Skjöl frá stjórn Sparisjóðs Svarfdæla og Saga Capital

Ég hef undir höndum tvö skjöl dagsett 29. nóvember 2007 til stofnfjáreigenda í Sparisjóði Svarfdæla.  Annað er frá stjórn sparisjóðsins, þar sem útboð vegna stofnfjáraukningar hjá Sparisjóði Svarfdæla.  Hitt er frá Saga Capital Fjárfestingabanka hf. og undirritað af Geir Gíslasyni, framkvæmdarstjóra útlánasviðs.  Ég vil sérstaklega vekja athygli á málsgrein sem er rétt fyrir neðan mitt skjal Saga Capital.  Þar segir:

Til tryggingar láninu yrðu núverandi stofnbréf lántaka ásamt þeirra aukningu sem viðkomandi skrifar sig fyrir í yfirstandandi stofnafjáraukningu.

Hér er um tilboð til stofnfjáreigenda um fjármögnun stofnfjáraukningar og hvernig tryggingum vegna lána, sem veitt yrðu, verði háttað.  Að Saga Capital hafi lætt inn í smáaletri lánasamnings ákvæði um frekari tryggingar, getur ómögulega talist marktækt hvað þá að um heiðarlega viðskiptahætti sé að ræða.

Stofnfjáreigendum á Dalvík berast greiðsluseðlar

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Bréf stjórnar Sparisjóðs Svarfdæla bls. 1
• Bréf stjórnar Sparisjóðs Svarfdæla bls. 2
• Tilboð Saga Capital

Nýr blóraböggull fundinn - Kröfuhafar eiga að koma í veg fyrir að lán séu leiðrétt

Fréttablaðið og Eyjan hafa verið fylgja eftir umræðu um hagnað bankanna og hlut endurmats lána í þeim hagnaði. Frétt á Eyjunni byrjar með þessum orðum:

Hinn aukni hagnaður íslensku bankanna mun ekki nýtast heimilum landsins til frekari skuldaleiðréttinga en orðið er eins og Lilja Mósesdóttir, þingmaður Vinstri grænna, hefur kallað eftir. Ástæðan sú að kröfuhafar bankanna telja sig hafa verið hlunnfarna við færslu lána yfir í nýju bankana og arður af rekstri þeirra sé lágmarkskrafa þeirra.

Er nú verið að finna nýjan blóraböggul fyrir því að heimilin og atvinnulífið fá ekki eðlilega leiðréttingu lána sinna. Ég hef nú séð betri leikfléttu en þetta. Staðreyndir málsins eru að það eru starfsmenn og stjórnendur bankanna sem ákveða hvernig afslátturinn af lánasöfnunum er nýttur. Mark Flanaghan hjá AGS sagði í nóvember 2009 að eitt helsta viðfangsefnið þá hafi verið að sjá til þess að lífvænlegir lántakar fengju viðeigandi leiðréttingu lána sinna. Í staðinn fyrir að fara út í slíka vinnu, hafa bankarnir farið út í að yfirtaka fyrirtæki í stórum stíl, þ.e. í staðinn fyrir að nýta afsláttinn til að hjálpa eigendunum að endurreisa fyrirtækin, þá eru þau færð inn í eignarhaldsfélög bankanna. Þetta heitir eignaupptaka. Sama á við þegar heimilin eru annars vegar. Fyrsta skrefið virðist allt of oft vera að ná eigninni af fólki. Það fær að heita eigendur á pappírunum, en skuldsetningin er skilin eftir í 100 - 110% af matsverði. Ráði fólk ekki við þetta, þá getur það góðfúslega fengið 70% skuldsetningu í 3 ár. Í desember 2007 var skuldsetning sömu eignar miðað við sama mat kannski 60%.  Það hefur sem sagt misst allt sitt eigið fé og gott betur.

Já, bankarnir geta reynt að blekkja fólk og kenna hinum "vondu" kröfuhöfum um. Staðreyndin er að kröfuhafar vildu ganga mun lengra í leiðréttingu lána heimila og fyrirtækja, en gert hefur verið. Það er rétt að þeim fannst afslátturinn vera mikill sem fór á milli, en í þeirra huga voru það samt smámunir. Mismunurinn á hugmyndum þeirra og þess sem kom fram í mati Deloitte var kannski mikill fyrir okkur almenning, en mínar heimildir herma að þeir hafi sætt sig við það með því skilyrði að afslátturinn rynni í staðinn til lántakanna og þá fyrst og fremst heimilanna. Þetta var í ágúst 2009. Síðan varð kröfuhöfum ljóst að ekki stóð til að veita afsláttinn áfram. Hann átti að nota til að byggja upp eigið fé bankanna þriggja (eins og ég spáði fyrir í febrúar 2009) og þannig gera þá seljanlegri. Það vildu kröfuhafarnir ekki sætta sig við og þess vegna ákváðu þeir að koma sem stórir hluthafa inn í Íslandsbanka og Arion banka.  Fram að því höfðu þeir ekki viljað það. Trixið hans Steingríms misheppnaðist. 200 milljarðarnir sem ríkissjóður hefði lagt í þessa tvo banka voru smámunir miðað við væntan hagnað næstu ára.

Upplýst var í morgun að 80% af endurmati lánasafna Arion banka renni til kröfuhafa. Þetta verður ekki há upphæð samanborði við hina bankana, þar sem lánasöfnin voru færð með minnstum afslætti til Arion banka. Tölurnar verða stærstar hjá Íslandsbanka. En þó lánasöfnin hafi verið flutt yfir með einhverjum tilteknum afslætti, þá var það bara bráðabirgða gjörningur. Uppgjörið milli bankanna verður tekið upp á næsta ári. Þá verða allar tölur og prósentur endurskoðaðar. Slík endurskoðun getur leitt til þess að afslátturinn á lánasöfnunum eykst, en líklegast lækkar hann. Nema að dómstólar á Íslandi, ESA eða EFTA-dómstóllinn verði búnir að komast að því að ekki megi breyta vöxtum fyrrum gengistryggðra lána afturvirkt. Mér sýnist það geta rýrt verðmæti lánasafna bankanna um 30-40%, ef ekki meira.

Enn og aftur, ekki hlusta á þann málflutning að allt sé erlendum kröfuhöfum að kenna. Í fyrsta lagi er ekkert vitað hverjir þessir kröfuhafar eru í raun og veru. Í öðru lagi, þá er uppi þrálátur orðrómur um að innlendir aðilar hafi keypt umtalsverðan hluta af kröfunum. Í þriðja lagi, þá hafa einhverjir þegar fengið skuldatryggingar sínar greiddar út og hafa sætt sig við tjón sitt. Í fjórða lagi, þá koma kröfuhafar ekkert að rekstri bankanna og hafa því ekkert með það að gera hvernig bankarnir deila út afslættinum til réttlátra og ranglátra.  Skilanefndir og slitastjórnir eru á milli kröfuhafa og bankaráða.

Mér finnst þessi málflutningur heldur aumur og ekki sýna vilja bankanna að koma hér að raunverulegri endurbyggingu þjóðfélagsins. Mér finnst bankarnir gleyma uppruna sínum og hvernig lánasöfnin sem um ræðir bólgnuðu út vegna svika, lögbrota og pretta fyrrverandi stjórnenda og eigenda hrunbankanna. Vilji bankarnir byggja upp traust aftur, þá er þetta EKKI rétta leiðin.

Seðlabankinn snuprar starfsmenn sína og firrir sig ábyrgð á störfum þeirra

Ég fæ ekki betur séð, en aðstoðarseðlabankastjóri sé með ummælum sínum:

að skýrslan endurspeglaði skoðun þeirra starfsmanna sem unnu hana, fremur en Seðlabankans

að snupra starfsmennina sem unnu skýrsluna.   Ekki veit ég hvort þetta er almenn venja hjá Seðlabanka Íslands að gangast ekki við gagnavinnslu og rannsóknum starfsmanna í vinnutíma. Þetta hljómar frekar undarlega svo ekki sé meira sagt.  Ég átta mig alveg á því að Arnór Sighvatsson, aðstoðarseðlabankastjóri, hefur líklegast ekki haft færi á að sannreyna upplýsingarnar, en til þess hefur hann þessa sérhæfðu starfsmenn.

Fyrst yfirstjórn Seðlabankans telur vafa leika á sannleiksgildi upplýsinga um erlenda stöðu þjóðarbúsins, þá er næst að spyrja hvaða upplýsingar aðrar yfirstjórnin treystir sér ekki til að styðja við.  Njóta upplýsingar um eigna- og skuldastöðu bankakerfisins stuðnings yfirstjórnarinnar?  Eru upplýsingar um utanríkisviðskipti traustsins verðar?  Hafa menn efasemdir um gjaldeyrisstöðu þjóðarbúsins?  Hvort telur yfirstjórn bankans tölurnar um erlenda stöðu þjóðarbúsins vera ofmetnar eða vanmetnar? 

Síðan má spyrja: Hvers vegna treystir yfirstjórn Seðlabanka Íslands sér ekki til að standa með gagnavinnslu- og rannsóknarstörfum starfsmanna sinna?  Er það vegna þess að yfirstjórnin veit að starfsmennirnir eru ekki hæfir til starfans?  Er það vegna þess að yfirstjórnin veit að upplýsingum var haldið frá starfsmönnunum?  Eða er það vegna þess að þessar upplýsingar áttu að fara leynt og aðrar "heppilegri" upplýsingar áttu að birtast í staðinn?

Mér finnst vera himinn og haf á milli þess að túlkun starfsmanna á gögnum sé ekki endilega skoðun yfirstjórnar Seðlabanka Íslands, en að gefa í skyn að

[o]pinberar tölur Seðlabanka Íslands um erlenda stöðu þjóðarbúsins, sem birtar eru reglulega á heimasíðu bankans, geta verið villandi og síst til þess fallnar að skýra hina raunverulegu stöðu

er allt önnur Ella. 

Ég hef svo sem heyrt þennan fyrirvara yfirstjórnar SÍ áður.  Það var á tveimur málstofum eða þremur um skuldastöðu heimilanna og skuldakreppur.  Munurinn þar var að verið var að vinna flóknar upplýsingar um skuldir, tekjur, gjöld og eignir sem kölluðu á mikla túlkun á hvað ætti að taka með og hvað ekki.  Margra mánaða vinna með SQL-fyrirspurnum í samsetta gagnagrunna frá ýmsum áttum.  Ég benti sjálfur strax á vafasamar túlkanir hagfræðinga Seðlabankans þá og þegar fram liðu stundir kom í ljós að túlkun þeirra stóðst ekki nánari skoðun.  Hér er ekki um slíkt að ræða.  Hér er um það að ræða að næsta auðvelt er að safna saman þessum gögnum.  Það sem meira er, það er hlutverk Seðlabanka Íslands að safna þessum gögnum og halda utan um þessar upplýsingar.  Treysti yfirstjórn Seðlabankans sér ekki til að styðja við álit og vinnu sérfræðinga sinna, þá er ekki nema um eitt að ræða.  Fá verður óháða sérfræðinga til að fara ofan í vinnu starfsmanna SÍ og út frá niðurstöðu þeirrar rannsóknar verði skipt um fólk í yfirstjórn SÍ eða starfsmennirnir finni sér ný störf.

Yfirstjórn Seðlabanka Íslands getur ekki firrt sig ábyrgð á störfum starfsmanna sinna.  Efni sem birt er í nafni Seðlabanka Íslands er skoðun bankans og hann ber ábyrgð á innihaldi þess.  Haldi Arnór Sighvatsson, að einstakir starfsmenn hafi völd til að koma með yfirlýsingar eða skoðanir í efni útgefnu af bankanum án þess að bankinn sé ábyrgur fyrir því, þá veður hann í villu.  Telji Seðlabankinn sig ekki geta stutt við vinnu starfsmanna sinna, þá er út í hött að sú vinna sé unnin í nafni Seðlabankans og ennþá fáránlegra að niðurstöður hennar séu birtar í nafni Seðlabankans.  En þetta er kannski hin nýja stjórnsýsla, sem byggir á því að yfirstjórn beri ekki ábyrgð.

Opinberar tölur eru villandi

Af launakjörum, hagnaði bankanna og endurútreikningi lána - Neyðarkall lántaka

Fréttir um launakjör í Arion banka og Íslandsbanka nudda salti í sár þjáðra heimila.  Ég ætla ekki að öfundast yfir launum bankamanna, en á meðan laun utan bankanna hafa nánast staðið í stað, þá hækkuðu mánaðarlaun á hvert stöðugildi að jafnaði um 19% milli 2009 og 2010 hjá Arion banka og 17% hjá Íslandsbanka. Ætli þetta sé ástæðan fyrir því að launavísitalan er að hækka og þar með greiðslujöfnunarvísitalan?

Í tilfelli Arion banka var hækkunin að meðaltali kr. 111 þús. og kr. 101 þús. hjá Íslandsbanka (upplýsingar úr frétt DV um málið).  Ekki veit ég hvað það eru mörg stöðugildi hjá Arion banka, en gefum okkur að þau séu ívið færri en hjá Íslandsbanka, þar sem þau eru 1.100.  Ef reiknað er með 1.000 stöðugildum hjá Arion banka, þá þýðir 111 þús.kr. meðalhækkun á mánuði 1,3 ma.kr. hækkun launa, sem er sama tala og hjá Íslandsbanka.  Bætum ofan á þetta launatengdum gjöldum og þá hefur launakostnaður hækkað nálægt 1,6 ma.kr. hjá hvorum banka um sig.   Þarna er því 3,2 ma.kr. kostnaðarauki sem þessir bankar verða fyrir og skila samt stæðilegum hagnaði.  Meðan stór hluti landsmanna á í miklum vanda vegna óréttlátra krafna bankanna um greiðslu á stökkbreyttum höfuðstóli lána vegna háttsemi fyrirrennarar þessara banka, þá finnst mér þetta ósmekklegt.  Síðan má ekki gleyma milljörðunum og milljarðatugunum sem núverandi og fyrrverandi starfsmenn þessara banka hafa fengið fellda niður af lánum sem viðkomandi fengu hjá bönkunum.

Endurútreikningur lána

Þá er það hin hliðin, þ.e. stökkbreyttar kröfur bankanna á almenna lántaka.  Á undanförnum dögum og vikum hafa landsmenn fengið send bréf frá viðskiptabönkum sínum og fjármögnunarfyrirtækjum með nýjum útreikningi á stöðu lán sem voru gengisbundin.  Ég hef farið eins ítarlega og mér hefur frekast verið kostur yfir þessa útreikninga og fundist þeir almennt ákaflega furðulegir.  Einnig hafa mér borist beiðnir frá óteljandi aðilum að skoða útreikninga þeirra.  Mín niðurstaða af öllu þessu er að Alþingi lét plata sig og að 4. gr. laga nr. 38/2001 innifelur í sér ákvæði um okurvexti sem hvergi væri fallist á í hinum siðmenntaða heimi að lagðir væru á húsnæðislán.

Aðferðafræði fjármálafyrirtækjanna við endurútreikninginn er mismunandi, en tveir af þeim bönkum sem ég fékk endurútreikning frá fóru þá leið að taka annars vegar upphaflega höfuðstólinn og vaxtareikna hann eins og engar greiðslur hefðu verið greiddar og síðan taka afborganir og aðrar greiðslur og vaxtareikna það á sama hátt.  Eitt lána minna er 2 m.kr. lán sem tekið var 30.6.2004 og var greitt skilvíslega af því fyrir utan að ég fékk frystingu á það og síðan neitaði ég að greiða af því eftir að dómar Hæstaréttar féllu 16. júní 2010.  Samkvæmt útreikningi viðskiptabanka míns, þá stendur uppreiknaður höfuðstóll lánsins (án tillits til afborgana) í 4.351.035 kr. sé farin verðtryggð leið, en 4.465.993 kr. sé farin óverðtryggð leið.  Höfuðstóllinn á sem sagt annars vegar að hafa hækkað um 118% á sex og hálfu ári og hins vegar um 123%.  Gengistryggður höfuðstóll lánsins er aftur á móti 3.641.586 kr. eða 82% hærri en upphaflegur höfuðstóll, sem var alveg nógu slæm hækkun.  Ég stend sem sagt frammi fyrir þremur afleitum kostum:  A.  að halda 82% hækkun höfuðstóls vegna hruns krónunnar; B. 118% hækkun höfuðstóls vegna verðbólgu og verðtryggðra vaxta; C. 123% hækkun höfuðstóls vegna uppspenntra stýrivaxta Seðlabanka Íslands.  Í mínum huga eru allar leiðirnar afleitar og óaðgengilegar.  Bankinn minn er búinn að fá verulegan afslátt af þessu láni frá gömlu hryggðarmyndinni sinni, fyrirtæki sem ásamt tveimur öðrum fjárglæfrastofnunum setti hagkerfið á hliðina í umboði þáverandi ríkisstjórnar.  Nú fæ ég val um þrjár leiðir að gjaldþroti, því engin þessara leiða, sem líka bjóðast fyrir öll hin lánin mín, mun nýtast mér.  Frekar en svo mörgum öðrum landsmönnum.  Greiðslubyrði þessa láns var kr. 70.000 á þriggja mánaðafresti árið 2007, en verður ekki undir 240.000 kr. eftir þessa endurútreikninga.  Þetta gerir um 350% hækkun á greiðslubyrði.  Bankinn er með samviskubit yfir þessu og hefur góðfúslega boðið mér 25% lækkun á eftirstöðvum lánsins, sem færu þá úr rétt tæplega 2,2 m.kr. í 1.640 þús.kr.  Greiðslubyrðin af þeirri upphæð reiknast mér til að vera um 160 þús.kr. í hvert sinn eða ríflega tvöföldun þess sem gengið var út frá í upphafi.  Já, þau eru kostakjörin sem fjármálafyrirtækin bjóða viðskiptavinum sínum og velti ég því fyrir mér hvers vegna fólk er almennt að eiga viðskipti við kvalara sína.

Neyðarkall lántaka

Ég get ekki farið frá þessari færslu án þess að vekja athygli á athugasemdum sem skráðar voru við aðra færslu hjá mér í gær.  Þó svo að viðkomandi sé í viðskiptum við Frjálsa fjárfestingabankann, þá sýnist mér að hægt sé að skipta nafni FF út fyrir hvaða nafn fjármálastofnunar sem er.  Báðar eru þær frá manni sem kallar sig Sigurður #1 og hefur verið virkur í umræðunni á síðunni hjá mér og líka á Eyjunni að ég best veit.

Fyrri athugasemdin:

Ég var að borga 120þúsund af mínu láni fyrir hrun, gengistryggt.

Var að fá í hendurnar endurútreikning frá Frjálsa þar sem er boðið upp á fjóra valkosti á lánskjörum.

Ef ekkert er valið fyrir 28mars verður leið 1 sjálfkrafa valin fyrir mig og þá verða afborganirnar 340 þúsund eða rétt tæplega þrefalt hærri en ég var að borga, og fannst nóg.

Lægstu afborganirnar sem hægt er að komast í eru um 270þúsund á mánuði eða helmingi hærri en fyrir hrun.

Ef þetta er lokaniðurstaðan er ljóst að Frjálsi er að hirða af mér húsið í skaðabætur fyrir að hafa veitt mér ólöglegt lán því ekki er ég að fara að borga þessar upphæðir af húsinu mínu.

Þetta er víst ekki forsendubrestur að mati bankanna eða íslenskra dómstóla.

Takk fyrir mig.

Síðari athugasemdin:

Ég greiddi upp lífeyrissjóðslán 2006 og skipti yfir í gengistryggt til að losna við verðtrygginguna.

 Ég gerði þetta í "minikreppunni" þegar danske bank setti hér allt á hliðina og vísitalan var í ca 170stigum.

 Ég taldi mig ekki vera í neinni fjárglæfrastarfssemi, tók engin ný lán út á húsið í bólunni og ekkert annað fyllerí.

Þessu er allavega lokið hjá mér, ég ræð ekki við þessar afborganir og hef ekki efni á málaferlum.

Ég er hins vegar að nálgast miðjan aldur, með þrjú börn og ætla ekki að byrja upp á nýtt á þessu landi.

Ég fer úr landi þegar bankinn hefur fengið húsið og mitt síðasta verk hér verður að aka jarðýtu í gegnum kofann, því það er alveg á hreinu að bankinn fær það ekki.

Ég byggði þetta hús, og ég ríf það.

Mér finnst mikilvægt að fjármálafyrirtæki átti sig á þeim skilaboðum sem verið er að senda þeim.  Almennir lántakar, sem sýndu fyllstu aðgátar í sínum fjármálum, hafa dregist niður í hyldýpið með hrunbönkunum.  Í staðinn fyrir að tekið sé tillit til aðstæðna fólks, þá horfa fjármálafyrirtækin bara á hvað þau komast upp með.  Þau hunsa alveg neyðarköll fólks, eins og þau komi þeim ekki við.  Ekkert fjármálafyrirtæki hefur sýnt fram á að kostnaður þess af hinum stökkbreyttu lánum viðskiptavina þeirra sé neitt í líkingu við stökkbreytinguna.  Raunar bendir allt til þess, að fjármögnunarkostnaður þeirra sé mjög lágur og jafnvel enginn.  Hagnaðartölur Arion banka og Íslandsbanka benda til þess að afslátturinn af lánasöfnunum, sem færð voru yfir, sé að skila sér sem verulegur hagnaður fyrir fyrirtækin.  Það er kannski löglegt, en algjörlega siðlaust.

Ég hef hvatt til þess að endurútreikningur lána verði takmarkaður við tímann frá 1.1.2008.  Þá stóð lánið mitt í 1.256.664 kr.  Uppreiknum hann um 17,8% vegna 2008, 14,1% vegna 2009 og 8% vegna 2010 og drögum frá greiðslur, þá er niðurstaðan í kringum 1.600.000 kr.  eða 5-800 þús. kr. lægri tala en samkvæmt uppreikningi bankans.  Mér er sem sagt ætlað að greiða bankanum 5-800 þús.kr. vegna gjalddaga sem ég greiddi samkvæmt heimsendri innheimtu.  Ég á öll þessi bréf frá bankanum og hvergi er á þeim gerður fyrirvari um af hálfu bankans, að þetta væri ekki endanleg greiðsla fyrir þennan gjalddaga.

Ég á ennþá eftir að fá einn endurútreikning.  Það er vegna láns sem ég tók fyrst af þeim gengistryggðu lánum, sem ég er með.  Mig hryllir við tilhugsuninni.

Ábyrgð fjármálafyrirtækjanna hverfur ekki með nýrri kennitölu

Fjármálafyrirtæki verða að gera sér grein fyrir ábyrgð sinni og fyrirrennara sinna á ástandinu í þjóðfélaginu.  Við stofnun nýju bankanna tóku þeir yfir réttindi og skyldur gömlu birtingamynda sinna gagnvart viðskiptavinum sínum.  Það þýðir að þeir geta ekki innheimt af lánum viðskiptavina meira en réttlátt er burt séð hvað lögin segja.  Hæstiréttur hefur þegar úrskurðað að Arion banki sé ekki aðili að nema hluta máls vegna gengistryggðs láns.  Ef sá úrskurður er fordæmisgefandi, þá er það ekki hlutverk nýju bankanna að rukka viðskiptavini um "vangreidda" vexti aftur í tímann.  Í öðru máli tilgreindi Hæstiréttur að útreikningar á vöxtum sem ekki standast nánari skoðun skyldu gilda.  Í þriðja málinu skyldi Hæstiréttur eftir "skítarönd" í úrskurði sínum, þannig að ekki er klárt hversu langt aftur nýir vextir skulu reiknaðir.  Í fjórða málinu og raunar hinum líka, sneiðir Hæstiréttur framhjá því álitamáli hvort c-liður 36. gr. samningalaga nr. 7/1936 nýtist neytendum varðandi þessi lán.  Þá hunsar Hæstiréttur í nýlegum úrskurðum nýsett lög nr. 151/2010 um hvernig skuli staðið að endurútreikningi lána.

Það neyðarkall, sem ég birti að ofan, er eitt af mörgum sem mér berast.  Örvænting fólks er að aukast.  Óánægja fólks hefur aldrei verið meiri.  Vantrú fólks á að réttlæti fáist er algjör.  Tiltrú fólks á samfélagið fer þverrandi.  Ég fagna því að rekstur bankanna gangi vel, en sá rekstrarbati má ekki vera á kostnað heimilanna í landinu.  Hagur samfélagsins byggir á því að öllum stoðum þess farnist vel.  Um þessar mundir gengur vel hjá nokkrum fjármálastofnunum, um 10% fyrirtækja, 2-3% einstaklinga og þar með er það upptalið.  Er þetta það Ísland sem við viljum?

Kröfuhafar fá afsláttinn til baka í gegn um hagnað nýju bankanna - Bankarnir fjármagna sig á lágum innlánsvöxtum

Í fyrravor varaði ég við því, að kröfuhafar gömlu bankanna myndu fá hluta af afslættinum, sem þeir veittu nýju bönkunum á innlendum lánasöfnum, til baka í gegn um hagnað nýju bankanna.  Hafði ég upplýsingar um að gerðir hefðu verið samningar við kröfuhafana, að þeir fengju hlutdeild í hagnaði umfram það sem færi í arðgreiðslur.  Vissulega mun þetta ekki gerast fyrstu árin (að því sagt er), en mér finnst liggja í augum uppi, að eflist eigið fé nýju bankanna, þá verði þeir á einhverjum tímapunkti látnir greiða eigendum sínum út hlutdeild í því.

Fyrsta frétt Stöðvar 2 í kvöld gekk nákvæmlega út á þetta.  Þar var fjallað um afkomutölur Íslandsbanka og bent á að 14,5 ma.kr. af 29 ma.kr. væri tilkominn vegna uppreiknings á lánasöfnum.  Síðan var verulegur hluti tilkominn vegna vaxtamunar, sem er ekki síður mikilvægt atriði.  Þetta varðandi lánasöfnin er það sem Hagsmunasamtök heimilanna hafa haldið fram frá því stuttu eftir stofnun samtakanna.  Hitt varðandi vaxtamuninn er atriði sem ég hef nokkrum sinnum bent á. 

Varnarræða fyrrverandi efnahags- og viðskiptaráðherra fyrir hönd fjármálafyrirtækjanna var að ekki væri hægt að miða við samningsvexti, þar sem fjármögnunarkostnaður þeirra væri svo hár.  Þessu hef ég alltaf mótmælt og bent á að bankarnir fjármagni sig að miklu leiti með ódýru, óverðtryggðu lánsfé í formi veltiinnlána og óbundinna innlána.  Vextir þessara innlána eru mjög lágir og því fá bankarnir góðan vaxtamun, þó svo að ekki séu reiknaðir aftur í tímann allt að 21% vextir ofan á útlán sem áður báru 4-5% vexti.  Fjármögnun bankanna snýst nefnilega ekki um fortíðina heldur framtíðina.

Nú kemur í ljós, að Íslandsbanki hefur náð inn góðum vaxtamun á síðasta ári.  Er það þrátt fyrir að bankinn hafi ekki verið byrjaður að innheimta afturvirkt hina himinháum vexti Seðlabanka Íslands.  Hvað segir það um þörf bankans til að sækja seðlabankavextina aftur í tímann?  Hún er nákvæmlega engin.  Bankinn þarf jú ekki að borga núna fyrir fjármögnun árið 2007, 2008 og 2009.  Nei, það er liðin tíð og kemur ekki inn í uppgjör bankans.  Fjármögnun árið 2007 og 2008 var vandamál Glitnis og fjármögnun 2009 var í gegn um innlán og miðað við afkomutölur vegna 2009 var bankinn ekki í neinum vandræðum með vaxtamuninn þá.

Ég hef oft sagt, að kannski væri sanngjarnasta niðurstaðan að lántakar fyrrum gengistryggðra lána bjóði eigendum lána sinna einfaldlega fast vaxtaálag ofan á vexti óverðtryggðra innlána.  Bara til að hafa þetta í samhengi, þá voru bundin innlán bankakerfisins 528 ma.kr. 31. janúar sl., almennt sparifé var 434 ma.kr. og veltiinnlán 452 ma.kr.  Síðan var eigið fé og hlutdeild minnihluta 451 ma.kr. Af innlánunum voru aðeins 213 ma.kr. í verðtryggðum innlánum, 80 ma.kr. í viðbótarlífeyrissparnaði og 137 ma.kr. í peningamarkaðsreikningum, alls 480 ma.kr. af 1.413 ma.kr. innlánum.  Það þýðir að ríflega 910 ma.kr. innlán voru á reikningum með tiltölulega lágum vöxtum, þó svo að eitthvað af því hafi verið á bundnum reikningum.  Samkvæmt þessu eru bankarnir að fjármagna sig á lágum vöxtum og þurfa því ekki háa útlánsvexti til að ná í góðan vaxtamun.

Ok, en útlán bankanna til innlendra aðila stóðu í 2.088 ma.kr. sem er umtalsvert hærra en 910 ma.kr.  Gott og vel, en þetta snýst ekki um öll útlán bankanna, heldur eingöngu þau sem áður voru gengistryggð.  Samkvæmt hagtölu Seðlabankans (sem aðrar tölulegar upplýsingar eru líkar teknar upp úr), þá stóðu gengistryggð útlán bankanna í 843 ma.kr. 31. janúar sl., óverðtryggð skuldabréf voru 340 ma.kr. og yfirdráttarlán 150 ma.kr.  Stór hluti óverðtryggðra skuldabréfa bera yfir 6% raunvexti og yfirdráttarlán yfir 8% raunvexti.  Þessir tveir flokkar eru því ekki að valda bönkunum vanda með ónógum vaxtamuni, þó svo að verðtryggð og/eða bundin innlán væru notuð til að fjármagna þau.  Eftir standa því fyrrum gengistryggð útlán upp á 843 ma.kr.  Á móti þeim eru 910 ma.kr. í lágvaxta, óverðtryggðum innlánum sem tryggja bönkunum góðan vaxtamun þó svo að samningsvextir lánanna væru látnir halda sér.

Icesave - Á að borga og þá hver á að borga?

Egill Helgason er með skemmtilega pælingu um Icesave á Eyjunni.  Mér finnst hann aftur ekki taka á kjarna málsins.

Að mínu áliti, eftir að hafa stúderað lögin um innstæðutryggingar og tilskipun ESB, þá eru kjarnaspurningar tvær.  Sú fyrri er: Er greiðsluskylda fyrir hendi?  Ef svarið við henni er já, þá er næst að spyrja: Hver ber þessa greiðsluskyldu? Að flækja inn í þessa umræðu hvort dómsmál vinnist eða lán fáist er hreint aukaatriði meðan við höfum ekki svarað þessum kjarnaspurningum.  Að því loknum getum við velt öllu hinu fyrir okkur.

Ég held að það sé alveg öruggt að greiðsluskyldan sé fyrir hendi.  Hún hvílir fyrst og fremst á Landsbanka Íslands, enda voru innstæðurnar í bankanum.  Að Bretar og Hollendingar hafi tekið upp á því hjá sjálfum sér að greiða mun hærri tryggingu, en íslensk lög kveða á um, kemur íslenskum skattgreiðendum ekkert við meðan við hugsum þetta eingöngu út frá lögunum um tryggingasjóð innstæðueigenda.  Að hluta til er þetta málefni íslenska tryggingasjóðsins sem fékk ekki tækifæri til að grípa inn í á sínum tíma, þar sem Bretar og Hollendingar voru fljótari til.  Samkvæmt íslenskum lögum og tilskipun ESB, þá skal tryggingasjóður innstæðueigenda greiða innan 6 mánaða komi upp staða eins og haustið 2008.  (Raunar er það þannig, að hann hefur 3 mánuði og getur síðan tekið sér aðra 3 mánuði.)  Neyðarlögin breyttu engu um það.  Eins og áður segir þá fékk hann ekki tækifæri til að standa við skuldbindingar sínar.  Hann hafði svo sem ekki neina burði til þess, enda ekki nægilega digur til að reiða út fleiri hundruð milljarða á allt að 6 mánuðum. 

Hafi tryggingasjóðurinn ekki fjármuni til þess að greiða út kröfurnar, þá ber aðildarfyrirtækjum sjóðsins, samkvæmt lögum og tilskipuninni, að leggja honum til meiri fjármuni.  Hver eru þessi aðildarfyrirtæki sjóðsins?  Jú, það eru þær innlánsstofnanir sem tóku við innlánum hér á landi.   Meðal þeirra eru/voru Landsbanki Íslands Glitnir, Kaupþing, Straumur-Burðarás, SPRON, BYR, MP banki og sparisjóðirnir. (Seðlabankinn tekur einnig við innlánum, en hann er ekki aðili að sjóðnum.)  Þessir aðilar hefðu því átt að leggja tryggingasjóðnum til þá peninga sem vantaði upp á 20.887 EUR lágmarkið svo hægt væri að greiða þá út innan 6 mánaða, svo fremi sem Landsbankinn hafi ekki sjálfur verið búinn að greiða þessa upphæð út.  Spurningin er hvort slitastjórn Landsbankans hafi ekki átt að grípa sterkar inn í þetta ferli og byrja endurgreiðslur fyrr líkt og Kaupþing og Glitnir gerðu.  Hvers vegna höfðust menn þar ekkert að (kannski ósanngjarnt að segja þeir hafi ekkert gert) eða a.m.k. hófu útgreiðsluferlið? Glitnir og Kaupþing biðu ekki eftir að kröfulýsingarfrestur var útrunninn eða að búið væri að taka tillit til krafna.  Innstæðueigendur lýstu kröfum í bú þessara banka, en það kom ekki í veg fyrir að innstæður væru greiddar út.  Hvers vegna var ekki sami háttur hafður á varðandi Icesave?  Líklegast er sökin Breta og Hollendinga, þar sem ríkisstjórnir þessara landa þurftu að slá pólitískar keilur á kostnað Íslendinga.

Pökkurinn er því kominn aftur til íslenska tryggingasjóðsins.  Eins og áður segir hvílir sú ábyrgð á aðildarfyrirtækjum sjóðsins að leggja honum til fjármuni standi sjóðurinn ekki undir kröfum sem á hann eru gerðar.  Nú vill svo til að ríkið er búið að taka yfir sum þessara fjármálafyrirtækja og eingöngu vegna þess leggst greiðsluskylda á ríkissjóð, þ.e. sem eiganda fyrirtækjanna, en ekki vegna ríkisábyrgðar á tryggingasjóðnum.  En tryggingasjóðurinn fékk aldrei tækifæri til að rækja skyldur sínar og svo má spyrja sig hverjar voru þessar skyldur sjóðsins.

Samkvæmt tilskipun ESB og íslenskum lögum ber tryggingasjóðurinn ábyrgð á öllum innstæðum upp að 20.887 EUR.  Upphæðir umfram þessa upphæð eru ekki tryggðar að íslenskum lögum né samkvæmt tilskipun ESB.  Lögin segja einnig að sjóðurinn skuli gera kröfu á viðkomandi fjármálastofnun um endurgreiðslu á öllu því sem hann leggur út fyrir.  Hvernig sem ég horfi á þetta mál, þá skil ég ekki hvernig hægt er að semja um að kröfur breska tryggingasjóðsins og þess hollenska séu gerðar jafnréttháar kröfum þess íslenska í þrotabú Landsbankans.  Þetta er það atriði sem stendur fastast í mér, enda brýtur þetta gegn allri rökhugsun.

En burt séð frá kröfuröðinni í þrotabú Landsbankans, þá er greiðsluskylda íslenska tryggingasjóðsins alveg klár í mínum huga upp að 20.887 EUR.  Einnig er í mínum huga alveg klárt að sjóðurinn er ekki nógu stöndugur til að greiða þá fjárhæð út.  Samkvæmt lögunum og tilskipunni, þá eiga aðildarfyrirtæki sjóðsins að hlaupa undir bagga og þar með fjármálafyrirtæki, sem eru komin í eigu ríkisins.   Síðasta spurningin er því (í mínum huga) hvort þessi greiðsluskylda vegna eignar ríkisins á fjármálafyrirtækjum sé hærri eða lægri en samkvæmt Icesave samningnum.  Ekki hef ég hugmynd um það, en mig grunar að hún sé eitthvað lægri.  Á móti kemur, að mörg þeirra fyrirtækja sem ættu að leggja tryggingasjóðnum til peninga eru farin á hausinn og því mun krafan á hin hækka og þar með á ríkissjóð.

Ef neyðarlögin hefðu ekki komið til, þá hefði pökkurinn endað hjá gjaldþrota fjármálafyrirtækjum og eigendum þeirra.  Þar með hefði hann ratað til ríkisins, ekki í formi ríkisábyrgðar á tryggingasjóðnum, heldur vegna eignarhalds á stórum hluta innlánafyrirtækja.  En neyðarlögin eru þarna og þau segja að innlán séu forgangskröfur.  Þannig ætti pökkurinn enda hjá Landsbanka Íslands hf. svo fremi sem hann hefur efni á að borga.  Þá kemur að ákvörðun FME um stofnefnahagsreikning NBI ehf. 

Við mótun stofnefnahagsreiknings NBI ehf. gleymdist, að því virðist, að taka tillit til þess að eignir Landsbanka Íslands dygðu hugsanlega ekki fyrir öllum innstæðum.  Ólíkt Glitni og Kaupþingi voru innstæður hjá Landsbankanum meiri en raunvirði eigna bankans á þeim tímapunkti.  Það var því hreint og beint glapræði að flytja allar innstæður innlendra aðila yfir í NBI ehf.  Hið rétta hefði verið að flytja eingöngu innstæður í sama hlutfalli og þá leit út fyrir að eignir næðust upp í forgangskröfur.  Þetta atriði er í mínum huga stærstu mistökin sem gerð voru í kjölfar hruns Landsbankans og er eina ástæðan fyrir því að Icesave er eitthvert vandamál.  Hefðu menn haft vit á því að setja þak á flutning innstæðna og gætt með því jafnræðis á milli innstæðna hér á landi og á Icesave reikningum, þá snerist Icesave deilan bara um það hvenær íslenski tryggingasjóðurinn gæti greitt út að hámarki 20.887 EUR vegna hvers Icesave reiknings.  Höfum í huga, að þegar Kaupþing greiddi innstæðueigendum út innstæður sínar á KaupthingEdge, þá greiddi bankinn enga vexti. Tilskipun ESB gerir ekki kröfu um slíkt, að ég fæ best séð.  Hún snýst bara um að greiða höfuðstól innstæðunnar upp að tryggðu lágmarki.  Íslenski tryggingasjóðurinn hefði sjálfkrafa orðið forgangskröfuhafi í þrotabú Landsbankans, þar sem hann hefði orðið eigandi að forgangskröfum innstæðueigenda upp að EUR 20.887 og sjóðurinn hefði auk þess komið á undan hollenska sjóðnum og breska sjóðnum, þar sem þeir tóku yfir kröfur sem voru umfram EUR 20.887.

Þetta klúður, eins og ég vil kalla það, við stofnun NBI ehf. verður í mínum huga til þess, að aukin greiðsluskylda leggst mögulega á ríkissjóð.  FME hugsaði málið ekki til enda og mismunaði innstæðueigendum.  Annar hópurinn átti að fá allt sitt strax meðan hinn átti að fá sitt eins og erlendar eignir Landsbanka Íslands dugðu til og eftir dúk og disk. Til að tryggja, að fyrri hópurinn fengi allt sitt strax, lagði ríkissjóður NBI ehf. meira að segja til aukið fé.  Er nokkuð óeðlilegt að hinn hópurinn geri kröfu um það líka.  Það sem meira er, innlendir aðilar með það sem kallað er heildsöluinnlán fengu allt sitt, en erlendir aðilar með heildsöluinnlán eiga ekki að teljast forgangskröfuhafar.  (Í einhverjum tilfellum er þó deilt um þetta fyrir innlendum dómstólum.)

Nú segi ég, að mögulega muni þetta "klúður" FME leiða af sér hærri greiðsluskyldu ríkissjóðs.  Það veltur allt á því hvort dómstólar meti, að íslenskum stjórnvöldum hafi verið heimilt að verja íslenska innstæðueigendur betur en erlenda.  Fyrstu vísbendingar gefa slíkt til kynna, en niðurstaða Hæstaréttar er ekki komin og síðan geta erlendir aðilar leitað til dómstóls ESB eða EFTA-dómstólsins.  Þar til niðurstöður fást frá þessum æðri dómstólum, þá leikur vafi á því hver greiðsluskylda ríkisins er vegna Icesave.

Síðasti kubburinn í púslið er að mínu mati að fá allar tölur upp á borðið.  Þær eru á reiki og í því erfitt að henda reiður á eða reikna út hvaða leið er hagkvæmust.  Stundum getur verið betra að taka samningi strax frekar en að láta reyna á niðurstöðuna fyrir dómstóli.  Þetta snýst um að reikna út vænta niðurstöðu og velja þá leið sem gefur hagkvæmustu væntu niðurstöðu.  Tökum dæmi:  Ef kostnaður við eitthvað er 100, en það eru 30% líkur á að tekjur séu 10, 50% að þær séu 100 og 20% að þær séu 200, þá er væntur hagnaður -7 eða tap upp á 7.  (0,3 * 10 + 0,5 * 100 + 0,2 * 200 - 100 = 7).  Miðað við þetta, er það slæmur kostur að framkvæma það sem hér um ræðir.  Breyttar líkur geta síðan gert niðurstöðuna hagstæða.  Í tilfelli Icesave, þá þarf að vega tvær hliðar á talsvert flóknari jöfnu og finna út hvort vænt útkoma hallar til hægri eða vinstri.  Ég hef ekki hugmynd í hvora áttina vænt útkoma vísar, þar sem tölurnar liggja ekki fyrir og óháð mat á líkum hefur ekki verið framkvæmt.  Mér kæmi aftur ekki á óvart, þó vænt útkoma segi að betra sé að samþykkja lögin og virkja núverandi samning, en að fella þau og taka áhættuna í dómsmáli.  Helgast það eingöngu á tilfinningu minni um hver versta hugsanlega niðurstaða kynni að verða og líkunum á því að hún verði ofan á.  Það er aftur mín skoðun, að ekkert í tilskipun ESB eða íslenskum lögum setji þá kröfu á ríkissjóð að hann ábyrgist tryggingasjóð innstæðueigenda og vil raunar ganga svo langt að segja, að slíkt væri brot á samkeppnistilskipun ESB.  Kaldhæðnin er meira að segja sú, að írsk stjórnvöld voru kærð til ESB fyrir að veita írskum bönkum 100% ríkisábyrgð á innstæðum og mig minnir einhvern veginn að málið hafi fallið Írum í óhag.

Svo ekkert fari á milli mála, þá hef ég ekki gert upp hug minn í málinu, og á hvorn veginn sem atkvæði mitt fellur, þá viðurkenni ég aldrei að kröfur erlendu tryggingasjóðanna í þrotabú Landsbankans séu jafnréttháar þess íslenska eða að ríkissjóður beri einhverja bakábyrgð á íslenska tryggingasjóðnum, enda álít ég það brot á samkeppnistilskipun ESB.

(Tekið skal fram að ég er með bæði mastersgráðu og verkfræðigráðu í aðgerðarannsóknum með ákvörðunarfræði sem sérsvið.)

11,2 milljarðar kr. - Hringt var í neyðarlínuna og NBI ehf. svaraði - Sameining sparisjóðanna drepur hugmyndafræði þeirra

Ég get ekki annað en séð spaugilegu hliðina á þessari upphæð, sem björgun SpKef kostar skattgreiðendur: 11,2 ma. kr.  Þetta er náttúrulega símanúmer neyðarlínunnar og það hefur greinilega verið beintengt NBI ehf.  Niðurstaðan var að veita sparisjóðakerfinu nánast náðarhögg, þvert á fyrri orð fjármálaráðherra.  Er ekki hægt að treysta lengur nokkru sem blessaður maðurinn segir, þar sem hann breytir um stefnu við næstu vindhviðu, a.m.k. þegar málin varða gömul gildi félagshyggju- og vinstri fólks hér á árum áður.  Hann er aftur fastari fyrir en AGS þegar kemur að halda í kapítalisma og frjálshyggjuna.

Já, Steingrímur hefur nokkuð oft stigið í ræðustól Alþingis og lýst því yfir að verja skuli sparisjóðakerfið.  Niðurstaðan er að ENGINN sparisjóður er eftir frá Selfossi til Ísafjarðar.  Enginn.  Vissulega eru einhverjir til sem kennitölur ofan í skúffu hjá Arion banka og Dróma, en meðan þeir eru ofan í skúffunum, þá taka þeir ekki á móti viðskiptavinum.

Í morgun heyrði ég síðan af þeirri hugmynd að sameina alla sparisjóði í einn.  Ég skil ekki í slíkri hugmynd, þar sem hún gengur að sparisjóðnum dauðum.  Nákvæmlega eins og hlutafélagavæðing sparisjóðanna (eða fyrirætlanir um slíkt) gekk að öllum þeim sjóðum dauðum sem fóru eða ætluðu þá leið, þá mun víðtæk sameining sjóðanna rífa hjartað úr þeim sjóðum sem eftir eru.  Áttar fólk sig ekki á því, að hjarta sjóðanna slær í því byggðalagi sem þeir eru starfræktir.  Sjóðirnir eru byggðir upp af heimamönnum fyrir heimamenn.  Það er nánast þegnskylda að gerast stofnfjáreigandi, sé leitað til viðkomandi.  Sameining sparisjóða frá Suðurlandi, austur um og norður í land mun taka burt þessi áralöngu og djúpstæðu tengsl byggðanna við sjóðinn sinn.  Ég átta mig á því að ríkissjóður er stærsti eigandi sjóðanna, en ekki er ætlunin að svo verði um aldur og ævi.  Verði sjóðirnir sameinaðir, þá minnka tengslin við einstakar byggðir og þar með áhugi heimafólks að eignast sjóðinn sinn aftur.  Ljóst er að þá koma eingöngu fjársterkir aðilar af höfuðborgarsvæðinu til greina, sem endar með hlutafjárvæðingu þeirra.

Annars er skelfilegt að horfa yfir sviðinn akur íslenska fjármálakerfisins.  Vissulega eru ný fyrirtæki sprottin upp hér og þar, en hversu traust eru þau.  Tvö fyrirtæki virðast hafa staðið af sér gjörningaveðrið sem hrunverjar íslenska fjármálakerfisins sköpuðu.  Grafskrift íslenska fjármálaundursins varð önnur en menn ætluðu sér.

Kostar 11,2 milljarða

Óásættanleg áhætta fyrir skattgreiðendur - Gera á kröfu um tryggingar, stjórnun rekstrarsamfellu og viðbragðsáætlanir

Ég skil ekki hvað mönnum gengur til með þessu.  Hafi þurft að sameina SpKef einhverju öðru fjármálafyrirtæki, þá var leiðin ekki að stækka fyrirtæki sem er of stórt fyrir. 

Með neyðarlögunum og Icesave samningum hafa tvær ríkisstjórnir Íslands gefið fordæmi um hvernig innstæðutryggingum verður háttað í framtíðinni, þ.e. lög eiga ekki að gilda heldur geðþótta ákvörðun ríkisstjórnar hvers tíma.  Það ákvæði neyðarlaganna að færa innstæður til í forgangsröð krafna í þrotabú hrunbankanna var ákaflega illa útfært.  Mönnum sást því miður ekki fyrir í asaganginum og skattgreiðendur fengu í staðinn reikning upp á fleiri hundruð milljarða.  Icesave deilan væri fyrir löngu leyst, ef þessi 100% trygging innstæðna hefði ekki falist í neyðarlögunum.  Hér fyrir neðan sést hver staða innlána var í bankakerfinu 30/9/2008 og í nýju bankakerfi annars vegar 31/10/2008 og hins vegar 31/1/2011:

	sep.08	okt.08	jan.11
Innlán, alls	3.123.293	1.645.049	1.451.518
Innlendir aðilar, alls	1.413.423	1.555.537	1.414.356
Ríkissjóður og ríkisstofnanir	20.112	32.696	23.030
Sveitarfélög og -stofnanir	21.576	34.096	24.895
Fjármálafyrirtæki, önnur en bankar	264.380	245.052	243.280
þ.a. Lífeyrissjóðir	48.163	140.994	149.756
þ.a. Vátryggingarfélög	24.359	15.672	13.179
þ.a. ýmis lánafyrirtæki	18.259	22.860	46.585
þ.a. verðbréfa- og fjárfestingasjóðir	137.975	57.104	27.623
Fyrirtæki	264.877	305.025	333.593
Landbúnaður	2.082	2.968	3.156
Fiskveiðar	17.290	18.491	17.102
Námugröftur og iðnaður	18.952	24.076	14.829
Veitur	10.325	11.860	13.198
Byggingastarfsemi	19.352	21.133	16.210
Verslun	32.952	36.170	38.830
Samgöngur og flutn.	5.661	6.623	12.889
Þjónusta	158.264	183.704	202.015
Eignarhaldsfélög	143.880	169.768	116.628
Heimili	660.462	715.519	635.764
Óflokkað	38.135	53.382	37.166
Erlendir aðilar, alls	1.709.870	89.512	37.162

Heilum 1.413 milljörðum kr. var bjargað á sínum tíma innanlands og það er nokkurn veginn sama upphæð og er í innlánum í dag.  Við sjáum líka að stór hluti var vegna lífeyrissjóða, verðbréfa- og fjárfestingasjóða, eignarhaldsfélaga og þjónustufyrirtækja eða alls 488 milljarðar kr.  (hafa skal í huga að lífeyrissjóðirnir áttu inn í verðbréfa- og fjárfestingasjóðum og fluttu eignir sínar á innstæðureikninga).  Ef undanþágur tilskipunar ESB um innstæðutryggingar hefðu verið virkar við hrun bankanna, hefði þetta að mestu tapast.  Vissulega hefði það verið harkalegt fyrir eigendur fjárins, en í stað voru skattgreiðendur látnir taka á sig líklegast á fimmta hundrað milljarða við endurreisn bankanna og vegna krafna sem Seðlabanki Íslands fékk ekki greiddar, en hefði hugsanlega geta fengið greiddar.  Þessu til viðbótar er Icesave.  Gleymum því aldrei, að ef þak hefði verið sett á yfirfærslu innstæðna í neyðarlögunum, þá værum við ekki að kljást við Icesave.

Frumvarp um nýtt innstæðutryggingakerfi sem lagt var fram síðast liðið sumar benti til þess að á þessu yrði engin breyting.  Vanmáttugur tryggingasjóður verður búinn til.  Sjóður sem getur staðið undir skuldbindingum, ef lítil fjármálastofnun fellur en ríkið og þar með skattgreiðendur verða að hlaupa undir bagga, ef stór fjármálastofnun fellur.  Vissulega hafa menn reiknað út að sjóðurinn mun geta staðið undir greiðslum eftir að hið fallna fjármálafyrirtæki hefur fengið tækifæri til að vinna úr eignum sínum.  Málið er að innstæðutryggingasjóður fær bara í mesta lagi 6 mánuði til að greiða út tryggðar innstæður.  Og það eru ekki 20.887 EUR sem verða tryggðar.  Nei, það verða 100.000 EUR sem verða tryggðar.

Með sameiningu SpKef við NBI ehf., þá er búið að stækka innstæðugrunn NBI umfram það sem áður var.  Þar með er búið að auka áhættu skattgreiðenda vegna starfsemi NBI.  Ég er ekki að spá falli bankans, en hann hefur ekki sannað að hann muni lifa af.  Látum NBI fyrst sanna að hann eigi tilvistargrundvöll áður en áhætta skattgreiðenda er aukin. 

Það getur verið að mönnum hafi ekki fundist aðrir möguleikar í stöðunni, en þá krefst ég þess, sem skattgreiðandi, að NBI ehf. taki auknar tryggingar hjá sjálfstæðu erlendu tryggingafélagi til að verja mig, sem skattgreiðanda, fyrir því að fá reikninginn í höfuðið.  Ég treysti því ekki að allir stóru bankarnir lifi af þá ólgu sem er á fjármálamörkuðum og þá óvissu sem er varðandi stöðu útlána þeirra.  Köllum þetta, að brennt barn forðist eldinn.  Ég vil raunar ganga lengra og takmarka upphæð þeirra innstæðna sem fjármálafyrirtæki geta tekið við og fallið undir innstæðutryggingar.  Þessi takmörkun verði í gangi næstu 5 árin eða þar til hinn nýi tryggingasjóður innstæðueigenda hefur náð nægum styrk.  Jafnframt er löngu orðið tímabært að fjármálafyrirtæki starfi á eigin ábyrgð og á ábyrgð eigenda sinna.  Ég sem skattgreiðandi á ekki að standa í ábyrgð fyrir illreknum fjármálafyrirtækjum.  Þau eiga að vera með fullnægjandi tryggingar vegna áfalla í rekstri, þau eiga að vera með viðhlítandi ráðstafanir til að tryggja samfeldni rekstrarins og þau eiga að vera nauðsynlegar viðbragðsáætlanir til að geta brugðist við fari eitthvað úrskeiðis.  Úps, það eru gerðar kröfur um þetta í lögum og reglum, en samt hrundu fjármálafyrirtækin eins og flugur þegar á reyndi.  Já, það er ekki nóg að gera kröfur FME, regluverðir og innri og ytri endurskoðendur verða að hafa bein í nefinu til að ganga eftir því að þetta sé til staðar.  Sé þetta ekki til staðar, þá er ég boðinn og búinn til að veita fjármálafyrirtækjum ráðgjöf um hvernig staðið skuli að verki.

Spkef sameinast Landsbankanum

Hagnaður Íslandsbanka 2010 meiri en hjá Glitni 2007 þrátt fyrir mun minni efnahagsreikning

Afkomutölur Íslandsbanka á árinu 2010 eru áhugaverðar svo ekki sé meira sagt.  Mig langar að rifja upp orð stjórnarmanns bankans, sem taldi hagnað ársins 2009 vera hærri en búast mætti við eftir það.  Annað hefur komið í ljós.

Orðaval í tilkynningu bankans er ekki síður áhugavert.  Talað er um "rekstrarniðurstöðu" og að hún hafi verið "jákvæð".  Almennt er jákvæð rekstrarniðurstaða kölluð hagnaður og neikvæð niðurstaða er kölluð tap.

Íslandsbanki skilar sem sagt 29,4 milljarða kr. hagnaði fyrir rekstrarárið 2010 og það eftir skatta.  Er þetta 5,4 ma.kr. hækkun frá fyrra ári þ.e. 22,5% hækkun á milli ára.  Ekki slæmt miðað við barlóminn í fjármálafyrirtækjunum á síðasta ári.  29.4 ma.kr. er síðan 28,5% arðsemi eigin fjár, en eiginfjárhlutfall bankans hefur aldrei verið hærra eða 26,6%.  Eigið fé í árslok var svo 121,5 ma.kr.

Enn ein áhugaverð talan er stærð efnahagsreiknings sem er 683 ma.kr.

Nú af öllu þessu borgar bankinn heilar 221 m.kr. í bankaskatt, 670 m.kr. í atvinnutryggingagjald og 7,2 ma.kr. í tekjuskatt.

Berum þetta nú saman við hagnað Glitnis árið 2007:

• Hagnaður:  27,7 ma.kr.
• Arðsemi eiginfjár: 19,3%
• Eigið fé: 179 ma.kr.
• Efnahagsreikningur: 2.949 ma.kr.
• Tekjuskattur: 6,3 ma.kr.

Já, það er merkilegt að sjá að afkoma Íslandsbanka í miðri kreppunni er ríflega 5% meiri en árið 2007, þegar allt virtist ennþá vera í lukkunnar velstandi.

Hagnaður fyrstu tveggja heilu áranna í sögu Íslandsbanka hins þriðja er alls 53,7 ma.kr.  Höfum í huga að bankinn var stofnaður með 65 ma.kr. hlutafjárframlagi, þannig að eigið fé hefur því aukist um 82,6% á þessum tveimur árum vegna þessa hagnaðar.  Geri aðrir betur.  Er vert að óska Birnu Einarsdóttur og hennar fólki til hamingju með þetta.

Hamingja lántaka bankans ætti greinilega ekki að vera eins mikil.  Hagnaðurinn er jú að talsverðu leiti byggður á því að bankinn tók yfir lánasöfn með miklum afslætti en hefur krafið viðskiptavini sína um mun hærri upphæð.  Er það þrátt fyrir að Hæstiréttur hafi dæmt gengistryggingu ólöglega verðtryggingu, enda bætti Hæstiréttur lögbrjótunum tjón sitt að verulegu leiti.

Í ljósi afkomu bankans, þá skora ég á Birnu Einarsdóttur og stjórn bankans að sýna gott fordæmi og takmarka endurútreikning gengistryggðra lána og þeirra lána sem falla undir breytingu frá því í  desember á lögum nr. 38/2001 við 1.1.2008, þ.e. láta stöðu höfuðstóls lánanna í lok árs 2007 halda sér og framkvæma endurútreikninginn bara á gjalddaga og höfuðstólinn eftir þann tíma.  Bankinn hefur greinilega borð fyrir báru til að gera þetta.  Jafnframt skora ég á bankann að setja þak á vextina, þannig að þeir fari aldrei yfir 10% í endurútreikningunum frá 1.1.2008 til dagsins í dag.

Íslandsbanki hefur greinilega fengið góðan heimanmund frá eigendum sínum í formi ríflegs afsláttar á yfirfærð lánasöfn.  Nú er kominn tími til að viðskiptavinir bankans fái að njóta þessar heimanmundar í meira mæli en hingað til.

29,4 milljarða hagnaður

Fjármálafyrirtæki í klemmu

Nú þegar endurútreikningar á áður gengistryggðum lánum eru farnir að streyma frá fjármálafyrirtækjum, þá kemur í ljós að fyrirtækjunum líður ekki öllum vel með aðferðafræðina.  Ég hef, allt frá því að dómur Héraðsdóms Reykjavíkur féll 23. júlí 2010 um að endurreikna skuli lán með lægstu óverðtryggðu vöxtum Seðlabanka Íslands, haldið því fram að það væri andsnúið neytendaverndartilskipun ESB og 36. gr. laga nr. 7/1936 að krefja neytendur um hærri vexti fyrir tímabil, þar sem þeir stóðu í fullum skilum við fjármálastofnun samkvæmt útsendum greiðsluseðlum.  Ég spurði strax hvernig yrði með þá sem gerðu upp lán sín fyrir hrun krónunnar eða seldu eignir sínar og þar sem nýr eigandi tók yfir áhvílandi lán. 

Með breytingum, sem samþykktar voru fyrir jól, á lögum nr. 38/2001 er gert ráð fyrir að endurreikna skuli öll lán og þau gerð upp við greiðanda lánsins á hverjum tíma.  Það þýðir að hafi einn einstaklingur verið greiðandi að láni frá 2005 - 2007 og annar tekið við láninu í byrjun árs 2008, þá verða til tvö uppgjör.  Fyrra uppgjörið er vegna áranna 2005 - 2007 og hitt vegna tímans eftir það.  Fyrir þá sem þekkja þróun vaxta og gengis á þessum tíma er ljóst að einstaklingurinn sem greiddi skilvíslega af láninu á fyrra tímabilinu hann skuldar fjármálafyrirtækinu umtalsverðar upphæðir, en hin sem tók síðan við láninu og hefur greitt skilvíslega af því á inni umtalsverðar upphæðir.

Hvernig getur einstaklingur sem stóð í skilum á árunum 2005 - 2007 skuldað fjármálafyrirtæki háar upphæðir?  Þetta vefst fyrir fleirum en mér.  Samkvæmt frétt RÚV hefur sú ákvörðun verið tekin hjá SP-fjármögnun og Avant, dótturfyrirtækjum NBI ehf., að ekki verði gerðar kröfur vegna endurútreikninga á viðskiptavini  sem eru í þessari stöðu.  Hafi þessi ákvörðun verið tekin, þá er ljóst að fyrirtækin eru að mismuna viðskiptavinum sínum.  Hver er munurinn á því að einstaklingur sé ennþá að greiða af láninu sínu og sé ekki lengur að því?  Hvers vegna er einn einstaklingur krafinn um umframgreiðslu fyrir tímabilið 2005-2007 (svo dæmi sé tekið) meðan annar er ekki krafinn um það?  Í mínum huga gengur það ekki upp.  Það er raunar óskiljanlegt að SP-fjármögnun og Avant telji sig geta gert mismunandi kröfur vegna sama tímabils.

Fjármálafyrirtækjunum er nokkur vorkunn með þess stöðu sína.  Segja má að fyrirtækin eigi tvo kosti:

A.  Að endurreikna öll lán í samræmi við ákvæði laganna og senda lántökum, núverandi og fyrrverandi, uppgjör samkvæmt niðurstöðu útreikninganna.  Þá lenda þeir í þeirri stöðu, sem lýst er í frétt RÚV, að einstaklingur sem stóð í skilum en er ekki lengur greiðandi að láni, getur verið krafinn um viðbótargreiðslu þar sem lögin kveða á um að vextir hækki afturvirkt (og líka hugsanlega vegna þess að gengi gjaldmiðla á gjalddaga var lægra en lántökugengi).  Hvernig getur það passað við neytendaverndarsjónarmið að rukka einstakling þremur árum síðar um aukagreiðslu sem þessa?  Efast ég um að það fari vel í Eftirlitsstofnun EFTA (ESA) og EFTA-dómstólinn. 

B. Þar sem kostur A er líklegasta ávísun á kæru til ESA eða EFTA-dómstóls, þá hafa a.m.k. þessi tvö  fjármálafyrirtæki líklegast séð þann kost vænstan að krefja viðkomandi ekki um "vangreiðslurnar".  Með þessu er verið að meðhöndla endurútreikninga fyrir tiltekið tímabil mismunandi eftir því hvort lántakinn/greiðandinn er að greiða á báðum tímabilum eða bara hinu fyrra.  Með þessu eru fjármálafyrirtækin að brjóta það samkomulag sem skrifað var upp á í desember um að meðhöndla mál viðskiptavina sinna á sambærilegan hátt.  Ég skil ekki hvers vegna aðili I á að standa skil á "vangreiðslum" fyrir 2005 - 2007 vegna þess eins að hann er ennþá að greiða af láninu, en aðili II á ekki að gera það, þar sem einhver annar tók yfir greiðslur á láninu í ársbyrjun 2008.  Eða ef við lítum á þetta út frá tveimur lánum upp á sömu upphæð, að fjármálafyrirtækið fái X krónur í sinn hlut af öðru láninu, en ber Y krónur í kostnað af hinu.

Eins og áður segir, þá taldi ég strax það ekki standast neytendaverndarsjónarmið að hægt væri að hækka vexti afturvirkt á gjalddagagreiðslum sem inntar voru af hendi í samræmi við útsenda greiðsluseðla.  Að vextir hækki framvirkt er allt annað og því mótmæli ég ekki.

Nú hugsar einhver að lántaki geti einfaldlega valið að halda láninu óbreyttu sem gengistryggðu láni.  En í þessu tilfelli er það ekki kostur.  Í fyrsta lagi, þá er um eitt lán að ræða og varla er hægt að breyta því hluta tímans.  Verði það leyft, þá eru fjármálafyrirtækin að nokkru leiti búin að fallast á tillögur Hagsmunasamtaka heimilanna um að ekki verið hróflað við lánum fyrir 1.1.2008.  Í öðru lagi er gengistrygging ólögleg verðtrygging.  Um það var úrskurðað 16. júní í tveimur dómum og margoft síðan. Þá ákvað Hæstiréttur 16. september fyrirkomulag vaxta og hefur hann staðfest það nokkrum sinnum eftir það.  Í þriðja lagi, þá heimilaði breytingin á lögum nr. 38/2001 að lánum yrði breytt í "lögleg erlend lán", en það verður ekki gert aftur í tímann, að ég best veit og tekur því ekki á því hvernig meðhöndla skal lánið fram að þeirri dagsetningu að láni er breytt.

Mig langar að rifja upp í þessu samhengi málflutning Hagsmunasamtaka heimilanna fyrir þingnefnd í nóvember, þegar frumvarp til breytinga á lögum nr. 38/2001 voru til umræðu.  Var það síðasta opinbera verkefni mitt fyrir HH (a.m.k. í bili) að mæta á fund þingnefndarinnar.  Málflutningurinn HH gekk út á tvennt:  1) að leitað yrði til ESA um álit stofnunarinnar á því hvort frumvarpið stæðist neytendaverndartilskipun ESB sem innleidd var í 36. gr. laga nr. 7/1936; 2) að afturvirkni vaxta og endurútreikningur lána næði eingöngu aftur til 1.1.2008, hvorki yrði hnikað við höfuðstóli eða afborgunum fyrir þann tíma.  Nefndin ákvað að hunsa báðar þessar ábendingar, því er nú verr.

Ég hef aldrei geta skilið þá hundalógíu, að brotlegur aðili eigi að fá bætur fyrir brot sitt.  Vaxtadómar Hæstaréttar og breytingarnar á lögum nr. 38/2001 gera það aftur.  Jóna Ingibjörg Jónsdóttir veltir þessu og neytendavernd fyrir sér í pistli á Eyjublogginu.  Er hann holl og góð lesning.  Ef neytendavernd virkar, þá verður neytandi ekki krafinn um hærri greiðslu aftur í tímann til að bæta lögbrjóti vegna tjóns sem lögbrotið olli lögbrjótinum.  Ég tek undir með Jónu Ingibjörgu, þegar ég segi: 

Ef lán á um 5% vöxtum hefðu ekki staðið til boða, þá hefðu lánin ekki verið tekin.  Að halda því fram, að maður hefði í staðinn tekið lán með 15 - 21% vöxtum er rökleysa svo ekki sé dýpra tekið í árinni.