Áhugaverð skýrsla en sama villa um afskriftir

Ég er búinn að skanna í gegn um skýrslu Maríu-nefndarinnar, eins og hún var kölluð á sínum tíma.  Ég sakna þess að sjá ekki á áberandi stað í skýrslunni hverjir sitja í nefndinni og hafa starfað fyrir hana.  Skýrslan er áhugaverð fyrir margra hluta sakir og lýsir vel hinum flóknu verkferlum sem kosið var að innleiða í stað einfaldleikans sem ég, sem fulltrúi Hagsmunasamtaka heimilanna, lagði til í vinnu starfshóps í fyrra haust.

Ég vil hrósa Maríu og hennar fólki fyrir góða vinnu, en get þó ekki neitað því að margar spurningar vakna við lestur skýrslunnar.  Nefndin gerir ýmsar góðar athugasemdir sem ég tel að bankarnir þurfi að taka til athugunar.  T.d. af hverju er Lýsing ekki með í 110% leiðinni?

Ólíkt nefndinni, þá er ég bara ánægður að sjá, að bankarnir eru ekki allir steyptir í sama mótið varðandi lausn mála.  Það að minnsta kosti gefur skuldsettum heimilum von um að einhver þeirra brjóti sig að lokum út úr samflotinu og komi að alvöru til móts við kröfur fólks um réttlæti.  Mér finnst 110% leiðin ekkert réttlæti og raunar alveg kolklikkuð aðferð.  Hvaða réttlæti er í því að einstaklingur A sem var með 90% veðsetningu á húsnæði sínu fyrir hrun og hún fór síðan upp í 165% (fasteignaverð lækkaði og skuldir hækkuðu) fær niðurfærslu í 110%, en sá sem var með 40% veðsetningu sem fór upp í 70%, hann fær ekkert.  Tjón beggja var hlutfallslega jafn mikið, þ.e. vetsetning hækkaði um 75%, en annar á að bera tjón sitt að fullu meðan hinn fær tjón sitt bætt að fullu og jafnvel gott betur.  En þessi færsla fjallar um skýrslu Maríu-nefndarinnar.

Afskriftir fyrirtækja

Fjallað eru um afskriftir yfir 1 ma.kr. í kafla 9 sem hefst á blaðsíðu 68 í skýrslunni (bls. 70 í pdf-skjalinu).  Þar eru birtar upplýsingar  með meintum afskriftum til fyrirtækja fram til 30. júní 2011.  Ekki er gefið upp frá hvaða tíma er byrjað að telja afskriftirnar, en sterklega er gefið í skyn að um sé að ræða afskriftir hjá nýju bönkunum og öðrum fjármálafyrirtækjum eftir hrun. Upplýsingunum er skipt í tvær töflur, illu heilli, þar sem í annarri er "eftirgjöf skulda" en í hinni upplýsingar um nauðasamninga, eins og í þeim felist ekki "eftirgjöf skulda".  Ég sakna þess að sjá ekki hverjar skuldirnar eru eftir aðgerðir.  En séu heildartölurnar lagðar saman, þá kemur í ljós að eftirgjöf skulda hjá viðkomandi fyrirtækjum í töflunni um "eftirgjöf skulda" nam 336,1 ma.kr., en eftirgjöf skulda í töflunni um "nauðasamninga" nam 217,7 ma.kr.  Alls gerir þetta 553,8 ma.kr. sem er 50 ma.kr. hærri upphæð en í svari Árna Páls Árnasonar, efnahags- og viðskiptaráðherra, sem hann gaf Alþingi í núna í september.  Það þýðir að önnur fjármálafyrirtæki en bankarnir þrír hafa afskrifað að minnsta kosti 50 ma.kr. hjá fyrirtækjum og eignarhaldsfélögum sem fengið hafa meira en 1 ma.kr. í eftirgjöf skulda.  (Þ.e. ef svar ráðherra er satt og rétt hvað tölur varðar.)

Maríu-nefndin fellur í sömu gryfju og aðrir opinberir aðilar, að eigna nýju bönkunum þær afskriftir sem þeir láta góðfúslega ganga til fyrirtækja, þegar staðreyndin er sú, að þessar afskriftir áttu sér stað í gömlu bönkunum.  Hvenær ætla opinberir aðilar að viðurkenna, að nýju bankarnir hafa aldrei átt löggilda kröfu upp á bókfært virði lánanna sem þeir tóku yfir, eins og það stóð í bókum gömlu bankanna.  Mér sýnist Steingrímur J. Sigfússon vera eini aðilinn sem ekki reynir í sínum skýrslum að breiða yfir þá staðreynd að það voru gömlu bankarnir sem framkvæmdu afskriftina, en eru nýju bankarnir að reyna láta svo út líta að þeir séu að afskrifa.

Tölur Seðlabankans tala sínu máli

Ég átti spjall við Vilhjálm Birgisson, formann VLFA, í gær.  Við vorum að fara yfir tölur frá Seðlabanka Íslands um útlán innlánsstofnana.  Ég hef birt þessar upplýsingar nokkrum sinnum áður hér á síðunni, en greinilega er þörf á því að birta þær einu sinni enn. 

Seðlabanki Íslands birtir mánaðarlega tölur um stöðu hinna og þessa atriða hjá fjármálafyrirtækjunum.  Er þetta birt í excel-skjölum sem uppfærð eru í hvert sinn undir liðnum hagtölur á vefsvæði bankans.  Upplýsingunum er skipt niður í flokka og einn þeirra heitir "Lánakerfi", sem síðan er skipt í reikningar lánakerfisins, bankakerfi, efnahagur Seðlabankans, lífeyrissjóðir, ýmis lánafyrirtæki, verðbréfa- og fjárfestingasjóðir og tryggingafélög.  Með því að smella á bankakerfi, þá birtist síða með upplýsingum frá bönkunum, þ.e. reikningar innlánsstofnana, útlán og innlán.  Áhuga verð er yfirlýsing sem gefin er á síðunni, en þar segir:

Útlán Arion banka hf., Íslandsbanka hf. og NBI hf. eru í þessum tölum metin á kaupvirði þ.e. því virði sem þessir aðilar keyptu útlánasafnið á af fyrirrennurum sínum. Lánasöfnin eru endurmetin reglulega sem getur leitt til hækkunar eða lækkunar á virði einstakra lána. Breytingar á útlánasafni þessara aðila geta því stafað af endurmati á virði lána eða af raunverulegum lánahreyfingum. Seðlabankinn hefur nú samræmt gögn um útlán og niðurfærslur bankanna þriggja sem urðu til í október 2008. Þessi samræming leiðir til þess að höfuðstóll útlána þessara þriggja aðila hækkar, frá fyrri birtingu gagnanna, ásamt framlagi á niðurfærslureikning þeirra.

Já, Seðlabankinn færir upplýsingarnar um útlán á "kaupvirði, þ.e. því virði sem þessir aðilar keyptu útlánasafnið á af fyrirrennara sínum".  Hér er enn ein viðurkenningin á því að nýju bankarnir fengu verulegan afslátt af lánunum, en hafa þrátt fyrir það reynt að rukka þau í botn eða eru að telja sér til tekna að vera að afskrifa eitthvað sem ekki er til í bókum þeirra.

Næst er áhugvert að smella á tengilinn Útlán undir tímaraðir.  Þá fær maður upplýsingar um hver breytingin hefur verið á útlánum milli mánaða langt aftur í tímann.  Séu sérstaklega skoðaðir dálkar BJ og BK, þá sér maður hvert bókfært virði lánasafnanna var (m.a. í gömlu bönkunum) í lok september 2008 (dálkur BJ) og í október 2008 (dálkur BK) en núna eru lánin komin yfir í nýju bankana og gömlu bankarnir eru dottnir út.  Tekið skal fram að aðrar fjármálastofnanir eru inni í tölunum fyrir báða dálka og ekki er vitað hve mikið virði útlána þeirra hefur breyst á milli mánaða og síðan fóru ekki öll lán gömlu bankanna yfir í nýju bankana, þannig að ekki er allur mismunurinn afsláttur sem nýju bankarnir fengu. 

Hér fyrir neðan eru teknar saman upplýsingar yfir útlán alls og síðan sérstaklega til fyrirtækja, eignarhaldsfélaga og heimila úr skjali Seðlabankans.  (Seðlabankinn skiptir lántökum í sjö hópa, en þessi þrír eru stærstir.)  Fremst eru tölur úr dálki BJ (sept.08) í excel-skjalinu, síðan út dálki BK (okt.08), þá tölur yfir stöðuna 31.12. 2008, 2009 og 2010 og loks staðan í lok júlí á þessu ári.  Áhugavert er að bera saman hinn mikla mun sem er á tölum í fremstu tveimur dálkunum en tölurnar fyrir október 2008 gefa hugmynd um þær miklu afskriftir sem áttu sér stað í gömlu bönkunum áður en lánasöfnin voru keypt af nýju bönkunum.

HAGTÖLUR SEÐLABANKANS
Flokkun útlána innlánsstofnana - tímaraðir
M.kr	sep.08	okt.08	des.08	des.09	des.10	júl.11
Innlendir aðilar, alls (liðir 1-9)	4.789.137	1.973.245	1.964.101	1.679.011	1.710.880	1.656.069
Fyrirtæki	1.987.460	1.192.529	1.245.311	1.162.071	1.129.433	1.097.100
Eignarhaldsfélög	1.609.173	359.119	425.824	226.200	231.190	199.926
Heimili	1.032.026	584.939	592.039	512.742	528.487	486.564
þ.a. íbúðalán	606.886	310.749	331.726	285.104	300.604	269.380
2   Yfirdráttarlán	251.515	156.480	139.331	145.122	149.370	130.186
Fyrirtæki	110.918	79.135	73.644	66.998	61.089	57.568
Eignarhaldsfélög	33.979	7.244	6.823	7.207	4.750	2.317
Heimili	78.280	59.529	48.773	51.013	55.082	42.895
4   Óverðtryggð skuldabréf	630.305	157.403	198.815	250.696	331.278	428.968
Fyrirtæki	150.670	63.616	88.877	148.897	155.405	224.482
Eignarhaldsfélög	415.679	70.969	82.992	77.333	119.903	111.778
Heimili	26.724	18.128	18.455	15.674	53.314	88.047
þ.a. íbúðalán		298	283	1.614	28.234	45.383
5   Verðtryggð skuldabréf	973.626	510.842	534.939	511.864	532.267	533.810
Fyrirtæki	191.832	140.483	151.369	170.639	207.720	216.161
Eignarhaldsfélög	54.433	19.047	20.079	22.578	19.207	19.374
Heimili	627.091	346.424	358.432	313.667	296.095	289.942
þ.a. íbúðalán	499.333	251.893	266.513	235.943	217.061	203.166
6   Gengisbundin skuldabréf	2.855.024	1.261.437	1.302.065	974.854	866.318	679.321
Fyrirtæki	1.441.289	856.910	878.013	728.915	665.443	553.662
Eignarhaldsfélög	1.057.930	240.791	262.095	115.272	80.828	64.222
Heimili	271.950	145.699	151.133	122.260	111.538	55.209
þ.a. íbúðalán	107.553	58.558	64.930	47.547	55.309	20.831
7   Eignarleigusamningar	57.823	29.609	30.374	26.291	27.637	31.398
Fyrirtæki	34.631	17.908	18.681	19.129	16.980	21.395
Eignarhaldsfélög	0	298	303	119	211	424
Heimili	22.136	11.033	11.011	6.513	9.817	8.979
8   Gengisbundin yfirdráttarlán	110.735	48.607	59.169	31.684	31.909	28.095
Fyrirtæki	51.295	27.712	24.733	25.176	21.168	22.548
Eignarhaldsfélög	42.345	15.401	27.403	2.558	5.154	1.543
Heimili	5.207	3.644	3.554	3.223	2.407	1.347
9    Niðurfærslur	-102.180	-203.770	-337.458	-265.360	-230.900	-177.407
Heimild: Upplýsingasvið SÍ.

Lítið fer á milli mála að "kaupverð" nýju bankanna á þeim hluta lánasafna gömlu bankanna sem færðist yfir, var langt undir bókfærðu virði í gömlu bönkunum.  Þegar vara er keypt á niðursettuverði, þá hefur seljandi greinilega fært verðið niður hjá sér, þ.e. afskrift hefur átt sér stað hjá seljandanum.  Nú er þessi vara ekki venjuleg neysluvara, heldur lán til viðskiptavinar.  Ef eigandi kröfunnar lækkar bókfært virði kröfunnar, þá er hann jafnframt að segja að innheimtuvirðið sé ekki í samræmi við nafnvirði fyrir niðurfærslu.  Að nýr eigandi kröfunnar kjósi að líta framhjá afskrift gamla kröfueigandans er skiljanlegur hlutur þegar um vogunarsjóð er að ræða, en að viðskiptabanki viðkomandi lántaka skuli haga sér þannig er gjörsamlega út í hött.  Höfum þá líka í huga, að kröfuhafar gamla bankans hafa samþykkt virðisrýrnunina og tilgangurinn með selja nýja bankanum kröfurnar eftir að þær höfðu verið afskrifaðar verulega var einmitt til að koma til móts við lánatakana en ekki nýjan kröfueiganda. Íslensk stjórnvöld fengu Deloitte LLP og Oliver Wyman einmitt til að endurmeta lánasöfnin vegna þess að ekki var talið að lántakar stæðu undir hinni hækkuðu greiðslubyrði eða að þeir höfðu orðið fyrir slíku tjóni vegna eignarýrnunar eða tekjumissis að ólíklegt væri að kröfurnar fengjust innheimtar eins og höfuðstóll þeirra stóð.  Það er því siðlaust með öllu og svik við þá samninga sem gerðir voru, að nýju bankarnir ætli að láta sem engar afskriftir hafi átt sér stað hjá gömlu bönkunum. Því miður fellur Maríu-nefndin í þá gildru að telja afskriftir, sem tilheyra ekki nýju bönkunum, þeim til eigna.  Er það dapurlegt að mínu mati.

Sagan endurrituð

En tölur Seðlabankans hafa ekki alltaf litið svona út.  Hafa þær raunar tekið allverulegum breytingum í tímans rás.  Að sjálfsögðu breytast þær í lok hvers tímabils, en það er ekki það sem ég á við.  Nei, tölur sem eiga að gilda fyrir t.d. 31.12.2008 og 31.12.2009 hafa ítrekað breyst á milli útgáfa af skjali SÍ.  Ég hef haft það fyrir sið að hlaða þessu skjali niður tvisvar eða þrisvar á ári.  Hef ég því breytingasögu talnanna í grófum dráttum.   Hér fyrir neðan birti ég árslokatölurnar fyrir 2008 og 2009 eins og þær litu út í sama skjali sem ég hlóð niður 14.7.2010, þ.e. fyrir 15 mánuðum. Maður hefði nú haldið að í júlí 2010, þá væri komin mynd á stöðu mála í árslok 2008, en svo er alls ekki.  Ég hef meiri skilning á því að árslokatölur fyrir 2009 hafi tekið einhverjum breytingum frá 14.7.2010, en þær eru samt full miklar að mínu mati og mér liggur við að segja grunsamlegar.

HAGTÖLUR SEÐLABANKANS
Útlán innlánsstofnana - tímaraðir
Staða í skjali frá júlí 2010 borið saman við stöðu í skjali tekið út í september 2011
	Skjal frá júlí 2010	Skjal frá sept 2011	Skjal frá júlí 2010	Skjal frá sept 2011
Staða M.kr	des.08	des.08	des.09	des.09
Innlendir aðilar, alls (liðir 1-9)	1.963.161	1.964.101	1.678.578	1.679.011
Fyrirtæki	1.150.971	1.245.311	1.074.056	1.162.071
Eignarhaldsfélög	408.243	425.824	208.962	226.200
Heimili	558.050	592.039	476.012	512.742
þ.a. íbúðalán	300.677	331.726	248.451	285.104
2   Yfirdráttarlán	129.727	139.331	124.903	145.122
Fyrirtæki	68.808	73.644	62.373	66.998
Eignarhaldsfélög	6.695	6.823	9.593	7.207
Heimili	46.658	48.773	47.269	51.013
4   Óverðtryggð skuldabréf	193.519	198.815	226.837	250.696
Fyrirtæki	83.270	88.877	134.746	148.897
Eignarhaldsfélög	82.716	82.992	70.510	77.333
Heimili	17.970	18.455	14.948	15.674
þ.a. íbúðalán		283		1.614
5   Verðtryggð skuldabréf	517.841	534.939	491.687	511.864
Fyrirtæki	149.555	151.369	163.853	170.639
Eignarhaldsfélög	18.802	20.079	22.744	22.578
Heimili	344.637	358.432	300.304	313.667
þ.a. íbúðalán	242.683	266.513	207.947	235.943
6   Gengisbundin skuldabréf	1.194.558	1.302.065	885.623	974.854
Fyrirtæki	799.916	878.013	670.968	728.915
Eignarhaldsfélög	248.255	262.095	102.465	115.272
Heimili	135.570	151.133	105.269	122.260
þ.a. íbúðalán	57.994	64.930	40.505	47.547
7   Eignarleigusamningar	26.323	30.374	21.332	26.291
Fyrirtæki	16.314	18.681	15.770	19.129
Eignarhaldsfélög	304	303	98	119
Heimili	9.361	11.011	4.994	6.513
8   Gengisbundin yfirdráttarlán	55.345	59.169	30.293	31.684
Fyrirtæki	23.400	24.733	24.274	25.176
Eignarhaldsfélög	25.343	27.403	2.429	2.558
Heimili	3.196	3.554	2.891	3.223
9    Niðurfærslur	-190.711	-337.458	-105.649	-265.360
Heimild: Upplýsingasvið SÍ.

Eins og hægt er að sjá, þá hefur orðið talsverð breyting og finnst mér það sæta furðu.  Helst lítur út sem fjármálafyrirtækin séu með "bókhaldsbrellum" að breyta upplýsingum svo þær henti betur síðari tíma skýringum á atburðum.  Spurning hvort Seðlabankinn eigi ekki að birta sögu svona breytinga, ef þær fara yfir eitthvert tiltekið lágmark.  T.d. breytast niðurfærslur í lok árs 2008 um nærri 77% á milli útgáfa af tölunum og um 151% í árslok 2009.  Þetta eru meiri breytingar en svo að þær verðskuldi ekki sérstakra skýringa.

Fengu 170 milljarða afskrifaða

Athugasemdir

[Vilhjálmur Bjarnason Ekki fjárfestir, 24.9.2011 kl. 11:59]

Þetta er ótrúlegar tölur eða réttara sagt ótrúlegar breytingar á tölum og því sem maður skildi halda að ættu að vera sömu tölur eða allavega innan eðlilegra skekkjumarka, hver sem þau svo eru. Það sér hver sem vill sjá það að þetta eru ekki eðlileg frávik sem koma fram í gögnum Seðlabankans.  Hver skyldi skýringin vera, ætli það þurfi að láta umboðsmann Alþingis spyrja Seðlabankann þessarar spurningar því einhvern veginn er ég viss um að hann svarar þessu ekki nema tilneyddur eins og fyrri dæmi sína. Athyglivert að heimilin skulduðu engin óverðtryggð íbúðalán í júlí 2008 en sú tala er allt í einu komin í rúma 45 milljarða í september 2011 og bankarnir láta eins og það séu ný lán samanber frétt um að 90 % nýrra lána bankanna séu óverðtryggð. Þvílík fölsun.

[runar (IP-tala skráð) 24.9.2011 kl. 15:46]

Samkvæmt lögum má ekki upplýsa um hvaða fyrirtæki hafa notið afskrifta.. þá er það væntanlega lögin um bankaleynd enn að verki..

Hvernig má það vera að ekki megi upplýsa um afskriftir ríkisins í garð fyrirtækja í einkageiranum ?

Af hverju er alltaf þessi leynd yfir öllu, hvað er verið að fela ?

Bankaleyndin er krabbamein sem viðheldur drullunni/spillingunni/viðbjóðnum í landinu okkar !

Ekkert eitt afl kemst nærri bankaleyndinni í hlutverki hennar sem niðurrifsafls.

Bankaleyndin er sett fram til verndar Jóni og Gunnu (sem yfirleitt ekkert hafa að fela)til þess að þau séu ekki að garfast í fjár/einkamálum hvors annars, en reyndin er sú að í skjóli bankaleyndarinnar þrífst spillingin og skíturinn sem undanfarin ár hefur arðrænt landann og nánast tortímt orðspori okkar.

Burt með þessa helvítis plágu úr okkar samfélagi !

[Sigurður Haraldsson, 25.9.2011 kl. 03:59]

Heyr heyr Rúnar!