Hvað þurfa raunstýrivextir að vera háir?

Greining Landsbankans er að spá lækkun stýrivaxta í nóvember í spá sem birt var í morgun.  Byggir greiningin m.a. á því að "dregið [hafi] úr verðbólguvæntingum næstu mánuði" og því hafi Seðlabankinn ekki lengur þörf á að halda stýrivöxtum svona háum lengur.  Ekki eru nema nokkrir dagar síðan að greiningardeild Landsbankann birti spá um þróun krónunnar þar sem spáð var að hún yrði veik út árið og þar með að varla kæmi til lækkun verðbólgu vegna styrkingu krónunnar.

Ég trú ekki öðru en að Seðlabankinn velti fyrir sér samspili verðbólgu og stýrivaxta, þegar ákvörðun um stýrivexti eru teknar.  A.m.k. var það skýringin í apríl, þegar stýrivextir voru hækkaðir í 15,5% að halda yrði stýrivöxtum í ákveðinni fjarlægð frá verðbólgunni.  Þá var bilið, þ.e. raunstýrivextir, 3,7% og í blogginu mínu frá 22.5. Viðsnúningurinn hafinn?, þá spáði ég því að raunstýrivextir færu niður fyrir 3% með verðbólgutölum í maí.  Sú varð að vísu ekki raunin, heldur gerðist það mánuði seinna.  Um þessar mundir standa raunstýrivextir í 2,8%, þ.e. verðbólga mældist 12,7% í júní og stýrivextir standa í 15,5%.  Gangi verðbólguspár bankanna eftir verður verðbólgan í júlí á bilinu 13,3 - 13,7%, sem gerir það að verkum að raunstýrivextir verða á bilinu 1,8 - 2,2% og gætu lækkað niður fyrir 1,5% gangi spár eftir um rúmlega 14% verðbólgu í ágúst.

Ég velti í maí vöngum yfir hvaða raunstig stýrivaxta Seðlabankinn teldi nauðsynlegt.  Það er alveg ljóst að miðað við óbreytta stýrivexti munu raunstýrivextir lækka við birtingu næstu tveggja verðbólgutalna, en eftir það hækka þeirra hægt fram að áramótum. Spá um stýrivexti byggir á tveimur forsendum: 

1. Æskilegt raunstig stýrivaxta. 

2. Spá um verðbólgu næstu mánaða.

Skoðum fyrst æskilegt raunstig stýrivaxta.  Reynsla undanfarinna ára er að Seðlabankinn hefur haldið raunstýrivöxtum á bilinu 1,8 - 3,8% á þeim tíma þegar verðbólga hefur verið tiltölulega lág.  Það má því gera ráð fyrir að æskilegt raunstig sé um 2,8-3,3%. (Hér verður 3,3% notað.)

Það sem við vitum um verðbólgu næstu mánaða er að hún á eftir að hækka áður en lækkunarferlið fer í gang.  Svartsýnustu spár bankanna geta þýtt að verðbólga í ágúst fari í 14,5%, en bjartsýnustu virðast gera ráð fyrir 13,7 - 14,1%.  Mjög erfitt er að spá framhaldinu, þar sem það veltur umtalsvert á stöðu krónunnar, en það er sama hvernig ég leik mér með tölur, ég get ekki séð að verðbólga í árslok verði undir 11% og mjög líklega slagar hún í 12,5%.

Þá er komið að því að spá fyrir um stýrivexti.  Í fyrsta lagi, þá megum við þakka fyrir að þeir verði ekki hækkaðir tímabundið eftir birtingu verðbólgutalna í júlí og ágúst.  Seðlabankinn hefur góð og gild rök fyrir því, ef hann miðar bara við að halda tilteknu raunstigi.  Ákveði Seðlabankinn aftur að stinga sér í gegnum öldutopp verðbólguöldunnar, þá má á móti búast við að hann dragi það lengur að hefja lækkunarferlið og ég er ekki viss um að verðbólga hafi hjaðnað nægilega á ársgrundvelli í nóvember til að stýrivextir verði lækkaðir þá.  Raunar held ég að Seðlabankinn muni ekki hefja lækkunarferlið fyrr en ársverðbólga er komin niður fyrir 12%.  Sé eitthvað að marka gengisspá Landsbankans, þá gerist það varla fyrr en í desember og hugsanlega ekki fyrr en í janúar.

Eftir að lækkunarferlið fer í gang, þá er allt sem bendir til þess að það verði skarpt (með fyrirvara um frekari áföll). Miðað við forsendur að ofan má því búast við að stýrivextir breytist sem hér segir (verðbólguspá innan sviga):

Desember 15,0% (11,5%)

2009:

Febrúar 14,0% (10,3%)

Mars 12,0% (9,0%)

Apríl 9,0% (5,6%)

Maí 8,0% (4,4%)

Júní 7,0% (3,7%)

Júlí 6,5% (3,1%)

Ágúst 6,0% (2,7%)

Nóvember 5,5% (2,4%)

Þetta er náttúrulega alveg sérlega mikil bjartsýni, en þessu fylgir mjög líklega talsverður skellur í efnahagslífinu.

Spá stýrivaxtalækkun í nóvember

Athugasemdir

[Guðm. R. Ingvason (IP-tala skráð) 23.7.2008 kl. 16:05]

Sæll Marinó.

Skemmtilegar pælingar hjá þér og að ýmsu leyti vel rökstuddar.

Ég held hins vegar að spá þín um verðbólgulækkun frá feb. 2009 - 10,3% til ágúst 2009 í 2,7% sé ekki líkleg né sennileg.

Einungis þær staðreyndir að mjög mörgum launasamningum var í raun eiginlega "frestað" til fyrri helming næsta árs, auk þess að framkvæmdir í Helguvík ofl. verða komnar á meira skrið en nú er, þær munu mjög líklega draga nokkuð úr "verðbólgulækkunarhraðanum".

Væntanlegar launabreytingar næsta árs og aðrar breytingar í hagkerfinu sem þá verða, m.a. vegna aukinna framkvæmda, munu þess vegna líklega útiloka eins skarpa lækkun verðbólgunnar og þú gerir ráð fyrir.

Ég held að verðbólgan í ágúst 2009 verði líklega á bilinu 4,5% - 6,0% og raunstýrivextir hærri sem því nemur.

Það yrði engu að síður verulega góður árangur fyrir þjóðarbúið.

Kveðja

Guðm. R. Ingvason

[Baldur Fjölnisson, 23.7.2008 kl. 16:14]

Helsti gallinn við þessa útreikninga er að þú ert að reikna með opinbera verðbólgustiginu sem gilti fyrir 6-12 mánuðum. Skv. hagstofunni var opinberi verðbólguhraðinn síðustu 3 mánuði umreiknað til árshækkunar um 25% og á sama hátt verðbólguhraðinn síðustu 6 mánuði um 19%. Raunstýrivextir sem þú kallar svo eru því greinilega neikvæðir um þessar mundir og fátt sem bendir til þess að þeir verði jákvæðir út þetta ár amk.

Byrji seðlabankinn að lækka vexti hrynur krónan sem aftur flytur inn verðbólgu sem aftur þrýstir upp vöxtum osfrv. Þannig að þetta er fyrir löngu orðinn óviðráðanlegur vítahringur. Ekki bætir úr skák fyrirliggjandi gjaldþrot amk. hluta bankakerfisins hérna og þar með í raun gjaldþrot ríkissjóðs og seðlabanka. 

Ég á von á að eftir áramótin (hugsanlega strax í haust) skelli á okkar eigin heimatilbúna undirmálslánakreppa (eins og þú veist þá hefur öllum plús hundinum verið lánað í topp fyrir öllum mögulegum og ómögulegum hlutum) þegar atvinnuleysi eykst og yfirvinna dregst saman og fjármögnun okurlánamaskína bankanna harðnar enn. Þegar okurlánarinn fær sjálfur ekki fyrirgreiðslu þá eiga skuldarar hans varla von á góðu. Mér finnast því vaxtalækkanir næsta árið amk. frekar langsóttur möguleiki. Það sem vinnur gegn þeim er helst veik króna, mikil verðbólga, áfram tryllingslegar ríkisframkvæmdir og útþensla atvinnuleysisgeymslna ríkisins og mjög stórir lánveitendur sem eru á barmi gjaldþrots. 

[Baldur Fjölnisson, 23.7.2008 kl. 16:20]

P.S. Í ljósi gífurlegrar verðbólgu um þessar mundir og hlægilegra kjarasamninga fyrr á árinu á ég von á amk. 30% launahækkunum á fyrsta ársfjórðungi 2009 enda má það varla minna vera ef launþegar eiga að vinna upp gríðarlegar kjaraskerðingar á þessu ári.

Þannig að það bendir allt í eina átt; líkur á vaxtalækkunum næsta árið amk. virðast hverfandi og raunar verulegar líkur á að seðlabankinn hækki vexti í sumar í llósi mikils verðbólguhraða sem er skv. hagstofunni 25% miðað við síðustu 3 mánuði og 19% miðað við síðustu 6. Góðar stundir. 

[Marinó G. Njálsson, 23.7.2008 kl. 20:24]

Guðmundur, ég er alveg sammála þér með að verðbólga upp á 2,7% í ágúst á næsta ári er mjög bjartsýnt og nær er að reikna með 5 - 6% verðbólgu.  Ég tek það fram að ég nota ekki opinber gögn um framtíðina, bara fortíðina.  Allar tölur eru minn talnaleikur út frá sögulegum gögnum.

"Baldur", við skrifuðumst á um þetta 22.5. og þar setti ég fram þessi rök um að Seðlabankinn ætti kannski að líta á verðbólgu til skemmri tíma. Þá sagði ég:

Það sem ég er að velta fyrir mér, er hvort stýrivextir eigi ekki að stjórnast meira af skammtímabreytingum (t.d. þriggja eða sex mánaðamælingum) í stað breytinga til langs tíma (12 mánaðamælingu), eins og mér virðast þeir vera að gera hér á landi.  Ef skammtímabreytingar hefðu fengið að ráða á síðasta ári, þá hefðu raunstýrivextir, t.d., ekki verið að mælast milli 8 og 10% nær allt síðasta ár.

Mér sýnast a.m.k. ýmis rök hníga í þá átt, að virkni stýrivaxta væri meiri og skarpari, ef vextirnir tækju meira mið af skammtíma breytingum í efnahagsumhverfinu en breytingum til langs tíma.  Það hefur í för með sér örari breytingar á vöxtunum, en er það bara ekki besta mál?

 Varðandi það að krónan hrynji, ef vextirnir lækki, þá hefur krónan hrunið án þess að vextirnir hafi lækkað.  Spurning er hvort hagkerfið stendur betur með háa stýrivexti í lækkandi verðbólgu eða lækkandi krónu.