Aðeins tvær leiðir færar: Leiðrétting núna eða afskrift síðar

Morgunblaðið birtir grein eftir mig á bls. 29 í laugardagsblaðinu og síðan tengil við lengri útgáfu af henni á netinu.  Hér fyrir neðan er þessi lengri útgáfa.

Aðeins tvær leiðir færar:  Leiðrétting núna eða afskrift síðar

Um áramótin 2007/2008 var nokkuð gott fjárhagslegt jafnvægi á íslenskum heimilum.  Krónan hafði vissulega lítillega veikst frá því hún var sterkust um mitt sumar 2007 og verðbólga hafði látið kræla á sér samhliða þessari veikingu, en fjárhagsstaða heimilanna var nokkuð góð.  En þetta var svikalogn.  Undirniðri var óvættur mikill að undirbúa árás á íslenska hagkerfið og átti hann eftir að kippa fótunum undan velflestum heimilum og fyrirtækjum landsins.  Það sem meira er, óvættur átti eftir að éta foreldra sína, fjármálakerfið.

Undanfarna tuttugu mánuði hefur íslenska hagkerfið gengið í gegnum ótrúlegt öldurót.  Hver fellibylurinn á fætur öðrum hefur dunið á ströndum hagkerfisins og lagt í rúst fjármálakerfið, ríkissjóð, fyrirtækin í landinu og heimilin.  En óvætturinn hefur ekki enn náð að seðja hungur sitt og hefur læst skolt sinn um heimilin og fyrirtækin í landinu.  Að foreldrunum gengnum hreiðraði hann um sig hjá nýjum herrum í formi ríkisrekinna banka.  Og þar ætlar hann að nærast á bráð sinni og þenjast út, eins og púkinn á fjósbitanum hjá Sæmundi fróða hér forðum.

Heimilin í landinu hafa mörg hver verið mergsogin.  Höfuðstólar lána þeirra hafa hækkað upp úr öllu valdi og það hafa afborganirnar líka gert.  Ríkisvaldið hefur nokkrum sinnum gripið til vanmáttugra tilrauna til að rétta hjálparhönd, en þær flestar engu skilað og hinar litlu.  Fjármálafyrirtækin með nýju bankana í fylkingarbrjósti sýna skilning á ástandi í orði, en ekki á borði.  Þau virðast ekki skilja, að eigi framtíðin að snúast um val á milli heimilanna og þeirra, þá verða þau að falla fram á sverðið.

Staða nær allra lántakenda er þannig, að forsendur þeirra fyrir lántökum hafa brostið.  Lán sem tekin voru við góð skilyrði hafa tekið breytingum sem enginn gerði ráð fyrir og fáir ráða við.  Líkja má breytingunni við efnahagslegar hamfarir með engu minni áhrif en er hraun og aska færði byggðina í Vestmannaeyjum í kaf veturinn 1973.  Hvort það var úrlausnum ríkisvaldsins að kenna eða einhverju öðru, þá er íbúatala Vestmannaeyja ekki ennþá búin að ná sömu hæðum og fyrir gos.  Er það virkilega þetta sem við viljum sjá gerast fyrir Ísland?  Fólki gert að bera tjón sitt óbætt eða lítt bætt og að fólk flytji burtu vegna þess að það treystir ekki samfélaginu eða vill ekki að börn þeirra alist upp við þá ógn sem felst í óstöðugu efnahagsumhverfi.

Fjármálafyrirtækin verða að átta sig á því, að þau munu aldrei innheimta að fullu þau lán sem þau eiga hjá viðskiptavinum sínum.  Það getur verið að endurheimturnar verði 70-80% af verðtryggðum lánum, 45-55% af gengistryggðum lánum og eitthvað svipað af öðrum lánum.  Þó svo að eignir fólks standi undir veðsetningunni, þá gera tekjur þess það líklegast ekki.  Og þó tekjurnar geri það, þá er ekki víst að greiðsluviljinn sé til staðar.  Mjög mörgum Íslendingum finnst nefnilega sem fjármálafyrirtækin hafi brotist inn á heimili þeirra og stolið af þeim miklum verðmætum.  Fólki finnst síðan óréttlátt að greiða þurfi þjófunum ekki bara upphaflegu skuldina, heldur einnig þann kostnað sem hlaust af innbrotinu.

Allir innlendir lántakendur hafa orðið fyrir miklu tjóni vegna efnahagshrunsins.  Vissulega hafa fjármálafyrirtæki líka orðið fyrir tjóni, en munurinn er að mörg þeirra tóku virkan þátt í efla og styrkja óvættinn og hvetja hann til dáða.  Þau eru því flest á einn eða annan hátt ábyrg á tilvist hans.

Leiðin niður á við

Eins og ég sé ástandið í þjóðfélaginu, þá er bara um tvær leiðir að ræða.  Leið eitt er að fjármálafyrirtækin gangi fram af hörku og innheimti lánin í topp sem mun leiða til fjöldagjaldþrot og yfirtöku fjármálafyrirtækja á þeim veðum sem sett voru fyrir lánunum.  Þar sem veðin hafa fallið í verði, þá munu fjármálafyrirtækin annars vegar ekki fá lánin að fullu greidd og hins vegar ekki geta selt eignirnar á því verði sem þær voru teknar yfir á.  Nýir eigendur munu því geta keypt fasteignir ódýrt, sem mun valda ennþá meiri verðlækkun á fasteignamarkaði en þegar er orðin.  Stór hluti landsmanna, þ.e. þeir sem fóru í gjaldþrot eða greiðsluaðlögun, verða óvirkir á fjárfestingamarkaði í fjölda mörg ár og upp í áratugi, en það veltur allt á því hve lengi fjármálafyrirtækin munu reyna að rukka inn eftirstöðvar lánanna sem ekki fengust greidd upp í topp.  Áhrifin verða geigvænleg fyrir íslenskt samfélag.  Neysla dregst saman, velta fyrirtækja minnkar, skatttekjur ríkis og sveitafélaga verður ekki svipur hjá sjón.  Þetta bitnar á atvinnustiginu, samneyslunni og velferðarkerfinu.  Kreppan verður dýpri og lengri en nokkurn órar fyrir.  Fólksflótti verður mikill og svört atvinnustarfsemi regla frekar en undantekning.  Hagvöxtur dregst verulega saman.

Leiðin upp úr kreppunni

Leið tvö er að lántakendur fái verulega leiðréttingu á höfuðstóli lána sinna, t.d. til samræmis við stöðu lána 31.12.2007 að teknu tilliti til greiðslna inn á höfuðstól og afborganir síðustu 20 mánuði.  Í fyrsta lagi eru mörg lagaleg rök fyrir því að þetta verði gert.  Bara til að nefna fáein, þá er það 36. gr. laga nr. 7/1936, samningalaga, en þar er fjallað um ógildingu samninga vegna forsendubrests.  Í tölulið c segir t.d.: „Samningur telst ósanngjarn stríði hann gegn góðum viðskiptaháttum og raski til muna jafnvægi milli réttinda og skyldna samningsaðila, neytanda í óhag.“  Í lögum nr. 46/4005 um fjárhagslegar tryggingarráðstafanir er í 9. gr. ákvæði um að víkja megi til hliðar fjárhagslegri tryggingarráðstöfun, „ef það yrði talið ósanngjarnt eða andstætt góðri viðskiptavenju að bera ákvæðið fyrir sig“.  Nú í lögum nr. 38/2001 um vexti og verðbætur er greinum 13 og 14 tekið fram, að eingöngu er heimilt „að verðtryggja sparifé og lánsfé skv. 13. gr. sé grundvöllur verðtryggingarinnar vísitala neysluverðs..Í lánssamningi er þó heimilt að miða við hlutabréfavísitölu..“  Tel ég þessi lagalegu rök vera nokkuð traust og vex stöðugt í hópi þeirra lögfræðinga sem telja þau nægilega sterk til að vinna dómsmál gegn fjármálafyrirtækjunum. 

Í öðru lagi eru það viðskiptaleg rök.  Það hefur oft sýnt sig, að sé komið til móts við skuldara með niðurfellingu, afskrift eða leiðréttingu á höfuðstól láns, þá innheimtist í raun hærra hlutfall af höfuðstólnum en annars myndi gerast.  Heildarafskriftin/niðurfærslan/leiðréttingin verður því minni, en annars yrði.  Ástæðan er að skuldarinn verður áfram virkur viðskiptavinur fjármálafyrirtækisins og stendur oftar í skilum, þar sem greiðsluviljanum er viðhaldið.  Viðskiptavinur sem finnst hann njóta réttlætis og sanngirni, er betri viðskiptavinur, en sá sem finnst hann órétti beittur.  Virkur viðskiptamaður er verðmætari fyrir fjármálafyrirtækið, en hinn sem er sífellt á flótta með peningana sína og forðast að greiða skuldir sínar.  

Í þriðja lagi eru það siðferðisleg rök.  Flest, ef ekki öll, fjármálafyrirtæki tóku á einn eða annan hátt þátt í hrunadansinum.  Það er engin afsökun að hafa haft gjaldeyrisjöfnuð í jafnvægi eða hafa ekki ætlað að valda tjóni, dansinn var stiginn taktfastur án þess að hugsað væri fyrir afleiðingunum.  Áhættustjórnun fyrirtækjanna brást, of mikil áhætta var tekin og þegar spilaborgin hrundi, þá reyndust viðbragðsáætlanir ekki vera til staðar.  Vissulega var hlutur fjármálafyrirtækja misjafn í hruninu, en þeir sem horfðu á og gerðu ekkert til að stoppa ofbeldið eru líka sekir.  Það getur því ekkert íslenskt fjármálafyrirtæki talið sig vera saklaust í þessum efnum. 

Í fjórða lagi eru það efnahagsleg rök.  Þetta eru raunar bara andstæðan við fyrri kostinn.  Ef greiðslubyrði lána verður létt með leiðréttingu á höfuðstóli lána, þá eykst neyslan, velta fyrirtækja, skatttekjur, samneysla og við verjum velferðarkerfið.  Fleiri verða virkir á fjárfestingamarkaði og verðfall fasteigna stöðvast.  Staðið verður vörð um eignir fólks og fyrirtækja.  Tiltrúin á hagkerfinu eykst og viljinn til að vera virkur þátttakandi líka.  Verulega dregur úr atvinnuleysi og þar með útgjöldum ríkisins til þeirra þátta.  Ánægðari þjóðfélagsþegnar skila meiri og betri vinnu og þar með auknum hagvexti.  Fólk sér fram á bjartari tíð og að framtíð þess verði best borgið hér á landi.  Aukin hagvöxtur og auknar skatttekjur gætu síðan hjálpað við að greiða niður skuldaklafana sem nú hvíla á þjóðinni.  Og hvort sem fólk telur það kost eða ókost, aukið líkurnar á skjótri inngöngu Íslands í ESB og upptöku evru.

Leiðréttingin er ódýrari fyrir kröfuhafa

Nú segir einhver að leið tvö sé of kostnaðarsöm og einhver þurfi að borga.  Það er bæði rétt og rangt.  Leið tvö er ódýrari en leið eitt fyrir þá sem þurfa að bera kostnaðinn.  Ástæðan er sú, að sá hluti lánanna sem verður leiðréttur/afskrifaður/færður niður í leið tvö mun hvort eð er að mestu tapast í leið eitt.  Þetta er svo kallaður sokkinn kostnaður.  Auk þess mun leið eitt hafa í för með sér frekari útlánatöp sem ekki eru komin upp á yfirborðið núna, vegna dvínandi greiðsluvilja, þverrandi greiðslugetu, fjölgun atvinnulausra o.s.frv.  Leið eitt mun því í reynd kosta fjármálafyrirtækin meiri afskriftir lána, en leið tvö.

Í mínum huga bendir allt til þess að leið tvö sé leiðin út úr kreppunni.  Hún hefur yfirburði yfir leið eitt fyrir alla nema kannski fjármagnseigendur, sem ætla að nýta sér kreppuástandið og brunaútsölur til að komast yfir eignir ódýrt.  Fyrir alla aðra er leið tvö hagstæðari.  Ég er búinn að nefna lántakendur, fjármálafyrirtækin, fyrirtækin, ríkissjóð og sveitarfélögin, en hvað með lánadrottna fjármálafyrirtækjanna.  Gagnvart þeim eru rökin alveg þau sömu og hjá fjármálafyrirtækjunum.  Sé greiðslugetu og greiðsluvilja lántakenda (þ.e. heimila og fyrirtækja) haldið við, þá hafa fjármálafyrirtækin meiri tekjur til að nota í uppgjör við lánadrottna sína.  Endurheimtur lánadrottnanna verða því betri eftir leið tvö en eftir leið eitt. 

Gerðardómur gæti höggvið á hnútinn

Nú vantar bara einhvern með nægilegan kjark til að þróa lausn fyrir skuldara landsins í samræmi við leið tvö.  Ég tel fjármálafyrirtækin ekki vera rétta aðilann, a.m.k. án aðkomu annarra, heldur verða lánadrottnar þeirra og fulltrúar neytenda að koma því að skilgreina og útfæra lausnina.  Talsmaður neytenda, Gísli Tryggvason, hefur lagt til gerðardóm sem vettvang slíkrar vinnu.  Ég tel það reynandi meðan enginn kemur með betri uppástungu.  A.m.k. treysti ég ekki fjármálafyrirtækjum landsins til að koma með sanngjarna og réttláta lausn.  Ég treysti ekki heldur stjórnmálamönnum eða embættismönnum.  Gerðardómur, þar sem sæti eiga fulltrúar lánadrottna íslensku fjármálafyrirtækjanna, þ.m.t. Íbúðalánasjóðs, fulltrúar neytenda, hlutlausir aðilar skipaðir af Hæstarétti eða lagadeildum háskólanna og síðan fulltrúum fjármálafyrirtækjanna, er leið sem reynandi er að fara.  Hvet ég stjórnvöld til að skipa slíkan gerðardóm sem fyrst í samráði við hagsmunaaðila beggja vegna borðsins, sem þá jafnframt gangast undir niðurstöðu hans án undanbragða.  Til að tryggja það verður að gæta jafnræðis við skipan dómsins milli þeirra sem gæta hagsmuna neytenda og þeirra sem gæta hagsmuna kröfuhafa.

 

Marinó G. Njálsson

Höfundur er stjórnarmaður í Hagsmunasamtökum heimilanna og sjálfstætt starfandi ráðgjafi um áhættu- og öryggisstjórnun

 

Athugasemdir

[Páll Vilhjálmsson, 5.9.2009 kl. 12:33]

Sæll Marinó og þakka þér vasklega framgöngu fyrir góðum málstað.

Ég er hlynntur því að komið sé til móts við þá sem ,,lentu" í hruninu, t.d. fólk sem keypti húsnæði þegar það var í toppi. Ég er hins vegar gagnrýninn á niðurfellinu skulda hjá óráðsíufólki. Þá sýnist mér þú gera full lítið úr ábyrgð einstaklingsins á sínum gjörðum. Látum það samt vera í bili.

Til að átta okkur á umfangi vandans þurfum við að hafa hugmynd um hve stór hluti heimilanna sé í vanda. Mér skilst að það sé um fimmtungur, 20%, heimilanna sé í verulegum erfiðleikum. Má ég biðja þig um álit þitt?

[Marinó G. Njálsson, 5.9.2009 kl. 12:47]

Páll, ég ætla ekki að setjast í dómarasæti og ákveða hverjir eru verðugir aðstoðar og hverjir ekki.  En það gæti orðið hlutverk gerðardóms, ef hann yrði skipaður.  Kaldhæðni er samt sú að þau úrræði sem veitt hafa fólki mesta leiðréttingu/afskrift/niðurfellingu nýtast "óráðsíufólkinu" best, þ.e. þeim sem áttu minnst eigið fé, skuldsettu sig mest eða yfirveðsettu eignir sínar í upphafi.

Ég held að það sé varlega áætlað að um 20% heimilanna séu í verulegum erfiðleikum.  Seðlabankinn mat þetta í kringum 23% í tölum sínum í júní, en ég hef haldið því fram, út frá tölu Seðlabankans, að þessi hópur sé mun stærri.  Jafnvel allt að 44%.  Síðan er það spurningin hve margir eru á leið í verulegan vanda.  Eða hve margir hafa náð að skrimmta með því að ganga á sparnað og skera niður neyslu, en eiga lítið svigrúm eftir.  Loks er það spurningin hvort bara eigi að hugsa um þá sem eru í vanda.  Ekki veit ég til þess að spurt hafi verið, þegar innistæðurnar voru tryggðar að fullu, hvort fólk og fyrirtæki þyrftu 100% tryggingu eða hvort 50% eða 70% hefði dugað.

[Marinó G. Njálsson, 5.9.2009 kl. 12:52]

Smáviðbót:  Ef 50% innistæðna hefðu verið tryggðar í stað 100%, þá hefðum við ekki eytt sumrinu í Icesave og væru alveg laus við þann klafa.  Auk þess hefðu tæplega 600 milljarðar "sparast" hjá bönkunum.

Ég tek það fram að ég hef aldrei lagt mig gegn innistæðutryggingunni, en vil bara að fólk átti sig á afleiðingunum og því fordæmi sem þar var gefið.

[Páll Vilhjálmsson, 5.9.2009 kl. 12:57]

Ef um 20% heimila á í vanda er hæpið að leggja út í allsherjaraðgerðir, s.s. flata niðurfellingu eða leiðréttingu m.v. gengi tiltekins dags. Allsherjarlausn færir 80% heimilanna opinbera fjármuni sem væru betur nýttir í annað, m.a. til að 20 prósentunum.

Sértækar aðgerðir sem miða að lausn fyrir þann fimmtung sem á í vanda hlýtur að vera hægt að útfæra á sanngjarnan og málefnalegan hátt. Hvað er athugavert við þessa nálgun?

[Anna Einarsdóttir, 5.9.2009 kl. 13:41]

Mér finnst að leiðrétta þurfi vísitöluna þótt kannski megi deila um hvort leiðréttingin eigi að ná til janúar eða september 2008, rétt fyrir hrun.  En ef vísitalan verður leiðrétt þá er grundvallaratriði að vísitalan verði einfaldlega leiðrétt en ekki verði handvalið hverjir fái leiðréttingar og hverjir ekki.

Þeir sem skulda minna fá þá minni niðurfærslu í krónum talið en mér finnst engan veginn ásættanlegt að fólk sem skuldsetti sig fyrir hjólhýsum og nýju innbúi, fái eitt niðurfærslu skulda sinna meðan aðrir sem ekki tóku þátt í kapphlaupinu sitji uppi með skertan hlut í húsnæði sínu.

Síðan má í kjölfarið skoða sértækar lausnir fyrir þá sem orðið hafa fyrir miklum tekjumissi.

[Jón Baldur Lorange, 5.9.2009 kl. 14:02]

Sæll Marínó,

Mjög góð grein í Morgunblaðinu sem ég vona að stjórnvöld lesi og taki mark á.

Ég hef líkt þessum tveimur leiðum sem þú lýsir svo ágætlega við loftbelg sem er að hrapa til jarðar. Leið 1 er að gera ekkert til og vona að kraftaverk gerist. Afleiðingin er að loftbelgurinn ,,hrapar" með slæmum afleiðingum. Leið 2 er að reyna ,,að létta" loftbelginn með því að henda fyrir borð ,,farangri" (þ.e. skuldaleiðrétting) til að halda loftbelgnum á lofti. Niðurstaðan er betri fyrir alla aðila.

En sem sagt kærar þakkir fyrir framlag og vinnu ykkar í Hagsmunasamtökum heimilanna.

[Svanborg (IP-tala skráð) 5.9.2009 kl. 14:02]

Sæll Marínó.

Góð grein hjá þér að venju og vel rökstudd. Það er haldið áfram að deila um keisarans skegg, þ.e. að hjálpa þeim svo kölluðu "verst stöddu". Það er svo sérlega eftirsóknarvert fyrir þá aðila að fá nafn sitt í lögbirtingarblaðið, fara á vanskilaskrá og fá fullvaxinn viðbótarfjölskyldumeðlim. Ég fullyrði að vandinn er hjá miklu stærra hópi en 20% þjóðarinnar. Hvað um það. Ég spái því að leiðrétting skulda verði að lokum sú leið sem farin verður, hvað sem tautar og raular. Það er einfaldlega engin önnur leið fær ef að á að koma hjólum efnahagslífsins í gang. Það verður að vera eitthvað samhengi milli tekna og gjalda. Allt annað gengur ekki. Ef svo væri ekki af hverju er ríkisstjórnin að reyna að auka tekjur ríkissjóðs til hægri og vinstri? Sömu lögmál hljóta að gilda fyrir heimili. Það er bara svo með heimili að þau geta ekki ákveðið að einhver skuli nú borga meira til þeirra vegna þess að rekstrarkostnaður þeirra er hærri. Sú stórfellda eignaupptaka sem hefur þegar gerst og mun áfram gerast ef fer fram sem horfir með smáskammta plástrunum er eitthvað sem allir munu gefast upp á fyrir rest. Fólk mun smátt og smátt, þegar ekki sér högg á vatni hvað sem borgað er einfaldlega yppta öxlum og segja:"hirðið þetta bara, ég nenni þessu ekki lengur". Við erum víst þegar búin að fullsanna að í raunveruleikanum gengur ekki að lán séu með verðtryggingu, verðbætur og háa vexti ofan á allt saman. Af hverju eru ekki aðrar þjóðir með svona fyrirkomulag ef þetta er svona brilliant? Af hverju voru erlend lán svona eftirsótt? Íslendingar voru hver um annan þveran að forða sér undan verðtryggingunni. Þessi lánastefna sem hér hefur verið rekin allt frá upptöku verðtryggingar varðaði leiðina að þessari hörmung, sem við stöndum nú frammi fyrir.

[Jóhann F Kristjánsson (IP-tala skráð) 5.9.2009 kl. 15:45]

Mér sýnist tillögurnar og rökstuðningurinn séu að verða nokkuð skotheldar. Það sem vantar þó er við hvað forsendur á nákvæmlega að miða í leiðréttingunni. Það eru að sjálfsögðu margar mögulegar leiðir en alltaf kemur upp þessi spuring um mögulega mismunun. Eftir því sem ég hugsa þetta meira þá sýnist mér að í fyrsta fasa þá sé greiðslumats leiðin sú besta en með hámarki á leiðréttingu. Slíkt hámark skilur þá fljótt á milli þeirra sem tóku lán miðað við raunverulega greiðslugetu og verðmæti eignar, og svo þeirra sem fóru yfir strikið og munu aldrei geta greitt offjárfestingu. Svo er þetta með gagnsæi og opinbera upplýsingu. Mikilvægt til að þeir sem eru skuldlausir og þarfnast ekki leiðréttingar á neinu geti fylgst með að ekki sé verið að hygla skuldugum umfram eðlileg mörk. Gæta verður að öfund og mannlegt eðli er afskaplega viðkvæmt við að eiga. 

Þið hjá hagsmunasamtökunum kíkið kannski betur á þrepaskipta greiðslumatsaðferð. Ég held að hún geti tryggt nægjanlegt svigrúm fyrir skulduga til að standa í skilum, en á sama tíma halda bönkum og fjármálastofnunum á góðu róli

[Marinó G. Njálsson, 5.9.2009 kl. 16:30]

Páll, af hverju á bara að leiðrétta hjá þeim sem eru í vanda?  Eiga allir aðrir að sitja uppi með sitt tjón?  Það er mjög líklegt að framin hafi verið alls konar lögbrot.  Gengistrygging lána er t.d. óheimil skv. 14. gr. laga nr.38/2001 um vexti og verðbætur.  Mikill forsendubrestur hefur orðið hjá öllum, ekki bara sumum.  Ef eingöngu á að bjarga þessum 20% sem eru í mestum vanda, þá verður hið sama að gilda um innistæðueigendur.  Bara þau 20% sem hefðu farið verst út við að tapa innistæðunum eiga að halda innistæðunum sínum.  Aðrir eiga að éta það sem úti frýs.

[ElleE (IP-tala skráð) 5.9.2009 kl. 17:02]

Það er orðið óskiljanlegt að fólk komi endalaust og vilji gefa þeim "verst stöddu" peninga og líka skila þeim tapi.  Það eru oftar en ekki þeir sem skulduðu mest og veðsettu sig mest.   Og svo á bara að skilja alla hina eftir með ránið.  Alla hina sem enn halda höfði og hafa þó verið illilega rændir af bönkum og fjármálafyrirtækjum með dyggum stuðningi AGS og yfirvalda.  Hvaða réttlæti er það?   Og enginn hefur þó mótmælt að yfir 11 hundruð milljarðar fóru í að bjarga innistæðum ríkra.  Og þó fólk kannski geti borgað fyrir bankarán er óréttlæti og ósvífni að krefjast þess að það geri það og sætti sig bara við það.  Fólk vill ekki borga fyrir rán.  Við krefjumst þess að fá ránsfengnum skilað.

Líka er ekkert vit í að miða við október, 08 eins og einn kemur inn í að ofan því gengið hafði löngu kolfallið fyrir október, 08 og verðbólga farið á flug.  Tap fólksins getur ekki miðast við ockóber, 08.  Því fer fjarri.

Marinó, ég stend fast á því að það þýði ekki neitt að ræða þetta við banka og fólk sem er gersamlega lokað fyrir þessu óréttlæti.  Og allra síst við AGS stýrð yfirvöld sem láta sig velferð alþýðu landsins engu skipta.   Eina vitið er að fara fyrir dómstóla.   Fólk er búið að lemja höfðinu utan í veggi og ekkert gengur.  Yfirvöldum er alveg nákvæmlega sama.   Og það mest ógnvekjandi er að allar líkur eru fyrir því að AGS vilji akkúrat að fólkið tapi öllu og að auðmenn sem þeir handrukka fyrir nái öllum eignum og peningum okkar.  Og helst ókeypis.   

[Páll Vilhjálmsson, 5.9.2009 kl. 20:56]

Sæll aftur Marinó, ég held að okkur greini á um tvö atriði.

a) Björgun á innistæðum í kringum hrun er afmarkað mál og ótengt þeirri umræðu sem nú stendur yfir um að bjarga vanda heimilanna. Við erum flest bæði innistæðueigendur og skuldarar, svon ef við tölum um venjulegt fólk, og klúður eða óréttlæti í kringum hrunið er ótengt viðfangsefninu sem blasir við núna. Ég skil þig þannig að þú sérð samhengi á milli björgunar á innistæðum fyrir ári og aðgerðum núna. Þar erum við ósammála.

b) Ég tel einsýnt að takmörkuð fjárráð séu til að setja í björgunaraðgerðir fyrir skuldara og því ætti að finna út hverjir þurfa mest á hjálp að halda og aðstoða þá. Þú virðist telja að úr meiru sé að spila og villt sjá víðtækar aðgerðir, s.k. leiðréttingu eða flatar afskriftir. Þar erum við ósammála.

Engu að síður tek ég hatt minn ofan fyrir þér og baráttu þinni.

bestu kveðjur

p

[Lúðvík Júlíusson, 5.9.2009 kl. 20:57]

Fín grein Marínó, það eru samt alltaf efnahagslegu rökin sem mér líst ekki á.

Þú skrifar:

"Ef greiðslubyrði lána verður létt með leiðréttingu á höfuðstóli lána, þá eykst neyslan, velta fyrirtækja, skatttekjur, samneysla og við verjum velferðarkerfið.  Fleiri verða virkir á fjárfestingamarkaði og verðfall fasteigna stöðvast.  Staðið verður vörð um eignir fólks og fyrirtækja.  Tiltrúin á hagkerfinu eykst og viljinn til að vera virkur þátttakandi líka.  Verulega dregur úr atvinnuleysi og þar með útgjöldum ríkisins til þeirra þátta."

Nokkrar spurningar.

1. Ef neyslan eykst þá lækkar krónan, hvernig á að koma í veg fyrir þar öðruvísi en með hærri stýrivöxtum og aðhaldsamri peningastjórn?
2. Ef neyslan eykst þá hækkar verðbólgan, hvernig á að koma í veg fyrir kjaraskerðinguna sem henni fylgir?
3. Ef neyslan eykst, þá eykst innflutningur og hallinn af viðskiptajöfnuði eykst og erlend skuldsetning eykst.  Eykur það ekki enn þrýstinginn á lækkun krónunnar og lakari lífskjör?
4. Ef verðbólgan eykst og krónan lækkar þá verður að nota fleiri krónur en áður til að verja velferðarkerfið.  Hvaðan koma þær krónur?  Hvar á þá að skera niður á móti?
5. Atvinnuleysið minnkar vegna verðbólgunnar.  Launin lækka og því verður ódýrara að ráða fólk.  Hvernig á að fjölga störfum og hækka laun um leið?
6. Óttast þú ekki að verðbólgan í kjölfarið eyði upp öllum ávinningnum sem fólk fær vegna 'leiðréttingarinnar'?

Þetta eru mörg 'EF' en þetta eru spurningar sem þarf að svara áður farið er í 'leiðréttingu'.  'Leiðréttingin' þarf nefnilega að skila þjóðfélaginu meiru en hún kostar!

[Marinó G. Njálsson, 5.9.2009 kl. 21:51]

Lúðvík, neyslan hefur dregist saman um tugi prósenta á föstu verðlagi.  Samt hefur krónan veikst og verðbólgan er ennþá mikil.  Það sem er að drepa mörg fyrirtæki í dag er vöntun á veltu.  Þau hafa því ekki tekjur til að greiða föst útgjöld, hvað þá breytileg.  Ef neyslan eykst, þá eykst eftirspurn eftir vinnuafli og þar með minnkar atvinnuleysið.  Já, aukin neysla eykur á ýmsa þætti, en ef við ættum að óttast það, þá er lausnin að skrúfa fyrir alla neyslu, er það ekki?  Ég vil frekar takast á við verðbreytingar/verðbólgu eftir að búið er að leiðrétta lánin, en að búa við stökkbreyttan höfuðstól þeirra eins og staðan er núna.

Þetta er auðvitað snúið mál, en svo vill til að fyrirtækin lifa á sölu vöru og þjónustu og það er það sem heldur uppi atvinnustiginu.  Ríkið hefur mjög stóran hluta tekna sinna af neyslusköttum.  Ef neyslan heldur áfram að dragast saman, þá fellur þetta tvennt með, þ.e. atvinnustigið og tekjur ríkisins.  Við stöndum frammi fyrir tveimur kostum og annar er öllu skárri en hinn.

Annars er það svo furðulegt, að þrátt fyrir mjög mikla raunlækkun húsnæðis, þá virðist það ekki koma fram í mælingum Hagstofunnar á vísitölu neysluverðs.  Sama á við mjög margar kostnaðarbreytingar.  Hagstofan virðist halda áfram að mæla verð á vörum sem fólk er hætt að kaupa.  Það er sama parketið inni í mælingunni, þó varan hreyfist ekki.  Það eru sömu bílarnir inni í mælingunni, þó ekki hafi selst einn einasti í marga mánuði.  Þetta er það sem oft hefur verið talað um að sé skekkja í verðbólgumælingu og veistu hvað.  Þetta er aldrei leiðrétt.  Það kemur aldrei útreikningur, sem sýnir rauvnerulega verðbólgu miðað við hvað fólk var að kaupa á þeim tíma sem mælingin fór fram.   Þetta þýðir jafnframt að verðbætur lána eru aldrei reiknaðar í samræmi við raunverulega verðbreytingar.

[Marinó G. Njálsson, 5.9.2009 kl. 22:08]

Páll, minn punktur er að það verði erlendir kröfuhafa íslensku fjármálafyrirtækjanna sem borgi brúsann.  Ég efast stórlega um að nokkuð lendi á skattgreiðendum umfram það sem gerist án aðgerða.

Björgun innistæðnanna er kannski afmarkað mál í þínum augum, en það setti fordæmi sem við teljum að sé allt í lagi að benda á.

[Bjarni Kristjánsson, 6.9.2009 kl. 02:36]

Sælir Marinó, ég tel nú líklegt að þetta yrði nú ekki alveg ókeypis fyrir íslenska skattgreiðendur, allavega hvað varðar greiðslur vegna IceSave-samningsins.  Samkvæmt honum berum við ábyrgð á mismuninum sem næst ekki inn hjá Landsbankanum fyrir lágmarks tryggingarupphæðinni.  Eftirgjafir á skuldum munu því hafa áhrif, alla vega að hluta, nema allt fari á besta veg varðandi endurheimtur.  Fyrirvararnir, ef samþykktir, gætu einnig bætt stöðuna.

Ég er nokkuð viss að erlendir kröfuhafar (og líklegir framtíðareigendur) bankanna muni líka hafa eitthvað út á það að setja, ef við ákveðum aftur einhliða að ganga á þeirra rétt.  Ef það tekst aftur á móti að sannfæra þá að þetta muni raunverulega skila inn meiri peningum, þá gæti Þetta kannski gengið.  Auðveldasta útfærslan gæti líklega verið að breyta einfaldlega útreikningsreglunum fyrir lánskjaravísitölunni, til að minnka hækkuninni á henni, sem ef ég man rétt hefur verið gert áður.

[Marinó G. Njálsson, 6.9.2009 kl. 10:41]

Bjarni, nú ert þú að lesa eitthvað út úr orðum mínum, sem ekki stendur þar.

Ég segi hvergi að þetta kosti íslenska skattgreiðendur ekki neitt.  Ég efast um að þetta kosti þá meira en gjaldþrota leiðin.  Svo má ekki gleyma því að heimilin í landinu eru skattgreiðendur.  Í öðru lagi þá segi ég að heimilin hafi frekar efni á að greiða skatta og greiði meiri skatta ef þessi leið verður farinn vegna þess að neyslan verður meiri.  Ég skil ekki tenginguna við Icesave-samninginn, en þetta er í grundavallaratriðum rangt hjá þér um ábyrgðina.  Icesave samningurinn segir að íslenski tryggingasjóðurinn beri ábyrgð á því sem ekki næst upp í EUR 20.887, þó náðst hafa upp í kröfur umfram EUR 20.887.  Eftirgjafir skulda hefur engin áhrif á heimtur vegna Icesave.  Icesave greiðist bara af erlendum lánasöfnum Landsbankans, ekki þeim innlendu.  Auk þess er þegar búið að ákveða að innlendu lánasöfnin munu færast frá Landsbankanum til NBI (nýi Landsbankinn) með 1.100 milljarða afslætti, sem er gríðarleg niðurfærsla.  Mínar heimildir herma að lán heimilanna séu færð frá gömlu bankanna til þeirra nýju með minnst 20% afslætti á verðtryggðum lánum og gengisbundin lán fari með a.m.k. 40%, raunar hafa heyrst tölur upp í 50%.  Þannig að það er búið að gera ráð fyrir niðurfærslu á lánum heimilanna.  Nú spyr ég, af hverju eiga nýju bankarnir að innheimta lánin upp í topp, ef þeim var veittur 20-50% afsláttur af hverju láni fyrir sig?  Auk þess er lagalegur ágreiningur um lögmæti gengistryggingarinnar og um önnur atriði að auki.

Það er ekki verið að ganga einhliða á rétt erlendra kröfuhafa.  Raunar er staðan sú að erlendir kröfuhafar furða sig á réttmæti þess, að þeir séu að gefa nýju bönkunum 70-90% afslátt af innlendu lánasöfnunum (fyrirtækin tekin með) en innlendir lántakendurnir sem standa bakvið lánin í lánasöfnunum eiga að greiða upp í topp.  Það er því búið að sannfæra þá.

[Hörður Þórðarson, 6.9.2009 kl. 12:58]

Jón er með verðtryggt námslán. Ímyndum okkur að höfuðstóllinn verði "leiðréttur" og lækkaður um 20% eða svo.

Nú þurfa námsmenn að fá meira út úr lánasjóðnum en áður vegna þess að allt verðlag hefur hækkað. Þar að auki hefur námskostnaður í útlöndum aukist stórkostlega í íslenskum krónum. 

Nú ætlar Gunna að fara í nám og vill lán hjá sjóðnum.  Sjóðurinn segir henni að hún geti fengið 20% minna en Jón fékk á sínum tíma (að raunvirði) vegna þess að það er búið að færa niður öll lanin og sjóðurinn sér fram á að fá minna í kassann. Gunna spyr hvort sjóðurinn geti ekki fengið hjálp hjá ríkinu. Svarið er nei því ríkið á bara skuldir. 

Þetta getur augljóslega ekki gengið. Ef Gunna á að geta farið í nám verður sjóðurinn að rukka Jón um það sem hann á að borga, 100% með verðtryggingu og jafnvel það dugar ekki til ef styrkja á Gunnu til náms í útlöndum.

Spurningin verður, hvernig á sjóðurinn að geta fært niður allar skuldir um 20% en haldið áfram að lána út það sem námsmenn framtíðarinnar þurfa til að framfleita sér?

Það má spyrja alveg sömu spurningu um lífeyrissjóði. Ef þeir sem skulda þeim fá 20% niðurfellingu, þá fá þeir sem fá greitt úr þeim væntanlega samsvarandi niðurfellingu. Verður þá nóg eftir til að þeir geti lifað mannsæmandi lífi?

""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""

Eitt er víst að ekki virðist til nein auðveld eða sársaukalaus leið út úr því feni sem þjóðinni hefur verið sökt í af gráðugum og ábyrgðarlausum mönnum sem enn leika lausum hala...

[Bjarni Kristjánsson, 6.9.2009 kl. 14:11]

Sælir Marinó,

Ég hjó nú bara eftir setningunni sem þú nefndir í athugasemdinni á undan: "minn punktur er að það verði erlendir kröfuhafa íslensku fjármálafyrirtækjanna sem borgi brúsann. "

Hérna er aðalástæðan fyrir því að ég tel að heildarinnheimtur Landsbankans muni geta haft áhrif á IceSave greiðslurnar:

"Settlement samningurinn" sem birtur var mun seinna eftir að hafa verið leikið á netið:

http://www.island.is/media/eydublod/settlement-agreement.pdf 

kveður á í grein 4.2(b) um að TIF skuli greiða aukalega til FSCS, ef þeir fái hærri prósentu af endurheimtu-upphæðinni frá Landsbankanum samkvæmt Íslenskum gjaldþrotalögum.  Þetta er aðalástæðan fyrir því að TIF fær líklega ekki endurgreitt fullar EUR 20.887, JAFNVEL þó endurheimturnar verði yfir lágmarkinu. Þarna sömdu okkar menn greinilega mjög illilega af sér. 

Fyrirvararnir sem samþykktir voru af Alþingi, reyna að ná þessu aftur inn í réttan farveg með tilvísuninni að úthlutun úr Landsbankanum verði að fara að Íslenskum lögum, en það er náttúrulega enn óvíst ennþá hvort þeir verði samþykktir af Bretum og Hollendingum, eða hvort þeir dugi til að breyta þessu þar sem þetta var hliðar-samningur sem gerður var beint á milli TIF og FSCS, án þáttöku íslenska ríkisins. 

Ég hef aðallega séð töluna 1100 milljarða sem sú heildarupphæð sem LBI fái upp í kröfur sínar, sem er samansett af 816 milljörðum af innheimtu eigna og 284 milljarða sem greiðslu frá NBI, en þeir taka fram að þessar tölur séu allar háðar mikilli óvissu.  Hérna er glærukynningin með upprunalegu tölunum:

http://www.lbi.is/Uploads/document/Frettat%20eignastada%20aprl%202009.pdf

Í sömu kynningu er nefnt að innheimtu-hlutfallið hjá NBI er áætlað að verði tæplega 23% sem er ekkert of langt frá 1100 milljörðum (284/23%-284=951), þannig að það getur vel verið að það sé útreikningur til ein hvers staðar annars staðar sem fær út þessa upphæð sem niðurfærslu.  Ég hefði áhuga að sjá tilvísun í hvar upprunalegi útreikningurinn á þessum 1100 milljörðum er kominn.

Hvort sem áætluð niðurfærsla er 950 milljarðar eða 1100 milljarðar, þá er það rétt hjá þér að í kerfinu er þegar búið að gera ráð fyrir að það verði miklar niðurfærslur á lánum til heimilanna.

[Marinó G. Njálsson, 6.9.2009 kl. 15:52]

Hörður, ég held að það gildi einhver sérlög um LÍN og hann sé með úthlutunarreglur sem taka mið af framfærslu.  Nú er ég ekki í hagsmunagæslu fyrir lánþega LÍN þannig að ég þekki þetta ekki.

Bjarni, þessi tala 1.100 milljarðar er fengi úr fréttaskýringu í Morgunblaðinu frá síðasta vetri.  En sé eingöngu gert ráð fyrir 23% endurheimtuhlutfalli, þess frekar ætti að vera svigrúm hjá bankanum að leiðrétta lán heimilanna.  Þetta ber allt að sama brunni.  Það er rými hjá nýju bönkunum að fara í afskriftir og það verður það líka hjá SPRON og Frjálsa, þegar farið verður í samninga við erlenda kröfuhafa þeirra.

Falli dómur vegna gengistryggðra lána á þann veg að þau séu ólögleg, þá á eftir að ákveða hvað á að gera, þ.e. breyta þeim í verðtryggð lán frá lántökudegi eða óverðtryggð lán sem bera LIBOR vexti eða eitthvað annað.  Bankarnir virðast vera búnir að gera ráð fyrir því nú þegar að þessi lán þurfi að færa niður um helming.  Hvert er þá vandamálið?  Af hverju má ekki bara gera það.

Varðandi Icesave, þá held ég alveg örugglega, að það séu eingöngu erlend lánasöfn Landsbankans sem þar eru að veði.

[Hörður Þórðarson, 6.9.2009 kl. 19:54]

Þú hefur lög að mæla Marinó. LÍN hefur úthlutunarreglur. LÍN getur hins vegar ekki greitt út meira en hann hefur úr að spila. Ef reglurnar segja að LÍN eigi að greiða 10 milljarða en hann getur bara greitt 8 vegna þess að öll lánin hafa verið færð niður um 20% (eignir LÍN lækkaðar), þá getur hann bara greitt 8.

Þessu hugleiðing mín um LÍN var frekar til þess gerð að hjálpa fólki að skilja þann vanda sem við blasir. Þetta er oft sett fram á afstæðan hátt sem er erfitt að skilja. Að leiðrétta láninin um einhver % hljómar ágætlega en við verðum að skilja að það verður að færa einhverjar fórnir svo að það verði gerlegt.

Þetta sem ég skrifaði um LÍN getur alveg eins átt við lífeyrissjóði. Jón skuldar lífeyrissjóði 10 milljónir. Skuld hanns er "leiðrétt" og lækkuð um 20%. Þar með dregur úr greiðslugetu sjóðsins (eign hans minkar) og Gunna sem er á eftirlaunum fær minna. Jón fær reyndar líka minna sjálfur þegar hann fer á eftirlaun. 

Það skiftir engu málið hvaða reglur gilda, ef þú átt bara hundraðkall, þá átt þú bara hundraðkall. Þú getur ekki ljóstritað hann nokkrum sinnum og eingast þar með nokkra í viðbót. Ríkið getur ekkert frekar prentað seðla handa LÍN eða lífeyrrisjóðunum. Ég vona að allir skilji hvaða afleiðingar slíkt hefði...

[Marinó G. Njálsson, 6.9.2009 kl. 20:34]

Hörður, munurinn á námslánum og húsnæðislánum, er að námslánin eru þegar tekjutengd.  Afborgun þeirra veltur á tekjum námsmannsins.  Auk þess eru a.m.k. sum námslán þannig að þau fyrnast eftir ákveðinn tíma, þ.e. þú borgar bara af þeim í ákveðinn tíma, og falla niður við fráfall lántakandans.  Þessi atriði gera það að verkum að aðrar reglur gilda um námslánin og ekki eins brýnt að bregðast við hækkun þeirra strax.  Vissulega lenda margir í því að þau hækka mikið. Það t.d. við mig, en svo virðist sem í hvert sinn sem eftirstöðvarnar komast niður í tiltekna upphæð, þá kemur skellur.

Afleiðingarnar af lækkun höfuðstóls lána LÍN (ef sú leið verður farin), mun því ekki hafa strax áhrif á útlánaþol sjóðsins fyrir utan að í dag eru útlán sjóðsins mun meiri en nemur afborgunum fyrrverandi námsmanna af lánum.  Ég sé því ekki að áhyggjur þínar eigi við rök að styðjast, a.m.k. í bili hvað sem framtíðin ber í skauti.  Og þegar sú framtíð kmeur, verðum við vonandi búin að vinna okkur út úr þessum vanda.

Varðandi lífeyrissjóðina, þá eru sjóðfélagalán um 10% af eignum eða 165 milljarðar.  20% niðurfærsla (bara svo dæmi sé tekið) þýðir þá 2% af eignum eða 33 milljarðar.  Það er dropi í hafi miðað við önnur töp sjóðanna.  Vissulega bagalegt, en þetta er upphæð sem auðveldlega vinnst upp á stuttum tíma, auk þess sem hluti af þessu er líklegast þegar tapað.  Sjóðirnir taka til sín ígildi 12% af öllum launum landsmanna á hverju ári eða nálægt 90 millljörðum miðað við laun 2008 og verði framtíðin sjóðunum jafn hagstæð eins og árin fram að hruni, þá er ekkert að óttast.

Ég hef skoðað þessa hluti vel.  Trúðu mér.  Ef þú nennir, þá getur þú flett aftur í tímann og meira að segja er að finna powerpoint skjal hengt við færslu í febrúar eða mars, þar sem þetta er útlistað.  Þó nýja upplýsingar hafi komið fram síðan, þá hafa þær frekar styrkt málflutning minn (og Hagsmunasamtaka heimilanna) en veikt. Bara síðast í dag var viðtal við Josep Stiglitz í Silfri Egils og hann tók 100% undir þá skoðun að þessi leið sem ég tala fyrir muni flýta fyrir endurreisn hagkerfisins, nákvæmlega eins og ég held fram.

[Hrannar Baldursson, 6.9.2009 kl. 21:50]

Vil minna á skrif sem virðast stundum gleymast.

Af Vísindavef Háskóla Íslands, skrifað 15. maí 2003, skrifað af Gylfa Magnússyni. Ég undirstrika það sem mér finnst merkilegast.

Spurning:

 

Hve mörg lönd í heiminum leyfa verðtryggingu lána?

 

Svar:

 

Það virðist óhætt að fullyrða að flest lönd leyfi verðtryggingu lána en það er annað mál að mjög misjafnt er hve útbreidd hún er. Það er helst hægt að finna dæmi um að verðtrygging lána hafi verið bönnuð í löndum sem hafa átt í verulegum erfiðleikum í baráttu við verðbólgu. Hið sama má segja um verðtryggingu launa, hún er yfirleitt leyfð en mjög er misjafnt hve útbreidd hún er.

Varla hefur hagfræðin breyst svona gífurlega síðan 2003? Af hverju er verðtrygging lána leyfð á Íslandi sem hefur átt í verulegum erfiðleikum í baráttu við verðbólgu?

[Grímur (IP-tala skráð) 7.9.2009 kl. 11:30]

Þetta er allt satt og rétt, en...

Heimilin á landinu hafa orðið fyrir tvennskonar áföllum: Annars vegar tekjurýrnun og hins vegar lánahækkun.

Hjá þeim sem eru með gengistryggð lán hefur hækkunin haft mikil áhrif á afkomuna, en hjá hinum eru áhrifin á afkomuna miklu minni.

Tekjurýrnunina má líka greina í nokkra hluta, en í stuttu máli eru þrír hópar að fara verst út úr þessu: Þeir sem misst hafa vinnuna, einyrkjar í framkvæmdabransanum og öryrkjar.

Ég á erfitt með að sjá að leiðrétting á höfuðstól skulda gagnist þeim sem orðið hafa fyrir verulegri tekjurýrnun. Þar myndi tekjutenging afborgana nýtast miklu betur. Eða hvað?

Erum við að hjálpa þeim sem helst þurfa hjálp með því að einblína á höfuðstólsleiðréttingu?



En síðan vegna athugasemda sem fylgdu bloggfærslunni:

Hefðu bankainnistæður ekki verið tryggðar á sínum tíma, þá hefðu bankarnir verið tæmdir. Þá hefði ekki bara fjárfestingabankakerfið hrunið, heldur Bankakerfið (með stóru Béi) líka.

Ef það hefði gerst, Þá værum við ekki að leita lausna á skuldavanda húsnæðiskaupenda. Vandamálin væru miklu stærri og brýnni.

Peningamarkaðssjóðaleikfimin var öllu vafasamari. Á það fellst ég.

Síðan varðandi IceSave. Það er vandséð að sú ákvörðun að tryggja allar bankainnistæður á Íslandi hafi eitthvað haft um þá samninga að segja. Það er hugsanlegt að viðsemjendur okkar hafi sett sig í einhverjar stellingar í upphafi viðræðna, en niðurstaðan gat aldrei orðið hagstæðari en hún var: að tryggingasjóðurinn stóð við lágmargstryggingar til einstaklinga. Fyrirtæki, opinberir aðilar og félög fengu engar bætur.

[ElleE (IP-tala skráð) 7.9.2009 kl. 12:00]

"Erum við að hjálpa þeim sem helst þurfa hjálp með því að einblína á höfuðstólsleiðréttingu?"

Læt þetta aftur inn: Það er orðið óskiljanlegt að fólk komi endalaust og vilji gefa þeim "verst stöddu" peninga og líka skila þeim tapi.  Það eru oftar en ekki þeir sem skulduðu mest og veðsettu sig mest.   Og svo á bara að skilja alla hina eftir með ránið.  Alla hina sem enn halda höfði og hafa þó verið illilega rændir af bönkum og fjármálafyrirtækjum með dyggum stuðningi AGS og yfirvalda.  Hvaða réttlæti er það?   Og enginn hefur þó mótmælt að yfir 11 hundruð milljarðar fóru í að bjarga innistæðum ríkra.  Og þó fólk kannski geti borgað fyrir bankarán er óréttlæti og ósvífni að krefjast þess að það geri það og sætti sig bara við það.  Fólk vill ekki borga fyrir rán.  Við krefjumst þess að fá ránsfengnum skilað.

[Marinó G. Njálsson, 7.9.2009 kl. 12:14]

Grímur, takk fyrir ítarlegt innlegg.

Ekkert úrræði eitt  og sér er lausn fyrir alla.  Það sem helst er haldið upp um þessar mundir er að færa höfuðstól lána í það horf sem hann var 1. janúar 2008.  Þeir sem voru í vanda þá verða að leita frekari leiða út úr sínum vanda.  Næsta skref er að taka á sértækum vanda vegna tekjufalls og vegna þess að ráðstöfunartekjur eru ekki nægar vegna hækkunar vöruverðs.  Þar væri hægt að útbúa nýtt greiðslumat, svo dæmi sé tekið.

Þetta snýst ekki bara um að hjálpa þeim sem helst þurfa á því að halda.  Megin krafa almennings er að fá leiðréttingu lána vegna forsendurbrests.  Lánastofnanirnar lánuðu út pening hægri, vinstri og síðan fór kannski þessi sama stofnun og vann leynt og að því að rústa forsendum lánasamningsins.  Þetta er því ekki síður réttlætismál.  Ef brotist er inn hjá mér og þjófurinn næst, þá vil ég að hann bæti mér tjónið hvort heldur ég sé með tryggingu eða ekki.

Það er verið að líta til tryggingu bankainnistæðna sem fordæmi.  Bankarnir voru fallnir.  Innistæður upp að EUR 20.887 voru tryggðar. Það sem var umfram þá upphæð var áhættufjármagn, ekki sparnaður. Af hverju var valið að tryggja allt umfram EUR 20.887 án umhugsunar, en annars konar fjármagn sem sumt bar minni áhættu, var ekki tryggt.

Jú, Icesave er tilkomið vegna tryggingu innistæðna.  Ef ekki væri fyrir það, þá fengi íslenski tryggingasjóðurinn tekjur af sölu eigna Landsbankans óskiptar.  Vegna neyðarlaganna voru innistæður í Icesave líka tryggðar í topp.  Við megum bara þakka fyrir að Bretar og Hollendingar gáfu þó þetta eftir og ætla ekki að láta reyna á túlkun neyðarlaganna.  Innistæðueigendur gætu samt ennþá gert það.