Hópmálsókn - stórt skref fyrir neytendarétt

Allsherjarnefnd Alþingis hefur lagt fram frumvarp um hópmálsókn.  Er þetta ánægjulegt skref, þó seint sé, og mun gjörbreyta allri baráttu vegna brota öflugra aðila gegn einstaklingum.  Leiðin sem valin er að stofnað er málsóknarfélag sem aðilar með líkar kröfur gegn sama aðila geta gengið í.

Hagsmunasamtök heimilanna hafa barist fyrir réttinum til hópmálsókna frá stofnun samtakanna.  Samtökin hafa á undanförnum mánuðum lagt mikla áherslu á að þessi málsmeðferð verði gerð möguleg.  Nú er bara að vona, að frumvarpið fái afgreiðslu á yfirstandandi þingi og verði ekki svæft í nefnd.

Réttarbótin, sem felst í frumvarpinu, er gríðarlega mikilvæg.  Oft eru einstaklingar í þeirri stöðu að þegar brotið er á rétti þeirra, þá svarar það ekki kostnaði að leita réttar síns.  Hugsanlega hafa fyrirtæki og hið opinbera því komist upp með lögbrotin.  Í öðrum tilfellum hafa verið höfðuð prófmál, en í slíkum tilfellum er mikill vandi að velja rétta málið.  Verði frumvarpið að lögum, þá breytist þetta.  Margir einstaklingar í sambærilegum aðstæðum geta safnast saman um málsókn gegn lögbroti, sem hefur hugsanlega ólík áhrif á viðkomandi.  Niðurstöður slíkra mála hafa því að öllum líkindum mun víðtækari fordæmisgildi, en búast má við af einu prófmáli.  Gott dæmi um þetta er bílalánamálið, sem tekið verður fyrir í Hæstarétti 6. september nk.  Það mál var handvalið af bílalánafyrirtækinu til að fara fyrir dóm.  Búið var að draga málið til baka áður en Hæstiréttur dæmdi gengistrygginguna ólöglega, en Lýsing ákvað að stefna því aftur í staðinn fyrir að velja mál sem ekki hafði verið dregið til baka.  Fyrirtækið vissi því áður en málinu var stefnt aftur hvaða lögmaður færi líklegast með málið.  Segja má því að fyrirtækið hafi ekki bara valið mál sem hentaði heldur einnig verjanda.  Ef lög um hópmálsókn hefðu verið til í íslenskum lögum, þá hefði þetta vissulega verið hægt, en líklegast hefðu margir lántakar hjá Lýsingu verið fyrir löngu búnir að sameinast um málsókn.  Í slíkri málsókn væri tekið á fjölbreyttari málsforsendum og líklegast kæmu margir lögfræðingar að málinu af hálfu sóknaraðila (lántakanna).  Dómsniðurstaðan þyrfti því að taka tillit til fjölbreytileika málanna.

Annars er það mál út af fyrir sig hvernig Lýsing handvaldi það mál sem stefnt var fyrir Héraðsdóm Reykjavíkur í júlí og dæmt var í 23. júlí sl.  Efast ég stórlega um að það standist að sóknaraðili geti valið mál og verjanda eins og þar var gert, svo hægt væri að fá fordæmisgefandi niðurstöðu í jafn mikilvægu atriði.  Skiptir þá í mínum huga engu máli hver niðurstaða Hæstaréttar verður.  Málið var handvalið af aðila, sem veitt hefur lán með ólöglegri gengistryggingu, og mér finnst ekki ólíkt (án þess að ég fullyrði það) að þetta tiltekna mál hafi verið valið, vegna þess að líklegra þótti að niðurstaðan yrði sóknaraðila hagstæð, annað hvort vegna þess hvernig þetta mál var búið eða vegna þess að verjandinn hafi verið talinn veikari en verjandi í öðru máli.  (Raunar hef ég heyrt af því að lögmaður Lýsingar hafi valið þetta tiltekna mál, vegna þess að hann vildi alls ekki mæta "þessum leiðinlega Birni Þorra" í réttarsalnum enn einu sinni.  Hvort það er svo rétt, veit ég ekki.)

Frumvarp um hópmálssókn

Athugasemdir

[Arnór Baldvinsson, 3.9.2010 kl. 19:20]

Sæll Marinó,

Þakka pistilinn!  Ég var nú svo áttavilltur að ég hélt að þessi réttur væri til staðar í íslenskum lögum og hef ekkert skilið af hverju hópar fólks hafa ekki farið í mál við fjármálafyrirtæki, o.s.frv.  Mér sýnist að hér í Bandaríkjunum þá hafi "Class Action" stefnur verið innleiddar í kringum 1938 fyrir alríkisdómstólum og upp úr því í lögum einstakra fylkja.  Vonandi ná þessi lög á Íslandi fram að ganga svo hópar geti nýtt sér styrk til að sækja sameiginlegan rétt fyrir dómstólum.

Kveðja,

[Þórdís Björk Sigurþórsdóttir, 6.9.2010 kl. 10:21]

„Segja má því að fyrirtækið hafi ekki bara valið mál sem hentaði heldur einnig verjanda." Og dómara, ekki satt? Málið var hjá honum, fellt niður en stefnt inn að nýju, og áfram hjá sama dómara. Dómarinn er tengdur inn í Lagastoð, gift Brynjari Níelssyni sem þar starfar.