góður pistill og góðar athugasemdir hér að ofan.

Við verðum að horfast í augu við það að almenna lífeyrissjóðskerfið er í raun og veru skattur sem greiðist af launum. Það sannast bara hvernig ríkið er að færa sínar skyldur yfir á almenna lífeyrissjóðskerfið sem er komið upp í 12%.

Mér sýnist séreignakerfið vera að þróast í sömu átt.

Hins vegar eru þeir sem hafa stjórn á þessum 12% skatti að sýsla með féð í alls konar fjárfestingar og óþarflega há laun hjá sjálfum sér. Slíkt yrði illa liðið ef forstjórar ríkisstofnana myndu gera það sama.

Ef maður skoðar þróun á skatta- og lífeyrissjóðskerfunum hér á landi einhverja áratugi aftur í tímann, þá sér maður að það er verið að hækka skattbyrði á almenning án þess að það fái kannski eitthvað meira á móti. Svona eins og þegar froskur er soðinn lifandi með því að hita vatnið hægt og rólega með honum í.

Ég er á þeirri skoðun að það þurfi að stokka þetta kerfi upp. Annað hvort sameina lífeyrissjóðskerfið almennum sköttum (gegnumstreymiskerfi) eða gera núverandi lífeyrissjóðskerfið valfrjálst eins og séreignakerfið. Núverandi kerfi er fyrir löngu komið út fyrir upprunalegan tilgang sinn.

[Guðbjörn Jónsson, 6.10.2011 kl. 18:48]

Ég er svolítið hissa á því sem Magnús segir, varðandi lífeyrissjóðina. Gangnrýni á óábyrga meðferð fjármuna já þeim er ekkert ný af nálinni. Sjóðir þessir eru stofnaðir sem eignasjóðir og í lögum um þá, fyrstu áratugina, var skýrt ákvæði um að þeir hefðu með höndum VÖRSLU fjár sjóðsfélaga og væri skylt að ávaxta það með bestu fáanlegu kjörum. Á þeim tíma var sjóðunum óheimilt að lána út fé án traustra veða eða trygginga.

Fljótlega voru teknar inn til lífeyrissjóðanna greiðslur örorkulífeyris. Vegna stutts tíma í uppsöfnun réttinda, var örorkulífeyrir sjóðana lítill. En þar sem sjóðirnir voru og eru enn söfnunarsjóðir inneigna, báru þeir ekki ábyrgð á örorkugreiðslum umfram uppsöfnuð réttindi. Ríkinu var því ætlað að koma þarna á móti með greiðslur vegna öryrkja, en það urðu aldrei neinar efndir á því.

Á fyrstu árunum máttu lífeyrissjóðirnir ekki lána út án tryggra veða eða trygginga ríkis eða sveitarfélaga.. Fyrir rúmum 30 árum var farið að lauma inn í samþykktir sjóðanna ákvæðum um að þeir mættu eiga lítinn hluta eigna sinna í hlutabréfum og skudlabréfum á svokölluðu "gráu svæði" . Þarna var ekki um eina afmarkað breytingu að ræða, heldur hefur stööðugt verið haldið áfram að breyta samþykktum sjóðanna, þannig að nú eru til sjóðir sem hafa í samþykktum sínum heimildir til að eiga lítt, eða ótryggða lánasamninga, afleiðusamninga eða hlutabréf, fyrir meira en 100% af eignum sínum til greiðslu lífeyris

Þetta hefur verið ótrúleg þróun, sem litla athygli hefur fengið. Þegar starfsemi útlána og ávöxtunar eiginfjár lífeyrissjóðanna, síðustu árin fyrir hrun eru skoðuð með gagnrýnni hugsun, kemur glögglega í ljós hvers vegna tap lífeyrissjóðanna var eins gífurlegt að raunin varð. Þar var án nokkurs skynsamleg vafa, farið langt út fyrir heimildir samþykkta og laga í ráðstöfun á fjármunum sjóðsfélaga.

Ég veit að s. l. 35 ár hafa einstakir lífeyrissjóðir farið í ótrúlegar skógarferðir með fjármuni sjóðsfélaga. Fyrir u. þ. b. tveimur áratugum var ég kominn svo langt með að komast yfir raunveruleikaþætti í þessum málum, að ráðherra yfir sjóðunum var búinn að skipa svo fyrir að mér væru afhentar tilteknar upplýsingar. Þegar ég fór að kalla eftir þeim, var sent heim til mín vöðvatröll, sem taldi heppilegra fyrir heilsu mína og nánustu ættingja að ég léti af svona ófriði,eins og það var orðað. Þegar vörslumenn fjármuna minna grípa til slíkra aðgerða, frekar en upplýsa um stöðu mála, mætti ætla að eitthvað væri ekki í lagi. Og ég hef séð af ársreikningum ýmissa sjóða að ekki er allt í lagi með eignasöfnin.