Hagnaður byggður á spá um framtíðargreiðsluflæði - Gengisdómar valda bankanum líklegast ekki neinum vanda

Áhugavert er að skoða árshlutareikning Íslandsbanka.  Samkvæmt því er hagnaður fyrstu 6 mánuði ársins 8.3 milljarðar króna.  Ákaflega góð tala að sjá og eilítið betri afkoma en fyrir ári.  Eða hvað?  Er afkoman eins góð og niðurstöðutalan segir til um?

Tveir liðir skera sig úr í rekstrarreikningi bankans.  Annar er það sem heitir á ensku "Income due to revised estimated future cash flows from loans" eða "tekjur vegna endurmats á framtíðargreiðsluflæði af lánum", hinn heitir á ensku "Net impairment losses" eða "Nettótap vegna virðisrýrnunar" og er þá vísað til virðisrýrnunar eigna, m.a. lánasafna. Fyrri liðurinn er upp á 23,9 milljarða sem er nær allt tilkomið á tímabilinu frá 1.4. - 30.6., þ.e. á þessu tímabili hefur virði framtíðargreiðsluflæðisins aukist um tæplega 24 milljarða af ástæðum sem ekki er greint frá.  Á sama tíma í fyrra var upphæðin 2,3 milljarðar eða innan við 10%.  Ég sá ekki í snöggri yfirferð neina skýringu á því hvaða forsendur voru gefnar fyrir endurmatinu á greiðsluflæðinu eða hvers vegna upphæðin er tífalt hærri í ár en í fyrra.  Virðisrýrnunin var 11,4 milljarðar á síðasta ári, en er metin 21,9 milljarðar á þessu ári og er nokkuð góð skýring gefin á því í skýringum.

Fyrir mér líta þessar tölur um endurmat á greiðsluflæði og síðan um virðisrýrnunina þannig út, að um hreina spádóma sé að ræða.  Forsendur fyrir þessum tölum eru a.m.k. ákaflega á reiki, þegar t.d. er haft í huga óvissan varðandi vexti áður gengistryggðra lána.  Ég get svo sem ekkert sagt til um framtíðargreiðsluflæðið meðan ég hef ekki forsendur útreikninganna og sama er að segja um virðisrýrnunina, en þessar tölur þurfa ekki að breytast mikið í "vitlausa" átt til að 8,3 milljarða hagnaðurinn er orðinn að engu eða jafnvel vænu tapi.

Annað sem vekur athygli mína í árshlutauppgjörinu er um gjaldeyrisjöfnuð bankans.  Ég fæ ekki betur séð en að bankinn brjóti gróflega gegn reglum Seðlabankans um gjaldeyrisjöfnuð NEMA að bankinn telji 134 milljarða af 287 milljörðum í gengisbundnum lánum (þ.e. gengistryggð lán eða lán í erlendum gjaldmiðli) vera lán í íslenskum krónum (þ.e. falla undir fordæmisgildi dóma Hæstaréttar frá 16. júní sl.).  Áhugavert er að sjá, að bankinn er ekki með erlendar skuldbindingar/fjármögnun bak við stóran hluta gengisbundinna útlána.  Vissulega kemur ekki fram á hvaða virði bankinn er að innheimta gengisbundin lán.  Af þeim sökum er lífsins ómögulegt að sjá hvort og þá hve mikið bankinn mun tapa ef skipta þarf lánunum yfir í íslenskar krónur miðað við upprunalegan höfuðstól.

Í skýringu 36 með árshlutareikningnum er þó ýmislegt áhugavert að sjá um þetta.  Vil ég til að byrja með vekja athygli annarra fjármálastofnana á eftirfarandi texta:

Earlier this year the Supreme Court ruled that certain types of FX contracts should be considered as ISK loans and the principal could not be linked to foreign currencies.

eða á okkar ástkæra ylhýra:

Fyrr á þessu ári úrskurðaði Hæstiréttur að tilteknin gengislán ætti að líta á sem íslensk krónu lán og höfuðstólinn mætti ekki tengja við erlenda gjaldmiðla.

Bankinn segist hafa metið áhrifin af gengisdómum Hæstaréttar á eigið fé bankans gæti numið 0 - 8 milljörðum eftir því hvaða vextir verið ákvarðaðir.  Þó setur bankinn þann varnagla að ef öll gengislán bankans yrðu dæmd ólögleg, þá væri höggið á bilinu 4 - 55 milljarðar.  Hér er það sem segir um þetta í árshlutauppgjöri bankans:

The Bank has reviewed its loan contracts and made assumptions as to the possible financial effect of the pending lawsuits. The total book value of the Bank’s foreign currency loan and leasing contracts is ISK 217 billion. The Bank estimates that about ISK 21 billion, or approximately 10%, of the foreign currency loan portfolio is at risk due to the Supreme Court ruling in June. The Bank has estimated that the resulting negative impact on the Bank’s equity would be in the range of ISK 0-8 billion depending on the interest rate used when calculating the resulting claim. Direct repayments to customers for these contracts would be in the range of ISK 5.0-8.5 billion. The Bank has a reserve for the higher amount and this is fully reflected in the financial statements.

The Bank has also made an impact assessment of the overall foreign currency loan and leasing contracts of ISK 217 billion, in the unlikely event that all of the Bank’s foreign currency loan contracts were to be deemed illegal. In this case, the total impact on the Bank’s equity would be in the range of ISK 4-55 billion. The lower end of the range refers to the case where Central Bank rates would be applied to the resulting claim, in line with the ruling of the District Court of Reykjavik described above, while the upper end of the range refers to the case of foreign currency interest rates being applied to the resulting ISK claims. Direct repayment to customers could be in the range of ISK 17-34 billion based on the same assumptions for the resulting interest rates. In all cases listed above, the Bank’s total capital ratio would remain above 12%.

Því miður þá kýs Birna Einarsdóttir að tjá sig bara um þessa ólíklegu svörtustu sviðsmynd, en ekki þá sem bankinn telur líklegasta.

Niðurstaðan er að vissulega sé mikið undir hjá bankanum varðandi gengisbundin lán, en höfum í huga að bankinn fékk 47% afslátt af lánasöfnunum og sé 217 milljarðar tala með 47% afslætti, þá var upphaflegt virði 409 milljarðar.  Mætti halda að bankinn hafi borð fyrir báru ef þetta er rétt tala.  Þá má benda á, að bankinn hefur þegar fært háar upphæðir á virðisrýrnunarreikning.  Á fyrri árshelmingi þessa árs voru tæpir 22 milljarðar færðir til virðisrýrnunar á lánasöfnum og rúmlega 10 milljarðar í á sama tíma í fyrra.  Bankinn er því búinn að leggja til hliðar dágóða upphæð vegna líklegrar virðisrýrnunar á útlánum sínum.  Hversu oft ætli hægt sé að tapa sama peningnum?

En vangaveltur mínar í upphafi voru hvort 8,3 milljarða hagnaður bankans væri skotheld tala.  Ég held ekki.  Ég held að allt of mikil óvissa sé í kringum fjölmörg atriði í rekstri bankans til að fullyrða að hagnaður hans sé í raun og veru 8,3 milljarðar.  Þessi tala er mat á líklegri stöðu, en ekki þarf mikið að breytast til þess að það mat fjúki út í buskan.  Niðurstaðan getur svo sem hvor tveggja endaði í mun meiri hagnaði eða þess vegna tapi.  Það mun framtíðin ein leiða í ljós, þ.e. hvert verður raunverulegt greiðsluflæði af útlánum bankans og hver verður virðisrýrnunin í raun og veru.

8,3 milljarða hagnaður Íslandsbanka

Athugasemdir

[Arnór Baldvinsson, 7.9.2010 kl. 19:41]

Sæll Marinó,

Er þetta dæmi ekki bara Enron "all over again"?  "Under Skilling, Enron adopted mark to marketaccounting, in which anticipated future profits from any deal were tabulated as if real today."  (wikipedia - http://en.wikipedia.org/wiki/Enron#Accounting_practices)  Þetta er nákvæmlega það sem þeir gerðu.  Þeir mátu framtíðarvirði samninga og fjármálagerninga á sem tekjur á núvirði í bókum félagsins and nokkurs tillits til áhættu og í raun án nokkurs raunverulegs mats, mikið af þessu voru bara tölur teknar úr lausu lofti.  Hvernig er hægt að byggja fjárhagslegt traust á fjármálastofnunum með svona "dót" í uppgjöri?  Mér sýnist að þeir séu að þenja út reikninga félagsins með áhættusömum útreikningum.  Það má sjálfsagt segja að þessi staða sé mjög erfið fyrir fjármálakerfið að eiga við þar sem óvissan er mjög mikil, en hvernig stendur á því að framtíðarvirði getur staðið í bókum í dag?  Er það viðtekin venja?  Spyr sá sem ekki veit:)

Kveðja,

[Marinó G. Njálsson, 7.9.2010 kl. 20:58]

Góður punktur, Arnór.  Takk fyrir innleggið.  Þegar ég sá þetta endurmat á framtíðargreiðsluflæði, þá datt mér strax í hug hagræðing á niðurstöðum til að sýna hagnað.  Talan varð að vera þetta há til að vega upp á móti niðurfærslunni vegna virðisrýrnuninni.  Bankinn er örugglega að nota "alþjóðlega viðurkenndar aðferðir", en mér finnst þetta ekki vera gegn heilar tölur, ef svo má að orði komast.

[Einar Björn Bjarnason, 7.9.2010 kl. 23:44]

Voru ekki gömlu bankarnir einnig að nota alþjóðlega viðurkennda aðferðir? Hafa þær aðferðir ekki einmitt verið gagnrýndar?

Síðan má ekki heldur gleyma að þróun hagkerfisins hefur áhrif á stöðu bankanna. Þ.e. neikvæð þróun fjölgar slæmum lánum og dregur úr virði eigna sem standa undir veðum veðlána.

Skv. Hagstofu Íslands, ef borinn er samann samdráttur landsframleiðslu og annarra þátta, milli 2. ársfj. 2009 við 2. ársfj. 2010, fæst:

Hagstofa Íslands 

• Einkaneysla             -2,1%
• Samneysla              -1,9%
• Fjárfesting            -26,3%
• Birgðabreytinga       -2,8%
• Þjóðarútgj, alls        -8,8%

• Útflutn. vöru og þj.  +3,2%
• Innfl. vöru og þj.    +5,0%
• Verg landsframl.      -8,4%

Einhver neikvæð áhrif á bankakerfið hljóta að stafa af þessari miklu rýrnun innan hagkerfisins milli þessara tímabila.

Ef samdráttur viðhelst áfram, sem hann mjög vel getur gert - sbr. hina algeru óvissu um framgang stórframkvæmda, þá mun eiginfé bankanna halda áfram að lækka, getur jafnvel orðið neikvætt.

Kv.

Kv.

[Arnór Baldvinsson, 8.9.2010 kl. 08:52]

Sæll Marinó,

Ég sé að enskan var að flækjast í hausnum á mér;) 

"núvirði í bókum félagsins and nokkurs tillits " átti að vera "...án nokkurs tillits"

Er þetta ekki að verða eitt alsherjar og alþjóðlegt vandamál í fjármálastofnunum í dag - þ.e. allar þessar fjármálaafurðir sem er hægt að toga og teygja á alla kanta til þess að þær gefi þá mynd sem stjórnendurnir vilja?  Þessi fyrirtæki eru ekki lengur að telja fram raunverulegt fjármagn, þ.e. þar sem beinharður gjaldeyrir stendur á baki, heldur er megnið af þessu orðið pappírsvafningar sem ekkert stendur á bak við og enginn veit hvaða raunverulegt verðmæti hefur, ef það er þá eitthvað þegar upp er staðið.  Þetta er allt að verða eitt Mattador spil;) 

Kveðja,

[Ingvaldur (IP-tala skráð) 8.9.2010 kl. 10:44]

Grein í "viðskiptablaði" Fréttablaðsins um þetta uppgjör var nánast bara fyrirsögnin, þ.e. hagnaður 8,3 milljarðar. Þetta sýnir okkur glöggt að það hafa orðið litlar breytingar á öllum stigum valdsins og þar með talið fjórða valdsins sem oft er talað um, þe. fjölmiðlum. Sorglegt.

Hvað sýna uppgjör yfirleitt? Þau virðast eingöngu endurspegla það sem menn vilja sýna í hvert sinn, aðallega af því að engin rýni er í uppgjörin, fréttamenn horfa bara í tilbúna lokaniðurstöðuna.

Uppgjör nokkurra sjávarútvegsfyrirtækja var fært yfir í evrur, við það fór eigið fé úr því að vera neikvætt í að vera jákvætt um tugi prósenta, semsagt hægt að breyta eigin fé um milljarða með því einu að skipta út KR. í EUR á pappírnum, en er fyrirtækið eitthvað öðruvísi statt í raun?