Hin níu áður ógnvænlegu orð sem allir vilja heyra í dag

Financial Times heldur úti mikilli umræðu um hina alþjóðlegu efnahagskrísu.  Í grein í dag (Seeds of its own destruction) er fjallað um fall átrúnaðargoðs, þ.e. frjálsræðis án ríkisafskipta.  Það er sérstaklega vitnað í orð Ronald Reagans forseta Bandaríkjanna, en hann sagði:

The nine most terrifying words in the English language are: ‘I’m from the government and I’m here to help.’

Nú eru þetta orðin sem allir vilja heyra, sérstaklega þeir sem kunnu ekki með frelsið að fara.

Alan Greespan, fyrrverandi seðlabankastjóri, sagði:

Governments bad; deregulated markets good

Og síðan sagðist hann vera í sjokki yfir:

over the failure of the “self-interest of lending institutions to protect shareholders’ equity”

Höfundur greinarinnar klikkir svo út með eftirfarandi tilvitnun í Galdrakarlinn í Oz:

“I’ve a feeling we’re not in Kansas any more,” said Dorothy after a tornado dropped her, her house and dog in the land of Oz. The world of the past three decades has gone. Where we end up, after this financial tornado, is for us to seek to determine.

 

Athugasemdir

[Gunnr (IP-tala skráð) 9.3.2009 kl. 12:16]

Íslendingar gengið fram úr öllum öðrum.  Hér á landi hefur ríkt algjör lögleysa og spillingarástand þar sem allt leyfðist og þeir sem hreyfðu hönd í mót voru hakkaðir í spað af fjölmiðlum eignamannanna.  Vilhjálmur Bjarnason er einn af fáum Íslendingum sem hreyfði hönd í átt að FL group þegar hann sté í pontu á aðalfundi fyrirtækisins og krafðist skýringa á kostnaðarliðum.  Menn setti hljóðan og þegar skömmu síðar hefur komið fram að Viðskiptadeild Háskóla Íslands var gert að reka hann að öðrum kosti skyldu þeir missa styrki. Sem betur fer stóð deildin mót þessari pressu. 
Baugs málið var sýidæmi hvernig fjölmiðlaveldið og spunameistarar notað óspart til að berja á andstæðingum Jóns Ásgeirs.  Baugsmálið það var túlkað sem pólitísk aðför að Jón Ásgeir og Samfylkingarfólk stóð á afturfótunum yfir þessari aðför. Já ekki minnast á Davíð Oddsson og þessa umræðu í kringum Seðlabankann sem ríkt hefur.  Þeim var kennt um fall Glitis og fall hinna bankanna og að þeir hefðu ekki stækkað gjaldeyrisvarastjóðinn en það hefur í raun komið fram að þeir komu alls staðar að lokuðum dyrum í bæði Bandaríkjunum og Evrópu.

Það er klárlega að það voru gerð stærstu mistök Íslandssögunar þegar ákveðnum einstaklingum voru fengnir bankarnir og hin mistökin var að fjölmiðlafrumvarpið var fellt af forsetanum sem var klappstýra útrásarinnar.  Saman var þetta eitraður koktell.
Til að kóróna þetta allt var ósamstæð hagstjórn þar sem mokað var inn lánsfé í stórum stíl inn á íslenska hagkerfið bæði af ÍLS og bönkunum.  Gríðarleg eignabóla var mynduð og heimili voru kaffærð í skuldum. Margir tóku þátt í þessum darraðadansi enda var leikið undir af fjölmiðlum, forseta og ríkisstjórn.

Núna er þetta allt sprungið. Lokastefið er þegar Straumur-Burðarás er yfirtekinn og fjárvana.  Sá annars í síðustu viku á Bloomberg þessi gríðarlegu viðskipti með Straum-Buðarás sem var þá einn daginn með 10. mestu viðskiptin þannig að mig grunaði þá að þar væru rotturnar að flýja skipið.

Ljóst er að þessum fyrrum hetjum Íslendinga hefur aldeilis tekist það að koma landinu og þegnunum á kaldan klaka.  Þeir svífðust einskis til að græða.  Þeir skutu niður gengi krónunnar, þeir lugu og sviku enda var verið að ræna bankanna innanfrá.  Fáeinum eignamenn og aðalhluthafar bankanna fengu á síðustu mánuðunum 500 miljarða til lána með hæpnum og engum veðum.

Ég hafði í raun búist við meiri hruni i Dow Jones vísitölunni á föstudaginn en það er viðbúið að hrunið kemur nú á næstu dögunum.  Minni á að þegar kreppan mikla byrjaði 1929 liðu mældist hátt atvinnuleysi í USA alveg fram að styrjaldarárum í kringum 1940-1941.  Það er þess vegna viðbúið að þetta ástand núna gæti haldist í 5, 10 og jafnvel 15 ár.

Núna er IMF í gríðarlegum vandræðum.  EB ætlar að auka fjárframlög.  Norðmenn hafa sagt nei.  Viðbúið að kröfur IMF verði harðari í garð Íslendinga en þar hafa vinveittar þjóðir hjálpað okkur með óbeinum hætti.  

Já það verður engin auðveld sigling í lekri þjóðarskútu með rifin segl og brotnar árar.  Það virðist enginn augljós leiðtogi sem hefur traust þjóðarinnar.  Það vantar skipstjóra í brúnna.  Áhöfnin er að fara gera uppreysn enginn veit hvert á að sigla eða hvort skútan komist að landi.  Björgunarbátunum er skolað frá borði.  Stormurinn er að skella á.

[Gunnr (IP-tala skráð) 9.3.2009 kl. 12:33]

Ástandið er grafalvarlegt. “The risk of an actual state bankruptcy has moved closer,” said Thomas Haugaard, an economist at Svenska Handelsbanken AB in Copenhagen. “The government is now assuming responsibility for more deposit guarantees, and the question is whether the Icelandic state is big enough to bear the burden.”  Bloomberg News i dag. http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=newsarchive&sid=awzFpn9V6YGk

[Offari, 9.3.2009 kl. 13:25]

 Það vantar skipstjóra í brúnna..  Ég reyndar tek undir þessi orð Gunnrs en úr því við treystum engum leiðtoga til að stjórna skútuni verðum við að vinna saman í því að sigla skútuni út úr þessum ólgusjó.

Fólkið vill það fólkið getur það en eitthvað hindrar fólk í að hefjast handa. Ég tel pólitíkina vera stærstu hindrunina.

[Gunnr (IP-tala skráð) 9.3.2009 kl. 13:59]

Varaðandi Straum-Burðarás:
Eignarhald: http://www.straumur.net/en/Investor-Relations/Share-information/Share-ownership/
Maður sér að lífeyrissjóðirnir eru að tapa gríðarlegu fé beint í gegnum eignarhald í Straumi og óbeint í gegnum önnur félög eins og bankanna og þrotabú þeirra.  Þetta mun ennþá skerða lífeyrissjóðina og það er mikið tap þar sem ekki er fært til bókar.  Ætla þessir sjóðir að gera eitthvað með þennan gríðarlega rekstrarkostnað sinn? Þetta á eftir að skerða lífeyrisréttindi stórlega og fjárhagslega stöðu sjóðanna.
Annars sá ég nokkuð athyglisvert þegar maður gluggar í greiningu Íslandsbanka þar vísa þeir í tölur frá Fjármálaráðuneyti.  "Reikna má með því að hallinn á hinu opinbera færist enn í aukanna á næstunni. Reiknar fjármálaráðuneytið þannig með því að tekjuafkoma hins opinbera verði neikvæð um 201 ma.kr. í ár eða um 13,2% af landsframleiðslu. Þetta er viðlíka fjárhæð og allur uppsafnaður tekjuafgangur hins opinbera á þensluárunum 2004 til 2007 en hann nam 195 mö.kr. Í fyrra var hallinn 17 ma.kr. eða 1,2% af landsframleiðslu" .http://www.islandsbanki.is/fjarfestingar/greining-glitnis/. Það verður gríðarlegt átak að leiðrétta þetta og næsta fáránlegt að bíða með að gera nokkuð og ná jafnvægi 2010.  Það þýðir 1/3 niðurskurð ekkert meira eða minna.

Ennþá er húsnæðisverð ekki búið að hrynja hangir nánast á lyginni og virðist bara hafa lækkað um 6%. Markaðurinn er ákaflega dapur og gríðarleg aukning á skiptimarkaði með eignir sem var nánast óþekkt áður er komið í 35-40% af markaðnum.   Hrun þar blasir við.

Þetta ástand á Íslandi minnir mig í raun á Titanic. Það er búið að sigla á ísjakan.  Stjórmálamennirnir eru í hlutverki hljómsveitarinnar spilar á hljóðfærin meðan þeir ættu að athuga með björgunarbátanna og undirbúa fólk.  Evra, EB-aðild, hvalveiðar, Davíð Oddsson, Ingibjörg Sólrún og Samfylkingin, stjórnlagaþing og breyting á stjórnarskrá allt eru þetta villuljós sem draga athygli frá því er þarf að gera.
Fólk fær að velja sama fjórflokkinn enginn er með patentlausnir hvernig á að koma þjóðinni úr þessu enda held ég að sannleikurinn mun koma brimsaltur eftir kosningar.  Þá komast menn að því, já allt í einu, að ástandið er orðið svo mikið mikið verra.

[Marinó G. Njálsson, 9.3.2009 kl. 14:14]

Mér finnst nokkur blekking vera í þessari tölu um tap lífeyrissjóðanna.  Það fer náttúrulega allt eftir kaupgengi hvert tap þeirra verður og ég held ég geti fullyrt að það var nokkuð hærra en þessi 1,17 eða hvað gengið nú var á föstudaginn.  Við erum því líklegast að tala frekar um 12 - 15 milljarða en 1,3 milljarða.

[Gunnr (IP-tala skráð) 9.3.2009 kl. 18:10]

Nei því miður Marínó. Þessi ósköp eru ekki yfir ennþá. Sparisjóðir og sparisjóðabankinn eiga eftir að rúlla.   http://www.visir.is/article/20090309/VIDSKIPTI06/746310603

Þessi krosseignatengsl milli fyrirtækja og fjármálastofnanna munu verða geysilega áhrifaríkt. Lítið verði eftir þegar dómínókubbarnir eru fallnir.  Verður eins og efnahagsleg atomsprengja. Það verða nánast engir fjársterkrir aðilar eftir á Íslandi.  Óttast að ástandið sé það svart að Íslendingum takist ekki að endurfjármagna bankakerfið.

Það sem upp rís verður hið nýja Ísland.  Það verður gamla harkið í kringum grunnlínua tap vs gróði.  Engin viðskiptavild verður þá færð til bókar.  Vandamálið er að það eru allt allt of margir viðskiptafræðingar og viðskiptamenntað fólk og hefði verið vænlegra að hafa fólk með breiðari þekkingargrundvöll. Það er væntanlega ennþá verið að spýta út fleirra fólki í þá átt frá Bifröst, Háskóla Íslands og Háskólanum  í  Reykjavík.  Þetta fólk á erfiða göngu fyrir höndum enda eru þegar um 650.000 manns búið að missa vinnuna í  fjármálageira Vestrulanda og það verða væntanlega mikið mikið fleirri sem eiga eftir að missa vinnuna þegar upp er staðið.  Því miður er allt of lítið af raungreina menntuðu fólki á Íslandi enda erum við langt undir meðaltali OECD hvað varðar menntun enda stendur íslenska skólakerfið sig hræðilega hvað varðar raungreinar. Hvað stendur eftir núna. Marel, Össur, álverin og fiskvinnslan og ferðamannaþjónustan.  Vonandi verða ekki lögð niður álver, fiskveiðar eiga erfiða tíma frammundan enda borga markaðir mikið minna en fyrr og hafa menn vegna markaðsaðstæðna dregið úr þorskveiðum við Noreg og er álitið skynsamlegt að nota það svigrúm til að byggja upp þorskstofna.  Ferðamannaþjónusta á eftir að upplifa erfiða tíma enda eru ferðalög til dýra staða það fyrsta sem fólk sker við sig.  Ég hef áhyggjur af Decode sem er í raun gjaldþrota og þeir áttu að hafa misst mikið fé við fall Lehman Brothers og núna bætist við að Actavis verður selt á útsölu nú þegar viðskiptaveldi Björgólfsfeðga eru að hrynja.  Óvíst er að erlendir aðilar vilja halda uppi dýru overhead í Hafnarfirði.  Við bætist að 70% af skuldum fyrirtækja eru í erlendri mynt.  Það er náttúrulega ekkert að marka gengið á Íslandi. 
Þetta fyrirbæri verðtrygging er ennþá, hef raunar aldrei skilið það fyrirbæri.  En segðu mér Marínó er það ekki hagkvæmt fyrir lánþega að hafa verðtrygginguna núna ef verð á húseignum fellur um 50-75%.  Það væri eftir öllu að afnema hana áður en verðhrunið reiknast inn í hana.  Væri ekki best að hafa hana fram yfir verðhrunið og afnema hana eftir það þegar alkulið er komið?

Það er kolsvart í mörgum löndum Evrunar sérstaklega þegar á móti blæs. Svíar hrósa happi yfir því og það er nánast allt að leggjast í auðn á Írlandi og Spáni á jaðarsvæðum Evrunar.

[Marinó G. Njálsson, 9.3.2009 kl. 22:56]

Gunnr, ég veit ekki hvernig þú last það út úr mínum orðum að eitthvað væri afstaðið.  Við erum í miðri á og það er ennþá langt að landi.

Ég held að stærsta vandamálið í bili sé að allir sem áttu eitthvað í hlutabréfum eru meira og minna búnir að missa sitt.  Það er ekkert eftir og það er að setja þjóðfélagið á hliðina.  Menn eru að segja að allt hefði farið í hliðina við það að sparifé hefði tapast.  Málið er að það skiptir ekki máli hverjir af þessum þremur eignaflokkum tapast, þ.e. sparifé, hlutafé eða eigið fé í húsnæði, hvert um sig leiðir til þess að hagkerfið fer á hliðina.  Því miður áttuðu menn sig ekki á þessu í haust og því er svo fyrir okkur komið sem raun ber vitni.  Menn kippa ekki á annað þúsund milljörðum út úr eignasafni án þess að allir líði fyrir það.  Ef menn ætla síðan að fara þá leið að láta heimilin fara í þrot og þau fyrirtæki sem þó skrimmta, þá er ekkert annað en að sækja um aðila að USA (eða Kanada) eftir.  Gefa frá sér sjálfstæðið.

[Gunnr (IP-tala skráð) 10.3.2009 kl. 07:42]

Það sem fyrst og fremst þarf að fara í er að styrkja grunnstoðir atvinnulífsins og gjaldeyrisskapandi atvinnuvegi og forðast fjöldaatvinnuleysi.  Því miður eru hendur ríkisins bundnar vegna fjárhagsstöðunnar og ekki tæki til að milda skellinn.  Tel að þetta verði fleirri ára krepputímabíl alþjóðlega sem við eigum fyrir höndum og það verður erfitt að byggja upp í því árferði það er stöðugur mótvindur.

Raunverulegt mat á aðstæðum er fyrsta stigið síðan er triage hverjum og hverju er hægt að bjarga og hvað á að láta sökkva.  Þar hugsa ég að verði að láta erlenda sérfræðinga taka völdin enda held ég að fáir stjórnmálamenn hafi í raun hrygglengju í það.  Það er ekki hægt að halda öllum á floti og þeir sem hafa tekið marfaldar heildartekjur heimilisins að láni er náttúruluega búið að haga sér óskynsamlega.  Já bankarnir sem lánuðu þeim eru farnir á hausinn. Held raunar að fólki er enginn greiði gerður af því að framlengja vonlaus dæmi.  Mikilvægasta atriðið til að fólk nái að halda sjó er að það hafi tekjur og atvinnu.

Það að menn treysta ekki krónunni á flot er náttúrulega gríðarlegur veikleiki. Í raun vita menn eiginlega ekki hvar á að byrja held að stjórnmálamenn margir geri sér ekki grein fyrir stöðunni enda eru að falla hlutar úr "byggingunni" á hverjum degi.  Mikilvægt að þjóðin fái nákvæmar og réttar upplýsingar um stöðuna og það er náttúrulega grundvallaratriðið til að geta tekið vitræna afstöðu um hvað sé hægt og hvað beri að gera.
Td. verðtryggingin hún skráir ekki ennþá verðfall á eignum og sérstaklega núna þegar það er orðið 35-40% skiptimarkaður og væri náttúrulega dæmigert að aftengja hana loksins áður en skuldendur nái að hafa hag af henni. 

Við mætum hér efnahagslegum ragnarökum, armagedon.  Það er því miður ekki gæfulegt ástandið í kringum okkur enda var fólk ekkert að flýja annað í kreppunni miklu það varð að halda út þar sem það var og gera sem best úr því.

[Gunnr (IP-tala skráð) 10.3.2009 kl. 08:52]

Sá annars tölur sem gerðar verða opinberar í dag um tap olíusjóðs Norðmanna á þessu síðusta ári hefur öll ávöxtunin strokast út heil fjárlög yfir 800 miljarðar norskra króna en það er náttúrulega háð því að þeir myndu selja sig niður í dag.  Þeir hugsa lengra fram í tímann og verð eiga eftir að hækka en erfitt er að vita hvað það tekur langan tíma.  Efast ég í raun um að erlendar fjárfestingar lífeyrissjóðanna íslensku hafi nokkuð farið betur.

http://e24.no/olje/article2968539.ece