Leita ķ fréttum mbl.is

Bloggfęrslur mįnašarins, nóvember 2009

Heimilin višurkenna ekki kröfur fjįrmįlafyrirtękja

Félags- og tryggingamįlarįšherra hefur įkvešiš aš gera śt liš starfsmanna, sem hafa veriš rįšnir įn auglżsinga, til aš sannfęra žjóšina um, aš heimilin verši aš greiša til baka aš fullu allar kröfur bankanna ellegar fara ķ sértęka skuldaašlögun, greišsluašlögun eša gjaldžrot.  Yngvi Örn Kristinsson og Kristrśn Heimisdóttir hafa veriš sérlegir sendibošar rįšherra.  Bęši hafa žau hamraš į žvķ aš heimilin verši aš borga nema kröfur séu sannanlega tapašar.  Bęši hafa haldiš žvķ fram aš lękkun į sannvirši lįnasafnanna, sem kom fram ķ nżlegri skżrslu Alžjóšagjaldeyrissjóšsins, sé ekki peningur ķ hendi sem hęgt sé aš nota ķ fęra nišur skuldir heimilanna. Įhugaveršast af žvķ, sem Yngvi Örn hefur sagt (ķ hįdegisfréttum Bylgjunnar 40 prósent af skuldum heimilanna voru skildar eftir ķ gömlu bönkunum), er aš 40% af skuldum heimilanna hafi veriš skyldar eftir ķ gömlu bönkunum.  Einnig er hśn einkennileg žessi mantra tķmabundnu starfsmannanna, aš vegna žess aš "stašan sé višunandi", žį eigi fólk aš sętta sig viš aš greiša óreišureikning bankanna.

Žaš er satt, aš lękkun į sannvirši lįnasafna heimilanna hjį fjįrmįlafyrirtękjum er ekki peningur ķ hendi, en žaš į lķka viš um lękkun į sannvirši lįnasafna fyrirtękja og ekki eru neinar vöfflur į mönnum aš afskrifa lįn žeirra ķ stórum stķl įn žess aš žau žurfi aš fara śt ķ stórvęgilega eignasölu.  Ég sé ekki, af hverju önnur lögmįl gilda um lįnasöfn heimilanna.  En gleymum ekki oršum Yngva Arnar Kristinssonar ķ hįdegisfréttum Bylgjunnar.  Ef 40% af lįnasöfnum heimilanna eru ennžį ķ gömlu bönkunum, žį er ekki ennžį komiš ķ ljós hvert sannvirši lįna heimilanna er.  Eru tölurnar ķ skżrslu AGS žaš sem į aš miša viš?  Eša žarf aš bęta viš 56% af žessum 40%?  Eša er žaš einhver önnur tala?

Annars er žrennt sem ég vil velta upp:

1.  Stór hluti heimila ķ landinu višurkennir ekki kröfur fjįrmįlafyrirtękja, eins og žęr koma fram į greišslusešlum.  Žau halda vissulega flest įfram aš greiša, en žaš er til aš lenda ekki ķ vanskilum.  Almennt višurkenna lįntakar ekki žį stöšu höfušstóls sem fjįrmįlafyrirtękin halda fram aš lįnin standi ķ.  Nęr allir lįntakar meš gengistryggš lįn żmist vefengja lögmęti lįnanna eša réttmęti  śtreikninga fjįrmįlafyrirtękjanna, nema hvoru tveggja eigi viš.  Mjög margir lįntakar meš verštryggš lįn telja aš forsendur lįnasamninga séu brostnar vegna mikillar hękkunar į höfušstóli lįnanna ķ kjölfar fjįrmįlaóstöšugleika, órįšsķu og fjįrglęfra nokkurra fjįrmįlafyrirtękja og eigenda žeirra.  Sé ekki gert rįš fyrir žessu ķ mati į sannvirši lįnasafnanna, žį er rétt aš menn fari aftur til kröfuhafa bankanna og semji upp į nżtt.

2.  Žaš mat į sannvirši lįnasafnanna, sem kemur fram ķ skżrslu AGS, er tilvalinn grunnur aš mati komi til eignarnįms į lįnunum eša hluta žeirra.   Nś er tękifęri fyrir stjórnvöld aš śtfęra hugmyndir Gķsla Tryggvasonar annars vegar og Jóhanns G. Jóhannssonar og Sigurjóns Arnar Žóršarsonar hins vegar um flutning allra hśsnęšislįn (og jafnvel fleiri lįna) yfir ķ Ķbśšalįnasjóš eša ašra stofnun og fara ķ samręmda nišurfęrslu lįna žar.  Hafa skal ķ huga, aš žarna er bara 60% af lįnasöfnum heimilanna og hin 40 prósentin geta veriš meš hvort hęrra eša lęgra hlutfallslegt sannvirši.

3.  Žaš skal enginn segja mér, aš viš mat į sannvirši lįnasafna heimilanna hafi veriš fariš ofan ķ stöšu hvers einasta lįntaka og greišslugeta viškomandi metin.  Heimildir Hagsmunasamtaka heimilanna segja, aš byrjaš hafi veriš aš meta öll verštryggš lįn nišur um 20% og öll gengistryggš lįn nišur um 50%.  Žaš gerir aš jafnaši 25% nišurfęrslu lįnasafnanna.  Sķšan var gerš varśšarnišurfęrsla upp į 10% til višbótar.  Mešan aš ekki koma haldbęrar sannanir um hiš gangstęša, žį žykir mér lķklegast aš žetta hafi veriš gert.  Höfum lķka ķ huga, aš samkvęmt tölu frį skattinum (sem birtust ķ Tķund riti rķkisskattstjóra ķ dag), žį eru um  37 žśsund heimili meš neikvętt eigiš fé upp į 262 ma.kr.  Žaš er breyting upp į 137 ma.kr. frį įrinu įšur sem jafnframt er žį aukin žörf fyrir afskriftir vegna hrunsins.  En tökum alla upphęšina 262 ma.kr., žį standa um 340 ma.kr. eftir, sem er tęp 24% af žvķ sem eftir er af framtöldum skuldum heimilanna ķ framtölum žessa įrs, ž.e. 340/(1683 - 262).  Žannig aš allir geta fengiš 20% leišréttingu į verštryggingu og allir geta fengiš 50% leišréttingu į gengistryggšum höfušstóli.

Žaš hefur ķtrekaš komiš fram ķ mįlflutningi stjórnvalda aš žetta eša hitt sé ekki hęgt, žegar koma į til móts viš heimilin ķ landinu, en allt viršist hęgt, žegar žyngja į įlögur eša bjarga į aušmönnum (fyrrverandi) eša fyrrum hįttsettum starfsmönnum bankanna.  Almenningur ķ landinu er oršinn žreyttur į svona framkomu.  Skora ég į stjórnvöld og talsmenn žeirra (sértaklega tķmabundiš rįšna starfsmenn félags- og tryggingamįlarįšuneytis) aš hętta aš segja okkur aš eitthvaš sé ekki hęgt og segja frekar (og meina žaš frį innstu hjartarótum) aš allt sé hęgt, žaš žurfi bara aš finna fęra leiš og sś vinna sé ķ gangi.


Tölfręšiflóra Ķslands

Hśn er fjölskrśšug tölfręšiflóra Ķslands.  Viš fįum tölur frį Hagstofunni, Sešlabanka Ķslands, fjįrmįlarįšuneyti, Alžjóšagjaldeyrissjóšnum, greiningardeildum bankanna, Alžżšusambandinu, hinum żmsu stofnunum hįskólanna og svona mętti lengi telja.  Allir eru aš skoša meira og minna sömu upplżsingarnar, stundum frį sama sjónarhorninu, en oftar frį mismunandi.  Mašur skyldi nś ętla, aš hęgt vęri aš bera žessar upplżsingar saman aš einhverju leiti, en svo er ekki alltaf.

Ķ Tķund embęttis rķkisskattstjóra birtist flóran, eins og hśn kemur fram ķ framtölum.  Séu upplżsingar ķ framtölum bornar saman viš tölur Sešlabanka Ķslands, žį veltir mašur fyrir sér hvort žessir ašilar séu aš lżsa gögnum frį sama landinu, a.m.k. er varla um sama įr aš ręša.   Munurinn er svo mikill aš gögn eru vart samanburšarhęf nema fyrir mikla talnagrśskara.  Ég ętla ekki aš fara ķ samanburš milli ólķkra ašila nśna.  Hann veršur aš bķša betri tķma. 

En ekki er hęgt aš slķta sig frį efninu įn žess aš skoša nokkur atriši.

  • Tölur skattsins gefa mjög įhugavert sjónarhorn į skulda- og eignastöšu heimilanna og draga vel fram žį skošun Hagsmunasamtaka heimilanna, aš žaš er greišslubyrši sem hlutfall af rįšstöfunartekjum sem skiptir mestu mįli. 
  • Tölur skattsins styšja žį įbendingu okkar hjį Hagsmunasamtökum heimilanna ķ umsögn um framvarp til laga um ašgeršir ķ žįgu einstaklinga, heimila og fyrirtękja vegna banka- og gjaldeyrishruna, aš erfitt yrši aš skilgreina eignir sem falla ęttu undir įkvęši laganna um sértęka skuldaašlögun.  Žrįtt fyrir allt eru eignir heimilanna mjög miklar, žó vešskuldir hafi vaxiš mikiš.
  • Hin mikla eignatilfęrsla frį lįntökum til fjįrmagnseigenda kemur vel fram ķ Tiundinni.  Vaxtatekjur af innistęšu voru 109 milljaršar 2008, hękkun um 65 milljarša frį įrinu įšur.  Skżringin er einföld.  18,9% veršbólga og hįtt vaxtastig fęrši innstęšueigendum grķšarlegar tekjur, sem koma beint frį lįntökum.
  • Stundum mį rekja breytingar į upplżsingum milli įra til kerfisbreytinga.  Ķ skattframtali fyrir 2008 er mun meira um forśtfylltar upplżsingar en įšur eša aš upplżsingar hafa veriš fęršar inn į upplżsingablaš sem fólk gat sķšan fęrt yfir į skattframtöl.  Žaš er lķklega ein skżring į žvķ af hverjum börnum fjölgar jafnmikiš og raun ber vitni sem eiga innstęšur ķ bönkum, en žaš er lķklegast lķka önnur skżring.  Hśn er sś, aš ķ ašdraganda og eftirmįla hruns bankanna, žį fęrši fólk innstęšur af eigin reikningum yfir į reikninga į nafni barna sinna.  Fólk var aš verja sig fyrir nżju hruni og er full įstęša til aš sżna slķka varkįrni.
  • Fróšlegt vęri aš fį greiningu į žvķ hvernig innstęšur skiptast į milli tekjuhópa.  Žęr jukust nefnilega um 370 milljarša frį skattframtölum vegna 2007 til framtala vegna 2008 eša śr 265 milljöršum ķ 635 milljarša.
  • Hśsnęšisskuldir landsmanna hękkušu um rśm 25,9% į milli įra mešan eignirnar hękkušu um 2,5%.  Frį 2006 (skattframtöl fyrir 2005) hafa hśsnęšisskuldirnar hękkaš 76,6%, en veršmęti eignanna (skv. fasteignamati) hękkaš um 33,5%.  Ķ krónum tališ hefur žetta žó eignamyndunin oršiš ķviš meiri og munar žar 150 milljöršum.
  • Žeim sem eru meš neikvęšan eignarskattsstofn fjölgaši um 33% milli įra og hefur fjölgaš um 64,8% į žeim fjórum įrum sem tölur skattsins nį yfir.  Žetta segir aš skuldsetning hefur veriš aš aukast og fleiri og fleiri leggja fram lķtiš eigiš fé ķ fjįrfestingum.  Neikvęš staša er aš mešaltali 7 m.kr., en jįkvęš staša er aš mešaltali 16,4 m.kr.  Fjölskyldur meš neikvęša stöšu eru 28,1% žeirra fjölskyldna sem eru meš eignir. 26,7% žeirra sem skrįšir eru fyrir fasteignum gefa ekki upp neinar hśsnęšisskuldir į skattframtali fyrir sķšasta įr.

Hęgt vęri aš halda svona endalaust įfram, en ég vil benda žeim sem įhuga hafa, aš lesa Tķundina.  Ég męli frekar meš aš lesa sķšari grein Pįls Kolbeins ķ ritinu, žar sem hann fjallar um įlagningu einstaklinga 2009 (bls. 34-41).  Žar er mun meira talnaefni og aš hluta til tölurnar bak viš myndritin ķ fyrr grein Pįls.


mbl.is Žęr rķkustu skera sig śr
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

Gengistrygging ólögleg - eins og ég hef sagt

Hér er komin ótrślega skżr og afdrįttarlaus nišurstaša.  Hśn er nįkvęmlega sś, sem Hagsmunasamtök heimilanna og björn Žorri Viktorsson hafa haldiš į lofti.  Ég hef nokkrum sinnum skrifaš um žetta mįl og einatt bent į skošun manna ķ lagadeildum įn žess aš nefna neinn į nafn.  Jęja, žarna er nafniš.  Eyvindur G. Gunnarsson er sem sagt einn af žeim, sem ég hef veriš ķ samskiptum viš.

Annars var hann ekki ķ öfundsveršri stöšu, hann Jóhannes Karl Sveinsson, aš verja gjörsamlega vonlausan mįlstaš.  Rökin hans voru sum furšuleg og hafši ég į tilfinningunni, aš hann hafi ekkert veriš allt of ęstur aš verja gengistryggšu lįnin.

Erindi Eyvindar var mjög gott og benti hann į fjölmörg rök mįli sķnu til stušnings.  Žau sterkustu voru lķklegast, aš hann sat ķ nefndinni, sem samdi frumvarpiš aš lögum nr. 38/2001, og ętti žvķ aš vita hvaš menn hefšu veriš aš hugsa.  En auk žess benti hann į, eins og lesa hefur mįtt hér įšur, aš 2. gr.  laganna tiltekur aš greinar 13 og 14 séu ófrįvķkjanlegar, en žęr innihalda hin mikilvęgu įkvęši um aš eingöngu megi verštryggja meš vķsitölu neysluveršs eša samkvęmt innlendum eša erlendum hlutabréfavķsitölum.

Nś er spurningin hvort žetta dugi stjórnvöldum og fjįrmįlafyrirtękjum til aš višurkenna forsendubrest lįnanna.  Hagsmunasamtök heimilanna hafa lagt til aš gengistryggšum lįnum žeirra sem vilja, verši skipt yfir ķ verštryggš lįn frį lįntökudegi.  Ég held aš fjįrmįlafyrirtęki eigi aš ganga aš žvķ hiš fyrsta.


mbl.is Gengistrygging ólögleg verštrygging
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

Ef fjįrmįlafyrirtęki višurkenndu forsendubrest vęri engra śrręša žörf

Ég sótti fund ķ morgun į vegum Velferšarvaktarinnar.  Į fundinum voru fjórir framsögumenn, ž.e. Kristrśn Heimisdóttir, lögfręšingur hjį félags- og tryggingamįlarįšuneytinu, Siguršur Kristjįn frį Kaupžingi, Gunnhildur Gunnarsdóttir, Ķbśšalįnasjóši, og Frišrik O. Frišriksson, nżr formašur Hagsmunasamtaka heimilanna.  Markmiš fundarins var aš kynna śrręši stjórnvalda til hjįlpar heimilunum.

Žaš sem mér fannst merkilegast į žessum fundi var hin algjör afneitun žeirra žriggja fyrst nefndu į žvķ aš fjįrmįlafyrirtęki bęru įbyrgš į skuldavanda heimilanna.  Hugsanlega mįttu žau ekki tala um žaš.  Mergur mįlsins er nefnilega, aš višurkenni fjįrmįlafyrirtękin aš forsendubrestur hafi oršiš varšandi alla lįnasamninga og aš žau žurfi aš taka į sig ešlilegan hluta af stökkbreyttum höfušstóli lįnanna, žį er nęr engra śrręša žörf.  Aš voga sér aš lżsa žvķ yfir, eins og Kristrśn gerši, aš sértęk skuldaašlögun sé eftirgjöf skulda, er móšgun viš alla almenna lįntakendur.  Nei, sértęk skuldaašlögun (og raunar greišslujöfnunin lķka) er lögfesting į óréttmętri stökkbreytingu lįna.  Fyrir utan, aš ķ hįdeginu var ég į öšrum fundi, žar sem einn af höfundum laga nr. 38/2001 um vexti og veršbętur, lżsti žvķ yfir, aš gengistryggš lįn vęru ólögleg. Svo mį lķka benda į, aš samkvęmt upplżsingum sem Hagsmunasamtökunum hafa borist, žį fékk rķkisstjórnin lögfręšiįlitķ september, žar sem gengistryggš lįn voru sögš ólögleg.

Annars voru nokkur skondin atriši sem komu fram į žessum fundi og önnur sem verša aš teljast ófyrirleitin.  Fyrsta var aš žegar einn frummęlenda gat ekki komiš glęrusżningu sinni ķ gang, žį lagši viškomandi til aš Velferšarvaktin fengi afslįtt af salnum!  Annaš var, žegar Kristrśn Heimisdóttir lżsti žvķ yfir aš rķkiš hefši tekiš aš sér ljósmóšur hlutverk viš gerš samkomulags milli fjįrmįlafyrirtękja um sértęka skuldaašlögun og greišsluašlögun gengistryggšra lįna.  Ég gat ekki į mér setiš og bent į aš śt hefši komiš Rosemary's Baby, svo hręšilegt er žetta samkomulag.  En vandręšalegasta uppįkoman varš, žegar ég beindi tveimur einföldum spurningum til Kristrśnar.  Spurningarnar voru:

  1. Hvaš er hęfilegt hśsnęši?
  2. Hvaš er venjulegur fjölskyldurekstur?

Hśn byrjaši aš svara, en tókst ekki.  Žį byrjaši hśn aftur og allt fór į sama veg.  Žaš kom eitthvaš babl um alžjóšleg višmiš, žjóšin įkvešur o.s.frv.  Annar fundargestur lét hana ekki komast upp meš žetta og žvķ hélt krafsiš įfram.  Var žessi uppįkoma svo vandręšaleg, aš ég óskaši mér žess heitast, aš Kristrśn segši bara sannleikann, ž.e. aš žetta hefši ekki veriš skilgreint og žvķ gęti hśn ekki svaraš.  Stundum finnst mér fólk ķ stjórnmįlum vanta aš višurkenna, aš žaš hafi ekki svörin.  Žaš er enginn aš ętlast til žess, aš öll svör séu tiltęk.

En žessi uppįkoma sżnir, aš ekki er bśiš aš hugsa mįlin til enda.  Žaš eru óteljandi lausir endar sem munu verša til žess aš śtfęrsla śrręšanna mun byggja į gešžótta įkvöršun hverrar og einnar fjįrmįlastofnunar og hugsanlega einstakra starfsmanna.

Sķšar ķ dag eša į morgun munu Hagsmunasamtök heimilanna senda frį sér greinargerš um samkomulag fjįrmįlafyrirtękja um verklagsreglur vegna sértękrar skuldaašlögunar.  Ķ stuttu mįli hafna samtökin žessum reglum og telja žęr auk žess brjóta gegn lögunum sem eru lagastoš reglnanna.


Žörf į hagspį fyrir heimilin

Hagsmunasamtök heimilanna óskaši eftir žvķ ķ sumar ķ tengslum viš umfjöllunar um bandorm rķkisstjórnarinnar, aš gerš vęri hagspį fyrir heimilin ķ landinu.  Almenningur hefur alveg sama rétt į aš vita, hvernig hagspekingar sjį fyrir sér afkomu heimilanna į nęstu 5 til 7 įrum, eins og stjórnmįlamönnum finnst mikilvęgt aš įtta sig į žróun rķkisfjįrmįla.

Įhyggjur Tryggva eru alveg réttmętar.  Samkvęmt upplżsingum Sešlabanka, žį eru 20% heimila ķ alvarlegum vanda og 30% til višbótar eru viš žaš aš detta fram af bjargbrśninni.  Skattahękkanirnar munu örugglega auka verulega į vanda margra.

Žaš sem mér finnst samt lęvķslegast viš fyrirhugašar ašgeršir tengdar fjįrlögum, er aš auka į heimildir fólks til aš taka śt séreignasparnaš.  Žaš vęri gott og blessaš, ef jafnframt vęri sett ķ lög, aš slķk śttekt beri eingöngu lįgmarksskatt.  Žó ég hafi ekkert séš um žaš, žį finnst mér lķklegt aš śttekinn séreignasparnašur beri almennan tekjuskatt og žvķ munu sumir greiša 36,1%, ašrir 42% og sķšan mjög margir 47% skatt.  Žaš er žvķ skżlaus krafa, aš śttekin séreignasparnašur beri lęgstu tekjuskattsprósentu og hafi ekki įhrif į skattprósentu annarra tekna.

Loks vil ég ķtreka fyrri tillögu mķna um aš staš tekjuskatts verši farin sś leiš aš lękka mótframlag atvinnurekenda ķ lķfeyrissjóši śr 8% ķ 2 - 4% og mismunurinn renni ķ rķkissjóš ķ formi tryggingargjalds.  Mišaš viš 750 milljarša launatekjur, žį gerir žetta 30 - 45 milljaršar, sem vissulega skerša getu lķfeyrissjóšanna eitt og hafa lķtilleg įhrif į réttindaįvinning, en skerša ekki rįšstöfunartekjur almennings.  Ég er bśinn aš nį žvķ, aš Steingrķmur er illur śt ķ nżfrjįlshyggjuna, en žaš er lķtilmannlegt aš refsa öllum fyrir klśšur fįrra.


mbl.is Spyr um įhrif tekjuskattshękkana į greišslugetu heimila
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

Minnisblašiš kom frį SA, en įtti Gylfi hugmyndina?

Ég held aš Gylfi Arnbjörnsson ętti aš ómaka sig viš aš lesa fęrsluna hans Ragnars Žórs Ingólfssonar.  Žar segir nefnilega um minnisblašiš:

Er žaš rétt aš ASĶ hafi įtt frumkvęšiš aš frestun launahękkana? Hér mį sjį minnisblaš sem stašfestir aš upprunalega hugmyndin kom frį forystu ASĶ.

"Ķ janśar sl. fóru SA fram į žaš viš ASĶ aš fyrirtękin fengju möguleika į sveigjanleika viš aš efna samningana, žannig aš endursamiš yrši um tķmasetningu hękkana og įfangaskiptingar. Mišaš var viš aš samningarnir yršu žó komnir aš fullu til framkvęmda ķ lok samningstķmans. Settu SA fram hugmyndir ķ žessum efnum. Žessu svaraši ASĶ meš žvķ aš setja fram žį hugmynd aš öllum launabreytingum 1. mars yrši frestaš til 1. jślķ og aš ķ jśnķmįnuši yršu teknar įkvaršanir um framhaldiš. Višręšur ašila hafa byggst į žessari hugmynd."

Ragnar spyr hvort žaš sé rétt aš ASĶ hafi įtt frumkvęšiš aš frestun launahękkana.  Žaš er megin punkturinn hér.  Minnisblašiš er frį SA komiš, enda sent til félagsmanna žeirra.

Žaš er léleg vörn og ekki vęnleg til įrangurs aš slį ryk ķ augu almennings.  Stašreyndin er sś, aš ASĶ er ekki aš vinna af nęgum krafti fyrir launafólk ķ landinu.  Žaš žurfti leikžįtt af hįlfu Hagsmunasamtaka heimilanna į 1. maķ til aš vekja nįtttrölliš varšandi vanda heimilanna og nś kemur ķ ljós, aš žaš er skošun Samtaka atvinnulķfsins, aš ASĶ hafi haft frumkvęši aš frestun kauphękkana.

Heimili landsmanna brenna og ASĶ lętur sér fįtt um finnast.  Hvers vegna er mér gjörsamlega óskiljanlegt.  Leišrétting į höfušstóli hśsnęšislįna yrši meiri kjarabót fyrir stóran hluta launafólks ķ landinu, en kjarasamningar undanfarinna įra.  Af hverju styšur ASĶ ekki barįttu almennings fyrir žvķ aš stökkbreyting höfušstóls lįna sé dregin til baka?  Af hverju berst ASĶ ekki fyrir jöfnun įbyrgšar lįntaka og lįnveitenda?  Af hverju berst ASĶ ekki fyrir žvķ aš vešandlag dugi fyrir veši?  Hvaš er oršiš af félagslegri hugsjón ASĶ?  Hvernig stendur į žvķ, aš ASĶ er oršiš hallara undir sjónarmiš fjįrmagnseigenda en almennings?


mbl.is Segir fullyršingar Ragnars rangar
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

Įskorun til dómsmįla- og mannréttindarįšherra og FĶB

Samkvęmt lögum nr. 141/2001 um lögbann og dómsmįl til aš vernda heildarhagsmuni neytenda og auglżsingu nr. 456/2006 um tilnefningu stjórnvalda og samtaka sem rétt hafa til  lögbannsašgerša ķ žįgu heildarhagsmuna neytenda er nokkrum ašilum veitt heimild til aš leita lögbanns til aš vernda hagsmuni neytenda.  Eša eins og segir ķ 1. gr. laganna:

Samkvęmt lögum žessum geta stjórnvöld eša samtök, sem um ręšir ķ 2. og 3. gr., leitaš lögbanns eša höfšaš dómsmįl skv. 4. gr. til aš vernda hagsmuni neytenda žótt hvorki žau sjįlf né félagsmenn ķ samtökum hafi oršiš fyrir röskun réttinda, enda snśi beišni um ašgerširnar aš žvķ aš stöšva eša koma į annan hįtt ķ veg fyrir hįttsemi sem hefur afleišingar hér į landi eša ķ öšru rķki į Evrópska efnahagssvęšinu og žykir strķša gegn eftirtöldum tilskipunum sem žar gilda, eins og žęr hafa veriš leiddar inn ķ ķslensk lög:

1. [Tilskipun Evrópužingsins og rįšsins 2005/29/EB frį 11. maķ 2005 um óréttmęta višskiptahętti gagnvart neytendum į innri markašnum.]1)

...

7. Tilskipun rįšsins 93/13/EBE frį 5. aprķl 1993 um óréttmęta skilmįla ķ neytendasamningum.

Žeir ašilar sem hafa žennan rétt til aš leita lögbanns eru:

  • Dómsmįla- og mannréttindarįšuneytiš
  • Efnahags- og višskiptarįšuneytiš (žar til auglżsingu 256/2006 veršur breytt til samręmis viš breytingu į lögum nr. 141/2001)
  • Neytendastofa
  • Lyfjastofnun
  • Śtvarpsréttarnefnd
  • Neytendasamtökin
  • Alžżšusamband Ķslands
  • Félag ķslenskra bifreišaeigenda

Mér finnst liggja beinast viš, aš Ragna Įrnadóttir, dómsmįla- og mannréttindarįšherra, lįti reyna į heimild sķna til aš leita slķkra lögbanna og vķsi žannig til skjótrar śrlausnar dómstóla žeim įgreiningsefnum sem eru uppi um forsendubresti vegna verštryggšra fasteignalįna, réttaróvissu um lögmęti gengistryggšra lįna og forsendubresti žeirra lįna og stöšvun į naušungarsölum į mešan leitaš er śrlausna dómstóla į žeim mįlum sem įšur voru nefnd.  Vil ég žvķ skora į rįšherra aš beita žessari heimild.  Jafnframt skora ég į Félag ķslenskra bifreišaeigenda aš gera slķkt hiš sama vegna bķlalįnasamninga.  Loks skora ég į Neytendastofu, Neytendasamtökin og Alžżšusamband Ķslands nżta sér heimildir sķnar samkvęmt auglżsingu nr. 456/2006 og įkvęšum laga nr. 141/2001.

Lögbanniš gęti veriš sett į innheimtu lįnanna, uppgjör žeirra viš skil į bķlum eša flutning lįnasafnanna frį föllnum fjįrmįlastofnunum til nżrra afsprengja žeirra svo nokkur dęmi séu nefnd.

Kosturinn viš aš fara žessa leiš, er aš hęgt er aš leysa stór įgreiningsmįl um réttindi neytenda į skjótvirkan hįtt.  Stašfestingarmįl vegna lögbanns veršur aš höfša innan viku og slķk mįl eru tekin fyrir meš litlum fyrirvara.  Dómsnišurstaša Hęstaréttar gęti žvķ komiš innan nokkurra vikna ķ staš žess aš bķša ķ mörg įr.  Mjög brżnt er aš eyša žeirri réttaróvissu sem hvķlir yfir vegna fjölmargra atriša tengdum hruninu og ašdraganda žess.

Talsmašur neytenda er aš vinna aš svona įskorun jafnframt žvķ sem hann er aš óska eftir aš vera bętt į lista yfir žį ašila sem taldir eru upp ķ auglżsingu nr. 456/2006.  Skora ég į Rögnu Įrnadóttur, dómsmįla- og mannréttindarįšherra, aš verša viš žvķ eins fljótt og kostur er.  Vęri frįbęrt aš stjórnvöld sżndu jafn skjót višbrögš viš mįlefnum sem snerta hag neytenda og žegar skjaldborgin var slegin um fjįrmįlafyrirtękin meš lögum nr. 107/2009 um ašgeršir ķ žįgu einstaklinga, heimila og fyrirtękja vegna banka- og gjaldeyrishrunsins.


Sértęk skuldaašlögun er hengingaról og fįtęktargildra

Į vef Samtaka fjįrmįlafyrirtękja hefur veriš birt samkomulag fjįrmįlafyrirtękja um verklagsreglur um sértęka skuldaašlögun.  Hryllilegt plagg ķ alla staši, enda var aškoma lįntaka engin aš skjalinu, aš žvķ aš ég best veit.

Ķ skjalinu er margt fróšlegt aš sjį, en eitt vantar alveg.  Hvaš eftir annaš er lįntökum stillt upp sem einhverjum óreišumönnum, en hvergi er minnst einu orši į žįtt ašildarfélaga Samtaka fjįrmįlafyrirtękja ķ žvķ aš koma lįntökum ķ žį stöšu sem hugsanlega neyšir viškomandi til aš leita žeirra naušasamninga sem skjališ lżsir.  Hvergi er żjaš aš žeim įgreiningi sem er ķ gangi um lögmęti gengistryggšra lįna eša forsendubrest verštryggšra lįnasamninga vegna markašsmisnotkunar fjįrmįlafyrirtękja į undanförnum įrum.  Nei, fjįrmįlafyrirtękin vantar ekkert annaš en aš lķma į sig vęngina og geislabauginn.

Hvet ég alla aš lesa žetta skjal vel įšur en žeim dettur ķ hug aš sękja um žį ašgerš sem žar er lżst.  Auk žess er ég sannfęršur um aš verklagsreglurnar brjóti ķ bįga viš 1. mgr. 2. gr laga nr. 107/2009 um ašgeršir ķ žįgu einstaklinga, heimila og fyrirtękja vegna banka- og gjaldeyrishruns, en žar segir m.a.:

Skal mišaš aš žvķ aš hįmarka gagnkvęman įvinning samningsašila af žvķ aš gefa eftir tapašar kröfur og komast hjį óžarfa kostnaši og óhagręši.

Ķ skjalinu er urmull atriša sem hvetja til "óžarfa kostnašar og óhagręšis", aš ég tali nś ekki um hve oft er snišgengiš žaš markmiš "aš hįmarka gagnkvęman įvinning samningsašila".

Einnig brżtur samkomulagiš ķ bįga viš 2., 5. og 6. töluliš 2. gr. žar sem segir:

2. Mats į greišslugetu skuldara žar sem tekiš skal tillit til ešlilegrar framfęrslu.

5. Skżrleika og réttmętis kröfu kröfueiganda.

6. Hlutlęgni viš įkvöršunartöku kröfueiganda.

Įkvęši 2. tölulišar er augljóslega brotiš ķ 7. gr. samkomulagsins, žar sem segir "aš framfęrslukostnašur sé metinn sem nęst višmišunartölum Rįšgjafastofu um fjįrmįl heimilanna", en Rįšgjafstofan segir į vef sķnum aš ķ višmiši hennar sé " einungis [..] tekiš tillit til naušsynlegra śtgjalda aš mati Rįšgjafarstofu."  Žetta eru žvķ mjög žröngt įkvöršuš framfęrsla sem į ekkert skylt viš "ešlilega framfęrslu".  Žaš haf og himinn milli "naušsynlegra śtgjalda" og "ešlilegrar framfęrslu".

Įkvęši 5. tölulišar er ķtrekaš brotiš, žar sem ekkert tillit er tekiš til forsendubrests og vafa um lögmęti krafna.  Žaš er heldur enginn rökstušningur fyrir žvķ aš mišaš er viš 110% mörk viš greišslugetu eša skżrt śt hvers vegna neyša į lįntaka til aš selja eignir til aš lękka skuldabyrši lįna sem žegar hefur veriš gert rįš fyrir aš séu metnar langt yfir sannvirši sķnu.

Įkvęši 6. tölulišar er einnig ķtrekaš brotiš, žegar ekki er gerš krafa um samręmt mat į żmsum žįttum, svo sem hvaš telst hęfilegt hśsnęši, ekki er skilgreint hvaš įtt er viš meš oršunum "skal greišslugeta rįša fjįrhęš skuldbindinga sem greitt er af og fleiri slķkar gešžótta įkvaršanir mį nefna, sem ekkert hafa meš "hlutlęgni viš įkvöršunartöku kröfueiganda" aš gera.

Loks vil ég enn og aftur benda fjįrmįlafyrirtękjum, aš viš lįntakar erum višskiptavinir žeirra, ekki mjólkurkżrMörg žessara fyrirtękja (eša undanfarar žeirra) tóku žįtt ķ mjög grófri ašför gegn okkur og ollu grķšarlegu tjóni.  Žaš er žvķ öfugsnśiš, aš viš séum glępamennirnir sem eigum aš tapa eigum okkar.  Stašreyndin er sś aš fjįrmįlafyrirtękin eru, meš fįum undantekningum, hinir seku og skulda okkur bętur, ekki öfugt.

Hagsmunasamtök heimilanna hafa įkvešiš aš taka žetta samkomulag fjįrmįlafyrirtękja til nįnari skošunar og mun senda greinargerš frį sér fljótlega ķ nęstu viku.


Skuldir hinna "verst settu" og 600 milljaršarnir

Žaš er alveg meš ólķkindum aš stjórnvöld viršast ekki geta tekiš upp hanskann fyrir almenning.  Nś hefur loksins veriš birt mat um lķklega afskriftaržörf fjįrmįlafyrirtękja vegna skulda heimilanna.  Žaš hljóšar upp į 600 milljarša.  Jį, litla 600 milljarša.  Mašur skyldi nś halda aš félags- og tryggingamįlarįšherra og hans fólk tęki žessu nś fagnandi, en raunin er önnur.  Strax er byrjaš aš tala žetta nišur og hafna žvķ aš žetta verši afskriftir nema į žegar töpušum kröfum og žį ašeins aš fólk fari ķ sjįlfviljuga žrotamešferš į vegum bankanna utan dómstóla, svo kallaša sértęka skuldaašlögun.

Talskona rįšuneytisins ķ žessum efnum, Kristrśn Heimisdóttir lögfręšingur, segir ķ vištali viš fréttastofu RŚV, aš žetta svigrśm verši bara nżtt fyrir hina verst settu og žį sem fara ķ gegnum sértęka skuldaašlögun samkvęmt reglum bankanna.  Jį, takiš eftir, bankarnir, žiš muniš sem sköpušu hamfarirnar, eiga aš hafa sjįlfdęmi um hvernig žeir taka eignirnar af okkur.

Mišaš viš tölur ķ skżrslu Alžjóšagjaldeyrissjóšsins (AGS), žį var virši skulda heimilanna hjį fjįrmįlafyrirtękjunum um 1.700 milljaršar kr., en žęr hafa veriš endurmetnar į um 1.100 milljarša og žvķ munu um 600 milljaršar fara ķ afskriftarsjóš sem nota į til aš fęra nišur skuldir hinna "verst settu".

Vandamįliš sem ég og fleiri stöndum frammi fyrir, er aš viljum viš nś įtta okkur į žvķ hvernig žetta virkar, žį vantar nįnari upplżsingar.  Til žess aš geta reiknaš žetta śr, žį žurfa aš liggja fyrir eftirfarandi tölur fyrir hina "verst settu":

  • Skuldir žeirra hjį fjįrmįlastofnunum
  • Eignir žeirra
  • Greišslugeta

Hér stendur hnķfurinn ķ kśnni.  Žessar upplżsingar liggja ekki frammi, žannig aš aušvelt sé aš lesa śt śr žeim žaš sem žarf aš vita.  En ef viš reynum, žį liggja fyrir alls konar upplżsingar frį Sešlabanka Ķslands sem birtar voru ķ jśnķ.  Žaš kostar talsverša yfirlegu aš įtta sig į hvaš žessar tölur žżša og hve hįtt hlutfall skulda hinna "verst settu" munu dragast frį 600 milljöršunum og hve stór hluti reiknast meš "góšu" skuldunum.

Ég met žaš vera tveggja til žriggja daga vinnu aš reikna žetta śt og er žaš meira en ég get lagt til ķ sjįlfbošavinnu į nęstu dögum eša vikum bara af žvķ aš ég hef svo mikinn įhuga.  Braušstritiš veršur aš hafa sinn forgang. 

Eitt er žó alveg į hreinu, aš ekki falla allar skuldir hinna "verst settu" undir žessa 600 milljarša.  Žaš er bara sį hluti žeirra sem er umfram eignamörk eša greišslugetu.  Veltur žaš į žvķ hvort stendur undir meiri skuldum.  Skuldi einhver "illa staddur" 40 m.kr., į eign upp į 30 m.kr. og meš greišslugetu sem stendur undir žvķ aš greiša af 20 m.kr. lįni, žį falla 10 m.kr. undir žessar 600 milljarša og 30 m.kr. falla undir "góšu lįnin", ž.e. 1.100 milljaršana.  Sé stašan sś aš eignin sé metin į 15 m.kr. og greišslugetan hin sama, žį falla 20 m.kr. undir hvorn flokk.  Žaš er žvķ naušsynlegt aš vita nįkvęmlega hve stór hluti skulda heimilanna er umfram eignamörk eša greišslugetu eins og ég lżsi ķ žessum dęmum.


Tölur ķ skżrslu AGS tala sķnu mįli

Ég vakti athygli į žvķ ķ gęr, aš ķ skżrslu AGS vęru fróšlegar tölur um mat į virši skulda heimilanna hjį fjįrmįlafyrirtękjum.  Las ég žaš śt śr mešfylgjandi grafi, aš matsvirši skuldanna er eingöngu tališ vera 65% af bókfęršu virši (kallaš "gross value" eša vergt virši) eins og žaš var lķklegast fyrir hrun.  Matiš er byggt į skošun óhįšra endurskošenda og stjórnenda bankanna, eins og segir ķ athugasemd meš grafinu.

gross_and_fair_value_of_household_debt_929901.jpg

(Tekiš skal fram aš annaš graf er viš hliša žessa ķ skżrslu AGS og eiga athugasemdir viš bęši gröfin.  Hitt grafiš er birt nešar.)

Ķ fęrslunni ķ gęr var ég meš hlutfallsskiptingu, en nś vil ég birta tölurnar bak viš hlutföllin.  Tekiš skal fram aš ekki er um hįrnįkvęmar upphęšir aš ręša, en frįvik eru lķklegast frekar lķtil.

Skuldir heimilanna

Fyrirtęki

Vergt virši

Matsvirši

Mismunur

Ķbśšalįnasjóšur

              717.800    

               575.705    

          142.095    

Sparisjóšir og önnur lįnfyrirtęki

              161.139    

  80.569    

            80.569    

Ķslandsbanki

              287.120    

               159.674    

          127.446    

Nżja Kaupžing

              278.330    

               153.814    

          124.516    

Nżi Landsbanki

              240.243    

               127.446    

          112.797    

Alls

           1.684.632    

            1.098.673    

          585.959    

 

Samkvęmt žessu gera viškomandi matsašilar rįš fyrir aš lękka žurfi virši lįnasafnanna um tępa 600 milljarša til aš lįnasöfnin standi ķ sannvirši. (Kristrśn Heimisdóttir, eina af ašstošarkonum Įrna Pįls, stašfesti aš fęra ętti söfnin aš sannvirši ķ kvöldfréttum Sjónvarps.)  Sérstaklega er tekiš fram ķ skżrslu AGS, aš žessi kostnašur lendi ekki į rķkissjóši, žrįtt fyrir hįvęrar raddir innlendra fortölumanna um hiš gagnstęša.  Mér finnst žó lķklegt aš eitthvaš falli į rķkissjóš umfram žaš sem óhjįkvęmilega gerir žaš vegna tapašra krafna Ķbśšalįnasjóšs.  Ég tel lķka aš tölurnar hjį Ķbśšalįnasjóši eigi aš skiptast milli fyrirtękja og heimilanna, žar sem skuldir heimilanna viš ĶLS eru ekki nema rétt um 500 milljaršar, annaš eru m.a. skuldir sveitarfélaga, leigufélaga og verktaka.  En ef mišaš er viš žessar tölur, žį er matsvirši skulda heimilanna 65% af vergum skuldum.  Spurningin er bara viš hvaša dagsetningu er mišaš, žar sem skuldir taka breytingu dag frį degi.

Nęst er aš velta žvķ fyrir sér hvernig vęri hęgt aš nota žessa fjįrhęš.  Hagsmunasamtök heimilanna settu fram žį kröfu sl. vetur aš gengistryggšum lįnum yrši breytt ķ verštryggš lįn frį lįntökudegi og breyttust upp frį žvķ ķ samręmi viš verštryggš lįn Ķbśšalįnasjóšs.  Sķšan geršu samtökin žį kröfu aš sett yrši 4% žak į įrlega hękkun veršbóta frį og meš 1. janśar 2008.  Viš reiknušum śt, aš viš žetta lękkaši höfušstóll hśsnęšislįna um 206 milljarša mišaš viš stöšu lįnanna um sķšustu įramót.  Sķšan hefur veriš talsverš veršbólga, auk žess sem krónan hefur veikst, žannig aš viš reiknum meš aš žessi tala sé bśin aš hękka ķ um 250 milljarša.  Samkvęmt žessu gętu stjórnvöld og fjįrmįlafyrirtęki komiš aš fullu til móts viš kröfur HH og įtt 350 milljarša eftir til aš taka į sértękum vandamįlum.  Skora ég hér meš į žessa aš efna til višręšna milli fjįrmįlafjįrmįlafyrirtękjanna og hagsmunaašila lįntakenda/neytenda um hvernig hęgt er aš lenda žessu mįli.  Žaš getur ekki veriš, aš žaš sé betra aš fara meš alla landsmenn ķ gegn um greišslujöfnun eša sértęka skuldaašlögun.  Ég vil lķka benda fjįrmįlafyrirtękjunum, aš viš erum višskiptavinir žeirra, ekki mjólkurkżr. Žaš hlżtur aš vera markmiš žessara fyrirtękja aš rękta sambandiš viš višskiptavini sķna og višhalda žvķ til langs tķma, en slįtra gullgęsinni.

En žaš voru ekki bara birtar tölur um skuldastöšu heimilanna.  Žaš voru ekki birtar sķšur įhugaveršar tölur um stöšu fyrirtękjanna. Ég ętla ekki aš fjalla jafn ķtarleg um žęr, en hér er annars vegar graf sem sżnir myndręnt muninn į vergu virši skulda fyrirtękja og hvernig virši žeirra er metiš ķ skżrslu AGS.  Fyrir nešan er sķšan tafla meš upphęšum eins og ég hef reiknaš žęr.  Hafa skal ķ huga aš eitthvaš af skuldum fyrirtękja eru ennžį ķ gömlu bönkunum og ekki er ljóst hvort aš žęr séu metnar inni ķ žessum tölum.

gross_and_fair_value_of_corporate_debt.jpg

Og hér tafla meš tölum:

Skuldir fyrirtękja

Fyrirtęki

Vergt virši

Matsvirši

Mismunur

Sparisjóšir og önnur lįnfyrirtęki

              710.253    

               221.954    

          488.299    

Ķslandsbanki

              665.862    

               310.736    

          355.127    

Nżja Kaupžing

              932.207    

               310.736    

          621.471    

Nżi Landsbanki

           1.553.679    

               443.908    

        1.109.770    

Alls

           3.862.001    

            1.287.334    

        2.574.667    

 

Mat į virši skulda fyrirtękja er žvķ ašeins 1/3 af vergu virši og tapašar skuldir eru rśmlega 2.500 milljaršar kr.


« Fyrri sķša | Nęsta sķša »

Höfundur

Marinó G. Njálsson
Marinó G. Njálsson
Upplýsingaöryggi og persónuvernd eru mínar ær og kýr, þó ég blaðri um allt og ekkert hér á blogginu. Er í Hagsmunasamtökum heimilanna og berst fyrir réttlæti fyrir heimili í landinu.  Loks er ég faggiltur leiðsögumaður.  Netfangið mitt er mgn@islandia.is og netfang fyrirtækisins oryggi@internet.is.

Heimsóknir

Flettingar

  • Ķ dag (29.3.): 4
  • Sl. sólarhring: 122
  • Sl. viku: 687
  • Frį upphafi: 1677709

Annaš

  • Innlit ķ dag: 2
  • Innlit sl. viku: 52
  • Gestir ķ dag: 2
  • IP-tölur ķ dag: 2

Uppfęrt į 3 mķn. fresti.
Skżringar

Mars 2024
S M Ž M F F L
          1 2
3 4 5 6 7 8 9
10 11 12 13 14 15 16
17 18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28 29 30
31            

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband