Álögur á heimilin þyngjast stöðugt - Framtíðarhorfur eru dökkar

Við hjá Hagsmunasamtökum heimilanna erum orðin nokkuð þreytt á úrræðaleysi stjórnvalda þegar kemur að skuldavanda heimilanna.  Við auglýsum því eftir hagspá fyrir heimilin, þar sem hagstærðir eru mældar sérstaklega með hagsmuni heimilanna í huga. 

Ég hef sjálfur skoðað sérstaklega nokkrar lykiltölur og það er sama hvaða atriði eru skoðuð, allt bendir í sömu átt.  Skuldir og skuldabyrði er að aukast umfram aukningu ráðstöfunartekna og eigna.  Hér fyrir neðan skoða ég nokkur atriði, en mun fleiri þarfnast greiningar.

1.  Þróun skulda heimilanna við lánakerfið

 

Staða í milljörðum króna í lok tímabils	2004	2005	2006	2007	2008,3
Skuldir heimila við lánakerfið, alls	877	1.083,6	1.323,4	1.546,9	1.890,4
Bankakerfi	306,7	544,4	707,5	834,6	1.029,6
Ýmis lánafyrirtæki	407,3	369,2	421,8	493,1	593,9
Lífeyrissjóðir	86,8	92,5	109,2	129,7	156,0
Tryggingafélög	13,5	8,9	7,2	4,5	10,9
Lánasjóður íslenskra námsmanna	62,7	68,6	77,7	85,1	100,1

Þessar tölur eru unnar upp úr gögnum Seðlabankans.  Áhugavert er að sjá, að af rúmlega 1.000 milljarða skuldaaukningu á þessum 4 árum, þá eru 723 milljarðar eða 72% tilkomnir vegna aukningu skulda við bankakerfið, þ.e. Landsbanka, Glitni, Kaupþing og Sparisjóðina.  Þetta jafngildir auk þess 235% aukningu útlána bankakerfisins við heimilin á meðan útlánaaukning ýmissa lánafyrirtækja var eingöngu 46%.  Inni í þessari tölu er m.a. Íbúðalánasjóður, en einnig nær öll bílalánafyrirtækin og síðan Frjálsi fjárfestingabankinn.  Vægi ÍLS er því sáralítið í þessum tölum.

2.  Þróun skulda heimilanna, eignamyndun samkvæmt fasteignamati og breytingar á eiginfjárhlutfalli

Staða í milljörðum króna	2004	2005	2006	2007	Áætlað 2008
Fasteignamat húsnæðis	1530,7	2032,7	2311,4	2770	2894,1
Skuldir heimila við lánakerfið, alls	877,0	1.083,6	1.323,4	1.546,9	2.017,0
Eiginfjárhlutfall %	42,7%	46,7%	42,7%	44,2%	30,3%

Hér eru skuldir skoðaðar í hlutfalli við fasteignamat húsnæðis.  Ástæðan fyrir því að skuldir við lánakerfið 2008 eru hærri hér en í næstu töflu fyrir ofan er að hér er miðað við áramót, en áður við 30. september 2008. Eiginfjárhlutfallið hrapaði á síðasta ári og hefur haldið áfram að lækka hratt á þessu ári.  Höfum í huga að samkvæmt tölum Seðlabanka eru um 42% heimila með neikvætt eiginfjárhlutfall eða með mjög takmarkað eigið fé.  Það er því ljóst að eignum er mjög misskipt meðal þjóðarinnar.

3.  Þróun skulda í samanburði við breytingu á ráðstöfunartekjum

Staða í milljörðum króna	2004	2005	2006	2007	Áætlað 2008
Ráðstöfunartekjur	460,1	522,7	620,2	701,4	750
Skuldir heimila við lánakerfið, alls	877,0	1.083,6	1.323,4	1.546,9	2.017,0
Skuldir sem hlutfall af ráðstöfunartekjum %	191%	207%	213%	221%	269%

 Hér sjáum við að skuldir sem hlutfall af ráðstöfunartekjum hafa vaxið um 40% (78 prósentustig) á aðeins fjórum árum.  Þessi þróun má ekki halda áfram.  Það sem meira er, henni verður að snúa við.  Heimilin eru komin yfir mörkin sem Alþjóðagjaldeyrissjóður setur Íslandi vegna erlendra skulda.  Þessi skuldastaða er orðin það alvarleg að heimilin standa ekki undir henni.

Framtíðin er ekki björt

Niðurstaðan er einföld.  Allt hefur þróast í vitlausa átt.  Heimilin eru sífellt að verða skuldsettari, greiðslubyrðin eykst með hverju árinu og heimilin eiga minna eftir því sem tíminn líður. Stjórnvöld virðast ekki skilja þennan vanda og hafa ekki gert neitt til að takast á við hann.  Það er enginn greiningaraðili sem virðist kæra sig um að skoða vandann, hvað þá finna lausn á honum.  Ef það er mat fremstu sérfræðinga, að með erlendar skuldir upp á 250% af þjóðarframleiðslu eigi Ísland að lýsa sig gjaldþrota, hvað segir það okkur um stöðu heimilanna.  Skuldir heimilanna voru um áramót komnar upp í 269% af ráðstöfunartekjum.  Já, 269% af ráðstöfunartekjum.  Vissulega er dreifingin misjöfn milli heimila, en það segir okkur bara að staða mjög margra er mjög slæm.

En hver er ástæðan fyrir þessari þróun?  Er hún bara hrun krónunnar á síðasta ári að kenna og verðbólgunni sem á eftir fylgdi?  Nei, vandamálið er mun djúpstæðara.  Staðreyndin er að í fjölda mörg ár hefur meðalframfærslukostnaður vísitölufjölskyldunnar verið umtalsvert hærri en meðalráðstöfunartekjur.  Samkvæmt greiningu Arneyjar Einarsdóttur í grein í Morgunblaðinu 16. júní sl., þá vantar vísitölufjölskylduna sem nemur 8 mánaðalaunum eins aðila til að ná endum saman.  Hvernig fer fólk þá að því?  Jú, það tekjur lán. Þannig ná heimilin endum saman.  Eitt lán leiðir af öðru.  Skuldabyrði upp á 191% verður að 207%, 213%, 221%, 269%. Og hvað svo næst 300% eða 320%? Hver verður skuldabyrðin eftir 5 ár, 10 ár eða 15?  Hvaða áhrif hefur Icesave reikningurinn á afkomu heimilanna?  Bara vaxtabyrði Icesave nemur um 10% af ráðstöfunartekjum heimilanna.  Ætli það sé til eitthvað annað land í heiminum sem greiðir jafn hátt hlutfall af ráðstöfunartekjum íbúanna í vexti af einu láni og Íslandi er ætlað?  Ég efast um það.

Það er sama hvernig litið er á það, heimilin í landinu eru komin með bakið upp við vegg.  Hér stefnir í fjöldagjaldþrot.  Samkvæmt greiningu minni á tölu Seðlabanka Íslands eru 54% heimila með þunga eða mjög þunga greiðslubyrði.  Þetta er umtalsvert meira en þau 23% sem Seðlabankinn telur í þessari stöðu.  44% þeirra sem tóku þátt í skoðanakönnu Hagsmunasamtaka heimilanna meðal félagsmanna töldu frekar litlar eða mjög litlar líkur á því að geta staðið við fjárhagslegar skuldbindingar heimilisins næstu 6 mánuði meðan 33% töldu frekar miklar eða mjög miklar líkur á því.  61% svarenda sögðust vera gjaldþrota eða á leið í gjaldþrot, safna skuldum eða nota sparifé til að ná endum saman, meðan aðeins 10% sögðust geta safnað svolitlu (9%) eða talsverður (1%) sparifé.

Hvað þarf þetta að ganga langt áður en stjórnvöld telja sig knúin til að bregðast við vandanum?  Hvað þurfa mörg heimili að fara í þrot áður en Jóhanna og Steingrímur bregðast við?  Áttar fólk sig ekki á afleiðingum þess að 10, 20 eða 30% heimilanna fari í þrot?

Viðbót:  Ég reiknaði að gamni mínu hver greiðslubyrðin af óverðtryggðu 40 ára láni með 5% vöxtum væri, ef skuldin væri 269% af ráðstöfunartekjum.  Það kemur í ljós að mánaðarleg greiðsla af slíku láni er 1,3% af ráðstöfunartekjum eða 15,6% á ári.  Sé lánið til 30 ára er greiðslubyrðin 1,45% á mánuði eða 17,4% af ráðstöfunartekjum á ári.  En sé lánið til 20 ára er greiðslubyrðin komin í 1,78% á mánuði eða 21,36% af ráðstöfunartekjum á ári.  Nú segir einhver, að ráðstöfunartekjur muni fara hækkandi á næstu árum.  Málið er að ekkert bendir til þess.  Helmingur heimila í landinu er með innan við 250 þúsund í ráðstöfunartekjur á mánuði og bandormurinn sem samþykktur var um daginn, hann innifelur víst í sér 90.000 kr. viðbótarálögur á hvert heimili í landinu.  Það bendir því flest til þess að ástandið eigi eftir að versna verulega áður en það byrjar að batna, nema farið verði í verulega leiðréttingu/eftirgjöf lána   Síðan á eftir að bæta Icesave skuldbindingunum ofan á.  Vissulega koma þær ekki til greiðslu fyrr en eftir 7 eða 8 ár, en það væri lítil fyrirhyggja að byrja ekki að safna strax.  Segjum að það séu 30 milljarðar á ári í 15 ár, þá jafngildir það eitthvað um 300.000 á hverja fjölskyldu á ári.  Ég sé bara ekki hvaðan peningarnir eiga að koma eða hvernig heimilin eiga að komast af.

Vilja hagspá heimilanna

Af hverju ætti krónan að styrkjast?

Krónuræsknið hefur verið heldur ræfilslegt undanfarna mánuði.  Skýringin er einföld.  Foreldrarnir eru búnir að missa trúna á hana.  Henni var því vísað á dyr og gert að spjara sig sjálfri.  Jú, vissulega fékk hún heimamund í formi gjaldeyrishafta og hárra stýrivaxta, en hvers virði eru slík sundhjálpartæki þegar ekki sést til lands í ólgusjó?

Almenningur hefur ekki trú á krónunni og leggur allan þann gjaldeyri sem hann kemst yfir inn á gjaldeyrisreikning.  Það sama gera fyrirtæki.  Enginn vill eiga það á hættu að verða röngu megin við hið óumflýjanlega gengishrun, sem verður þegar hjálpartækjunum sleppir.  Í landinu er óhemju mikið fé sem vill úr landi.  Því mun fylgja veiking krónunnar.  Hvernig væri bara að leyfa henni að gossa?

Ég velti því fyrir mér í haust, þegar gjaldeyrishöftin voru sett á, hvort það væri rétt ráðstöfun.  Hvort ekki hefði bara verið betra að gefa þeim sem vildu færi á að fara með peningana sína úr landi.  Ég sá fyrir mér að krónan myndi veikjast umtalsvert á stuttum tíma meðan hið óþolinmóða fjármagn væri að flæða út, ef það færi á annað borð.  Það er nefnilega málið.  Mér finnst það órökrétt fyrir erlenda aðila að fara með peningana sína úr landi með krónuna svona veika, nema menn telji að hún eigi eftir að veikjast meira. Sjáið til, eigi einhver 180 milljónir, þá fær viðkomandi 1 milljón evra á núverandi gengi, en fengi 1,5 milljón evra ef krónan styrktist um þriðjung.  Miðað við núverandi gengi, þá er viðkomandi að tapa stórfé á hverjum degi.  Hans hagur er því að gengið styrkist.

Fyrir íslenskan efnahag er betra að taka skell sem stendur stutt yfir, en það langvarandi ástand sem núna ríkir.  Það er líka þess vegna, sem "verðbólguskot" er betra en viðvarandi 12-16% verðbólga.  Eða stýrivextir upp á 20% í nokkra mánuði frekar en 12-15% í 2 ár.  Aðlögunarhæfni íslensks efnahagslífs hefur falist í því, að við höfum átt auðvelt með að fresta hlutum í stuttan tíma eða hraða verkum, þegar tímabundin lægð hefur komið.  Nú er ástandið öðruvísi.  Við erum með langvarandi vandamál.  Verðbólgan vill ekki hverfa, stýrivextir haldast háir, krónan er stöðugt veik og það sem verst er, læknirinn (Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn) hefur ekki hugmynd um hvað á að gera.  Hann hefur ekki farið í neina endurmenntun áratugum saman og fattar víst ekki breytingar sem hafa orðið í heiminum og áttar sig heldur ekki á því að Íslendingar eru vel menntuð þjóð.  Við áttum okkur á því meðulin virka ekki á sjúkdóminn, þar sem greiningin er röng.  Eina leiðin til að við getum farið að byggja upp er að ná viðspyrnu.  Það gerist ekki fyrr en krónan byrjar að hækka, stýrivextir fara niður fyrir 10% og verðbólgan er komin í 4-6%.  Það gerist ekki með gjaldeyrishöftum og innilokuðu fjármagni.  Höftin verða að fara og það fjármagn sem vill út landi líka.

Telja engar líkur á styrkingu krónunnar

42% telja sig vera með ekkert eða neikvætt eigið fé

Þetta eru sláandi tölur sem koma fram í þjóðarpúlsi Gallup, þó þær komi ekki á óvart.  42% telja að skuldir séu álíka miklar eða meiri en verðmæti fasteignar. Þetta er meira en 4 af hverjum 10 íbúðaeigendum.

Hvers vegna kemur niðurstaða Gallup ekki á óvart?  Jú, hún eru nákvæmlega sú sama og niðurstaða Seðlabankans var í mars. Í bráðabirgðaniðurstöðum starfshóps Seðlabanka Íslands um áhrif fjármálakreppu á efnahag heimila frá 11. mars 2009, þá kom fram að tæp 20% heimila væri komin með neikvæða eiginfjárstöðu og 22% væru með afar takmarkaða jákvæða eiginfjárstöðu.  Þetta takmarkaða eigið fé hefur líklegast verið að étast upp síðustu 4 mánuði og þróunin mun bara halda áfram í þá átt á næstu mánuðum meðan ekkert er gert til að sporna við þeirri þróun.

En það er ekki eiginfjárstaðan sem skiptir öllu máli.  Það er greiðslugetan sem ræður mestu.

Samkvæmt útreikningum Hagsmunasamtaka heimilanna, þá eru 54% heimila með þunga eða mjög þunga greiðslubyrði af föstum lánum.  Þetta er talan sem skiptir öllu.  Útreikningur HH er byggður á tölum Seðlabanka Íslands sem fjallað var um á málstofu bankans 11. júní sl. og hægt er að nálgast á vef bankans.  Munum við kynna okkar niðurstöður betur á næstu dögum.

Það er niðurstaða könnunar Hagsmunasamtaka heimilanna meðal félagsmanna, að 61% þeirra er ekki að ná endum saman um hver mánaðarmót.  Þetta fólk er annað hvort gjaldþrota eða á leið þangað, safnar skuldum eða er að ganga á sparifé sitt.  Í þessu felst hinn raunverulegi vandi okkar um þessar mundir.

58% telja eignir meiri en skuldir

Gott framtak hjá ríkistjórninni, en rangar tölur hjá Gylfa

Það ber að fagna framtaki ríkisstjórnarinnar varðandi viðræður við bílafjármögnunarfyrirtækin um gengisbundin bílalán.  Ég vil þó taka varann á að tala um "erlend bílalán", því ég kannast ekki við að slík lán hafi verið í boði hér á landi.  Lánin voru "skuldbindingar í íslenskum krónum með tengingu við dagsgengi erlendra gjaldmiðla".  Samkvæmt greinargerð með frumvarpi að lögum nr. 38/2001, þá voru slíkar tengingar ekki heimilar:

Samkvæmt 13. gr. og 1. mgr. 14. gr. frumvarpsins verður ekki heimilt að binda skuldbindingar í íslenskum krónum við dagsgengi erlendra gjaldmiðla

Hvort sem lánin voru lögleg eða ekki, þá þarf að greiða úr vanda fyrirtækjanna (séu lánin ólögleg) eða lántakenda (séu lánin lögleg).  Reikna má með að þessi lán endi fyrir dómstólum hafi ekki komið niðurstaða, sem allir fella sig við, áður en til þess kemur.

Samkvæmt frétt mbl.is fullyrðir Gylfi að 11% heimila greiði meira en 30% af ráðstöfunartekjum í bílalán.  Þar vitnar Gylfi í upplýsingar frá málstofu Seðlabankans 11. júní sl.  Það sem Gylfi tekur ekki tillit til, er að Þorvarður Tjörvi Ólafsson, sérfræðingur Seðlabankans, hefur viðurkennt að inni í þessum tölum er stór hluti bílalána heimilanna í frystingu, þ.e. fólk greiddi ekkert af þeim á þeim tíma sem tölfræði Seðlabankans nær til.  Ef við gerum ráð fyrir að um helmingur heimila hafi nýtt sér möguleika á frystingu eða skilmálabreytingu lánanna, þá fer þetta hlutfall úr 11% í 35% eða jafnvel ennþá hærra.  Vegna þess hve stór hluti lána var í frystingu í tölfræði Seðlabankans, þá er í raun lítið á þeim að græða nema sem algjör neðri mörk á stöðu mála.

 

115 milljarða erlend bílalán

Ég fæ mun hærri greiðslubyrði eða 8,3%, ekki um 4%

Í grein í Morgunblaðinu í dag skrifar Gylfi Magnússon um greiðslubyrðina vegna Icesave.  Þar segir hann m.a.:

Vitaskuld er þó talsverð óvissa um vöxt útflutningstekna landsmanna á næstu árum. Óvarlegt er að gera ráð fyrir að vöxturinn verði sá sami og undanfarin 15 ár (8,4%) en óhætt ætti að vera að gera ráð fyrir að hann verði a.m.k. helmingur þess (4,2%). Gangi það eftir þá verða árlegar tekjur landsmanna af útflutningi um 7,5 milljarðar evra þegar fyrst kemur að því að greiða af Icesave-lánunum. Gangi jafnframt eftir að eignir Landsbankans dugi til að greiða 75% af höfuðstól þá myndi þurfa að meðaltali rétt rúm 4% af útflutningstekjum til að greiða lánið niður á átta árum. Vaxi landsframleiðslan helmingi hægar, mælt í evrum, en hún hefur gert undanfarin 15 ár, þá myndu greiðslurnar jafnframt samsvara tæpum 2% af landsframleiðslu á ári, að meðaltali, þau átta ár sem íslenski tryggingarsjóðurinn greiðir af lánunum.

Að ofan var miðað við mjög svartsýna spá um annars vegar endurheimtu eigna Landsbankans og hins vegar um vöxt útflutnings og landsframleiðslu. Sé miðað við enn svartsýnni spá, um engan vöxt útflutnings, verður greiðslubyrðin af Icesave-láninu um 6,8% af útflutningstekjum á ári að jafnaði. Sé hins vegar miðað við nokkuð bjartsýna spá, t.d. um að eignir Landsbankans dugi fyrir 95% af höfuðstól og að vöxtur útflutnings, mældur í evrum, verði svipaður á næstu 15 árum og á síðustu 15 árum, þá duga um 1,6% af útflutningstekjum landsins til að greiða Icesave-lánið.

Síðan segir hann:

Það er sama hvernig reiknað er. Ekkert bendir til annars en að landsmenn geti staðið undir skuldbindingum sínum vegna Icesave. Það verður að sönnu ekkert gleðiefni. Full ástæða er til að draga þá til ábyrgðar sem komu Íslandi í þessa stöðu, bæði fyrrverandi forsvarsmenn Landsbankans og aðra. Það væri hins vegar hreint glapræði að stefna endurreisn Íslands og öllum okkar samskiptum við umheiminn í stórhættu með því að neita að gangast við skuldbindingum okkar vegna Icesave og byggja það á þeirri augljóslega röngu forsendu að við ráðum ekki við þær.

Þetta er það sama og Gylfi sagði á blaðamannafundinum í gær.  Mér fannst staðhæfingin furðuleg í ljósi upplýsinga um útflutning fyrstu 5 mánuði þessa árs.   Ég lagðist því aðeins yfir tölurnar og orð ráðherrans.

Skoðum fyrst það sem hann fullyrðir: 

Greiðslur af Icesave muni aðeins nema rétt um 4% af útflutningstekjum Íslendinga síðustu 8 árin miðað við 4,2% vöxt útflutnings á ári í 15 ár.  Gerir hann þá ráð fyrir að 75% greiðist með peningum frá Landsbankanum. 

Fyrir þá sem ekki nenna að rýna í útreikninga mína fyrir neðan, þá eru niðurstöður mínar öllu alvarlegri en þær sem Gylfi fær.  Ég geri ráð fyrir að útflutningstekjur 2016-2023 verði alls 5.075 milljarðar miðað við 4,2% árlegan vöxt.  Ég geri einnig ráð fyrir að íslenska ríkið þurfi að greiða um 421 milljarð, en það er 8,3% af útflutnignstekjum þessara ára ekki 4%. Þó svo að ég hækki vöxt útflutnings í 8,4%, þá verða hlutföllin bara 5,4% miðað við útflutning 2016-2023.  Þetta eru allt aðrar stærðartölur en Gylfi nefnir.

Eina leiðin til að fá sömu niðurstöður og Gylfi var að hækka endurheimtuhlutfallið frá Landsbankanaum í 95%, en þá fæ ég að greiðslubyrði ríkisins sé að jafnaði 4,3% af útflutningstekjum og hækkar um 1% við hver 5% sem endurheimtuhlutfallið lækkar.  Þó svo að um 100% endurheimtur verði að ræða, þá munu greiðslur ríkisins samt nema 166 milljörðum eða 3,3% af heildarútflutningstekjum áranna 2016-2023 að báðum árum meðtöldum.

Nú væri fróðlegt að bera útreikninga Gylfa saman við mína og sjá í hverju munurinn liggur.

Skýringar á tölum

Hér fyrir neðan sýni ég útreikninga mína.  Séu einhverjir annmarkar á þessum útreikningum, þá þætti mér vænt um að ábendingar um slíkt.

Staðreyndir málsins eru:
1.  Höfuðstóll lánsins er áætlaður um 700 milljarðar króna
2.  Útflutningstekjur námu 170 milljörðum fyrstu 5 mánuði þessa árs
3.  Vextir af láninu eru 5,55%
4.  Vextir eru greiddir af eftirstöðvum hverju sinni og dreifast á síðustu 8 árin.

Útreikningur:

1. Ekki er gert ráð fyrir að gengisbreytingar hafi áhrif á niðurstöðurnar, þó sú muni vissuelga verða raunin frá 2016.  Styrking krónunnar mun hafa áhrif á útflutningstekjur til lækkunnar, en það sama gerist líka varðandi skulda- og greiðsluhliðina.
2. Frá Landsbankanum koma á 7 árum 3/4 af 700 milljörðum eða 525 milljarðar. 
3. Ég gef mér að innborganir dreifist jafnt á lánstímann.  Upphæðin lækkar því línulega árlega og meðalársvextir því reiknaðir af helmingnum af 525 milljörðum. Vextir af 525 milljörðum eru því 525/2*5,55%*7= 102 milljarður
4. Eftirstöðvar fyrir utan vexti eru 175 milljarðar og greiðist á 8 árum.
5. Greiða þarf vextir af 175 milljörðunum öll fyrstu 7 árin.  Vextir í 7 ár af 175 milljörðum eru því 175*5,55%*7=68 milljarðar
6. Ekki er gert ráð fyrr að greiddir séu vextir af ógreiddum vöxtum fyrstu 7 árin, en sé það gert gæti sú upphæð numið 20-25 milljörðum.
7. Skuld eftir 7 ár = 175 + 102 + 68 = 345 milljarðar sem greiðast á 8 árum.  
8. Við útreikning vaxta af þessum 345 milljörðum, gef mér að greiðslur dreifist jafnt á árin átta. Vextir af eftirstöðvum = 345/2*5,55%*8= 76,6 milljarðar og eru greiddir út árlega
9. Heildargreiðsla ríkisins = 345 + 76,6 = 421,6 milljarðar.
10. Árleg greiðsla = 345/8 = 43,1 milljarður + vextir sem eru 18 milljarðar fyrsta árið og lækka niður í 1,2 millljarða síðasta árið.
11. Árlegar útflutningstekjur eru fundnar út með því að gera ráð fyrir að útflutningur fyrstu 5 mánuðina endurspegli útflutning ársins => 170/5*12= 410 milljarðar á þessu ári og miðað við 4,2% vöxt á ári verður talan komin í um 546 milljarða árið 2016 og 729 milljarða árið 2023.  Útflutningstekjur 2016 til 2023 = 5.074 milljarðar og 8.333 milljarðar fyrir 2009 - 2023
12. Greiðslur ríkisins sem hlutfall af útflutningstekjum síðustu 8 árin eru því 421/5.074 = 8,3% ekki rétt um 4%.
13. Greiðslur ríkisins sem hlutfall af útflutnignstekjum öll 15 árin eru 421/8.333 = 5,1%

Sé miðað við 8,4% vöxt útflutningastekna, þá er hlutfallið í 12. lið 5,4% og í 13. lið 3,7%.

Glapræði að hafna Icesave-samningi