Uppgreitt lán skal taka nýja vexti og lántakar skulda 3,5 m.kr. á eftir

Héraðsdómur Reykjavíkur komst að þeir langtímalán tekið til húsnæðiskaupa skuli bera sömu vexti og 5 ára lán til bílakaupa.  Er þetta alveg stórfurðuleg og ákaflega varasöm niður staða, svo ekki sé meira sagt.  Furðulegast í dómi héraðsdóms er að lán sem greitt var upp í október 2008 skuli bera lægstu óverðtryggðu vexti Seðlabanka Íslands og því eigi lánveitandi kröfu á lántaka vegna vangreiddra afborganna hins uppgreidda láns!

Dómarinn rökstyður mál sitt með tilvísunar í dóma Hæstaréttar frá 16. júní og 16. september.  Fyrri dómarnir eiga vissulega við í þessu samhengi, en sá frá 16. september getur ekki átt við, þar sem með því er brotið gegn c-lið 36. gr. laga nr. 7/1936 um samningsgerð, umboð og ógilda gerninga.  Í þeirri grein er lagt bann við því að breyta samningi neytanda í óhag.  Dómurinn í dag gerir það varðandi öll lánin og sérstaklega eitt þeirra.  Lán nr. 712990 var greitt upp í október 2008.  Af því var greitt í samræmi við þann samning sem gerður var.  Gera má ráð fyrir að vextir lánsins hafi verið 4,5% á lánstímanum, sem var um 32 mánuðir miðað við að lánið var tekið 28. febrúar 2006 og greitt upp í október 2008.  Lægstu óverðtryggðu vextir Seðlabanka Íslands voru á þessu tímabili lægstir 12,45% og fóru hæst i 18,40%, að meðaltali voru þeir 16,14%.  Þetta þýðir að lántakarnir skulda lánveitanda sínum ríflega 3,5 m.kr. vegna láns sem búið er að greiða upp í samræmi við undirritaða samninga.  Þetta er svo freklegt brot á neytendaverndartilskipun ESB og c-lið 36. gr. laga nr. 7/1936, að ég skil ekki hvernig dómaranum dettur þetta í hug.

Það góða við þessa furðulegu niðurstöðu, er að þarna fáum við sem viljum beina málinu til ESA og þess vegna EFTA dómstólsins góð rök fyrir okkar málstað.

Dæmt í samræmi við bílalánsdóma

Athugasemdir

[Arinbjörn Kúld, 28.9.2010 kl. 20:33]

Ertu ekki að spauga?

Kveðja að norðan.

[Neytandi (IP-tala skráð) 28.9.2010 kl. 21:25]

S.O.S neytendur á Íslandi

Gleymum ekki því að lög um samningagerð, umboð og ógilda löggerninga innihalda ákvæði til varnar neytendum, sbr. grein 36 sem segir m.a.:

"Samningi má víkja til hliðar í heild eða að hluta, eða breyta, ef það yrði talið ósanngjarnt eða andstætt góðri viðskiptavenju að bera hann fyrir sig. Hið sama á við um aðra löggerninga.
 Við mat skv. 1. mgr. skal líta til efnis samnings, stöðu samningsaðilja, atvika við samningsgerðina og atvika sem síðar komu til."

og

"Skriflegur samningur, sem atvinnurekandi gefur neytanda kost á, skal vera á skýru og skiljanlegu máli. Komi upp vafi um merkingu samnings sem nefndur er í 1. mgr. 36. gr. a skal túlka samninginn neytandanum í hag."

og

"Við mat á því hvort samningur skv. 1. mgr. sé ósanngjarn skal líta til atriða og atvika sem nefnd eru í 2. mgr. 36. gr., m.a. skilmála í öðrum samningi sem hann tengist. Þó skal eigi taka tillit til atvika sem síðar komu til, neytanda í óhag."

[Hólmfríður Bjarnadóttir, 28.9.2010 kl. 22:12]

Hvert erum við komin???

[Rósa Halldórs (IP-tala skráð) 29.9.2010 kl. 09:12]

Getur verið möguleiki að kæra þessa dóma til mannréttindadómstóls í Evrópu? Eftirfarandi ætti að kæra til mannréttindadómstóls:

• Verðtryggingu á lán til allra fjölskyldna Íslands
  
• Séreignastefnuna sem neyðir fjölskyldur til að kaupa sér húsnæði því það er opinber stefna.

• Forsendubresturinn, sem er að fólk tók lán í góðri trú og trausti á fjármálastofnunum hvers eigendur höfðu sannanlega áhrif á gengi gjaldmiðilsins.

[rz (IP-tala skráð) 29.9.2010 kl. 09:16]

ég er að spá í hvað gerist með bílalán sem ég var með og var yfirtekið þegar ég seldi bílinn. Þegar fjármögnunarfyrirtækið fer að endurreikna lánið í samræmi við síðasta dóminn kæmi í ljós að ég hefði "vangreitt" á fyrri hluta lánstímans. Fæ ég þá rukkun fyrir "vangreiðslunni" eða á nýr greiðandi að greiða það sem var vangreitt og á hann kannski endurkröfu á mig? Ég bíð semsagt spenntur eftir bakreikningum og málshöfðunum!

[Guðmundur Andri Skúlason (IP-tala skráð) 29.9.2010 kl. 09:35]

Í dómnum kemur bersýnilega í ljós að veruleg mistök eru gerð í málflutningi sóknaraðila. Er þar hvergi sett fram krafa um að skuldin sé í raun erlend með gengisviðmiði við íslenska krónu, svo sem skilmálar bréfanna bera skýrlega með sér og undirritaður hefur margoft bent á.

Ég tel að með því að gera kröfu um slíkt í þessu máli þá hefði dómari átt erfitt með að rökstyðja vaxtabreytingaákvæðið.

Síðar í dag verður kveðinn upp annar úrskurður í samskonar máli, þ.e. gegn Frjálsa, og í því máli voru settar fram varakröfur um að skuldin væri klárlega erlend og tengd gengi íslensku krónunnar.

Ekki það að ég sé sérlega bjartsýnn á réttsýni dómstólanna eftir vaxtaúrskurð Hæstaréttar, þá vil ég samt halda í þá von að dæmt verði eftir skýrum ákvæðum samninga.

En, við sjáum til.

kv. Guðmundur Andri.

[Ófeigur (IP-tala skráð) 29.9.2010 kl. 09:53]

Hæstiréttur hefur gefið tóninn með fyrirfram pantaðri niðurstöðu. Allt í þágu fjármálastofnana. Mér finnst að héðan í frá eigi dómstólar að geta um kostunaraðila!

[Marinó G. Njálsson, 29.9.2010 kl. 10:04]

Það má bæta við þetta, að samkvæmt útreikningi lántaka, þá ríflega tvöfaldast mánaðarlegar greiðslur af lánunum.

Vont er þeirra ranglæti, verra þeirra réttlæti

[Þorsteinn Siglaugsson, 29.9.2010 kl. 12:07]

Eins og ég hef áður bent á tapa nánast allir skuldarar langtímalána í erlendri mynt á að breyta þeim í krónulán. Því er mikilvægt að heimild til að breyta lánum sem teljast ólögleg í lögleg erlend lán verði tryggð sem fyrst með lögum.

Eða það mætti halda. Vandinn í þessu máli öllu saman er hins vegar auðvitað að Hæstiréttur skuli yfirleitt hafa dæmt erlendu lánasamningana ólöglega. Mig grunar að hefði varnaraðilinn í upphaflega málinu byggt á því að lögin sem banna slíka samninga gangi gegn almennu samningsfrelsi manna og séu því ógild kynni dómurinn að hafa orðið annar. Eiginlega þyrfti að fara aftur með samskonar mál fyrir Hæstarétt og passa þá að flytja það almennilega áður en lengra er haldið.

[Heimir (IP-tala skráð) 29.9.2010 kl. 18:54]

Af hverju ertu alltaf að vísa í 36. gr. c. samningalaga? Hæstiréttur tók það skýrt fram í dómi sínum 16. september að í dómunum frá því í sumar þar sem gengistrygging var dæmd ólögleg að 36. gr. samningalaga hefði ekki verið beitt í því tilviki. Ef 36. gr. er ekki beitt, á 36. gr. c. ekki við. 36. gr. c. er túlkunarregla um beitingu á 36. gr. í tilteknum samningum, þ.e. neytendasamningum.

 Með þessu er ég ekki að segja að Hæstiréttur hefði ekki átt að beita 36. gr., ég er bara að segja að hann gerði það ekki og því er ekkert vit í þessari tilvísun þinni til 36. gr. c. Hún getur ekki haft áhrif ef henni er ekki beitt. Það er svo annað mál hvernig Hæstiréttur leysir úr því hvernig samningurinn á að líta út þegar gengistrygging er tekin út. Þar hefði átt að beita almennum sjónarmiðum um neytendavernd og túlka samninginn þeim aðila í óhag sem samdi hann. Svo er annað mál að það er einkennilegt að sá samningsaðili sem er sérfróður á sviði lánasamninga geti borið fyrir sig sem forsendubrest að hann hafi haft þá vanþekkingu á lögunum sem hann á að vinna eftir að grundvallaratriði samningsins var ólöglegt. Slík mistök á að túlka þeim í óhag sem semur samninginn, þ.e. lánveitandanum.

 Að endingu finnst mér samt að menn eigi aðeins að horfa frekar á það sem löggjafinn og stjórnsýslan gerir og gerir ekki, frekar en það sem dómstólar gera. Enginn af þessum dómum er bersýnilega rangur miðað við núgildandi löggjöf. Við værum hins vegar ekki í þessari stöðu ef menn hefðu haft bein í nefinu til þess að taka á þessu þegar afleiðingar gengistryggingar urðu fyrst ljósar.

[Marinó G. Njálsson, 29.9.2010 kl. 18:59]

Heimir, lántakar notuðu þessa grein í sínum málflutningi og hún er til verndar neytendum.  Héraðsdómi og raunar Hæstarétti hreinlega bar að taka hana til skoðunar.

[Heimir (IP-tala skráð) 29.9.2010 kl. 19:10]

Einmitt Marínó, þessari grein var haldið fram. En eins og ég sagði að ofan þá beitir Hæstiréttur ekki 36. gr. þegar gengistryggingin var dæmd ólögleg, þ.e. hann víkur gengistryggingarákvæðinu ekki til hliðar heldur er það ógilt frá öndverðu þar sem það stenst ekki lög.

Tilgangur 36. gr. er að víkja til hliðar ósanngjörnum samningsskilmálum sem eru annars löglegir. 36. gr. c. er sérstök túlkunarregla um beitingu 36. gr. í neytendasamningum. Þar sem 36. gr. c. var haldið fram af lántökum, tók Hæstiréttur sérstaklega fram í dómi sínum 16. september að 36. gr. hefði ekki verið beitt í fyrri dómunum. Þar sem það var ekki gert, getur 36. gr. c. ekki sem slík komið til skoðunar, þar sem hún er ekki efnisregla sem getur staðið ein og sér, hún er sérstök túlkunarregla um beitingu 36. gr. Hins vegar hefði Hæstiréttur getað beitt ólögfestum sjónarmiðum neytendaréttar við úrlausn á málinu, eins og ég benti á að ofan.

[Marinó G. Njálsson, 29.9.2010 kl. 19:28]

Fyrirgefðu, Heimir, teljast það ekki ósanngjarnt að bera fyrir sig ólöglegum samningsskilmálum.  Hæstiréttur hefði bæði geta beitt fyrir sig 36. gr. þegar hann ákvað vextina og hann hefði líka geta beitt fyrir sig 2. gr. vaxtalaga nr. 38/2001 og þar með vikið frá vöxtum Seðlabankans.  Þá er ég að vísa til síðustu setningu greinarinnar

"Þó er ávallt heimilt að víkja frá ákvæðum laganna til hagsbóta fyrir skuldara."

Ég er fullkomlega sammála þér varðandi forsendubrest sterka aðilans.  Ég skil ekki hvernig hægt er að bera hann fyrir sig sem rökstuðning.

Loks vil ég koma því á framfæri vegna fréttar RÚV að ég er að tala um þegar greiddar gjalddagagreiðslur, ekki uppgjör.  Á þessu tvennu er mikill munur.  Þessu til viðbótar, þá má segja að tilviljun ein ráði því að uppgjörið reynist jákvætt, þar sem hefði það farið fram tveimur mánuðum fyrr, þá hefði niðurstaða þess líka verið neikvætt.

[Heimir (IP-tala skráð) 29.9.2010 kl. 21:31]

Samningsákvæði sem er ólöglegt frá öndverðu getur samningsaðili ekki borið fyrir sig og því verður slíku ákvæði aldrei vikið til hliðar á grundvelli 36. gr.  Ég skil þannig ekki hvernig það getur verið ósanngjarnt að bera fyrir sig samningsákvæði sem ekki er hægt að bera fyrir sig vegna þess að það er ólöglegt og sem slíkt horfa dómstólar fram hjá því. Hægt var að leysa úr vaxtamálinu á nokkra mismunandi vegu. Ég hef ekki sérstaklega kannað það út frá 2. gr. vaxtalaga. En ég get hins vegar ekki séð hvernig hægt hefði verið að leysa úr málinu á grundvelli 36. gr. Enda var því ákvæði ekki beitt, hvorki í Héraðsdómi né í Hæstarétti þó svo að til séu margir dómar um beitingu 36. gr. Mjög góða umfjöllun um 36. gr. og dómaframkvæmd má finna í grein Matthíasar G. Pálssonar í 3. tbl Úlfljóts 2004, hún er aðgengileg og mjög fróðleg.

[Marinó G. Njálsson, 29.9.2010 kl. 22:20]

Heimir, ég get ekki greint frá nöfnum allra sem ég hef rætt við um þessi mál, en grein Matthíasar var skoðuð af hópi lögmanna með Jóhannesi Árnasyni fyrir málflutning í Hæstarétti.  Ég veit ekki hvort og þá hve mikið hún var notuð, en þeir sem voru á fundinum, voru sammála um að greinin veitti góðan rökstuðning fyrir notkun 36. gr. c-liðar.

Þó ég sé ekki lögfræðimenntaður, þá get ég vel séð að a- og b-liðir eru ekki nothæfir og d-liður líklegast ekki heldur.  Þá stendur eftir c-liður og síðan neytendaverndartilskipunin sjálf, þar sem c-liður 36. gr. veitir svigrúm til túlkunar, meðan tilskipunin gerir það ekki.  C-liður leggur ekki blátt bann við breytingum, en tilskipunin gerir það.

Síðan eru fleiri lagagreinar sem geta komið að notum.  Í lögum 7/1936 er líka hægt að vísa til 30. og 31. gr. og 38. gr.  Þá eru það lög um neytendalán nr. 121/1994 og loks nr. 57/2005 um eftirlit með viðskiptaháttum og markaðssetningu.

Mín skoðun á hinum ýmsu lögum hefur leitt mig að þeirri niðurstöðu að fráleitt sé að hægt sé að dæma geranda bætur vegna forsendubrestsins.  Ég get hins vegar alveg viðurkennt að lagalega er hægt að finna leið til þess, en það er þá og því aðeins gert með því að líta framhjá neytendarétti.

Niðurstaðan í þessu öllu er að nú þarf að láta með sérstöku dómsmáli reyna á forsendubrest lánanna.  Dómstólar leysa ekki ágreininginn um forsendubrestinn með því að skipta einum út fyrir annan.  Dómstólar verða líka að taka afstöðu til þess hvort þáttur fjármálafyrirtækjanna í því að hækka höfuðstól lánanna réttlæti ekki það að lántakar fái bætur.  Hæstiréttur fór ódýru leiðina og skildi á milli Exista og Lýsingar, en hvernig er það hægt.  Þetta eru tengdir aðilar og Exista gerði tilraun til að fella gengið vitandi að Lýsing myndi hagnast á því.  Þetta er svipað eins og faðir myndi brjóta upp peningaskáp og hent peningum út um glugga svo sonurinn geti týnt þá upp.

[Marinó G. Njálsson, 29.9.2010 kl. 22:22]

Heimir, þar sem þú ert greinilega lögfræðingur, getur þú sagt mér eitt:

Væri grundvöllur fyrir því, fyrir lántakann, að lögsækja lánveitandann fyrir að veita sér lán með ólöglegri gengistryggingu og þannig valdið honum skaða vegna gengishrunsins?