Fyrrverandi seðlabankastjóri sendir fólki fingurinn og viðurkennir samsekt

23.7.2010 kl. 09:15:  Ég ritaði þessa færslu í gær eftir að hafa lesið viðtal við Eirík Guðnason sem birtist í Pressunni. Nú hefur hann sent frá sér afsökunarbeiðni, þar sem hann segist sjá eftir orðum sínum um að lántakar hafi brotið lög.  Virði ég það við hann og þakka honum fyrir að sjá sig um hönd.  Færsluna mun ég samt láta standa að öðru leiti óbreytta, þar sem hún er samtímaskráning viðbragða.

----

Eiríkur Guðnason, fyrrverandi seðlabankastjóri, bítur höfuðið af skömminni og segir í viðtali við Pressuna lántaka hafa átt að þekkja lögin.  Okkur hefur verið sagt að Eiríkur væri vammlaus maður, en þessi ummæli hans benda til annars:

Ég vil benda á að báðir aðilar brjóta lögin, lántakandinn er aðili að samningnum og á að hafa kynnt sér lögin nægilega vel.

Hvers konar bull er þetta? Á ólöglærður lántaki að hafa alla lagabókstafi á hreinu er varða lánasamninga?  Ef lögfræðingar Seðlabanka Íslands, Fjármálaeftirlits, hjá Sérstökum saksóknara, viðskiptaráðuneyti og Neytendastofu sáu ekkert athugunarvert við lánin og leyfði þau átölulaust, á það ekki að vera nóg fyrir almennan lántaka?  Er það hlutverk almenns lántaka að kanna lögmæti lána sem boðið er upp á fyrir opnum tjöldum?

Ekki skánar það með því sem fylgdi:

Seðlabankinn mælti ekki með að menn tækju gjaldeyrislán nema þeir væru með tekjur í erlendri mynt.

Er Eiríkur Guðnason að gefa það í skyn að Seðlabankinn hafi mælt með því að einhverjir tækju svona lán?  Hvatti Seðlabankinn fólk og fyrirtæki til þess að taka lán, sem seðlabankastjórinn, Eiríkur Guðnason, vissi að væru ólögleg. Hann var sjálfur í nefndinni sem samdi lögin, var seðlabankastjóri með fjármálafyrirtækin brutu lögin hægri, vinstri og grjót hélt kjafti allan tímann um lögbrotin.  Mér sýnist hann viðurkenna samsekt sína í málinu.  Kannski að hann sé að biðja um að vera sóttur til sakar fyrir að hafa leyft fjármálafyrirtækjum að viðhafa ólöglega gjörninga á hans vakt án þess að gera athugasemd við það?

Ég held að það sé Eiríki Guðnasyni ekki til framdráttar að koma með svona skæting við almenna lántaka.  Nóg er tap þjóðarinnar vegna starfa hans og félaga hans í bankastjórn Seðlabanka Íslands, þó hann fari nú ekki að ætlast til þess að ólöglærðir lántakar fari að efast um lögmæti lánasamninga sem bankarnir buðu og höfðu að því virðist hafa fengið samþykki allra helstu eftirlitsaðila.  Almenningur treysti á að hér væri minni spilling, svindl og svínarí en reyndist vera.  Almenningur vissi ekki að t.d. seðlabankastjórinn, Eiríkur Guðnason, vissi að lánin voru ólögleg, en ákvað að þegja um það.  Almenningur vissi ekki að Glitnir, Landsbanki Íslands og Kaupþing væru með, að því virðist, samsæri gegn viðskiptavinum sínum, en það átti seðlabankastjórinn, Eiríkur Guðnason, að vita.  Það var hans starf að vita það!

Það var svo sem ólöglærður lántaki í hagsmunagæslu fyrir almenning, sem benti að lokum á það sem Eiríkur Guðnason hefði átt að benda á fyrir löngu, en kaus að þegja yfir.  Já, það var einstaklingur með BS gráðu í tölvunarfræði og MS gráðu í aðgerðarannsóknum, sem fletti ofan af svindlinu, sem Eiríkur Guðnason átti að stöðva í fæðingu, ef hann hefði verið maður til þess.  Nei, í staðinn, þá vogar hann sér að segja lántaka samseka.  Ef þetta var sú rökhyggja sem Eiríkur Guðnason notaði við stjórnun Seðlabanka Íslands, þá skil ég vel að svo fór sem fór.

Athugasemdir

[Sigurður Sigurðsson, 22.7.2010 kl. 12:01]

Alveg makalaus þvættingur í fyrrverandi Seðlabankastjóra.

Sammála hverju einasta orði hjá þér. 

[Einar Björn Bjarnason, 22.7.2010 kl. 12:28]

Rétt hjá þér Marínó.

-------------------

Þetta er sami vandinn og fólk stendur frammi fyrir t.d. í Bandar. þegar þarf að rífast við sérfræðinga í lækningum um hvaða meðferð sé best þ.e. sú dýrasta eða minna dýr - dæmigert að mælt sé með dýrari. Þ.e. að vísu ekki endilega vegna græðgi þeirra, en þeir geta lent í erfiðum málum ef sjúklingur deyr og síðar kemur í ljós að þeir hefðu getað gert meira.

• En, punkturinn er að sum mál eru það flókin að almenningur er ekki á jafnréttisgrundvelli þegar verið er að velta upp möguleikum, taka ákvarðanir um hvað skuli gera.

• Svokallaðir sérfræðingar bankanna, mæltu með gengistryggðum lánum þ.e. margsannað. Fólk má vera að hafi í einhverjum tilvikum verið full grandalaust. Á hinn bóginn, að ef það átti að vita betur, átti það með mun ákveðnari hætti við um sérfræðinga bankanna.

Þ.e. óréttlátt, að láta sem að aðilarnir hafi staðið jafnir þannig að ábyrgð þeirra sé jöfn.

Kv.

[Marinó G. Njálsson, 22.7.2010 kl. 12:47]

Svo má bæta því við, að hann var á vakt þegar Seðlabankinn tapaði 350 milljörðum og núna viðurkennir hann, að hann hafi vitað um ólögmæti lánanna.  Hafa skal í huga að Seðlabankinn telur að allt að 350 milljarðar gætu fallið á ríkissjóð vegna þess.  Það gerir litla 700 milljarða sem þessi embættismaður gæti kostað Seðlabankann og skattgreiðendur. 

Ég verð að viðurkenna að ekkert frá hruni bankanna hefur misboðið mér eins mikið og þessi ótrúlega ósvífnu ummæli fyrrverandi embættismanns sem að eigin sögn gerði EKKERT rangt í starfi sínu, en gæti endað uppi með að kosta þjóðina 700 milljarða.  Er það hægt og gera EKKERT RANGT. Dæmi hver fyrir sig.

[Þórdís (IP-tala skráð) 22.7.2010 kl. 13:34]

Þetta voru ekki gjaldeyrislán, veit Eiríkur það ekki, áttum við að vita að verið væri að blekkja okkur í viðskiptum?

[Kristján Sigurður Kristjánsson, 22.7.2010 kl. 14:25]

Eru eftirlaun inni í þessum 700 miljörðum?

[Inga Sæland Ástvaldsdóttir, 22.7.2010 kl. 14:29]

Takk fyrir frábæra grein Marinó eins og alltaf. Ég er þér svo hjartanlega sammála.

Einhvers staðar yrðu menn dregnir til ábyrgðar fyrir minni sakir en þessar. En við erum orðin vön því að þeir sem eru forhertastir, eru þeir sem baða sig í kampavíni alla daga um borð í lúxussnekkjunni sinni. Þeir sem halda á lofti réttlætingu sjálfum sér til handa og ættu að sitja á bak við lást og slá,

Hvað má kalla gjörninga fyrrverandi ríkisstjórnar í sambandi við innistæðutryggingar bankanna? Hvað með allar þessar ríkisábyrgðir sem stjórnvöld hafa tekið á ríkið fyrir hin ýmsu félög? Hvað með allt fjandans kennitöluflakkið og einbeitta brotaviljann sem knýr þessa flakkara áfram? Hvers vegna í fj. setja stjórnvöld ekki lög sem koma í veg fyrir svona viðbjóð sem allur lendir ALLTAF  á skattgreiðendum. Hvaða gríðarlegur eiginhagsmunir liggja að baki slíkum vinnubrögðum stjórnvalda ? Ég verð fox ill á því að horfa upp á alla þessa drullu sem nú flýtur upp á yfirborðið svo ill, að ég vildi óksa þessa að ég væri megnug þess að draga alla þessa drullusokka til ábyrgðar á vanhæfi sínu, sem ég tel frekar spillingu þar sem eiginhagsmuna sjónarmiðið ræður ríkjum. Ég vil leyfa mér að ætla að enginn af þessum skúrkum hafi ekki vitað fullkomlega af því sem hann var að gera. 

[Steinar Immanúel Sörensson, 22.7.2010 kl. 15:19]

Miðað við orð Seðlabankastjóra er það alveg ljóst að það verður að kæra hann fyrir lögbrot og afglöp í starfi - það verður að senda þessa ábendingu á Ríkislögreglustjóra

[Kristján Gunnarsson (IP-tala skráð) 22.7.2010 kl. 15:20]

Marinó, reiði þín er skiljanleg og réttlætanleg.

Íslenska þjóðin þarf að lyftast upp úr þeim hremmingum hugar og fjárhags sem bankahrunið hefur sett hana í. Til þess þarf sannleika og sátt milli þjóðar og forráðamanna. Fyrr upphefst þjóðin ekki. Þeir, sem mönnuðu brúnna þegar þjóðarskútan sigldi í strand, þurfa að sýna manndóm með því að axla ábyrgð, og veita umbjóðendum sínum, þjóðinni, tilhlýðilega virðingu.

Meðan íslenska elíðan skýtst undan ábyrgð með hroka og skráveifuhætti, og sendir þjóðinni tóninn, þá eykst vonleysi og armæða þjóðarinnar. Ímyndum okkur hver lyftistöng það yrði þjóðinni ef t.d. Davíð Oddson, eða Jón Ásgeir Jóhannesson, britu brodd af oflæti sínu, sýndu auðmýkt og segðu, "Ég biðst afsökunar." En það þarf mikinn styrk til að sýna af sér manndóm. Of mikinn að því virðist.

Annars ætti þetta ekki að vefjast fyrir okkar framámönnum. Öll munum við dæmisöguna um faríseann og skattheimtumanninn úr biblíusögum í barnaskóla: "Faðir, fyrirgef mér því ég hef syndgað." 

Hver hefði vitað að mikilvægustu lexíurnar til leiðsagnar þjóðar eru kenndar á lægstu stigum menntakerfisins?

[Toni (IP-tala skráð) 22.7.2010 kl. 16:08]

Þetta gefur hugtökunum brotlegi og brotaþoli nýja merkingu. Klassískur skilningur á réttu og röngu er ekki að íþyngja embættismanninum fyrrverandi.

[Ingibjörg Hinriksdóttir, 22.7.2010 kl. 16:43]

Flott grein hjá þér Marinó og aldrei þessu vant er ég 100% sammála þér (í stað 90% oft áður) - stóra sökin liggur hjá þeim herrum sem stýrðu seðlabanka, fjármálaeftirliti og viðskiptaráðuneyti, menn hreinlega verða að fara að átta sig á því að á þessum bæjum voru menn ekki að vinna vinnuna sína. Nú eða þá það að þeir unnu hana en kusu að gera ekkert til að vernda hinn almenna borgara gegn glæpamönnunum í bönkunum.

ÁFRAM BREIÐABLIK!

[Marinó G. Njálsson, 22.7.2010 kl. 16:48]

Ingibjörg, tek heilshugar undir þetta síðasta.  Keypti miða nr. 33 og 34, hélt það yrði uppselt á nóinu, en svo varð ekki.

[Andrés Magnússon, 22.7.2010 kl. 18:23]

Var Eiríkur ekki fyrst og fremst að benda á hið fornkveðna: caveat emptor?

Það breytir ekki hinu, um aðstöðumun lántakanda og lánveitanda í þessu samhengi, þ.e.a.s. þegar um almenn neytendalán til bílakaupa var að ræða. Þar skiptir líka miklu máli að horfa til ráðlegginga þeirra, sem lántakendur þáðu hjá bankastofnunum sínum, sem oft voru í beinum venslum við lánafyrirtækin og sumar soguðu til sín gjaldeyrinn. Það má spyrja ýmissa óþægilegra spurninga um það, fyrst og fremst um hver naut mests hags af viðskiptunum og hverra hagsmuna var best gætt.

Mér finnst þú líka gera fullmikið úr nótu Eiríks um að Seðlabankinn hafi ekki mælt með gjaldeyrislánum nema menn væru með gjaldeyristekjur á móti. Það er ekki eins og öll gjaldeyrislán hafi verið ólögleg, aðeins þau þar sem hvorki lántaki né lánveitandi höndluðu með eiginlega valútu. Hér var mikið veitt af gjaldeyrislánum, sem ekki voru aðeins lögleg, heldur beinlínis skynsamleg. Einkum auðvitað til lögaðila, en einnig til einstaklinga með gjaldeyristekjur. (Það mætti hins vegar velta fyrir sér hlutskipti þeirra nú á dögum gjaldeyrishafta.)

Svo hefði Pressan gjarnan mátt spyrja Eirík út í hvort það hafi ekki verið vanræksla hjá Seðlabankanum að gera ekki athugasemdir við gengisbundin krónulán, þau auðvelduðu bankanum örugglega ekki að rækja stöðugleikahlutverk sitt, eins og einatt var æmt undan við Kalkofnsveg á þessum tíma.

[Arnór Baldvinsson, 22.7.2010 kl. 18:49]

Sæll Marinó,

Ef menn gera ekkert, þá geta þeir sennilega sagt að þeir hafi ekki gert neitt rangt, og réttlætt aðgerðaleysi sitt með því. 

Þetta eru sömu röksemdir og hafa oft verið notaðar í nauðgunarmálum:  Hegðun, klæðnaður eða staðsetning brotaþola er ástæða þess að brotið var framið.  Nú er það sem sé komið á daginn, skv. Eiríki, að brotaþolar geti sjálfum sér um kennt að fjármálakerfið braut á þeim. 

Er ekki bara málið núna að þeir sem taki lán láti lögfræðinga fara yfir alla lánasamninga á kostnað lánveitenda?;)

Kveðja,

[Marinó G. Njálsson, 22.7.2010 kl. 23:33]

Andrés, ég get tekið undir með þér, að á þeim tíma sem fólk var að taka lánin, þá virkaði það skynsamlegt.  Gengistrygging þeirra var samt ólögleg og því átti ekki að bjóða þessi lán.  Það hefði þá verið farin önnur leið, sem sumir fóru, þ.e. að veita lán í erlendri mynt en þinglýsa tryggingabréfi á eignina.  Þau lán eru þó þá og því aðeins lögleg, að lántaki hafi fengið greitt andvirðið inn á gjaldeyrisreikning.

Já, lán virtust góður kostur, en við reiknuðum líka með að bankarnir væru vel rekin fyrirtæki, þar sem heiðarleiki og góðir viðskiptahættir væru ástundaðir.  Svo kom hið sanna í ljós:  Bankarnir þrír, Byr og SPRON virðast hafa verið ein stór svikamylla.  Það er leitt að segja þetta, en svona var það.

Kannski hefði Eiríkur Guðnason betur beitt sér fyrir því, sem seðlabankastjóri, að skilja að viðskiptabankastarfsemi og fjárfestingabankastarfsemi.  Það er nefnileg einn stór munur á þessu tvennu.  Fjárfestingabanki á að leita að áhættusömum og arðbærum viðfangsefnum fyrir viðskiptavini sem sýna oftast litla hollustu eða tryggð við bankann.   Viðskiptabanki á að leita eftir öruggri ávöxtun og langtíma viðskitpasambandi.  Íslensku viðskiptabankarnir héldu að þeir væru fjárfestingabankar og gleymdu megin hlutverki sínu.  Þeir gleymdu að viðskiptasambandið við viðskiptavininn er dýrmætasta eign þeirra.  Meðal annars þess vegna fór sem fór.  Ef það er einhver lexía sem seðlabankastjórar framtíðarinnar geta lært af hruninu, þá er það mikilvægi aðskilnaðar milli viðskiptabankastarfsemi og fjárfestingabankastarfsemi.

[Erlingur Alfreð Jónsson, 22.7.2010 kl. 23:39]

Eiríkur þekkir greinilega illa til laga um neytendarétt og þeirra breytinga sem gerðar voru á samningalögunum með setningu laga nr. 14/1995 til að uppfylla ákvæði tilskipunar ESB, nr. 93/13/EBE um óréttæta samningsskilmála. Það er svo sem búið að kyrja þennan söng margoft áður, en í tilskipuninni segir einfaldlega: "Aðildarríkin skulu tryggja að óréttmæta skilmála sé ekki að finna í samningum sem seljandi eða veitandi gerir við neytendur og ef slíkir skilmálar finnast þrátt fyrir allt, þá séu þeir ekki bindandi fyrir neytendur og samningur verði áfram bindandi fyrir samningsaðila með þessum skilmálum ef hann getur gilt áfram án hinna óréttmætu ákvæða." Það er því ekki ólöglærðra neytenda að gerast lögspekingar og vinna það starf sem opinberar eftirlitsstofnanir, eins og SÍ og FME, eiga að sinna fyrir hönd neytenda.

Þetta upphlaup seðlabankastjórans fyrrverandi segir meira um hann og hans vanþekkingu á lögum. Ennfremur sé horft til álits hans fyrrum undirmanna, og annarra lögspekinga á lögmæti gengistryggðra lána með íslenskum höfuðstól, eru engar líkur á að ólöglærðir lántakar hefðu getað haft stórvægileg áhrif á framboð slíkra lána. Eiríkur þarf að hafa í huga að lánasamningar þessir voru samdir, útfærðir og framkvæmdir af fjármálafyrirtækjunum, eins og venja er í slíkum málum, en ekki af lántakendum. SP-Fjármögnun hf. hefur t.d. boðið gengistryggða lánasamninga og myntkörfulán frá árinu 1998.

[Marinó G. Njálsson, 22.7.2010 kl. 23:51]

Arnór, ég lærði það í mínu námi sem snerist síðasta námsárið mjög mikið um áhættustjórnun og ákvörðunarfræði að einn kostur er alltaf sá að gera ekki neitt.  Þann kost ber að vega og meta af sömu kostgæfni og alla aðra kosti.  En þá þarf líka að vega og meta.  Þegar því er lokið, eru útkomur allra kosta bornar saman og sá valin sem hentar best.  Sé valin sú leið að gera ekki neitt, þá er það vegna þess að sú leið kom best út, en ekki vegna þess að henni fylgir minnst fyrirhöfn.  Nú vill svo til að ég leitaði upp nokkurn veginn alla kúrsa við Stanfordháskóla um ákvörðunarfræði, þannig að ég tók kúrsana í MBA náminu, hagverkfræðinni og aðgerðarannsóknum (síðar stúderaði ég sálfræðihliðina).  Hugmyndafræðin var keimlík og aðferðafræðin líka.  Þetta eru þrautreyndar aðferðir, en því miður eru þær ekki notaðar hér á landi, að því virðist.  Nei, hér á landi virðist helst sem menn nenni ekki að gera neitt (vegna þess að því fylgir minnst fyrirhöfn) eða taka gríðarlega afdrifaríkar ákvarðanir án þess að skilja hvað býr að baki.  Þegar kemur að stjórnvöldum og opinberum aðilum, þá er ekki nóg að finnast eitthvað vera rétt niðurstaða.  Menn verða að hafa góð og gild rök, studd útreikningum og áhættumati, fyrir því að velja tiltekinn kost.  Samkvæmt skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis var ekki notað skipulegt ferli, þegar ákveðið var að taka yfir Glitni og í reynd um leið fella íslenska bankakerfið.  Það er hluti af arfleifð Eiríks Guðnasonar og sessunauta hans niðri í Seðlabanka ásamt því að Eiríkur vissi að gengistryggingin var ólögleg, en hann leyfði hana samt.

[Arnór Baldvinsson, 23.7.2010 kl. 01:12]

Sæll Marinó,

Sammála.  Það getur vissulega verið góð og gild rök fyrir því að aðhafast ekkert, en ég held að venjulega sé það bundið við eitthvert eitt ákveðið atriði sem þarf að taka ákvörðun um og - eins og þú segir - þá þurfa að vera góð og gild rök fyrir því að gera ekki neitt, alveg eins og ákvörðun um að gera eitthvað.  Mér finnst, og mér sýnist þú vera sammála, að menn hafi látið reka svo gersamlega á reiðanum á svo mörgum sviðum að það er ekki nokkur leið að réttlæta allt aðgerðaleysið sem valmöguleika í stöðunni.  Þetta er allt eitthvað svo handahófskennt og svo mikið fúsk... 

Alveg ömurlegt að lesa þetta viðtal á pressan.is.  Hjó sérstaklega eftir eftirfarandi: 

"Ég tek undir með viðskiptaráðherra að þetta  sé óttalegur flumbrugangur ef þetta hefur verið svona að bankar hafi veitt krónulán gengisbundið." 

Mér sýnist að Seðlabankinn sjálfur hafi gefið út að gengisbundin krónulán hafi numið rúmum þúsund milljörðum fyrir hrun.  "ef þetta hefur verið svona" - vissu þessir menn ekkert hvað var að gerast?  Hvaðan kemur þetta ef?  Þetta gerðist svona, á vakt þessara manna og þeir kusu að gera ekki neitt. 

Hér í Bandaríkjunum er réttarfarslegt hugtak sem kallast "guilty by omission" og þykir mér líklegt að þetta sé í íslenskum lögum líka.  Þetta gerir þá sem aðhafast ekki til þess að koma í veg fyrir brot seka um sama brot "by omission".  Tók þetta af http://definitions.uslegal.com/o/omission/:  "Law imposes a duty on every person to take adequate action to prevent a foreseeable injury."  Þetta á við um brot á hverskonar lögum.  Hvernig ætla þessir menn að verja aðgerðaleysi sitt?  Ég er svo löngu hættur að botna hvað er að ske á Íslandi og alltaf þegar maður heldur að botninum hafi verið náð, þá kemur eitthvað svona upp:(

Kveðja,

[Rakel Sigurgeirsdóttir, 23.7.2010 kl. 03:43]

Þessi færsla er kynngimögnuð!

[Albert (IP-tala skráð) 23.7.2010 kl. 10:07]

Marínó, af þú ert að pæla svona mikið í þessum tölum sem eru á sveimi. Geturðu útskýrt fyrir mér, hvernig bankarnir geta núna lánað, til viðahalds í 5,7%verðbólgu, óvertryggð lán á 5,75 vöxtum?

Ef verðbólgan fer í kannski 6-10% á næstu 5árum sem lánin eiga gilda hver tapar?  Kannski Seðlabankinn?

Erum við einu sinni enn að horfa upp á veðmálastarfsemi?Fyrir leikmann er þetta glórulaus lánastarfsemi.

[Guðl. Gauti Jónsson, 23.7.2010 kl. 10:39]

"Ég vil benda á að báðir aðilar brjóta lögin, lántakandinn er aðili að samningnum og á að hafa kynnt sér lögin nægilega vel."

Þetta er so aulaleg fullyrðing hjá bankastjóranum fyrverandi að engu tali tekur. Auðvitað verða viðkiptavinir bankanna að geta gengið út frá því að þjónustan sem þeim stendur til boða sé lögleg. ALLTAF.

[Guðmundur Ásgeirsson, 23.7.2010 kl. 14:02]

Hárrétt Guðl. Gauti, neytandinn verður að ganga út frá því að vara sem honum er boðin standist lög og reglur. Til þess á Fjármálaeftirlitið að vera, það er lögbundin skylda stofnunarinnar að sjá til þess að fjármálafyrirtæki fari að lögum. Nákvæmlega eins og rafmagnseftirlitið á að sjá til þess að lampi sem er seldur valdi ekki eldsvoða um leið og kveikt er á honum. Það er ekki við neytandann að sakast ef hann er blekktur til að kaupa gallaða og/eða hættulega vöru.

[Arnór Baldvinsson, 23.7.2010 kl. 17:08]

Sæll Marinó, 

Í framhaldi af því sem Guðmundur Ásgeirsson segir hér að ofan , þá sýnist mér að hingað til hafi málflutningur einungis verið af hálfu fjármálafyrirtækjanna geng lánþegum.  En var ekki verið að brjóta lög (t.d. neytendalög) þegar fjármálafyrirtæki buðu fjármálaafurðir sem eru nú sannanlega dæmdar ólöglegar?  Ég verð að viðurkenna að samúð mín með þessum fjármála fyrirtækjum er engin og kannski er ég bara orðin svona amerískur í mér að vilja sækja minn rétt;) 

Kveðja,