Séu einstök fyrirtæki of stór, þarf að takmarka stærð þeirra

Hugmyndir um hækkun innstæðutrygginga voru settar fram af ESB sl. sumar.  Í því tilefni birtist frétta á mbl.is 12. júlí undir fyrirsögninni "Innistæðutrygging hækkuð?"  Við þessa frétt hengdi ég bloggfærslu sem ég vil endurbirta hérna fyrir neðan.  Einnig skrifaði ég færslu um þessa hluti 19. janúar sl. Kolvitlaust að sameina bankana - Þeir eru þegar of stórir fyrir tryggingasjóðinn.  Í báðum þessum færslum bendi ég á að innstæðutryggingar sem tryggja eiga íslenskt fjármálakerfi ganga ekki með þá stærð af bönkum sem er hér á landi.  Hver banki um sig er einfaldlega of stór fyrir þetta kerfi og tryggingasjóður mun aldrei standa undir því að einn stóru bankanna félli á nefið. En hér er færslan:

Verði þetta að veruleika, þarf að setja tímabundið þak á innlánasöfnun bankanna

Fyrir Alþingi liggur frumvarp, þar sem lagt er til að innstæður verði varðar upp að EUR 100.000.  Í frumvarpinu er gert ráð fyrir að greiðslur fari fram að hámarki 20 dögum eftir að Fjármálaeftirlitið hefur úrskurðað að innlánsstofnun hafi verið tekin til slitameðferðar.

Ég veit ekki alveg hvað íslenskum stjórnvöldum gengur til að leggja fram þetta frumvarp.  Ekki sé ég að það sé fræðilegur möguleiki á því að ríkissjóður, hvað þá tryggingasjóðurinn hafi fjárhagslegt bolmagn næstu 10 - 15 árin til að standa undir þeim fjárútlátum, sem fall, þó væri ekki nema, eins af stóru bönkunum hefði í för með sér.  Vissulega eru sett mikil takmörk á það í frumvarpinu hverjir njóta trygginganna.  Þannig eru eftirfarandi innstæður ekki tryggðar

• innstæður í eigu fjármálafyrirtækja, 
• innstæður sem tengjast málum þar sem sakfellt hefur verið fyrir peningaþvætti,
• innstæður fyrirtækja sem fjármálafyrirtæki fara með virkan eignahlut í,
• innstæður ríkis, sveitarfélaga, stofnanna þeirra og fyrirtækja að meiri hluta í eigu opinberra aðila,
• innstæður rekstrarfélags verðbréfasjóða og annarra sjóða um sameiginlega fjárfestingu,
• innstæður annarra félaga í sömu samsteypu,
• innstæður sem ekki eru skráðar á nafn.

Þrátt fyrir þetta er líklegt að fall eins banka myndi setja ríkissjóð í nær ómögulega stöðu.

Gróft séð má skipta innstæðum í fjóra nokkuð jafna parta, þ.e. bankarnir þrír og síðan aðrir.  Falli einhver innlánsstofnun úr hópi hinna minni, þá verður höggið líklegast ekki svo mikið að ríkissjóður geti ekki hlaupið undir bagga.  Vandinn verðu mun meiri ef einhver af bönkunum þremur riðar til falls.  Þó það gerist er ekki víst að reyni á tryggingasjóðinn, þar sem við hrunið í október 2008 kom í ljós að Íslandsbanki og Kaupþing gátu greitt út sínar innstæður.  Landsbankinn hefur ekki ennþá getað gert það gagnvart Icesave-innstæðueigendum.

Um síðustu áramót voru innlán í íslenskum innlánsstofnunum um 1.660 milljarðar, samanborið við rúmlega 3.120 milljarða 30.9.2008.  Samkvæmt útreikningi Talnakönnunar fyrir efnahags- og viðskiptaráðuneytið var gert ráð fyrir að um 530 milljarðar væru tryggðir miðað við 50.000 evru tryggingu (prentvilla í athugasemd með frumvarpinu, en þar segir 100.000 evrur).  Hækkum upphæðina í 100 þ.EUR og gengi evru upp á 150, þá má gera ráð fyrir að tryggðar innstæður gætu verið allt að 650 milljarðar, þó sú tala sé líklegast í hærri kantinn.  (Höfum í huga að eingöngu 1% innstæðureikninga einstaklinga og 4% hjá fyrirtækjum voru með hærri innstæðu en 10 m.kr. annars vegar í lok september 2008 og hins vegar árslok 2008, samkvæmt útreikningum Talnakönnunar.)

Gerum nú ráð fyrir að einn stóru bankanna falli, en hann eigi fyrir 70% af innlánum.  Þá standa eftir um 50-60 milljarðar.  Reynslan sýnir okkur aftur, að falli einn banki, þá eru miklar líkur á því að hinir fylgi með.  Við erum því hugsanlega að tala um að tryggingasjóðurinn þurfi að reiða fram 150-180 milljarða innan viku frá því að bankarnir hrynja.  Þið verðið bara að afsaka, en ég sé það ekki gerast.  Ekki má gleyma því að áhætta eykst eftir því sem bankarnir stækka og ekki er það markmið þeirra að minnka.

Ef ég á að segja eins og er, þá er eina leiðin til þess að Ísland geti uppfyllt væntanlega tilskipun ESB og þau lög sem liggja í frumvarpi fyrir Alþingi, að setja hömlur á vöxt innlána hjá bönkunum þremur þar til að hér hefur verið komið á betra eftirliti með fjármálafyrirtækjum, regluverk fyrir fjármálakerfið hefur verið stórlega eflt og hér eru framkvæmd alvöru álagspróf.   Framtíðarsýnin sem fellst í nýju tryggingakerfi er þess eðlis, að það þarf margar hæfilega stórar einingar í stað þriggja risastórra.  ESB er ekki að gera þannig breytingar (samkvæmt fréttum) á tryggingakerfinu, að það henti íslenskum aðstæðum.  Hærri tryggingafjárhæð gerir ástandið bara erfiðara í litlum hagkerfum.  Telji menn þetta svartsýnistal hjá mér, þá segir reynsla sögunnar okkur annað.  

Ríkið verði að hlaupa undir bagga

Athugasemdir

[Guðmundur Ásgeirsson, 26.2.2011 kl. 14:42]

Í umsögn sem ég skrifaði fyrir hönd IFRI um þetta frumvarp var lagt til að tekið yrði á þessu með sérstaklega háu álagi á iðgjöld þeirra fjármálastofnana sem eru með stærsta markaðshlutdeild. Enn fremur var lagt til að aðskilnaður hefðbundinnar viðskiptabankastarfsemi frá áhættusamri fjárfestingarstarfsemi yrði gerður að skilyrði fyrir aðild að innlánstryggingakerfinu, eða þvingaður fram með mun hærra áhættuálagi en upphaflega var gert ráð fyrir í frumvarpinu.

Þannig yrðu bankarnir beinlínis þvingaðir til að halda markaðshlutdeild sinni í skefjum og stilla áhættusækni í hóf til að minnka áhættu trygginakerfisins. Fyrir íslenska markaðsumhverfið myndi það þýða að stóru bankarnir þrír myndu þurfa að leggja niður starfsemi sína í núverandi mynd, eða skipta sér upp í minni einingar til þess að verða samkeppnishæfir við smærri fyrirtæki í framtíðinni.

Allt saman eru þetta hinsvegar tillögur um minniháttar lagfæringar á kerfi sem hvaða tryggingastærðfræðingur sem er getur í fljóti bragði séð að gengur ekki upp og getur aldrei gengið upp miðað við þær kröfur sem gerðar eru til innlánstrygginga miðað við t.d. mál eins og IceSave. Skv. útreikningum miðað við iðgjaldaforsendur í upphaflega frumvarpinu myndi taka næstum heila öld að byggja upp greiðslugetu til að ráða við það ef aðeins einn af stóru bönkunum færi á hliðina. Hvað þá þeir allir!

Gamli innlánstryggingasjóðurinn inniheldur 20 milljarða sem voru 18 milljarðar við hrun. Ég hef fengið staðfest frá fulltrúa í fjárlaganefnd að aldrei hefur króna verið greidd út úr sjóðnum. Enda gefur auga leið þegar ríkið er að henda 10-20 milljörðum eins og ekkert sé inn í litlar fjármálastofnanir á borð við VBS og Sparisjóðina, að það er vegna þess að ekki má láta reyna á greiðslugetu tryggingasjóðsins, því hún er nákvæmlega engin í þessu samhengi.

Og til að taka af öll tvímæli þá nýtur sjóðurinn ekki ríkisábyrgðar, og innstæður eru því ekki tryggðar með ríkisábyrgð, enda er það bannað á evrópska efnahagssvæðinu. Hinsvegar er núverandi ríkisstjórn búin að bíta það í sig að hún verði að standa við þau loforð sem fyrri ríkisstjórn gaf áður en henni var velt af stóli með uppreisn almennings. Þess vegna er verið að dæla ótöldum milljörðum af almannafé inn í andvana fjármálafyrirtæki, svo að ekki komist upp um þá staðreynd að í þessu eins og öðru er keisarinn gjörsamlega allsber! Það fáránlegasta er hinsvegar að yfirlýst "velferðarstjórn" vinstrimanna skuli líta á það sem sitt helsta verkefni að framfylgja stefnu hægrimanna sem hefur einu sinni leitt til hruns nú þegar.