Óásættanleg áhætta fyrir skattgreiðendur - Gera á kröfu um tryggingar, stjórnun rekstrarsamfellu og viðbragðsáætlanir

Ég skil ekki hvað mönnum gengur til með þessu.  Hafi þurft að sameina SpKef einhverju öðru fjármálafyrirtæki, þá var leiðin ekki að stækka fyrirtæki sem er of stórt fyrir. 

Með neyðarlögunum og Icesave samningum hafa tvær ríkisstjórnir Íslands gefið fordæmi um hvernig innstæðutryggingum verður háttað í framtíðinni, þ.e. lög eiga ekki að gilda heldur geðþótta ákvörðun ríkisstjórnar hvers tíma.  Það ákvæði neyðarlaganna að færa innstæður til í forgangsröð krafna í þrotabú hrunbankanna var ákaflega illa útfært.  Mönnum sást því miður ekki fyrir í asaganginum og skattgreiðendur fengu í staðinn reikning upp á fleiri hundruð milljarða.  Icesave deilan væri fyrir löngu leyst, ef þessi 100% trygging innstæðna hefði ekki falist í neyðarlögunum.  Hér fyrir neðan sést hver staða innlána var í bankakerfinu 30/9/2008 og í nýju bankakerfi annars vegar 31/10/2008 og hins vegar 31/1/2011:

	sep.08	okt.08	jan.11
Innlán, alls	3.123.293	1.645.049	1.451.518
Innlendir aðilar, alls	1.413.423	1.555.537	1.414.356
Ríkissjóður og ríkisstofnanir	20.112	32.696	23.030
Sveitarfélög og -stofnanir	21.576	34.096	24.895
Fjármálafyrirtæki, önnur en bankar	264.380	245.052	243.280
þ.a. Lífeyrissjóðir	48.163	140.994	149.756
þ.a. Vátryggingarfélög	24.359	15.672	13.179
þ.a. ýmis lánafyrirtæki	18.259	22.860	46.585
þ.a. verðbréfa- og fjárfestingasjóðir	137.975	57.104	27.623
Fyrirtæki	264.877	305.025	333.593
Landbúnaður	2.082	2.968	3.156
Fiskveiðar	17.290	18.491	17.102
Námugröftur og iðnaður	18.952	24.076	14.829
Veitur	10.325	11.860	13.198
Byggingastarfsemi	19.352	21.133	16.210
Verslun	32.952	36.170	38.830
Samgöngur og flutn.	5.661	6.623	12.889
Þjónusta	158.264	183.704	202.015
Eignarhaldsfélög	143.880	169.768	116.628
Heimili	660.462	715.519	635.764
Óflokkað	38.135	53.382	37.166
Erlendir aðilar, alls	1.709.870	89.512	37.162

Heilum 1.413 milljörðum kr. var bjargað á sínum tíma innanlands og það er nokkurn veginn sama upphæð og er í innlánum í dag.  Við sjáum líka að stór hluti var vegna lífeyrissjóða, verðbréfa- og fjárfestingasjóða, eignarhaldsfélaga og þjónustufyrirtækja eða alls 488 milljarðar kr.  (hafa skal í huga að lífeyrissjóðirnir áttu inn í verðbréfa- og fjárfestingasjóðum og fluttu eignir sínar á innstæðureikninga).  Ef undanþágur tilskipunar ESB um innstæðutryggingar hefðu verið virkar við hrun bankanna, hefði þetta að mestu tapast.  Vissulega hefði það verið harkalegt fyrir eigendur fjárins, en í stað voru skattgreiðendur látnir taka á sig líklegast á fimmta hundrað milljarða við endurreisn bankanna og vegna krafna sem Seðlabanki Íslands fékk ekki greiddar, en hefði hugsanlega geta fengið greiddar.  Þessu til viðbótar er Icesave.  Gleymum því aldrei, að ef þak hefði verið sett á yfirfærslu innstæðna í neyðarlögunum, þá værum við ekki að kljást við Icesave.

Frumvarp um nýtt innstæðutryggingakerfi sem lagt var fram síðast liðið sumar benti til þess að á þessu yrði engin breyting.  Vanmáttugur tryggingasjóður verður búinn til.  Sjóður sem getur staðið undir skuldbindingum, ef lítil fjármálastofnun fellur en ríkið og þar með skattgreiðendur verða að hlaupa undir bagga, ef stór fjármálastofnun fellur.  Vissulega hafa menn reiknað út að sjóðurinn mun geta staðið undir greiðslum eftir að hið fallna fjármálafyrirtæki hefur fengið tækifæri til að vinna úr eignum sínum.  Málið er að innstæðutryggingasjóður fær bara í mesta lagi 6 mánuði til að greiða út tryggðar innstæður.  Og það eru ekki 20.887 EUR sem verða tryggðar.  Nei, það verða 100.000 EUR sem verða tryggðar.

Með sameiningu SpKef við NBI ehf., þá er búið að stækka innstæðugrunn NBI umfram það sem áður var.  Þar með er búið að auka áhættu skattgreiðenda vegna starfsemi NBI.  Ég er ekki að spá falli bankans, en hann hefur ekki sannað að hann muni lifa af.  Látum NBI fyrst sanna að hann eigi tilvistargrundvöll áður en áhætta skattgreiðenda er aukin. 

Það getur verið að mönnum hafi ekki fundist aðrir möguleikar í stöðunni, en þá krefst ég þess, sem skattgreiðandi, að NBI ehf. taki auknar tryggingar hjá sjálfstæðu erlendu tryggingafélagi til að verja mig, sem skattgreiðanda, fyrir því að fá reikninginn í höfuðið.  Ég treysti því ekki að allir stóru bankarnir lifi af þá ólgu sem er á fjármálamörkuðum og þá óvissu sem er varðandi stöðu útlána þeirra.  Köllum þetta, að brennt barn forðist eldinn.  Ég vil raunar ganga lengra og takmarka upphæð þeirra innstæðna sem fjármálafyrirtæki geta tekið við og fallið undir innstæðutryggingar.  Þessi takmörkun verði í gangi næstu 5 árin eða þar til hinn nýi tryggingasjóður innstæðueigenda hefur náð nægum styrk.  Jafnframt er löngu orðið tímabært að fjármálafyrirtæki starfi á eigin ábyrgð og á ábyrgð eigenda sinna.  Ég sem skattgreiðandi á ekki að standa í ábyrgð fyrir illreknum fjármálafyrirtækjum.  Þau eiga að vera með fullnægjandi tryggingar vegna áfalla í rekstri, þau eiga að vera með viðhlítandi ráðstafanir til að tryggja samfeldni rekstrarins og þau eiga að vera nauðsynlegar viðbragðsáætlanir til að geta brugðist við fari eitthvað úrskeiðis.  Úps, það eru gerðar kröfur um þetta í lögum og reglum, en samt hrundu fjármálafyrirtækin eins og flugur þegar á reyndi.  Já, það er ekki nóg að gera kröfur FME, regluverðir og innri og ytri endurskoðendur verða að hafa bein í nefinu til að ganga eftir því að þetta sé til staðar.  Sé þetta ekki til staðar, þá er ég boðinn og búinn til að veita fjármálafyrirtækjum ráðgjöf um hvernig staðið skuli að verki.

Spkef sameinast Landsbankanum

Athugasemdir

[Björn Birgisson, 5.3.2011 kl. 22:50]

Góður pistill. Takk.

[Magnús Ágústsson, 6.3.2011 kl. 07:25]

Sammala ther i alla stadi Eg og Thu eigum ekki ad borga fyrir sukk vanhaefra stjornanda

[Sigurður Haraldsson, 6.3.2011 kl. 11:48]

Takk fyrir. Við þurfum svona menn sem huga að hag almennings en ekki elítunni.

[Guðmundur Ásgeirsson, 6.3.2011 kl. 15:45]

Góður pistill Marinó, og verðugar hugmyndir hjá þér um innstæðutryggingar. Í nýja frumvarpinu er gert ráð fyrir að iðgjald í tryggingasjóðinn sé að hluta til tengt markaðshlutdeild viðkomandi innlánsstofnunar. Með stækkun innstæðugrunns NBI eykst þessi hlutdeild einmitt. Í frumvarpinu er reyndar líka skýrt kveðið á um að tryggingasjóðurinn njóti ekki ríkisábyrgðar, sem er gott að sé ítrekað.

Ég deili áhyggjum þínum af því að iðgjaldið sé of lágt og sjóðurinn muni verða vanmáttugur til að takast á við alvöru áföll. Meðal þeirra sem viðskiptanefnd leitaði eftir umsögn frá var hópur áhugafólks um úrbætur á fjármálakerfinu (IFRI) sem ég á aðild að. Í umsögn hópsins um frumvarpið koma þessar áhyggjur skýrt fram og lagt er til að iðgjaldið verði snarhækkað, bæði til að fjármagna sjóðinn betur sem og til að setja nokkurskonar viðbótar bindingu á bankakerfið.

Víða í umsögninni er bent á og varað við því að frá bæði tryggingastærðfræðilegu sjónarmiði og heilbrigðri skynsemi þá gangi þetta kerfi einfaldlega ekki upp. Við tókum reyndar enga sérstaka afstöðu til þess hvaða fjárhæð innstæðna ætti að tryggja, en augljóslega hlýtur að vera varhugavert að næstum fimmfalda það í einu skrefi. Einnig var lagt til að í ljósi biturrar reynslu af innlánasöfnun erlendis verði lagt stórhækkað iðgjald á slíkar innstæður, sem skuli innheimta í sömu mynt og er tryggð.

Einnig var lagt til að þetta tækifæri yrði notað til að minnka áhættu í kerfinu á ýmsan hátt, t.d. með aðskilnaði viðskiptabanka og fjárfestingastarfsemi. Lagðar voru til tvær leiðir til að ná þessu fram sem má beita hvorri um sig eða jafnvel báðum, annars vegar með mjög háu áhættuálagi á iðgjöld, og hins vegar að gera slíkan aðskilnað að beinu skilyrði fyrir aðild að tryggingakerfinu. Þannig mætti nota tryggingakerfið til beinlínis að skattleggja áhættusækni út úr kerfinu, eins og flest tryggingafélög gera til að takmarka eigin áhættu?