Líklegast ríflega 52 ma.kr. eftir af svigrúminu eða 55%

Nú er vika síðan ég var boðaður á fund Hagfræðistofnunar til að sjá drög að þeirri skýrslu sem gefin hefur verið út.  Við lestur draganna féllust mér eiginlega hendur svo margt einkennilegt var í þeim.  Lokaútgáfan byrjar á sömu einkennilegheitunum.

Hagfræðistofnun skilur ekki gögn sem hún notar

Fyrsta atriðið sem hnotið er um í skýrslu Hagfræðistofnunar er á bls. 4 undir samantekt.  Þar segir:

Að því að fram kemur í samantekt Samtaka fjármálafyrirtækja frá október 2011 hafa íbúðalán verið færð niður um 144 milljarða króna vegna 110% leiðar, sértækrar skuldaaðlögunar og endurreiknings gengisbundinna lána, en kostnaður vegna taps fjármálafyrirtækja af gjaldþrotum einstaklinga liggur ekki fyrir.  Þá voru vaxtabætur hækkaðar um 12 milljarða á árunum 2011 og 2012 og eru þær nú um 30% af vaxtagreiðslum einstaklinga.

Sagt er að upplýsingarnar séu fengnar úr Þjóðhagsáætlun 2012, (Skýrsla um efnahagsstefnu), bls. 8.

Sé bls. 8 í tilvísuðu efni lesin og samantekt SFF frá í október, þá kemur ekki það fram sem lesa má í skýrslu Hagfræðistofnunar.  Í fyrsta lagi er eingöngu sagt að vaxtabætur séu 12 ma.kr. en ekki greint frá því að þær séu 30% af vaxtagreiðslum einstaklinga.  Í öðru lagi þá segir hvorki í skýrslunni né samantekt SFF að íbúðalán hafi verið færð niður um 144 ma.kr.  Báðar heimildir nefna að gengisbundin fasteignalán hafi verið færð niður um 92 ma.kr. og SFF nefnir að niðurfærsla vegna 110% leiðarinnar sé 27,2 ma.kr. og 5,6 ma.kr. vegna sértækrar skuldaaðlögunar.  Hafa skal í huga að þetta eru leiðréttingar eða niðurfærslur hjá ÖLLUM fjármálafyrirtækjum, en ekki bara bönkunum þremur.

Hagfræðistofnun var bent á þetta og er raunar ALLUR textinn hér að ofan beint upp úr athugasemdum HH til Hagfræðistofnunar.  Já, búið er að benda stofnuninni á að hún sé að fara með rangt mál, en samt breytir hún engu!

Fræðilegt vaxtatap en raunverulegur vaxtahagnaður

Á bls. 6-7 í skýrslunni talað um "vaxtatapið" sem bankarnir þrír verða fyrir við að taka yfir útlán viðskiptavinanna sem færðir voru með valdi frá hrunbönkunum.  Skoðum hvað þar segir með leturbreytingu minni: 

Niðurfærslum var ætlað að endurspegla bæði tapáhættu og afföll vegna hárra markaðsvaxta.  Var talið að margir myndu eiga erfitt með að standa í skilum á lánum á þeim krepputímum sem færu í hönd.  Þá myndu nýju bankarnir aðeins geta fjármagnað sig á innlendum markaði og vextir sem þar buðust væru hærri en (fastir) vextir þeirra lána sem nýju bankarnir höfðu eignast.

Þessi staðhæfing um háa markaðsvextir eru algjör steypa.  Það þarf ekki annað en að skoða stofnefnahagsreikning nýju bankanna til að sjá að þeir voru ekki að fjármagna sig með skuldabréfum á innlendum markaði heldur með innlánum.  Vextirnir sem bönkunum buðust voru því verulega miklu lægri en þeir sem voru á lánunum.  Er það grafalvarlegur hlutur að Hagfræðistofnun sé ekki gagnrýnni á þessa framsetningu, sem augljóslega heldur ekki vatni.  Tafla 1 á bls. 7 er því í besta falli skemmtiefni og kemur efni skýrslunnar að öðru leiti ekkert við.

Þess fyrir utan.  Hvernig getur það verið að lán sem tekin eru yfir á með verulegum afslætti mynda vaxtatap?  Skýring Hagfræðistofnunar er að "markaðsvextir" hefðu verið hærri og því hefðu bankarnir þrír átt að fá afföll vegna þeirra.

Ég verð að viðurkenna, að ég skil ekki þetta, enda er ég ekki hagfræðingur.  Hvernig getur banki sem kaupir 100 milljarða virði af lánum á segjum 70 milljarða haft vaxtatap á viðskiptunum, þegar hann heldur áfram að rukka 100 milljarða?  Annað hvernig getur hann verið með vaxtatap, þegar hann borgaði fyrir lánin með því að taka á sig skuldir í formi innlána, sem báru nánast enga vexti?  Þriðja, hvernig er hægt að tala um vaxtatap, sem hefði orðið ef bankarnir hefðu fjármagnað sig á markaði, þegar þeir fjármögnuðu sig ekki á markaði?  Loks má spyrja:  Hefðu bankarnir orðið fyrir vaxtatapi, ef lánin hefðu orðið eftir í gömlu bönkunum, lánþegar fengið ný lán (á sömu vöxtum) hjá nýja bankanum, greitt gamla bankanum upp lánið, sem síðan hefði greitt nýja bankanum fyrir að taka yfir innstæðurnar?  Eitt í viðbót:  Verða nýju bankarnir fyrir tapi af því að lána viðskiptavinum sínum á lágum vöxtum, þegar þeir geta ekki komið fjármagninu sem er inni í bönkunum út?

Gömlu bankarnir fjármögnuðu sig að miklu leiti á markaði, en þeir nýju hafa ekki gert það.  Stærsti hluti fjármögnunar þeirra er í formi innlána og stærstur hluti þeirra er á lágum vöxtum.  Það getur verið að samkvæmt fræðunum, þá sé rétt að miða við markaðsvexti skuldabréfa, en í raunveruleikanum þá fór fjármögnunin fram á allt annan hátt.  Verður því að hafna því alfarið að bankarnir hafi orðið fyrir vaxtatapi við yfirtöku lánanna.  Enn síður á þetta við eftir að Árni Páll Árnason, þáverandi efnahags- og viðskiptaráðherra, og Alþingi ákváðu að gefa nýju bönkunum seðlabankavexti á áður gengistryggð lán langt aftur í tímann.

Eitt í viðbót varðandi þetta.  Bankarnir hafa allir verið að bjóða mun hagstæðari lán en sem nam ímynduðum markaðsvöxtum í október 2008.  Meira að segja bera sum þessara lána neikvæða raunvexti.  Miðað við það, þá eru bankarnir að græða á tá og fingri á yfirteknu lánunum. 

Talnaleikur um bókfært virði lána

Á bls. 8 er farið í mikla talnaleikfimi til að skýra út hve hátt bókfært virði íbúðalána hefði verið á hverjum tíma.  Niðurstaða þeirra leikfimiæfinga er verðtryggð lán að bókfærðu virði 218,8 ma.kr. voru færð yfir á 153,7 ma.kr. og gengisbundin að bókfærðu virði 48,1 ma.kr. voru færð yfir á 36,8 ma.kr.  Alls gerir þetta að íbúðalán að bókfærðu virði 266,9 ma.kr. fóru yfir á 190,5 ma. kr.  Afslátturinn var því 76,4 ma.kr. eða 28,6%.  Eftir urðu í gömlu bönkunum og hjá öðrum aðilum lán sem voru bókfærð á 248,8 ma.kr. eða 48,2% af lánunum.  Vil ég biðja fólk um að muna þessa tölu þegar lengra er komið.

Að gengisbundin án hefðu verið færð yfir með  aðeins 26,3% afslætti er ekki í samræmi við upplýsingar í skýrslu fjármálaráðherra um endurreisn viðskiptabankanna.  Þar segir nefnilega á bls. 30:

Mat eignanna miðast við októbermánuð 2008 en á þeim tíma voru tugþúsundir gengistryggðra lána í bönkunum sem greitt var af og engum hafði blandast hugur um að væru gildir gerningar. Seðlabanki Íslands og FME höfðu látið þessar lánveitingar óátaldar og þær höfðu tíðkast um árabil. Um það leyti sem endanlega var gengið frá samningum við gömlu bankana heyrðust raddir um að gengistrygging lána kynni að vera ólögmæt. Það atriði var á þeim tíma umdeilt meðal lögfræðinga og algjörlega óraunhæft að meðhöndla öll slík lán sem ólögmæt í samningunum. Bent var á að öll gengistryggð lán hefðu verið afskrifuð um meira en helming við yfirfærslu þeirra til nýju bankanna, engin greining hefði farið fram á lánaskilmálum m.t.t. ólögmætis og þótt svo færi að hluti þeirra yrði metinn ógildur myndu ákvæði 18. gr. laga um vexti og verðtryggingu nr. 38/2001 leiða til þess að upphaflegur höfuðstóll yrði framreiknaður með óverðtryggðum vöxtum.  (Leturbreyting MGN)

Já, það er stórmerkilegt að Hagfræðistofnun kemst að annarri niðurstöðu en fjármálaráðherra gerði fyrir tæpum 10 mánuðum.  Fjármálaráðherra segir að "öll gengistryggð lán hefðu verið afskrifuð um meira en helming" meðan Hagfræðistofnun segir að gengisbundin lán hafi bara verið færð niður um 26,3%. Þessi skilningur Hagfræðistofnunar var í drögunum og spurðu Hagsmunasamtök heimilanna út í þetta í athugasemdum sínum við drögin.  Stofnunin kýs að svara þessu ekki.

Lán sem ekki fóru á milli

Hagfræðistofnun kemur með upplýsingar um lánin sem ekki fóru á milli:

1. Kaupþing Mortage Institutional Investor Fund (KMIIF) átti verðtryggð lán að bókfærðu virði114 ma.kr. (bæði í september og október).
2. Kaupþing hafði lagt verðtryggð fasteignalán og gjaldeyrislán inn í Seðlabankann sem veð í endurhverfum viðskiptum.  Bókfært virði þeirra í september 2008 virðist hafa verið 71 ma.kr. (tölur ekki ljósar, en sagt að bókfært virði þeirra hafi verið 52 ma.kr. í janúar 2010 eftir 19 ma.kr. niðurfærslu.  Skiptist í 28 ma.kr. gengisbundin lán og 24 ma.kr. verðtryggð lán.
3. Í september 2008 voru íbúðalán að fjárhæð um 50 ma.kr. flutt í Íbúðalánasjóð frá Landsbanka Íslands og Glitni.  Hagfræðistofnun segir að draga þurfi þau frá þegar leitað er að skýringu á mismuninum milli september og október.  - Hafi verið færð yfir í september, þá er rökréttast að álykta að þau hafi verið í tölum Íbúðalánasjóðs í september en ekki bankanna.  Var verið að falsa bókhald bankanna eða kann Hagfræðistofnun aðra skýringu?
4. Loks urðu gengisbundin lán að upphæð 14 ma.kr. eftir í gömlu bönkunum

Samkvæmt þessu fóru lán að upphæð 249 ma.kr. ekki yfir í nýju bankana við stofnun þeirra.

Svigrúmið vegna íbúðalána

Hagfræðistofnun kemst að þeirri niðurstöðu að svigrúm vegna íbúðalána hafi verið 95 ma.kr., þ.e. 70,9 ma.kr. vegna verðtryggðra lána og 24 ma.kr. vegna gengistryggðra lána.  En er þetta vegna allra lánanna sem voru í gömlu bönkunum fyrir hrun?  Nei, langt því frá.  Þetta er vegna verðtryggðra lána sem voru að bókfærðu virði 248,6 ma.kr., en lán að bókfærðu virði 164 ma.kr. voru fyrir utan þetta.  70,9 ma.kr. eru 28,5% af yfirfærðu upphæðinni.  Það er hærri upphæð en Hagsmunasamtök heimilanna hefur farið fram á að verði leiðrétt!  Raunar kemst Hagfræðistofnun að því síðar í skýrslunni að krafa HH sé upp á 18,7%!  Rétti upp hönd þeir sem hafa fengið þennan afslátt.

Næst eru það gengisbundnu lánin.  Lán að bókfærðu virði 89,1 ma.kr. voru færð yfir og nam afslátturinn 24,3 ma.kr. eða  26,3%!  Eigum við að trúa því, að verðtryggð lán hafi verið færð meira niður en gengistryggð?  Ég segi bara:  Áttu annan betri?  Þess fyrir utan, eins og getið er að ofan, þá kemur fram í skýrslu fjármálaráðherra um endurreisn viðskiptabankanna, að  "öll gengistryggð lán hefðu verið afskrifuð um meira en helming".  Já, öll, ekki sum.

Þar sem ég átti von á því að menn reyndu að fela sig í talnamengun, þá lagði HH að mínu frumkvæmi 10 spurningar fyrir Hagfræðistofnun snemma í vinnuferlinu.  Ein spurningin er beint um þetta efni, þar sem mér datt í hug að reynt yrði að menga talnaflóruna með misvísandi gögnum:

6.    Í skýrslu fjármálaráðherra um endurreisn viðskiptabankanna er á blaðsíðu 30 fullyrt að öll gengisbundin lán hafi verið færð yfir með yfir 50% afslætti.  Óskað er eftir staðfestingu á því að þetta sé rétt.  Nú ef svo er ekki í tilfelli lánasafna heimilanna, hver er skýringin á því að skýrsluhöfundar fullyrða þetta?  Ef þetta er rétt, hvernig kemur það þá heim og saman við 130 ma.kr. töluna að ofan?

(130 ma.kr. er tala frá Samtökum fjármálafyrirtækja sem enginn skilur nema kannski SFF.)

Hagfræðistofnun svaraði þessari spurningu að sjálfsögðu ekki.

Er svigrúmið fullnýtt?

Jæja, þá er komið að því að bera saman tölur.  Stóri dómur Hagfræðistofnunar er að svigrúmið sé fullnýtt þar sem Samtök fjármálafyrirtækja segja að svo sé eða því sem næst.  Skýring Hagfræðistofnunar er sem hér segir:

• Eftirgjöf á íbúðalánum samkvæmt 110% leiðinni er 31,3 ma.kr. hjá fjármálafyrirtækjum!  Ath. að inni í þeirri tölu eru líka sparisjóðirnir og lífeyrissjóðir, þannig að talan hjá bönkunum er lægri.  Síðan bætir stofnunin við að 4,6 ma.kr. hafi verið færðir niður hjá Íbúðalánasjóði.
• Niðurfærsla vegna sértækrar skuldaaðlögunar er 6 ma.kr. - Hér er hvorki greint á milli hvort skuldirnar eru íbúðalán eða aðrar skuldir né hvað heyrir undir bankana og hvað undir önnur fyrirtækin innan SFF.
• Umreikningur á gengislánum vegnahæstaréttardóma nam að sögn SFF 101 ma.kr.  Þessi tala er hvergi sannreynd og aftur er ekkert sagt til um hvernig skiptingin er milli fjármálafyrirtækja.
• Samtals gerir þetta 144 ma.kr. sem búið er að færa niður íbúðalán hjá fjármálafyrirtækjum, íbúðalánasjóði og lífeyrissjóðum.

Við lok þessarar upptalningar hjá Hagfræðistofnun segir í lok 2. kafla á bls. 11:

Samanlagðar niðurfærslur bankanna eru því nokkuð umfram þann mun sem fram kemur á virði íbúðalána í september og október 2008. Af því má ráða að það svigrúm sem verið hafi til að færa niður íbúðalán hjá bönkunum hafi þegar verið nýtt og ríflega það. Sérstaklega á þetta við um gengisbundin lán, enda var við stofnun nýju bankanna ekki gert ráð fyrir öðru en að þau lán væru lögleg.

Skoðum þetta nánar:

1. Bankarnir þrír fengu afslátt upp á 95 ma.kr. vegna íbúðalána, þar af 71 ma.kr. vegna verðtryggðra lána og 24 ma.kr. vegna gengistryggðra lána.
2. Bókfært virði gengistryggðra íbúðalána bankanna þriggja var 103,1 ma.kr. í lok september 2008, af þeim urðu 14 ma.kr. lán eftir í gömlu bönkunum, þannig að lán að bókfærðu virði 89 ma.kr. voru færð yfir í tveimur færslum.
3. Öll fjármálafyrirtæki, Íbúðalánasjóður og lífeyrissjóðir hafa fært niður lán (önnur en bílalán) um 144 ma.kr. og þess vegna er svigrúmið búið.

Ef þetta er fagmennskan sem viðgengst hjá Hagfræðistofnun, þá legg ég til að skipt verði um starfslið.

1. Niðurfærsla sem átt hefur sér stað á verðtryggðum íbúðalánum bankanna er í allra hæsta lagi 37 ma.kr., en líklega umtalsvert lægri.  Ég ætla leyfa mér að giska á innan við 30 ma.kr.  Eftir eru því ríflega 40 ma.kr.
2. Af þessum á hámarki 30 ma.kr. var líklega hluti vegna lána voru í eigu KMIIF og önnur sem fluttust til Íbúðalánasjóðs.  Sá hluti niðurfærslunnar verður því ekki tekinn af svigrúmi bankanna, heldur lendir hann á eigendur lánanna, þ.e. ÍLS og KMIIF.  Sé þetta í réttum hlutföllum, þá skrifast 12 ma.kr. á aðra eigendur en bankanna og bankarnir hafa því aðeins nýtt 18 ma.kr. af svigrúminu í að lækka verðtryggð lán í sinni eigu.
3. Gengisbundin lán sem færð voru yfir voru að bókfærðu virði 89 ma.kr.  Ekki er nokkur möguleiki að þau standi fyrir 101 ma.kr. niðurfærslu.  Bankarnir fengu, að sögn Hagfræðistofnunar, 24 ma.kr. í afslátt, en samkvæmt skýrslu fjármálaráðherra fengu þeir að minnsta kosti 44,5 ma.kr. í afslátt.  Hagfræðistofnun gerir heldur enga tilraun til að reikna vaxtahagnað bankanna vegna áhrifa Árna Páls laganna, en í mörgum tilfellum þá fengu lántakar nánast enga lækkun á lánum sínum.  Hvort sem bankarnir notuðu alla þessa 24 ma.kr. eða ekki þá er allt umfram 24 ma.kr. utan svigrúmsins. Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn lagði höfuð áherslu á að ekki mætti færa afslætti á milli lánaflokka og því má ekki færa afgang af afslætti vegna verðtryggðra lána yfir á gengisbundin lán.

Mín niðurstaða er því að svigrúmið hefur ekki verið fullnýtt.  Raunar er langur vegur í að það hafi verið fullnýtt.  Miðað við það sem að ofan segir, þá eru bankarnir líklegat búnir að nýta annars vegar 24 ma.kr. (mér finnst talan vera of há) af svigrúmi vegna gengisbundinna lána og 18-19 ma.kr. vegna verðtryggðra lána.  Alls hafa bankarnir því nýtt 42-43 milljarða af svigrúminu og eftir eru 52-53 milljarðar króna.

Eftir er að nýta 52-53 milljarða af svigrúminu eða um 55% af því!

Spurningar sem óskað var svara við

Að lokum vil ég birt hér spurningarnar sem óskað var eftir að Hagfræðistofnun svaraði og setti ég mitt mat á því hvort þeim hafi verið svarað.

1.    Hvaða lán heimilanna færðust frá gömlu bönkunum til þeirra nýju?  - Þessari spurningu er ekki svarað.
2.    Hver var upphæð einstakra lánaflokka hjá hverjum banka um sig, annars vegar bókfært verð í gamla bankanum og hins vegar gangvirði/raunvirði í nýja bankanum við yfirfærslu?  Þ.e. hvaða afslátt fékk hver og einn banki af mismunandi flokkum útlána til heimilanna (samkvæmt útlánaflokkun Seðlabanka Íslands)?  -  Þessari spurningu er bara svarað að hluta.
3.    Hvaða lán heimilanna urðu eftir hjá gömlu bönkunum og hvert var bókfært virði þeirra 30/09/2008 og hvert er bókfært virði þeirra núna?  -  Þessari spurningu er bara svarað að hluta.
4.    Í hagtölum Seðlabanka Íslands kemur fram að lán heimilanna lækkuðu umtalsvert á milli talna í september og síðan í lok október 2008?  Hver er skýringin á þessari lækkun milli mánaða, þ.e. hve stór hluti er vegna lána sem færðust á milli gömlu og nýju bankanna og hve stór hluti er lán sem urðu eftir í gömlu bönkunum og eru því ekki inni í tölu SÍ vegna október? -  Þessari spurningu er svarað að mestu leiti.
5.    Samtök fjármálafyrirtækja hafa fullyrt að áður gengistryggð lán hafi verið færð niður um 130 ma.kr.  Hvernig er þessi tala fengin?  Hver eru áhrif endurútreiknaðra vaxta á þessa upphæð?  Eru endurútreiknaðir vextir inni í 130 ma.kr. eða utan?  Hvernig breyttist (áætlað) heildargreiðsluflæði (tekjustreymi) fjármálafyrirtækjanna fyrir og eftir endurútreikning?  -  Þessari spurningu er ekki svarað.
6.    Í skýrslu fjármálaráðherra um endurreisn viðskiptabankanna er á blaðsíðu 30 fullyrt að öll gengisbundin lán hafi verið færð yfir með yfir 50% afslætti.  Óskað er eftir staðfestingu á því að þetta sé rétt.  Nú ef svo er ekki í tilfelli lánasafna heimilanna, hver er skýringin á því að skýrsluhöfundar fullyrða þetta?  Ef þetta er rétt, hvernig kemur það þá heim og saman við 130 ma.kr. töluna að ofan?  -  Þessari spurningu er ekki svarað.
7.    Samkvæmt Creditor Report Kaupþings frá febrúar og fram í ágúst 2009, þá voru lánasöfn að bókfærðu virði 1.410 ma.kr. færð yfir til Nýja Kaupþings á 456 ma.kr.  Óskað er eftir staðfestingu á að þetta sé rétt tala og ef ekki hver hún var í raun og veru?  Ef hún var ekki þessi tala, þá er óskað eftir að vita hver talan var.  -  Þessari spurningu er ekki svarað.
8.    Í svari fjármálaráðherra við fyrirspurn Guðlaugs Þórs Þórðarsonar sem birt var 14. september sl. eru birtar tölur um stöðu lánasafna í stofnefnahagsreikningi nýju bankanna.  Óskað er eftir upplýsingum um það hvernig lán heimilanna skiptast niður í flokkað samkvæmt útlánaflokkun SÍ. -   Þessari spurningu er bara svarað að hluta og ekki er vitnað í fyrirspurn Guðlaugs Þórs í skýrslunni.
9.    Fjármálafyrirtækin hafa fullyrt að afskriftir þeirra vegna lána heimilanna nemi yfir 160 ma.kr.  Hve stór hluti þessara afskrifta er leiðrétting í bókhaldi fyrirtækjanna vegna lögbrota, hver stór hluti er hluti af þeim afslætti sem fékkst af lánasöfnunum við flutning þeirra og hve stór hluti er niðurfærsla á gangvirtu höfuðstóli eins og hann var skráður við flutning í nýju bankana?  -  Þessari spurningu er ekki svarað.
10.    Fjármálafyrirtækin hafa fullyrt að afskriftir hafi numið 160 ma.kr.  Hafa aðrar afskriftir átt sér stað, þ.e. svo dæmi sé tekið á lánum heimilanna, sem urðu eftir hjá gömlu bönkunum?  Er einhver hluti þessara 160 ma.kr. vegna afskrifta á lánum sem ennþá eru í eignasöfnum gömlum bankanna og hve stór hluti, ef svo er?  -  Þessari spurningu er ekki svarað.

Líklegt að ríkið myndi bera kostnað við niðurfellingu skulda

Athugasemdir

[Anna Kristín Pétursdóttir (IP-tala skráð) 24.1.2012 kl. 22:39]

Góð grein Marinó!

Það má líka alveg taka með eitthvað af þessum "met" hagnaði bankanna.

Hagnaðurinn hefði ekki orðið nema fyrir það að þeir tóku við góðum búum.

[Erlingur Alfreð Jónsson, 24.1.2012 kl. 23:23]

Það er ekki fyrir alla að skilja þess leikfimi sem fram fer í skýrslu Hagfræðistofnunar, en á bls. 6 er vísað til svars efnahags- og viðskiptaráðherra við fyrirspurn Ásbjarnar Óttarssonar þingmanns um niðurfellingu húsnæðislána við yfirfærslu til nýju bankanna og er hún sögð hafa verið 28% að jafnaði.

Þess vegna hjó ég eftir upphafi kafla 2 á bls. 7 sem fjallar um virði íbúðalána bankanna en þar eru tilteknar tölur sem ég setti upp í eftirfarandi töflu til glöggvunar:

Lán til heimila í milljörðum króna:

	sep.08	okt.08	Hlutfall	Lækkun
Alls	808,5	348,7	43,1%	56,9%
Íbúðalán	491,5	190,9	38,8%	61,2%

Eftir frádrátt 50 milljarða vegna lána sem fóru til ÍLS:

	sept 08 (-50)	okt.08	Hlutfall	Lækkun (-50)
Alls	758,5	348,7	46,0%	54,0%
Íbúðalán	441,5	190,9	43,2%	56,8%

(Hlutfallsdálkurinn er hlutfall bókfærðs virði yfirfærðra lána af bókfærðu virði fyrir hrun sept 08.)

Tek það fram að ég var ekki búinn að grafa mig í gengum talnaruglið sem á eftir þessu upphafi kemur og fékk því ekki þessa 28% tölu til að passa en mér sýnist þú hafa fundið uppruna hennar.  Sé ekki annað en þessar tölur komi saman við umræðu um afskrifitirnar hafi numið 50-60% en ekki 28%.

Ég verð að viðurkenna að ég hef varla geð í mér að borga meira af húsnæðislánunum eftir að hafa lesið þetta bull.  Sérstaklega þar sem Glitnir gat skyldað Íslandsbanka til að setja á stofn hvatningarkerfi fyrir stjórnendur bankans til að reyna tryggja að Íslandsbanki hefði ásættanlegan hvata til að hámarka virði skuldabréfs B, eins og það er orðað í k-lið á bls 45 í skýrslu fjármálaráðherra um endurreisn bankanna, en endanlegur höfuðstóll þess skuldabréfs verður víst ákvarðaður 31.mars nk. og ber vexti frá 31.desember 2011.  Nú veit ég ekki hvort hvatningarkerfinu var komið á en tel líklegt að svo hafi verið.  Það er ekki skrýtið að Íslandsbanki hafi lagt hart að viðskiptamönnum sínum að gangast við 110% leiðinni fyrir áramót! 

Afsakið meðan að ég æli!

[Neytandi (IP-tala skráð) 24.1.2012 kl. 23:38]

Pöntuð niðurstaða eins og við var að búast !

Þetta er ekki spurning um bankana, heldur er verið að vernda íbúðalánasjóð og lífeyrissjóðina.  Þar liggja upphæðirnar sem allt snýst um og ekki má ræða !

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 24.1.2012 kl. 23:51]

Ekki treysti ég hagfræðistofnun. Hún hefur ekki gert hreint fyrir sínum dyrum eftir hrunið.Er hún í hagsmunagæslu fjármálaaflanna á móti skuldurum, almennt vanhæf eða eitthvað annað?

Ef tugir þúsunda heimila eru með neikvæða eignastöðu, af hverju ættu menn þá að vera að halda áfram að borga? Fresta því um nokkur ár að verða dregnir einn og einn út úr íbúðunum eftir að hafa gengið fram af sér við að reyna að greiða skuldir sem voru ekki einu sinni þeirra? Væri ekki nær að þessar tugþúsundir hættu strax í dag og sköpuðu þannig nægan þrýsting til samninga? Við hin sem höldum að við séum réttu megin við núllið höldum að vísu áfram að hlaupa á apabrettinu, en grun hef ég umm að drægi af sýslumönnum að bjóða upp og fjármálastofnunum að fara fram á það við þá ef tugir þúsunda heimila hættu samtímis að greiða af lánum (sem eru hvort eð er vonlaus). Ætli það kæmi ekki aðeins annað hljóð í strokkinn og menn færu að "finna" svigrúm.  Ágætur talsmaður þessara sameinuðu húsnæðis "eigenda" gæti svo verið Hagsmunasamtök heimilanna, því við einhverja þarf jú að semja.

Ja maður spyr sig.

[Hólmfríður Bjarnadóttir, 24.1.2012 kl. 23:58]

Þó ég sé ekki nógu fær í að skilja öll hugtökin ÞÁ VEIT ég að þú hefur lagt í mikla vinnu við að fara ofan í saumana á skuldamálum íbúðaeigenda og staðið dyggan vörð um þeirra miklu hagmuni.

Fyrir það er ég afskaplega þakklát og vona svo sannarlega að réttlát leiðrétting á forsendubresti eftir Hrun nái fram að ganga.

[Hólmfríður Bjarnadóttir, 24.1.2012 kl. 23:59]

Færslunni minni er beint til þín Marinó

[Sólveig Jónsdóttir (IP-tala skráð) 25.1.2012 kl. 00:37]

Hafið þið, hjá Hagsmunasamtökum Heimilanna, þökk fyrir ykkar frábæru vinnu í þágu heimilanna og þitt framlag, Marinó, er ómetnalegt.

Það sem mér datt í hug þegar ég las blogg þitt Marinó var að ekki sé nú von á góðu í þjóðfélaginu þegar Hagfræðistofnun Háskóla Íslands gerir sig seka um þvílíkt óvönduð vinnubrögð. Ég spyr mig, er þetta vísvitandi sett fram með slíkri skekkju eða eru menn þar á bæ (Hagfræðistofnuninni) virkilega svona illa að sér? Ég tel að sjálfsögðu að þetta sé vísvitandi sett fram til að slá ryki í augu fólks. Fólk hlýtur að spyrja sig hvað þessi menn séu að kenna nemendum sínum!

[Arinbjörn Kúld, 25.1.2012 kl. 00:38]

Þessi skýrsla virðist vera á við að frétt frá NASA um að tunglið væri úr osti.

Kveðja að norðan.

[Andrea J.Ólafs. (IP-tala skráð) 25.1.2012 kl. 00:45]

Að auki má hér bæta við spurningum endurskoðandans sem kom að þessu máli með HH;

1. Í samræmi við IAS 39 þá gera bankarnir væntanlega upp útlán sem keypt eru með miklum afslætti (deep discount) með aðferð virkra vaxta. Í því ljósi þarf að greina á milli þess hversu stóran hluta afsláttarins megi rekja til tapaðra krafna og hversu stóran hluta afsláttarins megi rekja til núvirðingar. Í ljósi þess að verið er að skoða svigrúm bankanna til niðurfærslu lána til heimilanna er eðlilegt að bankarnir gefi upp í tölum hvernig þessi skipting var í upphaflegu verðmati brotið niður á tegund lánasafna og hvernig bókfærð staða afsláttarins, eftir teg., sé nú m.v. síðasta árshlutauppgjör í samanburði við kröfuvirði. Þessari spurningu er ekki svarað.
2. Vegna núvirðingar „deep discount“ lána þá hafa bankarnir væntanlega gefið sér einhverja ávöxtunarkröfu og miðað við IAS 39 er ávöxtunarkrafan sú sama út allan lánstíman (miðað er við upphaflega virka vexti) a.m.k. á íbúðarlánum sem bera fasta vexti. Hvaða ávöxtunarkröfu gera bankarnir til niðurfærðra lána til heimilanna eftir tegundum útlána? Hefur sú ávöxtunarkrafa breyst frá upphaflegri ákvörðun ef svo er þá hvernig? Hér kemur upp sú spurning hvernig IAS 39 eigi við hér, þegar lánasöfn bankanna voru meira og minna keypt með miklum afslætti og jafn mikil breytingi hefur orðið á vaxtastigi í landinu frá hruni sem raun ber vitni. Væntanlega hefur ávöxtunarkrafan verið gerð þegar vaxtastig var óeðlilega hátt mv. það sem vænta má í dag til framtíðar. Spurning hvort ekki sé eðlilegt að aðlaga þessa ávöxtunarkröfu sem gæfi eðlilegilegri niðurstöðu og aukið svigrúm til afskrifta á lánasöfnum. Hafa verður í huga að hér eru mjög sérstakar aðstæður og í upphafi gert ráð fyrir því að stór hluti afsláttarins færi í að leiðrétta lánasöfnin fyrir þeim forsendubresti sem hrunið leiddi af sér. Auðvelt er að „reikna afsláttinn út af borðinu“ með óraunhæfri ávöxtunarkröfu. HHÍ gerir einmitt tilraun til þess að “reikna afsláttinn út af borðinu” með þessum hætti í byrjun skýrslunnar, en án þess þó að segja nákvæmlega til um hvernig bankarnir eru að skrá það hjá sér. Spurningunni er því ekki svarað.
3. Þegar bankarnir gefa upp sínar afskriftartölur er mikilvægt að gera sér grein fyrir forsendum sem að baki þeim liggja. T.d. hefur bönkunum verið gert að tekjufæra ekki gengismun af gengistryggðum lánum. Hér þurfa bankarnir hreinlega að gefa upp aðferðarfræði sína í þessu sambandi. Best er að taka dæmi: Gengistryggt lán að kröfuvirði kr. 1.000.000 er yfirtekið af bankanum á kr. 500.000.- Við endurskipulagningu lánsins er kröfuvirðið kr. 1.500.000.- Lánið er fært niður í kr. 1.000.000.- Hvað myndi bankinn tilgreina að hann hafi veitt mikinn afslátt af láninu í samræmi við þær tölur sem opinberlega eru í umræðunni? Er mismunur eftir tegundum lána, verðtryggt, óverðtryggt eða gengistryggt? Þessari spurningu er ekki svarað
4. Hluti útlána bankanna til heimilanna eru þannig að þrátt fyrir forsendubrest þá er til staðar nægjanlegt veðrými og greiðslugeta lántakenda. Hefur afsláttur sem fékkst í upphafi af þessum lánum verið tekjufærður? M.ö.o, er litið á þessi lán sem fullendurskipulögð og afsláttur því tekjufærður strax? Hvernig er litið á lán sem farið hafa í gegnum 110% leiðina, eru það lán sem bankarnir líta á sem full endurskipulögð lán? Þessari spurningu er ekki svarað
5. Lýsing á aðferðarfræði bankanna við tekjufærslu afsláttar af niðurfærðum útlánum til heimilanna (endurmat útlánasafna). Eitthvað virðist aðferðarfræðin vera mismunandi eftir bönkum mv. framsetningu upplýsinga um vaxtainnlausn bankanna skv. ársreikningum. Skýrslan gefur ekki nákvæma lýsingu á aðferðarfræði bankanna - spurningu ósvarað

[Sandy, 25.1.2012 kl. 06:51]

Takk fyrir greinina Marinó, þær eru alltaf jafn góðar og málefnalegar.

En samt er ég að velta því fyrir mér hvernig er yfir höfuð hægt að tala um svigrúm bankana til að leiðrétta lán heimilanna? Svo er verið að tala um eignarréttarákvæði stjórnarskrárinnar í ríkara mæli en áður. Mín skoðun er sú að hvorugt þessara hugtaka eigi við. 

Í fyrsta lagi þá eru bankarnir að innheimta stökkbreytt lán, sá mismunur lagast ekki af sjálfu sér og því lengri tími sem líður frá hruni því erfiðara verður að leiðrétta lánin. 

Í öðru lagi á eignarréttarákvæði stjórnarskrá að verja hagsmuni almennings jafnt og fjármagnseigenda, en umræðan sníst ekki um almenning. Ég var ábyrðamaður lána frá 2004 fram að bankahruni og ég get sagt að þetta blessaða eignarréttarákvæði varði mig ekki í hruninu, ég mátti gjöra svo vel að greiða millj meira en ég taldi mig hafa gengist í ábyrgð fyrir,og vel að merkja ekki fengið neina leiðréttingu.

[Sigurður #1 (IP-tala skráð) 25.1.2012 kl. 08:33]

Það er alveg greinilegt á öllu að niðurstaðan var tilbúin áður en byrjað var að skrifa skýrsluna.

Að HH hafi svo verið ætlaður einn sólarhringur til að lesa skýrsluna og gera athugasemdir er svo auðvitað ekkert annað en dæmalaus dónaskapur, og sýnir að það átti ekkert að gera neitt með þær athugasemdir.

Trúverðugleiki Hagfræðistofnunnar er í ruslflokki, og á bloggsíðum og ummælum við vefmiðla má sjá að varna nokkur landsmaður tekur minnsta mark á þessari stofnun eða vinnu hennar.

Og það versta er, að stofnuninni virðist vera nákvæmlega sama um trúverðugleika sinn.

Alveg nákvæmlega sama, og á sama tíma eru lagaprófessorar við HÍ að skrifa bækur, birta greinar og koma fram í sjónvarpsviðtölum og gagnrýna ákærur og málsmeðferðir á þá sem settu þjóðina á hausinn og gera það í nafni stöðu sinnar við HÍ, en eru samt á launum hjá "skrúðkrimmunum" á sama tíma sem ráðgjafar.

Hvernig stendur á því að skólinn líður þetta, að menn séu að birta efni sem á að heita fræðilegt, en er í raun bara áróðursefni, fjármagnað af grunuðum glæpamönnum?

Háskólasamfélagið virðist engan lærdóm ætla að draga af hruninu frekar en aðrir.

[Þorsteinn Siglaugsson, 25.1.2012 kl. 09:34]

Hvað sem líður getu Hagfræðistofnunar til að reikna þetta, er það þá samt ekki svo að meginhluti húsnæðislána komi frá Íbúðalánasjóði? Og er það þá ekki einnig svo að þær afskriftir sem HH fara fram á hlytu á endanum að falla á skattgreiðendur?

[Marinó G. Njálsson, 25.1.2012 kl. 09:44]

Þorsteinn, búið er að benda ítrekað á leiðir til að koma í veg fyrir að eitthvað lendi á skattgreiðendum.  Eftir því sem tíminn líður verður það sífellt erfiðara.  Verði ekki meira gert, þá lendir reikningurinn líklegast hvort eð er hjá skattgreiðendum.  Nú þegar eru 60.000 fjölskyldur í neikvæðu eigin fé.  Í venjulegu árferði eru þær 20-25 þús., þ.e. yngra fólk nýkomið úr námi og á lítla eign í húsnæðinu sínu.  Þessar 60.000 fjölskyldur munu að hluta lenda á framfæri hins opinbera og í meira mæli þegar kemur fram á elli árin, þar sem það er orðið eignalaust og getur þvi ekki selt eignir eða haft tekjur af þeim þegar fram líða stundir.  Í hinu stóra samhengi er ekki bara æskilegt að fara í leiðréttingar, heldur nauðsynlegt.  Þess fyrir utan, þá eru hækkanir lána afleiðingar af vanhæfi, fúski, svikum, prettum, blekkingum og lögbrotum.  Ég neita að greiða fyrir það.

[Marinó G. Njálsson, 25.1.2012 kl. 09:44]

Andrea, takk fyrir þessar upplýsingar.

[Þorsteinn Siglaugsson, 25.1.2012 kl. 09:57]

Hvaða leiðir eru það sem hægt er að fara til að koma í veg fyrir að skattgreiðendur beri skaðann. Ég hef séð tillögur um ýmislegt en engar löglegar leiðir. Auðvitað væri óskandi að þetta væri hægt, en það virðist ekki raunhæft.

[Erlingur Alfreð Jónsson, 25.1.2012 kl. 10:07]

Ef ríkisvaldið getur ekki tekið í taumana án þess að verða skaðabótaskylt er eina raunhæfa leiðin líklega sú að fólk hætti einfaldlega að greiða af lánum sínum. Varla lendir slíkur kostnaður á ríkissjóði.

[Þorsteinn Siglaugsson, 25.1.2012 kl. 10:14]

Slíkur kostnaður lendir reyndar því miður á ríkissjóði vegna þess að eigandi meginþorra lánanna er Íbúðalánasjóður. Það er sífellt verið að halda því að okkur að allar þessar skuldir séu við einhverja hrægamma í útlöndum. En það er ekki svo. Þessar skuldir eru skuldir við ríkið annars vegar og hins vegar við lífeyrissjóðina og þar með við lífeyrisþegana.

Það eru engir peningapokar liggjandi einhvers staðar, sem hægt er að fara bara og ná í.

Það er engin lausn að prenta peninga, skipta um gjaldmiðil eða reyna önnur slík trikk.

Í dag hlæjum við að gullgerðarmönnum fortíðarinnar og þeim sem dunduðu við að reyna að búa til eilífðarvélar. En erum við eitthvað betri?

[Marinó G. Njálsson, 25.1.2012 kl. 10:23]

Þorsteinn, ein hugmynd er að búa til sjóð sem heldur utan um þann huta lánanna sem klipptur er ofan af.  Sjóðnum verði skaffaðar tekjur í formi þeirra vaxtabóta sem annars féllu í skaut lántaka vegna lánanna og mjög hóflegan eignaskatt (innan við 0,2%) á eignir fjármálafyrirtækja og lífeyrissjóðanna, Íbúðalánasjóður undanþeginn.  Sjóðurinn greiddi kröfuhöfum síðan lánin til baka á 25 árum með hóflegum óverðtryggðum vöxtum.

Í mínum huga er allt hægt.  Bara er spurning um hugmyndaflug og vilja.

[Karl Ólafsson, 25.1.2012 kl. 10:27]

Hugleiðingar um það hvort hægt sé að koma í veg fyrir að skattgreiðendur beri skaðann af leiðréttingu verðtryggðra lána er á villigötum. 60 þúsund eignalausar og yfirveðsettar fjölskyldur eru skattgreiðendur!

Ef áhyggjuefnið er staða ÍLS, þ.e. að skattgreiðendur verið að koma ÍLS til bjargar ef þeir verða neyddir til að leiðrétta bókhald sitt og í ljós kemur að ÍLS er í raun gjaldþrota, hvaða skattgreiðendum er þá greiði gerður með því að viðhalda blekkingunni? Sama gildir um lífeyrissjóðina.

Ég vil líka minna á að verðtryggingin er mannanna verk sett með lögum. Forsendur vísitöluhækkana eru sama eðlis. Mannanna verkum má breyta!

 Ég fæ ekki séð að margumtalaður stjórnarskrárvarinn eignarréttur sé sterkari á einhverjum væntum og útreiknuðum verðbótum skuldareiganda heldur en eignarhluta skuldarans sem nú hefur verið gerður upptækur í formi verðbóta á húsnæðislánum hans.

Og eitt enn. Segjum að 200 milljarða talan sem HHÍ skellir fram sé rétt. Þá vil ég minna á að þessir 200 milljarðar urðu til sem útreiknuð hækkun höfuðstóls lána, sem sagt þetta er útreiknuð stærð, ekki beinir fjármunir. Þessir 200 milljarðar eru ekki og voru aldrei til inni í hagkerfinu, heldur eru þeir óútfylltur víxill (því talan á bara eftir að hækka) á skuldara og í raun fyrirmæli til heimilanna í landinu að þau skuli framleiða þessa fjármuni á næstu árum á eftirstöðvatíma lána þeirra. Telur HHÍ að heimili landsins hafi örugglega burði til þess að framleiða alla þessa 200 milljarða næstu árin til viðbótar við annað?

[Þorsteinn Siglaugsson, 25.1.2012 kl. 10:41]

Já, það er endalaust hægt að varpa fram hugmyndum, en það er annað mál hvort þær eru framkvæmanlegar. Hver yrði niðurstaðan ef lagður yrði sérstakur eignaskattur á sum fyrirtæki? Myndu þau ekki einfaldlega fara í mál og vinna það á grunni jafnræðiskröfu? Það er ég hræddur um.

Verðtryggingu er hægt að breyta, það er rétt. En það er ekki hægt að breyta henni eftir á ekkert frekar en löggan geti komið og skellt upp stöðvunarskilti við gatnamót eftir að þú ert kominn yfir þau og sektað þig svo fyrir að hafa ekki stoppað.

Eignarréttur er grundvallaratriði. Ef þú kaupir verðtryggt ríkisskuldabréf áttu það og þú átt tilkall til verðbótanna. Það er ekki bara eitthvað vænt og útreiknað og ekki til í raunveruleikanum. Og það hefur engin eignaupptaka átt sér stað! Fólk tók verðtryggð lán. Verðbólga fór úr böndunum. Lánin hækkuðu. Fasteignaverð lækkaði. En það kom enginn og tók neinar eignir. Hefði svo verið mætti sækja þær til hans aftur - í krafti eignarréttar.

Að lokum er það auðvitað ekki svo að húsnæðislán 60 þúsund heimila takist ef ríkið tekur ekki á sig niðurgreiðslur. Það er bara þvæla. Vissulega urðu flestir fyrir skakkaföllum, en megnið af fólki heldur áfram að greiða af lánum sínum.

Ég held að þeim sem gala nú hæst um að engin ástæða sé til að virða lög eða eignarrétt heldur sé allt leyfilegt væri hollt að setja sjálfa sig í spor þeirra sem þurfa að þola eignarnám og afturvirkar lagabreytingar. Þeim væri líka hollt að velta fyrir sér hvernig farið hefur í þeim ríkjum í fortíðinni þar sem slíku ofbeldi hefur verið beitt.

[Eiður Ragnarsson, 25.1.2012 kl. 11:06]

Það vantar alltaf inn í allar fullyrðingar um kostnað við almenna niðurfærslu eða aðrar leiðir, hver hugsanlegur kosnaður banka og Íbúðalánasjóð verður fari þessi 60.000 heimili (eða hluti þeirra) í þrot..

Sá kosnaður ætti að vera með í þessari jöfnu til að fá rétta mynd af stöðunni.

Eða hver kosnaður samfélagsins er þar sem Íbúðalánasjóður á umtalsvert magn af eignum sem hann vill ekki selja nema á topp verði því að með því að læka verð og losa eignir gengisfellir hann eigin veð í öðrum fasteignum.

Það segir sig sjálft að mikill hluti þessara skuldugu fjölskyldna mun fara í þrot, með þeim kosnaði sem því fylgir, það er bara einfaldlega hagkvæmara og betra úrræði fyrir marga en 110% leið eða skuldaaðlögun.  Sérstaklega ef viðkomandi er undir fertugu, það er nóg tækifæri til að byrja aftur með hreint borð eftir 2 ár.  Tölur um gjaldþrot einstaklinga styðja þetta, þeim hefur snarfjölgað..

En góð samantekt Marinó.

[Þorsteinn Siglaugsson, 25.1.2012 kl. 11:15]

Fullyrðingin um að "mikill hluti þessara skuldugu fjölskyldna" muni fara í þrot er fráleit. Hún er rökstudd með því að gjaldþrotum einstaklinga hafi snarfjölgað. Það er alrangt.

Frá árinu 2000 voru flestir gjaldþrotaúrskurðir árið 2000, eða 478. Frá árinu 2005 fækkar gjaldþrotaúrskurðum á búum einstaklinga nokkuð og eru öll árin innan við 200, utan ársins 2008 þegar gjaldþrotaúrskurðir voru 201. Árið 2009 voru gjaldþrotaúrskurðir á búum einstaklinga112 og voru ekki færri á tímabilinu. Árið 2010 voru gjaldþrotaúrskurðir 139. Á einungis tveimur árum á tímabilinu, árið 2009 og 2006, voru gjaldþrotaúrskurðir færri. Frá 1. janúar til 27. apríl 2011 voru 51 bú einstaklinga tekin til gjaldþrotaskipta. Verði tíðni úrskurða svipuð á næstu tveim ársþriðjungum má búast við að fjöldi gjaldþrotaúrskurða verði aðeins fleiri en árið 2010, en svipaður og var árið 2007.

(tekið af vef umboðsmanns skuldara)

Það er mikilvægt og gagnlegt að ræða þessi mál. En þá verður að ræða þau af viti, ekki láta nægja að kasta bara fram einhverjum fullyrðingum sem svo reynast rangar!

[Sigurður #1 (IP-tala skráð) 25.1.2012 kl. 11:21]

Bankarnir hafa nú þegar reiknað sér hátt í 200 miljarða króna í "hagnað" frá því þeir voru stofnaðir.

Þessi hagnaður er ALLUR fenginn með því að endurmeta lán sem þeir fengu á afslætii, grunnrekstur bankanna er ekki að skila neinum arði sem teljandi er.

Hvernig er hægt að viðurkenna það að allur hagnaður bankanna sé byggður á endurmati á lánum, en á sama tíma halda því fram að svigrúmið til leiðréttinga sé lokið?

Kolla í bítinu á bylgjunni spurði Höskuld, bankastjóra Arion hvort það væri ekki einhver þversögn í þessu?

http://vefutvarp.visir.is/upptokur?itemid=6994

Kolla spyr hann að þessu í 9:45 mínútum og það virðist "rigna sandi" í Arion.

[Þorsteinn Siglaugsson, 25.1.2012 kl. 11:29]

Megnið af lánum bankanna eru lán til fyrirtækja. Þau voru niðurfærð mjög duglega en hefur komið í ljós að virði þeirra var meira en menn héldu.

[Bjarni Gunnlaugur (IP-tala skráð) 25.1.2012 kl. 11:43]

Þorsteinn segir: 

"En það er ekki hægt að breyta henni eftir á ekkert frekar en löggan geti komið og skellt upp stöðvunarskilti við gatnamót eftir að þú ert kominn yfir þau og sektað þig svo fyrir að hafa ekki stoppað. "

Það var nú hægt að breyta vöxtum ólöglega gengistryggðra lána, eftir á.  Allt hægt ef viljinn er fyrir hendi.  Stökkbreyting lána var röng, hún var ósanngjörn og hún er óskynsamleg fyrir þjóðarbúið. Það eru semsagt bæði sanngirnisrök og spurning um almannahag að breyta verðtryggingunni afturvirkt.

En það merkilega er að í raun væri svo ekki um afturvirka breytingu að  að ræða heldur má líta svo á að samið sé um almenna skuldaleiðréttingu, til jafns við það sem visitala til verðtrygginga hefði verið á ákveðnum tímapunkti. 

En til að menn semji þarf þrýsting og hvaðan á hann að koma?

Þeir sem standa þverastir á móti skuldaleiðréttingu eru ekki "vondu" kapítalistarnir, (þeir myndu nú trúlega átta sig á að það borgi sig að gefa eftir óinnheimtanlegar skuldir til að fá þó eitthvað)nei það eru ekki síst, hagsmunagæslumenn ónýtra lífeyrissjóða sem vilja klína sínum vanda á skuldara,hanga á heimskunni eins og hundar á roði.

Minnir svo lítið á lýsingar á því þegar franska Airbus farþegaflugvélin fórst 2009, flugmennirnir héldu vélinni í ofrisi alla leið niður með stjórnstöngina alveg aftur þegar allt sem þurft hefði að gera var að ýta henni fram!

[Dexter Morgan, 25.1.2012 kl. 11:50]

Ég skildi fréttina í gærkvöldi þannig að: Þið, aumingjarnir ykkar, sem voruð svo varkár og sýnduð ráðdeild í skuldsetningu fyrir hrun með "venjulegum" íslenskum verðtryggðu lánum fáið ekki krónu fellda niður. Þið verðið "beisiklí" að borga brúsann, ekki aðeins ykkar stökkbreyttu skuldir, heldur líka erlendu bíla og húsnæðislánin sem áhættufíklarnir tóku og eru búinn að fá felld niður. Tala nú ekki um alla þá tugi eða hundruðu MILLJARÐANA sem aðal Fósarnir og þeirra félagar hafa fengið afskrifað.

Marinó: þú leiðréttir mig ef ég hef eitthvað misskilið þetta.

[Þorsteinn Siglaugsson, 25.1.2012 kl. 12:11]

Vöxtum gengislánanna var breytt með dómi. Það er allt annað en að breyta vöxtum eða verðbótum á löglegum lánum með stjórnvaldsaðgerð.

Spurningin um skuldalækkun snýst vitanlega á engan hátt um sanngirni eða réttlæti. Réttarbrot verða ekki framin nema einhver fremji þau. Hún kann hins vegar að snúast um almannahag, það er rétt. En þá þarf að sýna fram á það. Það hefur ekki verið gert. Það er svo alveg rétt að lífeyrissjóðir eru tregir til að fella niður lán. Þeim er falið að gæta þess fjár, sem vitanlega tekst misvel.

Ég veit ekki betur en búið sé að reyna að semja um þessi mál. Það hefur ekki tekist. Og þá er væntanlega ekki margt að gera.

Varðandi erlendu lánin voru þau færð yfir í svipað horf og verðtryggð lán. Og engin leið er að taka undir að meiri ráðdeild sé í því fólgin að taka verðtryggð krónulán en erlend lán. Það sýnir sagan svo ekki verður um villst.

[Karl Ólafsson, 25.1.2012 kl. 12:31]

Þorsteinn, þú segir hér fyrir ofan: "Það er mikilvægt og gagnlegt að ræða þessi mál. En þá verður að ræða þau af viti, ekki láta nægja að kasta bara fram einhverjum fullyrðingum sem svo reynast rangar!". Ég get ekki annað en verið sammála þessu, en verð að benda á að þú hefur ekki einkarétt á að meta hvað er "af viti" og hvað eru fullyrðingar sem reynast rangar.

Þú kemur með mörg ágætis rök, en því miður kemur þú líka með fullyrðingar sem e.t.v gætu reynst rangar ef grannt er skoðað og alhæfingar sem ekki stemma.

"Ef þú kaupir verðtryggt ríkisskuldabréf áttu það og þú átt tilkall til verðbótanna" Enginn vafi á því, en það má deila um hvort reiknireglur verðbótanna mættu ekki breytast (sbr. afturvirkan vaxtaútreikning gjaldeyrislánanna 2010; þar hefur verið skapað fordæmi, ekki satt?).

Rangt hjá mér að tala um "væntar verðbætur", en óumdeilanlega eru þær aðeins "reiknaðar" og óumdeilanlega eru þær ekkert annað en krafa um peningaprentun. Verðbætur reikna upphæðir inn í hagkerfið sem eru ekki til og í raun ekkert stendur á bak við. Það er kjarninn í því sem ég sagði hér á undan.

Ég hef fyrir löngu gert mér grein fyrir því að það sé ekki við því að búast að auðvelt verði að fá ranglæti leiðrétt aftur í tímann, en getum við ekki að minnsta kosti sammælst um að kerfið eins og það er geti ekki gengið til framtíðar þ.a. börnin okkar þurfi ekki að búa við þetta ástand? Það einfaldlega á enginn að taka framar lán sem gengur ekki út á það að staðgreiða af því vextina!

[Þorsteinn Siglaugsson, 25.1.2012 kl. 12:38]

Enginn hefur einkarétt á að meta hvað er rétt og hvað er rangt. En það merkir ekki að enginn geti metið það. Og það verður best gert með því að skoða staðreyndir.

Ég er alveg sammála því að verðtryggingin er meingallað fyrirkomulag. Þær eru hins vegar ekki krafa um peningaprentun heldur fremur afleiðing af henni.

Vandinn við verðtryggingu er að hún hvetur til verðbólgu. Í löndum þar sem ekki er verðtrygging eru sterkir hagsmunaaðilar sem leitast við að gæta þess að verðbólga fari ekki úr böndunum. Þar eru helstir bankar, lífeyrissjóðir og svo auðvitað ríkið. Hér eru allir þessir aðilar ónæmir fyrir verðtryggingunni og hafa því enga hagsmuni af að halda verðbólgu niðri. Margir stjórnmálamenn líta meira að segja á verðbólgu sem ágætis leið til að stýra hagkerfinu. Margir gervihagfræðingar s.s. Paul Krugman og fleiri hafa tekið undir þetta og hvatt til peningaprentunar.

[Sigurður #1 (IP-tala skráð) 25.1.2012 kl. 13:20]

Þorsteinn Sigurlaugsson.

Það hefur enginn dómur fallið um það að vöxtum skuli breytt mörg ár aftur í tímann, og jafnvel á lán sem er búið að greiða upp.

Það er bara enginn slíkur dómur til.

Það voru stjórnmálamenn, með Árna Pál í broddi fylgingar sem ákváðu að nýjir vextir skyldu einnig gilda á greiddar afborganir, og full uppgerð lán aftur í tímann.

Það hafa fjölmargir lögmenn lýst efasemdum um þessi lög Árna Páls og talið þau brjóta á, ekki aðeins stjórnarskránni, heldur einnig mannréttindasáttmálum, neytendarétti, samningarétti, kröfurétti og fjölmörgum öðrum lögum sem taka á þessum málum.

Hreinlega að þessi afturvirku lög standist ekki nokkra einustu skoðun sama hvernig litið er á þau.

Ég hef hins vegar aldrei séð nokkurn lögmann lýsa þeirri skoðun sinni að hann telji þessi afturvirku lög muni standast.

Enda hafa bankarnir forðast það eins og heitan eldinn að láta reyna á þessa afturvirkni fyrir dómi og semja sig frá hverju málinu á fætur öðru þegar kemur að málflutningi fyrir Hæstarétti.

Auðvitað stenst það enga skoðun að ætla að ógilda uggerð viðskipti mörg ár aftur í tímann þar sem lántakandinn borgaði allt sem hann var rukkaður um og fékk fullnaðarkvittun fyrir?????

Þetta er bara eins og hvert annað bull að láta sér detta þetta í hug, enda byggist þetta ekki á neinu dómafordæmi þar sem það fordæmi er ekki til.

Dexter,

Þú greinilega veist talsvert minna en alls ekki neitt um þessi mál.

[Marinó G. Njálsson, 25.1.2012 kl. 14:49]

Þorsteinn, þú segist ekki vita betur en að búið sé að reyna að semja.  Það kallast ekki samningar þegar bara annar aðilinn tekur þátt í samningaviðræðunum.

Dexter, mönnum er frjálst um sínar skoðanir.  Ég hefði orðað þetta öðru vísi og ætla því eingöngu að leiðrétta eitt atriði. Ekki voru allir áhættufíklar sem tóku gengistryggð lán.  Þeir treystu að hagstjórn landsins yrði eins næstu 15 ár og hún hafði verið síðustu 15 ár á undan.  Margt er líkt með þeim sem tóku gengistryggð lán núna og verðtryggð lán 1980.  Fólk treysti kerfinu til að virka rétt, sem það svo gerði ekki.

Eiður, fullkomlega réttmæt ábending.  Menn einblína nefnilega allt of mikið á kostnað, en gleyma alveg ávinningnum.

Rétt hjá Sigurði #1.  Dómur Hæstaréttar frá 16/9/2010 sagði ekkert um að reikna ætti vexti afturvirkt.  Hann kvað bara úr um að gera ætti málið upp í samræmi við útreikninga sem menn höfðu sammælst um að væru réttir.  Reyna mun á þetta fyrir Hæstarétti í byrjun febrúar.  Raunar hefur Hæstiréttur fjallað um þetta í einu máli, en frá öðru sjónarhorni og þá var komist að því að ekki mátti reikna vexti afturvirkt!

[Jón (IP-tala skráð) 25.1.2012 kl. 15:49]

Þessi skýrsla var greinilega pöntuð til að vera skjöldur í skjaldborginni um bankana.

Í mínum huga er það einfalt mál að það á að færa höfuðstól lána í þá tölu sem þau stóðu í fyrir hrun. Hrunvaldarnir eru alfarið bankarnir og það er sanngjarnt og eðlilegt að kostnaðurinn lendi á þeim, ekki öðrum. Þessi skýrsla og allar aðgerðir frá hruni hafa í raun snúist um að snúa hruninu á hvolf. Að koma ábyrgðinni á því og kostnaðinum af því frá bönkunum og yfir á almenning. Þetta er einfaldlega ranglæti. Það er ömurlegt kjaftæði þegar allir fræðingarnir, háskólaelítan og allt þetta ömurlega pakk sem hefur menntað sig en ekkert lært, notið styrkja og stuðnings almennra skattgreiðenda og klúðrað svo öllu sem það hefur tekið að sér og verið trúað fyrir í fjármálkerfinu, stjórnsýslunni og stjórnmálunum, segir venjulegu fólki að halda bara kjafti og borga. Ísland á sér engrar viðreisnar von á meðan svona hástemmdir vindhanar ráða för.

[Guðmundur Ásgeirsson, 25.1.2012 kl. 17:13]

Þorsteinn. Það hefur aldrei fallið dómur um gengistryggða myntkörfulánið á bílnum mínum. Hinsvegar voru sett lög sem ná til þeirra, og í skjóli þeirra hefur lánið verið endurreiknað, en nú á skjön aðra lagagrein í sömu lögum og miklu hærra en ef réttt væri reiknað lögum samkvæmt. Það virðist ekki hafa truflað bankann við þennan gjörning hvort hann stæðist eignarréttarákvæði stjórnarskrár, eða hver kostnaður minn, skattgreiðenda eða lífeyrissjóða yrði af honum. Ég var heldur aldrei spurður álits.

Vinsamlegast ekki móðga heilbrigða skynsemi mína og annara lesenda með því að segja að ekki sé hægt að lækka lán með ýmsum hætti, alveg eins og þau hækkuðu vegna laga eða brota á þeim.

[Þorsteinn Siglaugsson, 25.1.2012 kl. 21:56]

Það er misskilningur að ég sé að verja hvernig tekið hefur verið á útreikningi gengistryggðra lána. Þótt lög hafi verið sett í kjölfar dómsins á enn eftir að koma í ljós hvort þau standast. Ég bendi aðeins á muninn á því að lækka lán vegna þess að dómstólar hafa úrskurðað þau ólögleg og að lækka þau með einhvers konar stjórnvaldsaðgerð eins og krafa hefur verið gerð um. Þarna er einfaldlega reginmunur á. Annars vegar er verið að fara að gildandi lögum. Hins vegar er krafist eignaupptöku eða afturvirkra lagabreytinga.

[Sigurður #1 (IP-tala skráð) 27.1.2012 kl. 09:37]

Þorsteinn,

"Annars vegar er verið að fara að gildandi lögum. Hins vegar er krafist eignaupptöku eða afturvirkra lagabreytinga."

Þú ert ekki að ná þessu.

Annað hvort er hægt að setja afturvirk lög eða ekki.

Ef það er hægt að setja afturvirk lög á almenning, þá er hægt að gera nákvæmlega það sama við bankana.

Ef það er ekki hægt að setja afturvirk lög á bankana, þá er ekki heldur hægt að setja slík lög á almenning.

Þetta ættu allir að geta verið sammála um, nema menn komi endanlega út úr skápnum með þær skoðanir sínar að bankakerfið sé hafið yfir lögin í landinu.

[Þorsteinn Siglaugsson, 27.1.2012 kl. 11:04]

Sigurður: Eins og ég hef bent á hefur enn ekki komið í ljós hvort fyrirmæli laganna sem sett voru í kjölfar gengislánadómsins eru rétt. Dómstólar munu skera úr um það á endanum. Þessi lög voru sett til að auðvelda uppgjör þessara lána og við setningu þeirra var byggt á því hver menn töldu líklegast að niðurstaða dómstóla yrði. Lögin byggðu á ákvæðum gildandi laga um hvaða vaxtakjör skyldu gilda ef ekki væri kveðið á um vexti í skuldabréfum og þeirri túlkun að sama gilti ef vaxtaákvæði stæðust ekki lög.

Hér var því aðeins verið að reyna að skýra gildandi löggjöf nánar til að unnt væri að ljúka uppgjörum. Löggjöfin er hins vegar háð því að niðurstöður dómstóla styðji við hana. Geri þær það ekki eiga skuldarar sem gert hafa upp sín lán endurkröfu á bankana.

Þetta voru því ekki afturvirk lög í hefðbundnum skilningi, þannig að verið væri að breyta gildandi löggjöf aftur í tímann líkt og myndi eiga við um lög sem gerðu t.d. verðbætur upptækar eða breyttu með öðrum hætti samningum manna eftir á. Þetta held ég nú að sé öllum ljóst sem á annað borði hafa áhuga á að skilja málið.

Álitamálin í þessu eru tvö. Annars vegar hvort ólöglegt vaxtaákvæði sé sambærilegt við skort á vaxtaákvæði. Hins vegar hvort löglegt er að endurútreikningurinn setji skuldara í verri stöðu en hann hefði haft ef hann hefði haldið láninu áfram í erlendum gjaldmiðli. Þetta munu dómstólar skera úr um á grundvelli þeirra laga sem í gildi voru þegar samningarnir voru gerðir. Nýju lögin breyta þar engu og eru því bersýnilega ekki afturvirk.