Tillaga um aðgerðir fyrir heimilin

Þessi færsla er framhald og nánari skýring á síðustu færslu Björgunaraðgerðir vegna Seðlabankans geta nýst heimilunum.  

Það getur vel verið að þessi hugmynd gangi ekki upp óbreytt, en ég held að hún sé þess virði að skoða betur.

Svo ég skýri hana betur, þá eru heimilin með á annað þúsund milljarða í veðlánum hjá fjármálafyrirtækjum.  Þessi sömu fjármálafyrirtæki settu skuldabréf í öðrum gömlu bönkunum að veði fyrir lánum hjá Seðlabankanum.  Verðmæti skuldabréfanna varð óviss við fall bankanna, þannig að Seðlabankinn gerði veðkall.  Þessu veðkalli er hægt að svara á tvo vegu.  Önnur leiðin er að greiða upp skuldina og þá losnar veðið.  Hin er að leggja fram ný veð.  Vandamálið er að fjármálafyrirtækin eiga hvorki pening til að greiða skuldina né ný veð til að láta Seðlabankann fá.  Því er hugmynd ríkisstjórnarinnar, að ríkissjóður kaupi hin óvissu veð (skuldabréf) af Seðlabankanum og létta þeim þannig af fjármálafyrirtækjunum sem lögðu þau að veði. Skuld þeirra við Seðlabankann er þar með gerð upp og ríkissjóður eignast skuldabréfin með ákveðnum afslætti.

Mín hugmynd gengur út á að ríkissjóður leggi fjármálafyrirtækjunum til pening til að greiða Seðlabankanum upp skuld sína með því að kaupa hluta af veðskuldum heimilanna.  (Nú er mér alveg sama hvort um er að ræða fasteignaveð eða bílalán.)  Ríkissjóður fær afslátt eins og áður, en núna hjá fjármálafyrirtækjunum.  Þau fá aftur afslátt hjá Seðlabankanum. Fyrst Seðlabankinn var tilbúinn að veita ríkissjóði afslátt í beinum viðskiptum, þá skiptir það varla máli að það sé einn milliliður.

Ég sé svo sem eitt vandamál.  Veðlán heimilanna eru jafnt hjá ríkisbönkum sem öðrum fjármálastofnunum og ekki er víst að allir eigi hlut í þeim skuldabréfum sem ríkissjóður ætlar að kaupa með afföllum af Seðlabankanum.  Ég er með hugmynd um hvernig það er leyst, en hún er of flókin til að setja fram hér.

Kosturinn við þessa hugmynd fyrir ríkissjóð er, að hann fær skuldabréf sem hægt er að afskrifa á löngum tímum.  Það gæti gert það að verkum, að hann sætti sig við minni afslátt en tekið er fram í samningnum við Seðlabankann.  Kosturinn fyrir heimilin er, að létt verður á greiðslubyrði þeirra.  Kosturinn fyrir fjármálafyrirtækin er, að þau geta gert upp við Seðlabankann og fá auk þess afslátt af skuld sinni.  Gagnvart Seðlabankanum breytist ekkert.  Hann fær sömu upphæð greidda frá fjármálafyrirtækjunum og hann hefði annars fengið frá ríkissjóði.  (Þetta yrði náttúrulega að binda í samning milli aðila áður en farið væri í þennan gjörning.)

Vissulega er þetta flóknari leið en ef ríkissjóður á í beinum viðskiptum við Seðlabankann.  (Raunar er það tæknileg útfærsla hvort þau viðskipti voru beint við Seðlabankann, því í reynd eiga fjármálafyrirtækin skuldabréfin og þannig mál líta á að ríkissjóður sé að kaupa bréfin af fjármálafyrirtækjunum og þau greiði Seðlabankanum.)  Það á þó ekki að koma í veg fyrir að þessi leið sé farin, þar sem nóg er til af reiknisnillingum sem geta unnið úr þessu.

Eini hugsanlegi ókosturinn í stöðunni, er að fjármálafyrirtækin sitja uppi með skuldabréf, sem ekki er víst að verði greidd.  Það er bömmer, en á móti kemur að leyst er úr fjárhagsvanda stórs hluta viðskiptavina þeirra.  Þar með þarf ekki að fara í innheimtuaðgerðir, aðfarir eða uppboð á húsnæði eða bifreiðum skuldara.  Reikna má með að tap fjármálafyrirtækjanna á slíku muni að endingu hlaupa á háum upphæðum.  Hugsanlega vegur þetta ekki hvort annað upp, en við skulum ekki gleyma því, að óljóst er hvort og þá hve mikið mun fást greitt upp í skuldabréf gefin út af gömlu bönkunum.  (Raunar veit ég ekki almennilega hvort þessi bréf tilheyra nýju bönkunum eða þeim gömlu.)  Auk þess verða veðlánin ekki einu lánin sem tapast við gjaldþrot.

Hafi gjörningurinn milli ríkissjóðs og Seðlabankans þegar farið fram, þá er samt hægt að fara í skipti við fjármálafyrirtækin.  Þau myndu þá snúast um, að fjármálafyrirtækin keyptu skuldabréfin af ríkissjóði með afslætti í staðinn fyrir hluta af veðlánum heimilanna.

Gengið er út frá því í þessari hugmynd, að hluti af veðlánum heimilanna sé í raun tapað fé.  Þetta er því spurningin hver sjái um að afskrifa þessi lán.  Með því að færa hluta lánanna til ríkissjóðs, en láta afganginn vera eftir hjá fjármálastofnuninni sem veitti lánið, þá er verið að leita leiða til að halda viðskiptavininum í skilum, stilla greiðslubyrði hans við upphæð sem hann ræður við, gera honum kleift að halda húsnæði sínu og/eða bíl og koma í veg fyrir of mikið hrun á fasteignamarkaði.  Ríkissjóður situr uppi með veðlán sem hann getur hugsanlega innheimt af eftir einhver ár.  Eins og ég nefni í fyrri færslunni, þá reikna ég með því að hluti lánanna verði með tíð og tíma afskrifuð, en ég geri líka ráð fyrir að þegar aðstæður í þjóðfélaginu batni, t.d. þegar krónan styrkist eða verðbólga fer í einhvern tíma niður fyrir verðbólguviðmið Seðlabankans, þá geti ríkissjóður endurheimt hluta af þessum lánum.  Setja þarf skilyrði varðandi þetta, t.d. legg ég til að lánin verði óverðtryggð og vaxtalaus meðan þau eru í eigu ríkisins.

Þessi hugmynd mín er að mínu mati raunhæf tilraun til að leysa úr aðsteðjandi vanda heimilanna.  Vissulega standa eftir vandamálin með verðgildi þeirra skuldabréfa sem fjármálafyrirtækin sitja uppi með.  En ég held, að vandi heimilanna sé stærra vandamál til langframa en hvað fæst fyrir þessi skuldabréf.  Það er nefnilega þannig, að verði heimilin gjaldþrota þá munu ekki bara veðlánin falla á fjármálafyrirtækin heldur líka ýmis neyslulán, kortaskuldir og námslán.

Athugasemdir

[Hólmfríður Bjarnadóttir, 20.1.2009 kl. 00:56]

Þó ég hafi ekki nægilega mikla bókhaldsþekkingu til að skilja þessar tillögur alveg til fulls, sýnist mér að þarna sértu að koma með afar athyglisverða tillögu að leið til lausnar fyrir mjög marga. Hefur þessi tillaga verið rædd hjá Hagsmunasamtökum heimilanna eða á öðrum vettvangi ?

Gjaldþrot eru ávalt sú leið sem margir tapa á og ekki síst nú þegar lán eru komin langt upp fyrir þau veð sem eiga að standa á bak við.

[Marinó G. Njálsson, 20.1.2009 kl. 01:09]

Hólmfríður, nei, það hefur ekki verið gert.  Hagsmunasamtök heimilanna senda sjálf frá sér hugmyndir og ályktanir sem þar eru samþykktar í sínu nafni.  Stjórnarmenn og varamenn í stjórn hafa áfram frelsi til að tjá sig á opinberum vettvangi og þar með í bloggheimum á eigin ábyrgð.  Þetta eru vangaveltur hjá mér og tilraun til að opna umræðu m.a. til að leysa úr hugsanlegum veikleikum hennar.

Varðandi framgang vinnu hjá HH, þá tel ég okkur strax vera farin að ná árangri með því að ná eyrum fólks og ráðamanna.

Annars vil ég benda á, að hægra megin á síðunni hef ég tekið saman tengla á fjölmargar færslur, þar sem ég hef fjallað um mál sem flokkast undir hagsmunamál heimilanna.

[Haraldur Baldursson, 20.1.2009 kl. 01:24]

Marinó. Í raun ertu að tala um færslur á eignum á móti skuldum. Bókhaldslega er því lítið til fyrirstöðu. Mögulega koma upp einhverjar gjár á milli eigna og skulda. Þá (þær) gjá má brúa með tímabundum skatthækkunum... Heimilin verða einfaldlega ekki aflögufær með nokkurn skapaðann hlut á meðan húsnæðislánin eru óleyst vandmál.

Þó tæknileg atriði þarfnist nánari skoðunar er ég þér nokkuð sammála um þessa mögulegu lausn. Það þarf að tryggja að fjármálastofnanirnar þoli þessa gjörninga. Fjármálakerfið er gríðarlega viðkvæmt núna (og verður um nokkra hríð enn).

En ég fagna hugmyndinni...það skal vera til lausn á þessum vanda !

[Gunnr (IP-tala skráð) 20.1.2009 kl. 04:05]

Í raun góð tillaga Marínó en það sem gleymist í þessari líkingu er "jólasveininn"  sem í þessu tilfelli ríkið er í raun gjaldþrota og hefur ekki efni á að kaupa jólagjafir næstu árin og fær ekki lán til þess heldur.  Eina leiðin til að kaupa jólagjafir er að spara í fóðri fyrir hreindýrin og í mat fyrir sig sjálfan og nota þann pening til að kaupa gjafir  og hann veit að það verða fátæklegir pakkar næstu árin og börnin munu verða vonsvikin.

Tekjustofnar ríkisins eru hrundir, erlent lánstraust farið.  Þegar eru skattar uppi í "rjáfri" og frekara svigrúm lítið. Ennþá hefur ekki verið búið að endurfjármagna fjármálakerfi landsins. Ríkið fær ekki erlent lánsfé til að fjármagna fjárlagahallan og það er í raun vonlaust að standa að erlendri skuldabréfaútgáfu, enginn treystir okkur. 

Við erum í raun í skelfilegri aðstöðu að hafa ekki efni á að endurreisa fjármálakerfi landsins á fullnægjandi hátt, að hafa ekki efni á að styrkja og hjálpa fyrirtækjunum til að hindra frekari fjöldagjaldþrot fyrirtækja og í þriðja lagi hjálpa skuldsettum heimilum landsins. 

Allar já og bráðnauðsynlegar stuðningsaðgerðir við efnahagslíf og heimilin í landinu verður að þarf að fjármagna.  Þetta þarf að vera frambúðarlausn til næstu ára.  Hér þýðir einnig ekki bara að hugsa um þá sem eru núna í vandræðum það þarf að spá í næstu kynslóð hvernig hún á að eignast þak yfir höfuðið og eiga sér möguleika.  Ef ekki þá mun unga fólkið í landinu á næstu áratugum flytja burt til annara landa. 

Eins og í raun hefur verið bent á á fólk ekki að geta borgað af lánum sem eru hærri en 2,5 - 3 faldar árstekjur heimilis og eitt af höfuðvandamálum íslensku fasteignabólunar var gríðarlegt misræmi milli fasteignaverðs og kaupmáttar og að mínu mati myndi þessi bóla hvort eð er hafa sprungið en ástandið núna gerist það náttúrulega á dramatískan hátt. Að mínu mati mun það gerast ef lífskjör færast niður niðu í 1990-1995 þá mun það sama gerast með fasteignaverð annað er í raun óhjákvæmilegt.

Mögulegir tekjustofnar ríkisins eru:

- Frekari sparnaður á ríkisrekstrinum umfram þennan 40-50% niðurskurð sem þarf að takast á við er ekki gerleg ef ekki á að skerða lífsnauðsynlega þjónustu.

- Innlend skuldabréfaútgáfa og það sem er vandamálið hér er lausafársþurrð og þetta mun frekar auka á vandan hér innanlands.

- Aukin skattheimta og gjaldtaka. Það þýðir hærri beina og óbeina skatta og lækkun skattleysismarka allt aðgerðir sem munu enn frekar rýra kjör landsmanna og lengja og dýpka kreppuástandið.  Ríkið mun hvort eð er reikna með þessu.

- Yfirtaka á lífeyrissparnaði landsmanna þeas taka erlendar eigur lífeyrissjóðanna að láni (stela þeim) og flytja það inn í hagkerfið á "sanngjörnum" vöxtum.  Þetta verður rán aldarinnar og mun verða talið nauðsynlegt. Þetta eru um 500 miljarðar og ekki nákvæmlega vitað hversu mikið fæst fyrir þetta. Væntanlega mun halli á fjárlögum þessa árs verða fjármagnað með þessu (160+miljarðar).
Vandamál framtíðarinnar er að þarna á beinan og óbeinan hátt hefur þá ríkið yfirtekið lífeyrisgreiðslur framtíðarinnar sem er geysileg skuldbinding.

Sérð þú einhverjar aðra möguleika til að ná inn tekjum í kerfið?

Það sem þú tekur inn í þína líkingu er að skuldir heimilanna færist á ríkissjóð og það sé í raun bakað inn í kostnaðinn við endurfjármögnun fjármálakerfisins, en það gerir ekki að reikningurinn hverfi. Ljóst er að eignarýrnunin bitnar á heimilunum en það sem er vandamálið er að þessi gríðarlega skuldsetning heimilanna bitnar núna þungt á þeim. Það er ljóst að fjöldagjaldþrot heimilanna blasir við að óbreyttu.  

Endurreisn fjármálakerfis landsins er klárlega forgangsatriðið án fjármálakerfis og lánastofnanna getur ekkert nútíma hagkerfi þrifist og án atvinnu getur fólk ekki staðið við greiðslur.
Vandmálið er að þessi þunga skuldsetning bitnar á öllu hagkerfinu á fyrirtækjunum  þar sem yfir 70% hafa lán í erlendri mynt og ríkissjóði.
Eins verður að líta til framtíðar þegar hugað er að lausnum enda þýðir hér ekki að "pissa í skóinn sinn".
Núverandi ástand er í raun ótækt.  Það virðist sem leiðin áfram verði mörkuð af gjaldeyrishöftum sem mun hindra alla uppbyggingu og alla erlenda fjárfestingu.  Sprotafyrirtæki sem tölvufyrtækið CCP ofl. muni flýja land. Veit að það eru erlend fyrirtæki í tölvunarbransanum sem eru byrjuð að fara að ryksuga markaðinn á Íslandi.  Það er mikil vöntun á tæknimenntuðu fólki og sérhæfðum heilbrigðisstarfsmönnum í nágrannalöndunum.  Hátt vaxtastig, hár fasteignamarkaður, skattar og óstöndugt lífeyriskerfi er framtíðarsýnin með stórskuldugum ríkissjóði sem mun gera það að við hefðum mun minna til að veita í okkar félagslega-. heilbrigðis- og menntakerfi er ekki neitt glæsileg framtíðarsýn.

[Marinó G. Njálsson, 20.1.2009 kl. 08:34]

Gunnr, "jólasveinninn" er þegar tilbúinn eða búinn að gefa "jólagjöfina".  Það sem ég er að stinga upp á er að í staðinn fyrir eina stóra, þá verði henni skipt í margar litlar.  Fjárhagsstaða ríkissjóðs breytist ekkert við þessa aðgerð.  Hver er munurinn að ríkissjóður eigi skuldabréf fjármálafyrirtækja (að mestu gömlu bankanna) eða að hann eigi veðlán heimilanna?  Hvoru tveggja þarf að afskrifa í miklu mæli á næstu mánuðum og árum.  Gömlu bankarnir eru ekkert minna á hausnum, þó þeir skuldi þessa 270 milljarða til viðbótar, en þetta mun skipta sköpum fyrir heimilin.

Annars hefur heyrst að Svíar muni skilyrða sitt lán til Íslendinga við það, að það fari í að hjálpa heimilunum.  Spurningin er um lánskjör.

Ég held að rikisstjórnin átti sig ekki á því hve grafalvarleg staða margra heimila er.  Í langflestum tilfellum kemur það falli bankanna lítið við.  Það er fyrst og fremst efnahagsóstjórn síðustu ára í formi mikillar verðbólgu, hárra stýrivaxta og hruns krónunnar frá ágúst 2007.  Ef hér hefðu verið 6% stýrivextir, 2,5% verðbólga og  stöðugt gengi allt fram að hruninu í október, þá væri vandi heimilanna lítill.  Hrun bankanna gerði bara heimilunum ennþá erfiðara fyrir, en er ekki orsök vanda þeirra.  Þessu finnst mér fólk allt of oft gleyma.  Það er efnahagsóstjórn í góðærinu og í aðdraganda bankahrunsins sem skiptir hér mestu máli.  Höfum það á hreinu.

[Offari, 20.1.2009 kl. 10:05]

Það er mjög áríðandi að þessi tilaga verði rædd. Koma þessu til þingmanna það eru eflaust kostir og gallar í þessu en aðgerðir eru nauðsynlegar því ef heimilin fara á hausin hrynja aðrar lánastofnanir með og keðjuverkunina má líkja við kjarnorkusprengju árás á hagkerfi sem er nú þegar er í sárum.

[Haraldur Baldursson, 20.1.2009 kl. 14:32]

Ef of mörgum byrðum er hlaðið á sundmann sekkur hann...eins eru hreinlega takmörk fyrir því hvað hægt er að leggja á heimili landsins áður en þau sökkva. Það þarf að gæta þess að reikna ekki sífellt meiri bryðar á heimilin...þau eru flest við brotmörk og sum þegar brotin. Sífellt fleira fólk hefur engin úrræði. Mér er spurn hverju svarar maður fólki sem var með allt sitt í skilum, missir vinnuna og stendur frammi fyrir útburði ?