Leita ķ fréttum mbl.is

Hugleišingar leikmanns um Bįršarbunguumbrotin

Undanfarna įratugi og raunar aldir hefur veriš umtalsverš virkni į öllu brotabeltinu sem liggur um Ķsland.  Mišaš viš mķna žekkingu į žessum umbrotum, žį hefur gosiš ķ sprungum į svęšinu sušvestan Vatnajökuls (Skaftįreldar), innan sušvesturhluta Vatnajökuls (m.a. Grķmsvötn og Gjįlp) og į Mżvatnssvęšinu (Mżvatnseldar og Kröflueldar).  Auk žess hafa komiš jaršskjįlftahrinur ķ Öxarfirši og į Sušurlandi.  Ekki žarf mikla skarpskyggni til aš sjį hvaša svęši vantar ķ žessa upptalningu.

Eftir Kröfluelda žurftu bęndur į svęšinu aš laga żmsar skemmdir.  Til er mynd af višgerš į giršingu, žar sem bęta žurfti inn, aš sagt er, 8 metrum.  Įtti žetta aš lżsa glišnuninni sem varš į landinu ķ umbrotahrinunni.  (Gaman hefši veriš aš eiga "fyrir" mynd lķka.)  Ķ sķšustu Sušurlandsskjįlftum opnušust vķša sprungur upp į vel yfir einn metra.  Lķklegast eru umbrotin undir Bįršarbungu og berggangurinn sem gengur undir Dyngjujökul bara einn hluti af žessari glišnun.  Žarna eru skil milli Noršur-Amerķku- og Evrasķu-platnanna, en žęr hreyfast ķ sundur meš 1 - 2 cm fęrslu į įri.  Žessi umbrot žurfa žvķ hvorki aš koma į óvart né er rétt aš bśast viš aš žetta sé višburšur sem gengur hratt yfir. 

Ómar Ragnarssonļ»æ hefur sagt aš margt viš umbrotin nśna minni hann į undanfara žess sem geršist viš Kröfluelda.  Ķ frétt mbl.is segir Pįll Einarsson žaš sama.  Kröflueldar stóšu yfir ķ 9 įr meš hléum, 1975-1984.  Upplżsingarnar um berggang upp į 1-2 m og 25 km benda til žess aš jaršskorpan sé aš glišna.  Lķklegt er aš sś glišnun haldi įfram, ef kvika heldur įfram aš streyma upp śr kvikuhólfi eldstöšvarinnar.  Į einum eša öšrum tķmapunkti mun sś glišnun nį til yfirboršsins.  Hvort žaš endar meš eldgosi ķ žetta sinn, er ekki vitaš, en slķkt er óhjįkvęmilegt, žó sķšar yrši.  Tķmasetningin er eina spurningin hér.

Fįtt vitaš um umbrot ķ Bįršarbungu

Vandinn er aš umbrotasaga Bįršarbungu (ž.e. undir jöklinum) er lķtt žekkt.  Viš vitum ekki hversu oft nįkvęmlega svona atburšur hefur įtt sér staš, vegna žess aš ekki var fylgst nęgilega vel meš svęšinu hér į įrum įšur og ekkert fyrr į öldum.  Į vef Smithonian stofnunarinnar var til skamms tķma hęgt aš fletta upp upplżsingum um öll eldsumbrot į Ķslandi į sögulegum tķma.  Žar mįtti finna tilvķsanir ķ/getgįtur um mun fleiri umbrot į Bįršarbungusvęšinu en lesa mį ķ ķslenskum jaršfręširitum.  Kannski voru žetta umbrot eins og viš erum aš sjį nśna.  Kvikuinnskot sem finna glufur eša veikleika ķ jaršskorpunni vegna landreks stóru platnanna tveggja sem mętast undir Ķslandi.

Innskot hluti af landmótun

Innskot og berggangar eru ešlilegur hluti af žróunarsögu Ķslands (og Jaršarinnar).  Žessi fyrirbrigši eru sżnileg vķša um land. Eru t.d. mkög įberandi ķ Hamarsfirši og į Vatnsnesi.  Žar hafa yngri jaršlög hreinast ofan af innskotum/berggöngum sem myndušust viš svipašar ašstęšur og nśna eru undir Bįršarbungu/Dyngjujökli.  Žį voru žessi svęši lķklegast į flekaskilum, en hafa ķ tķmans rįs fęrst frį žeim.  Brįšnun jökla gęti leitt til aukinnar tķšni svona atburša, žar sem land mun rķsa samhliša žvķ aš jöklar minnka og um leiš og rķs mun myndast holrśm fyrir kviku til aš flęša inn ķ.

Yfirdrifin višbrögš?

Višbrögšin viš umbrotunum nśna geta veriš yfirdrifin, en allur er varinn góšur.  Mįliš er aš fyrir utan Kröfluelda, žį hafa svona ašstęšur ekki skapast į Ķslandi langalengi og ekki eftir aš eftirlit meš umbrotum var tęknivętt.  Į įrum įšur varš aš fara aš jaršskjįlftamęlum og lesa af žeim.  Žaš var ekki fyrr en meš SIL kerfinu ķ kringum 1990 aš eftirlitiš var tölvuvętt.  Byrjaš meš skjįlftamęlingum į Sušurlandi. Ķ eins og svo mörgu öšru verša jaršvķsindamenn aš treysta į innsęi, kenningar og yfirfęra žekkingu frį öšrum eldstöšvum yfir į žessa.  Žetta skapar mikla óvissu um žróun mįla og žvķ er betra aš hafa varann į.

Fyrir 40 įrum, žį hefši enginn vitaš af žessum ólįtum nema kannski einhverjir furšufuglar į ferš um hįlendiš.  Skjįlftar sem finnast į Akureyri eša Mżvatni hefšu lķklegast ekki veriš raktir til Vatnajökuls og žeir sem finnast sunnan jökuls hefšu vera taldir koma frį Grķmsvötnum.  Žaš er žvķ allt eins vķst, aš žetta sé ķ 10 sinn į 100 įrum, sem svona lagaš gerist.  Kannski veršur žetta ekki neitt, neitt.  Kannski veršur žetta aš mesta sjónarspili sem viš Ķslendingar höfum upplifaš ķ aldarašir.

Bįršarbunga "the real thing"

Bįršarbunga er stęrsta og mesta eldstöš Ķslands.  Sś stašreynd aš hśn hafi ekki gosiš stóru gosi sjįlf ķ mjög, mjög langan tķma ętti aš benda til žess, aš hśn er lķtiš fyrir slķkt.  Ķ stašinn sendir hśn kvikuna frį sér ķ allar įttir.  Kannski er žaš žessi "tappi", sem jaršvķsindamenn telja aš sé efst ķ gosrįsinni, sem kemur ķ veg fyrir gos ķ eldstöšinni sjįlfri.  Losni hann, veršur örugglega fjandinn laus.

Veišivötn įriš 1477, Vatnsalda um 870 og Žjórsįrhraun (rann fyrir um 8.500 įrum) eru til vitnis um hvaš getur komiš frį eldstöšvarkerfi Bįršarbungu.  En žetta eru fįtķšir atburšir ķ mannsögulegu samhengi.  Žeir sżna samt mįtt Bįršarbungukerfisins og megin. 

Viš žyrftum aš vera ansi óheppin, ef eitthvaš ķ lķkingu viš fyrrnefnd gos er ķ uppsiglingu nśna.  Žau voru öll ķ SV-hluta kerfisins, mešan umbrotin nśna hafa stefnu ķ NA-įtt frį megineldstöšinni.  Ekkert segir žó aš hvort heldur slķkar hamfarir geti įtt sér staš ķ gagnstęša stefnu mišaš viš eldri gos eša aš umbrotin nśna geti ekki žróast ķ SV-įtt.  Stašreyndin er, eins og įšur segir, aš žekking okkar į eldstöšinni er takmörkuš viš mjög stuttan tķma og aš mestu byggš į kenningum og getgįtum. Hśn hefur nefnilega aš mestu unniš sitt verk įn žess aš trufla menn og mįlleysingja of mikiš.

Svo er rétt aš nefna, aš ég hef svo sem ekkert vit į žessu og allar mķnar įlyktanir gętu veriš śt ķ hött Smile


mbl.is Sį stęrsti hingaš til
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

« Sķšasta fęrsla | Nęsta fęrsla »

Athugasemdir

1 identicon

Ašeins til višbótar um męlingar...

Ég žykist sjį aš Futurevolc verkefniš sé aš skila miklum įvinningi žvķ aldrei įšur hafa eins miklar upplżsingar veriš tiltękar.

Nś žegar vitum viš (meš einhverjum vikmörkum žó) stęrš, stefnu, stašsetningu og śtlķnur berggangsins og nįnast hęgt aš fylgjast meš tilurš hans ķ rauntķma. Žetta er stórkostlegt. Žį er einnig bśiš aš reikna magn žeirrar kviku sem er į feršinni.

Futurevolc er žverfaglegt, ž.e. byggir į margvķslegum tegundum męlinga, t.d. jaršskjįlfum, GPS, hitamyndum, gervihnattamyndum osfrv. og jafnvel er fariš aš hlera eldfjöll.

Sjį meira hér: http://futurevolc.hi.is/

Magnśs Birgisson (IP-tala skrįš) 22.8.2014 kl. 10:42

2 identicon

Frįbęrt myndband žessu tengt:

https://www.youtube.com/watch?v=dmy_t7h5MwY

Magnśs Birgisson (IP-tala skrįš) 22.8.2014 kl. 10:50

3 Smįmynd: Įgśst H Bjarnason

Takk fyrir įbendinguna Magnśs.

Įgśst H Bjarnason, 22.8.2014 kl. 12:55

4 Smįmynd: Hrólfur Ž Hraundal

Takk Marinó,  įgętt žakka žakka žér fyrir,  Berg gangar ķ austfjaršar fjöllum sżnast hafa svipašastefnu og  en rķkir į gosbeltinnu.

Hrólfur Ž Hraundal, 23.8.2014 kl. 01:29

Bęta viš athugasemd

Ekki er lengur hęgt aš skrifa athugasemdir viš fęrsluna, žar sem tķmamörk į athugasemdir eru lišin.

Höfundur

Marinó G. Njálsson
Marinó G. Njálsson
Upplýsingaöryggi og persónuvernd eru mínar ær og kýr, þó ég blaðri um allt og ekkert hér á blogginu. Er í Hagsmunasamtökum heimilanna og berst fyrir réttlæti fyrir heimili í landinu.  Loks er ég faggiltur leiðsögumaður.  Netfangið mitt er mgn@islandia.is og netfang fyrirtækisins oryggi@internet.is.

Heimsóknir

Flettingar

  • Ķ dag (28.3.): 21
  • Sl. sólarhring: 121
  • Sl. viku: 584
  • Frį upphafi: 1677601

Annaš

  • Innlit ķ dag: 7
  • Innlit sl. viku: 52
  • Gestir ķ dag: 6
  • IP-tölur ķ dag: 6

Uppfęrt į 3 mķn. fresti.
Skżringar

Mars 2024
S M Ž M F F L
          1 2
3 4 5 6 7 8 9
10 11 12 13 14 15 16
17 18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28 29 30
31            

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband