Hugmynd minni um sannleiksnefnd vex fiskur um hrygg

Ég var að hlusta á Silfur-Egils og þar var gamall samstarfsmaður minn og nemandi, Úlfar Erlingsson, að tala fyrir hugmynd um sannleiksnefnd að Suður-Afrískri fyrirmynd.  Mig langar að rifja upp að ég setti þessa hugmynd fram í færslu minni Aðstæður á fjármálamarkaði felldu bankana frá 11.10.  Þar segi ég:

 

Hvort að íslensku bankarnir hefðu lifað af, ef þeir hefðu verið minni, betur undirbúnir eða vegna annarra viðbragða Seðlabankans fáum við aldrei að vita.  Ég sting aftur upp á því að við stofnum nokkurs konar sannleiksnefnd í anda Suður-Afrísku sannleiksnefndarinnar (þó þar hafi náttúrulega verið um mun alvarlegri atburði að ræða), þar sem öllum sem að þessu máli komu verði boðið að koma og leysa frá skjóðunni af sinni hálfu án eftirmála að hálfu lögreglu, ákæruvalds, samkeppnisyfirvalda eða fjármálaeftirlits.  Þeir, sem ekki nýta tækifærið, gætu aftur átt yfir höfði sér ákærur komi í ljós að aðgerðir þeirra hafi brotið í bága við lög.  Niðurstöðurnar úr framburðum þessara aðila verði síðan notaðar til að koma í veg fyrir að þetta geti nokkru sinni komið fyrir aftur.  Legg ég til að Hæstiréttur skipi hlutlausa aðila til að stjórna þessu ferli og að það verði opið öllum.

Ég er glaður yfir því að þessari hugmynd er að vaxa fiskur um hrygg og vona innilega að hún verði að veruleika.

Það slúður sem er í gangi í þjóðfélaginu þessa dagana er allt of oft á mörkum þess að vera skáldskapur, að við verðum að fá fram hvað af þessu er satt og hvað ósatt.  En við verðum þá líka að vera tilbúin að hlusta á það sem menn hafa að segja, þó svo að við sættum okkur ekki við skýringar þeirra.

Athugasemdir

[Kristján Pétursson, 19.10.2008 kl. 14:35]

Dettur þér í alvöru í hug,að við fáum sannleikann fram með skipun sannleiksnefndar.Ég held að það myndi ekki ganga í okkar fámenna þjóðfélagi,við erum of tengd hvort öðru og það myndi hamla því að sannleikurinn kæmi í ljós.Þá myndi líka skapast sú hætta,að ýms saknæm brot samk.landlögum yrði ekki beytt hjá Sannleiksnefndinni og því skapast mikið ósamræmi i réttarkerfinu.Þá er hætt við að framburður,sem ekki er eiðfestur og staðfestur með vitnum verði ekki nægjanlega marktækur.

Það færi þó mikið eftir því hvernig verkramminn væru hannaður,hvort svona aðferð væri nothæf við okkar aðstæður.

[Marinó G. Njálsson, 19.10.2008 kl. 14:58]

Kristján, nei, mér dettur ekki í hug að við fáum allan sannleikann fram, en ég held að þetta sé betra en einhver þingskipuð nefnd sjái um þetta. 

Ég veit ekki hvað við ætlum að græða á því að vera með eitthvert lögfræðingastóð í fullri vinnu næstu áratugina við að verja menn fram og til baka.  Við höfum þegar séð að efnahagsbrotadeild Ríkislögreglustjóra á í vandræðum með að afgreiða þau mál, sem þangað hafa ratað undanfarin ár (vegna blöndu af umfangi mála og manneklu) og mér dettur ekki í hug að hún ráði við mál af þessari stærðargráðu nema með miklum tilkostnaði.

Við munum þurfa á öllum okkar besta fólki að halda næstu ári við að byggja þjóðfélagið upp og það er sóun á tíma og verðmætum að binda þessa aðila í réttarsölum.  Auk þess tryggir réttarsalaleiðin alveg örugglega að sannleikurinn kemur aldrei í ljós.

Eitt í viðbót.  Ég er ekkert viss um að landslög hafi verið brotin svo oft í tengslum við fall bankanna.  Í mínu viti hefur ekkert komið fram sem beinlínis sannar að rekstur bankanna hafi valdið hrundið atburðarásinni af stað sem fór í gang 24. september sl., þegar Þorteinn Már fór að hitta Davíð.  En ég aftur alveg fullviss um að það er viðskiptamódeli bankanna að kenna, að við erum að koma svona illa út úr þessu.  Við getum notað orð eins og fyrirhyggjuleysi, græðgi, velgengni, óráðsíu, glannaskap, óheppni, einfeldni, glæpsamlegt atferli, o.s.frv. og komist að því að þau eiga öll við.  Það er alveg á hreinu í mínum huga, að það voru ytri aðstæður sem felldu bankana, en innri aðstæður sem gerðu fallið jafn hátt og raun ber vitni.

[María Kristjánsdóttir, 19.10.2008 kl. 15:59]

Ég held að það hafi verið rétt hjá Jóni Baldvin að það eigi að setja á fót rannsóknarnefnd skipaða erlendum aðilum. Innlend dugar ekki. Og hvað sannleiksnefnd snertir - þá verðum við kannski fyrst að huga að hvort við getum endurheimt eitthvað af því sem óprúttnir innlendir aðilar hafa stungið í egin vasa. Áðuren syndakvittanir verða gefnar út.

Þú getur verið stoltur af Úlfari mér fannst hans framlag í þættinum merkilegast þ.e.a.s. krafan hans um að við fengjum allar upplýsingar upp á borðið frá ríkisstjórninni strax. Ég hef oft efast um að ég byggi í lýðræðisríki en aldrei svo mjög sem  síðustu þrjár vikurnar.

[Úlfar (IP-tala skráð) 19.10.2008 kl. 16:05]

Marínó,

Já, ég ætlaði einmitt að koma því að að þú og nokkrir fleiri hefðu verið að koma þessari hugmynd á framfæri, m.a. á bloggum.  En ég fann ekki tækifæri til þess innan þessara 2. mínútna sem ég hafði til að koma sjónarmiðinu á framfæri.

Ég er alveg sammála þér um margt í þessu máli.  Sérstaklega er það góður punktur hjá þér að það muni þurfa samtaka átak og sátt og samvinnu til að byggja upp nýtt Ísland.  Löng málaferli, hatur og almennt mistraust mun ekki gera neitt annað en að eyða orku þjóðarinnar í vitleysu.  Sáttarferli væri mun betra fyrir okkur öll.

Bestu kveðjur,
Úlfar

[Marinó G. Njálsson, 19.10.2008 kl. 18:16]

Sæll Úlfar

Ég hef engar áhyggjur af því hver kemur góðum hugmyndum á framfæri og finnst betra að þær komist í framkvæmd.  Ég lærði það á okkar gamla vinnustað, að oft þurfti maður að láta einhvern annan eigna sér hugmyndina til að hún kæmist í verk.

Góð frammistaða.

Kv.

Marinó

[Gunn (IP-tala skráð) 20.10.2008 kl. 16:31]

Sæll,

Hjartanlega sammála þér. Mikilvægt að sannleikurinn komi fram hér og þar er mikilvægt að engum sé hlíft. Einnig að hlutur fjölmiðla, ríkisins, þingsins og stjórnmálaflokkanna.

Annars þurfum við núna að leita á náðir IMF. IMF er engin góðgerðarstofnun. Áhersla IMF er að hjálp löndum til að hjálpa sér sjálf.

Við getum allt annað en borið höfuðið hátt sem Íslendingar þegar við skríðum þarna inn og biðjum um aðstoð.

Þetta verður enginn galdur, við eigum ekki að eyða meira en við öflum. Við njótum einskis trausts höfum hvergi lánstraust enda held ég að álag ríkisins er komið yfir 2000 punkta þeas 20% auka vextir.

Það virðist ljóst að af þessum 6 miljörðum dollara lánar IMF einn en hin ríkin Noregur, Danmörk, Svíþjóð og Japan 5 miljarða.

Þessa peninga er ekki hægt að nota til að halda við góðærinu. Við erum eins og eiturlyfjasjúklingurinn eða áfengissjúklingurinn, lausnin er ekki að gefa meira dóp/áfengi eða lánsfé. Það þarf að kenna okkur þann góða sið að lifa eftir efnum. Það eru þrjú skilyrði sem IMF setur: jafnvægi á ríkisrekstur, þeas. hallalaus fjárlög, afnema viðskiptahallan og fljótandi gengi sem verður hátt fyrst en síðan jafnast það út þetta veldur því að viðskiptahallinn strokast út.

Að almennar reglur um bankasarfsemi komi á Íslandi það þýðir væntanlega að Íbúðarlánasjóður verður lagður niður þó það sé ekki nefnt í berum orðum. Má bæta því við að EB/EUS hefur haft athuganir við þennan sjóð áður. Enda fáránlegt að pumpa inn lánsfé þegar lækningin er minnkuð lán.

Allt vitrænar ákvarðanir en mjög svo sársaukafullar. Við fáum væntanlega engin erlend eyðslulán og getum kanski skriðið inn í Evrópubandalagið án skilyrða og fengið kanski að taka upp Evru.

Sjá grein í E24 stærsta viðskiptablaði Noregs sem er í eigu stærstu norsku blaðanna Aftenposten etc.

http://e24.no/makro-og-politikk/article2723350.ece

"Tre krav"

"Island og IMF har særlig diskutert banksektoren, finanspolitikk og pengepolitikk. IMF har blant annet bedt om bekreftelse på at restrukturering av denne sektoren følger internasjonale bank-normer. I tillegg har de gransket hva som «trigget» krisen.

I forhold til finanspolitikken vil IMF be regjeringen om en levedyktig plan som legger opp til innstramming i respons til landets voksende statsgjeld.

I forhold til pengepolitikken krever IMF en flytende islandsk krone, så raskt som mulig. IMF forventer at kronen vil styrke seg igjen når underskuddet på handelsbalansen går ned".

[Marinó G. Njálsson, 20.10.2008 kl. 16:43]

Gunn, það bíða held ég allir með öndina í hálsinum eftir því að skilyrði IMF verða birt.  Við höfum svo semekki þurft að kvarta yfir fjárlögum síðustu ára, en auðvitað verður einhver halli á þeim næstu árin.  Viðskiptahallinn kemst í lag núna, en menn geta ekki bæði verið með frjálst markaðskerfi og takmarkanir í vöruskiptum.  Um leið og við setjum takmarkanir á vöruskipti til að halda vöruskiptajöfnuði við útlönd í jafnvægi, þá setjum við takmarkanir á markaðsfrelsi.  Ef við ætlum svo líka að hafa krónuna á floti.  Þetta þrennt gengur ekki upp saman.  Annað hvort ertu með frjálst markaðskerfi, með krónuna á floti og engar takmarkanir í vöruskiptum eða settar eru takmarkanir á allt.  Við getum ekki bæði átt kökuna og étið hana.

[Gunn (IP-tala skráð) 20.10.2008 kl. 16:56]

Þetta held ég að verði skilyrðin og þessar upplýsingar eru væntanlega í gegnum leka hér í Noregi.

Annars erum við ekki í neinni samningsstöðu skilst að þetta er "take it or leave it" tilboð.

Vandamálið litla Ísland og eyðslufyllerí okkar verður ekki neitt alþjóðlegt "issue" aftur. Við fáum okkar lexíu sem við eigum að læra af.

Höfum ekki neina aðra möguleika í stöðunni.

[Gunn (IP-tala skráð) 20.10.2008 kl. 17:21]

Annars myndi ég ekkert gera lítið úr því hversu sársaukafullt það verður að ná jafnvægi á ríkisútgjöldin í þeirri stöðu sem við núna erum. Það var yfir 50 miljarða halli á fjárlögum 2009 en þau eru núna í endurskoðun.

Tekjustofnar ríkis og sveitarfélaga hrundir og allur innflutningur mörgum sinnum dýrari.

Held að það sama eigi við okkur og í biblíunni eftir 7 góð ár komi 7 mögur ár. Það verða alla vega 7 mögur ár að mínu mati.

[Marinó G. Njálsson, 20.10.2008 kl. 23:00]

Hallinn á fjárlögum var fyrirséður og IMF getur ekki ætlast til þess að hann verði skorinn af.  Þarna er verið að beita almennum hagfræðikenningum um að ríkissjóður eigi að reka með afgangi í góðæri og með halla í niðursveiflu.

Hvort það verða mögur ár framundan er alveg undir okkur komið.  Við höfum mikla möguleika og verðum að hlúa að öllu hinu góða sem er í samfélaginu. Bankageirinn var vissulega stór og dróg til sín mikið af vinnuafli.  Það er því kaldhæðni, að í skoðanakönnun Gallup sáu aðeins 1,9% aðspurðra (á aldrinum 18-55 ára) fyrir sér að draumastarfið væri í banka.

[Gunn (IP-tala skráð) 21.10.2008 kl. 07:51]

Hallinn á fjárlögum 2009 var um 50 miljarðar (væntanlega undiráætlað) og þessi brotlending okker með hruni tekjustofnana og verðlítilli krónu verður hallinn væntanlega 100 miljarðar kanski ennþá hærri.  þetta getum við ekki leyft okkur í þeirri aðstöðu sem við erum nú.  Það þarf að skera stórlega niður í ríkisrekstinum.  Annars gröfum við undan krónunni og rýrum okkur gjörsamlega allri tiltrú, þeirri litlu sem enn er. Ástandið 2010, 2011 .... verður ekkert svo mikið betra að mínu viti. Það er slæmt núna en getur orðið verra.  Við fáum ekki lán erlendis, njótum ekki lánstrausts.  Væntanlega kemur það fram að Seðlabankinn hafi ítrekað reynt að fá lán í vor en ekki fengið. Allir voru að hamrast á honum að sækja lán og enn verra að þurfa að koma fram fyrir alþjóð og segja þetta.  Það er má þá alltaf míga á sjálfan sig enda erum við sjálf sem bíðum skaða af.  Það er nú hlegið að okkur út um allan heim.  Grobbnu eyðslubjálfarnir á eyjunni litlu.  Þarf að kenna þeim litla lexíu, sem við komum ekki til með að gleyma.  Eina ástæðan til að lána okkur núna er af hreinni meðaunkunn.

Væntanlega eru engin verðmæti í þessum "íslensku" bönkum.  Þeir eru fullir af veðsettu lofti.  Minna virði en skítaklessa, því þeim fylgja endalausar skuldir sem koma til með að grafa undan okkar lánstrausti, mannorði og virðingu, skuldbindingar sem við og afkomendur okkar geta ekki staðið skil á.  Það grefur okkur lengra niður í skítinn.

Íslanska efnahagslífið er eins og áfengissjúklingurinn við þurfum að fara í meðferð og meðferðin er að lifa eftir efnum.  Það er búið að klippa á kredittkortið okkar.  Eins og ég hef sagt áður tími hinna hagsýnu og sparsömu er runnin upp. 

Hef enga trú á að það IMF leysi okkar vandamál.  Þeir setja kanski ekki ströng skilyrði en þetta er okkar eini sjéns. Við þurfum að halda krónunni á floti er það einungis hægt að gera það með háum vöxtum.  Við þurfum að stuðla að sparnaði og minnkaðri lántöku auk þess að reyna að fá erlent fjármagn inn í landið. Við verðum þá að fylgja þessari efnahagsstefnu sem áður hefur verið fylgt.  Sé fyrir mér hávaxtastefnu með lítilsmetinni krónu nokkur ár framundan.  

Get ekki lengur séð fyrir mér annað en að við eigum að stefna í EB og myntbandalagið en það verður varla fyrr en eftir 2-3 ár hið fyrsta en það verða erfið ár.